Dzieła zabrane

Inne:

1.

Podaj i scharakteryzuj cechy państwa prawa



zabezpieczenia wolności

o prawa zasadnicze wyznaczają linię graniczną działań państwa
o ograniczanie wolności możliwe jest wyłącznie poprzez państwowe unormowania prawne



równość wobec prawa

o zniesienie podziałów stanowych



pewność prawa

o istnienie prawa formalnego (postępowanie sądowe przebiega zgodnie z nim)
o nadrzędność ustaw w stosunku do innych aktów prawnych
o sądowa ochrona prawna
o ochrona przed samowolnym uwięzieniem
o zakaz stanowienia ustaw działających wstecz



trójpodział władzy

o egzekutywa
o legislatywa
o sądownictwo (judykatywa)

2.

Funkcje Senatu we Francji
Francuski Senat pełni przede wszystkim funkcję ustawodawczą. Jego konstytucyjnym zadaniem jest
również sprawowanie kontroli nad rządem.

3.

Funkcje głowy państwa we współczesnym świecie

Funkcje pełnione przez prezydenta podzielić można na formalne i nieformalne. Funkcje nieformalne to te,
które bazują na autorytecie urzędu głowy państwa i jego cechach osobowościowych go sprawującego. Funkcje
formalne to m.in.:



strażnik konstytucji – prezydent ma prawo inicjowania kontroli konstytucyjności przed trybunałami



udział w procesie tworzenia konstytucji – prezydent może zainicjować zmiany w konstytucji, jeżeli
zauważy, iż nie przystaje ona do rzeczywistości.



"wielki nauczyciel" – prezydent promuje wiedzę o państwie pośród obywateli



strażnik bezpieczeństwa państwa – w konstytucjach symboliczny lub rzeczywisty zwierzchnik sił
zbrojnych. W zakresie głowy państwa leżą także kompetencje nominacyjne w siłach zbrojnych i
wprowadzanie stanów nadzwyczajnych oraz podpisywanie umów międzynarodowych o charakterze
wojskowym.



arbitraż –prezydent nie angażuje się w kierowanie państwem, ale wkracza gdy zakłócane są pewne
mechanizmy. Arbitraż formalny – prezydent używa praw zagwarantowanych konstytucyjnie (np. weto,
rozpisanie referendum). Arbitraż społeczno-polityczny – nie odwołuje się do przepisów prawnych, ale
pewnej praktyki (gdy w konflikt popadają partie polityczne).

4. Rodzaje koalicji na świecie

5.

Trybunał Federalny w Szwajcarii,

Jest to organ składający się z 39 sędziów i podzielony na kilka wydziałów. Wybierany jest przez Zgromadzenie
Federalne na 6 lat. Zasadą tutaj jest wybieranie tych samych sędziów ponownie, jeżeli tylko pragną oni
kontynuować swą pracę w Trybunale.
Trybunał Federalny nie jest

trybunałem konstytucyjnym

. Posiada on inne kompetencje. M.in. rozpatruje:



skargi konstytucyjne

, wnoszone przez jednostki, uważające iż działania jakichkolwiek władz publicznych

naruszyły ich konstytucyjnie zagwarantowane prawa,



spory pomiędzy Federacją a kantonami oraz pomiędzy samymi kantonami,



skargi na naruszenie postanowień

umów międzynarodowych

lub umów zawieranych pomiędzy kantonami,



skargi

gmin

dotyczące ewentualnego naruszania ich

autonomii

przez Federację bądź kantony.

Trybunał Federalny nie może badać zgodności ustaw z konstytucją. Ustawy bowiem może uchylać tylko
parlament. Za to może badać i ewentualnie uchylać prawodawstwo kantonalne.

6.

Charakterystyka systemy federalnego

Istnieją jednak pewne stałe, powtarzające się rozwiązania.
1. Terytorium państwa federacyjnego, pod względem polityczno-administracyjnym nie jest jednolitą całością;

składa się ono z terytoriów podmiotów federacji, pozbawionych prawa pełnego uczestnictwa w stosunkach
międzynarodowych i z reguły nie mających prawa secesji.

2. Podmioty federacji rozporządzają władzą ustrojodawczą i ustawodawczą, tzn. mają prawo przyjęcia własnej

konstytucji i uchwalenia, w ramach podziału kompetencji, ustaw obowiązujących na własnym terytorium.
Zgodnie z zasadą subordynacji, akty te powinny być zgodne z ustawodawstwem federacji. Federalne organy
ustawodawcze mogą ponadto wydawać specjalne akty prawne dla poszczególnych członków federacji.

3. Części składowe federacji mogą mieć własny system prawny i sądowy.
4. Istnieje podwójne obywatelstwo: każdy obywatel w większości państw jest obywatelem związku i

odpowiedniej części składowej federacji (tak jest np. w Austrii, Niemczech, Szwajcarii i USA).

5. Parlament związkowy jest przeważnie dwuizbowy; interesy podmiotów federacji reprezentuje izba wyższa.

Występują dwie zasady reprezentowania części składowej: zasada równego przedstawicielstwa (np. w USA
– po dwóch senatorów z każdego z pięćdziesięciu stanów, a w Szwajcarii – po dwóch deputowanych z
każdego z dwudziestu sześciu kantonów w Radzie Kantonów) oraz zasada zróżnicowanego
przedstawicielstwa – w zależności od liczby ludności (np. w Australii, Kanadzie, Niemczech).

6. Istnieje podział kompetencji między federację i jej części składowe. Praktyka ustrojowa różnych krajów

federacyjnych wskazuje na trojakiego rodzaju rozwiązania w tym zakresie. Są to:



dualistyczny federalizm (np. w USA, Szwajcarii, Meksyku, Brazylii, Australii), gdzie konstytucja państwa
związkowego ustanawia sferę wyłącznej kompetencji związku poprzez wskazanie problemów co do których
tylko władze federalne mogą wydawać akty normatywne; wszystkie pozostałe kwestie, nie zastrzeżone
przez konstytucje, należą do kompetencji podmiotów federacji;



zasada wyłącznej kompetencji związku i sfery tzw. konkurencyjnych kompetencji (np. w Austrii, RFN);



trójczłonowy system rozgraniczania kompetencji, polegający na wyróżnieniu wyłącznych kompetencji
związku, wyłącznych kompetencji części składowych związku oraz wspólnych kompetencji władz
centralnych i władz podmiotu federacji (np. w Indiach).

7.

System wyborczy w Szwajcarii,

Wybory do Rady Narodu odbywają się w kantonach, ponieważ każdy kanton to jednocześnie okręg wyborczy.
Liczba deputowanych wybieranych z każdego kantonu jest proporcjonalna do liczby obywateli go
zamieszkujących (co najmniej jeden deputowany na kanton). Wybory muszą być proporcjonalne (w kantonach
wybierających jednego deputowanego jednak większościowe).
Prawo składania zgłoszenia kandydata ma 15-osobowa grupa wyborców na ręce rządów kantonalnych albo też
partie, zgłaszające całe listy swoich kandydatów.
Wyborca może głosować w różnoraki sposób:


na każdego kandydata preferowanej przez siebie listy i wtedy każdy kandydat z tej listy otrzyma jego głos, a
preferowana lista komplet głosów tego wyborcy,



na pewnych tylko kandydatów z tej listy, skreślenie innych. Wówczas tylko niektórzy kandydaci dostają
jego głos (w efekcie preferowana przez niego lista otrzyma od niego komplet głosów, z tym że jeden lub
kilka z nich nie będzie zaliczony żadnemu kandydatowi),



skreślić pewnych kandydatów z wybranej przez siebie listy, a w ich miejsce wpisać innych, widniejących na
tej samej liście. Taki kandydat otrzyma od danego wyborcy dwa głosy. Taki sposób glosowania nazywa się
kumulacją. W efekcie preferowana lista dostanie komplet głosów.



skreślić niektórych kandydatów z wybranej przez siebie listy, a w ich miejsce wpisać kandydatów z innych
list. Wtedy głosy oddane na nieokreślonych kandydatów przypadają preferowanej partii, natomiast głos
oddany na wpisanego kandydata przyznawany jest partii, na liście której widniało jego nazwisko. Nazywa
się to "pióropuszem" (panachage).

Przekładanie głosów na ilość mandatów przypadających na poszczególne listy partyjne odbywa się według
systemu Hagenbacha-Bischoffa.
Wybory do Rady Kantonów są wyborami powszechnymi, większościowymi. Odbywają się w dwóch turach. W
pierwszej z nich wymagana jest większość bezwzględna, w drugiej - większość zwykła.

8. Zasada impeachmentu w wybranym państwie,

9.

Referendum w Szwajcarii,

W systemie politycznym Szwajcarii referendum zarządza się w szeregu przypadków:



w przypadku inicjatywy ludowej w sprawie całkowitej zmiany konstytucji (100 tys. obywateli),



inicjatywa ludowa w sprawie częściowej zmiany konstytucji (również 100 tys. głosów),



referendum obligatoryjne - zmiany konstytucji, przystąpienie do organizacji kolektywnego bezpieczeństwa
lub do wspólnot ponadnarodowych (np. ONZ), ustawy federalne uchwalone w trybie pilnym i nieopierające
się o konstytucję, w przypadku różnego stanowiska izb parlamentarnych - pytanie o konieczność całkowitej
zmiany konstytucji, wniosek wstępny z inicjatywy ludowej o zmianę konstytucji, poparcie wniosku
wstępnego o częściową zmianę konstytucji - jeśli parlament odrzucił ten wniosek,



referendum fakultatywne (nieobowiązkowe, na żądanie 50 tys. obywateli lub 8 kantonów) - ustawy
federalne, niektóre umowy międzynarodowe.

Także w kantonach występuje ludowa inicjatywa ustawodawcza (dotycząca ustaw kantonalnych), referendum
budżetowe (budżet w Szwajcarii nie ma formy ustawy), w kilku kantonach funkcjonuje jako najwyższy organ
władzy zgromadzenie ludowe wszystkich obywateli kantonu (wiec).

10.

Funkcje systemu politycznego,

 regulacyjna – system steruje pewnymi procesami, zjawiskami politycznymi zgodnie z pewnymi regułami

dla niego przyjętymi

 mediacyjna – sprowadza się do rozwiązywania konfliktów grupowych, zbiorowych czy mikrospołecznych

przy udziale mediacji dot. sprzecznych interesów grupowych

 adaptacyjna – usprawnianie działalności instytucji co ma służyć poszerzaniu bazy funkcjonowania

konkretnego systemu

 innowacyjna – wprowadzanie do otoczenia systemu politycznego nowych reguł i mechanizmów działania,

które mają usprawnić system polityczny lub wpłynąć na jego lepszy odbiór lub jakość

11. System wyborczy we współczesnym świecie,

12.

Rola monarchy w Wielkiej Brytanii,

król panuje, ale nie rządzi, władza królewska została w całości przeniesiona na parlament, gabinet i sądy.
Pozostałe uprawnienia (tak zwane prerogatywy królewskie) mają formalnie dosyć szeroki zakres: król jest
zwierzchnikiem i naczelnym wodzem sił zbrojnych, ma prawo wypowiadania wojny i zawierania pokoju, może
zwoływać i rozwiązywać parlament, oraz prawo łaski, ponadto mianuje wszystkich wyższych urzędników (w
tym członków rządu). W praktyce wszystkie decyzje królewskie wymagają ministerialnej kontrasygnaty, co
oznacza, że król nie podejmuje decyzji, a tylko je uprawomocnia (z drugiej strony, król nie ponosi również za
żadną decyzję odpowiedzialności, zgodnie z maksymą: Król nie może czynić źle).

13.

Scharakteryzuj system parlamentarno – gabinetowy,

Ten system należy rozumieć jako system zasad polityczno-ustrojowych określających wzajemny stosunek
między trzema naczelnymi organami władzy państwie: parlamentem, głową państwa (koronowana lub obieralna)
a także rządem w taki sposób, że rząd powoływany przez głowę państwa musi posiadać zaufanie ze strony
parlamentu.
Model ten został pomyślany w taki sposób aby zaistniała tam zasada podziału władzy państwowej oparta na
zasadzie współpracy między legislatywą a egzekutywą w dużej mierze rządem. Opiera się na istnieniu szeroko
pojętych powiązań między władzami, ale jednocześnie będzie polegał na równoważeniu ich kompetencji
względem siebie. Wszystko po to aby żadna z tych władz nie uzyskała supremacji nad drugą.
Te zasady formalnie zostały ukonstytuowane na Wyspach Brytyjskich ale również w Niderlandach.
Dwustopniowa egzekutywa: głowa państwa i …
Prawa zwyczajowe monarchy
1) powoływanie ministrów, którzy mieli wykonywać wolę monarchy
2) rozwiązanie parlamentu przed upływem kadencji (izby lub izb z wyborów bezpośrednich)

14.

Kompetencje prezydenta we Francji,
desygnuje kandydata na premiera, przewodzi Radzie Ministrów, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych oraz ma
prawo parafowania traktatów międzynarodowych. poddawania różnych kwestii politycznych pod
referendum oraz może rozwiązać Zgromadzenie Narodowe. W sytuacjach nadzwyczajnych prezydent może
przejąć pełnię władzy w państwie.
Jeżeli w parlamencie dominuje jego frakcja polityczna, to on decyduje kto będzie premierem oraz określa
cele polityczne rządu. Jednak gdy frakcja prezydencka stanowi mniejszość parlamentu, prezydent musi
wyznaczyć premiera wywodzącego się z opozycyjnej wobec siebie większości.

15.

Scharakteryzuj system semi-prezydencki,

Ten system można rozumieć jako pewien zespół zasad polityczno – ustrojowych, który określa wzajemne relacje
pomiędzy prezydentem, rządem a parlamentem w taki sposób, że wyposażony w uprawnienia władcze prezydent
powołuje rząd, który cieszy się zaufaniem ze strony parlamentu.
W literaturze przedmiotu można spotkać takie określenia jak system rządów mieszany, półprezydenckich lub
prezydencko – parlamentarnych.
Cechy systemu:
 dualizm egzekutywy składającej się z prezydenta jako głowy państwa oraz z rządu czyli rady ministrów

składającej się z premiera oraz odpowiednich współpracowników w formie kolegium

 instytucja prezydenta – musi mieć odpowiednią rekomendację do sprawowania urzędu, więc powinna być

powoływana w głosowaniu powszechnym, bezpośrednim dlatego, ze prezydent posiada stosunkowo szeroki
zakres uprawnień w tym władczych, osobistych, które nie wymagają kontrasygnaty

 rząd z prezydentem na czele, który kieruje bieżącą polityką państwa, który powoływany jest przy udziale

prezydenta ale musi posiadać zaufanie niższej izby parlamentu

 parlament – naczelna władza ustawodawcza, dba o to aby prezydent nie uzyskał znaczącej hegemoni nad

innymi organami państwowymi, będzie odpowiadał za ustawodawstwo, a za wykonywanie jego będzie
nadzorował rząd z premierem na czele

W tym systemie prezydent powinien występować na równi z parlamentem (z prezydencjonalizum
amerykańskiego). Wprowadzono element łączący oba organy czyli instytucja rządu z premierem na czele,
utrzymano w tym modelu dualizm egzekutywy ale zwykle to prezydent pozostaje jej realnym szefem. Wynika to
z tego, ze w modelu tym głowa państwa została wyposażona w dość szeroki zakres uprawnień, te uprawnienia
podzielić można na: honorowe, zwyczajowe (przysługują każdej głowie państwa), nadzwyczajne/osobiste i
dyskrecjonalne (we Francji: prawo do nominacji premiera, rozwiązania zgromadzenia narodowego, odwołania
się do społeczeństwa w drodze referendum, wprowadzenia stanu wyjątkowego na części terytorium lub obszarze
całego państwa). Określa się go jako mieszany głownie ze względu na prezydencko – parlamentarne formy
rządów. Połączona została zasada odpowiedzialności politycznej rządu zarówno przed parlamentem jak i przed
prezydentem te organy uznawane są za bezpośrednich reprezentantów narodu. Konstytucja z 1958 roku
kształtująca V Republikę Francuską wprowadziła dwa elementy odnoszące się do separacji władzy: zasada
niełączenia stanowisk w parlamencie i rządzie i szczegółowe wyliczenie dziedzin obejmujących ustawodawczą
działalność parlamentu. Innymi elementami, którymi cechuje się system francuski to utrzymanie podstawowych
zasad odnoszących się do systemu parlamentarnego: odpowiedzialność rządu przed parlamentem, prawo
egzekutywy do rozwiązania tej część i parlamentu, która pochodzi z wyborów bezpośrednich, udział egzekutywy
w procesie ustawodawczym. Z krajów bardziej charakterystycznych, w których obowiązuje
semiprezydencjalizm to: historycznie w okresie międzywojennym w Republice Weimarskiej (1919-1939),
Finlandia (1919), Austria (1929), Irlandia (1937), Islandia (1945), Francja (1958), Portugalia (1976), Polska (do
1997), Słowacja, Rumunia, Bułgaria, Albania, państwa byłej Jugosławii, w warunkach powojennych niektóre
systemy polityczne, które wcześniej przyjmowały semiprezydencjonalizm zaczęły z niego rezygnować:
Finlandia (2000. Austria, Irlandia, Islandia tylko pozornie występuje semiprezydencjonalizm w praktyce to
parlamentaryzm.
System semiprezydencki jest silnie skorelowany z systemem partyjnym. Model ten działa sprawnie wtedy kiedy
prezydent potrafi wytworzyć silna grupę polityczna i partyjną, która zajmuje ważne miejsce w parlamencie. Gdy
system partyjny nie jest w stanie wytworzyć dwóch silnych bloków to istnieje groźba, że nie będzie można
odpowiednio tego systemu wyprofilować.
Francja,
Koabitacja jeśli prezydent jest z jednej partii a większość parlamentarna z innej

16.

Kompetencje Izby Lordów,

Izba Lordów pełni obecnie rolę ciała opiniującego ustawy uchwalane przez Izbę Gmin (bez prawa weta
ostatecznego). W ramach Izby Lordów działa wiele komisji specjalnych, które mimo że nie posiadają
formalnego prawa do podejmowania decyzji, mają znaczny wpływ na życie polityczne w Wielkiej Brytanii.

Kompetencje ustawodawcze Izby Lordów są niewielkie i ograniczają się do prawa zgłaszania projektów ustaw
do Izby Gmin oraz czasowego wstrzymywania uchwalania ustaw w drodze weta zawieszającego na okres nie
dłuższy niż dwie sesje (jeden rok).

17. Scharakteryzuj kraje autorytarne w dwudziestoleciu międzywojennym,

18.

Podaj cechy autorytaryzmu skonsolidowanego,
oznacza dostosowanie wszystkich elementów reżimu politycznego: wartości i norm odnoszących się do
uzyskania i sprawowania władzy z rozwiązaniami instytucjonalno -proceduralnymi i zachowaniami
politycznymi. CECHY: przyporządkowanie jednostek szerszym grupom społecznym, do których należą
(klasie, narodowi, wspólnocie wyznaniowej, rasie); konieczność stworzenia i utrzymania ładu społecznego
(także za pomocą represji); koncentracja władzy; bez alternatywność polityczna (zmiana polityki musi być
wyrazem woli ośrodka przywódczego); zanegowanie wartości demokracji liberalnej, zwłaszcza instytucji
przedstawicielstwa;

19.

Kompetencje prezydenta Niemiec,

Prezydent RFN:


reprezentuje państwo na zewnątrz,



zawiera umowy z innymi państwami,



wysyła i przyjmuje przedstawicieli dyplomatycznych,



mianuje i odwołuje najwyższych urzędników państwowych, m.in. sędziów związkowych,



wskazuje kandydata na kanclerza,



na wniosek rządu rozwiązuje parlament, gdy postawiony przez kanclerza wniosek o wotum zaufania
zostanie odrzucony,



na wniosek rządu wprowadza ustawodawczy stan wyjątkowy,



posiada prawo łaski.

Wydawanie aktów prawnych przez prezydenta (rozporządzeń i zarządzeń) wymaga kontrasygnaty kanclerza lub
właściwego ministra. Wyjątkiem tutaj jest mianowanie i odwoływanie kanclerza oraz rozwiązywanie
parlamentu.

20.

Podaj i scharakteryzuj cechy państwa unitarnego,

Systemy unitarne
Państwo zarządzane w sposób unitarny to system wewnętrznie spójny, jednolity. Jednostki administracyjno –
terytorialne będą ściśle podporządkowane władzy państwowej i nie będą posiadały politycznej samodzielności.
Systemy unitarne są najczęstszą formą urządzenia w państwie ponieważ są najprostsze.
Cechy systemu unitarnego
 jednolity system prawa materialnego i formalnego
 jednolite obywatelstwo
 jednolity system organów uchwałodawczych, wykonawczych i sądowniczych
Mimo popularności tego systemu państwa wykształciły swoje regionalne administracyjno – terytorialne różnice
 unitarne scentralizowane – będą silnie zależne od centrum decyzyjnego. Tą silną zależność uruchamia się

poprzez wyznaczanie odpowiednich, lokalnych urzędników. Taki system występuje w Holandii, Finlandii

 unitarne zdecentralizowane – organy terytorialne formowane są niezależnie od władzy centralnej.

Wspólnoty terytorialne wybierają swoich przedstawicieli oraz wysyłają informacje do centrum decyzyjnego
o tych osobach i ich funkcji. Typowymi systemami zdecentralizowanymi będą Japonia, Nowa Zelandia

 unitarne o charakterze zdekoncentrowanym – rozpoczęły pewne przejścia od systemów scentralizowanych

do zdecentralizowanych ale tylko część pewnych uprawnień przekazano regionom lub gminom a część dalej
pozostała po stronie centrum decyzyjnego, np. Polska

21.

Rola premiera we Francji,

Premier nie może być członkiem parlamentu. Na podstawie jednorazowego szczególnego upoważnienia premier
może zastępować prezydenta w zakresie jego obowiązków na forum rządu.
Kompetencje premiera:
◦ powołuje rząd i odwołuje jego członków

◦ jako „pierwszy minister” reprezentuje rząd zwłaszcza w kontaktach z innymi władzami
◦ kieruje formalno-organizacyjnie funkcjonowaniem Rady Ministrów
◦ kieruje merytorycznie działalnością wszystkich elementów struktury rządowej
◦ zapewnia wykonanie ustaw
◦ jest uprawniony do wydawania każdemu z ministrów i sekretarzy stanu wiążących dyrektyw w związku z
piastowanymi przez nich urzędami
◦ posiada inicjatywę ustawodawczą

22.

Scharakteryzuj Rade Kantonów,

Wyższa izba parlamentu Szwajcarii, Zgromadzenia Federalnego. Rada składa się z 46 członków.
Członkowie izby są wybierani z 20 kantonów, które wysyłają do rady po dwóch kandydatów, natomiast 6
kantonów może wprowadzić do izby tylko po jednym delegacie.
Członkowie zasiadający w radzie są wybierani na 4-letnią kadencję. Wybór mandatów do rady odbywa się na
zasadzie ogólnych wyborów w każdym kantonie, które odbywają się w demokratyczny sposób.

23. Legislatywa we współczesnym świecie,

24.

Scharakteryzuj reżim demokratyczny,

3 czynniki, które maja wpływ na rozwój systemu demokratycznego
 społeczeństwo przygotowane na demokrację
 upowszechnienie praw obywatelskich
 właściwe otoczenie tego systemu – nie może mieć zbyt silnych przeciwników
Rodzaje demokracji
 federalna
 socjalna
Różne podejścia do demokracji
 aksjologiczny system określania demokracji czyli demokracja jako zbiór aksjologicznych wartości –

wolność, równość.

 podejście proceduralne – występowanie pewnych procedur politycznych, np. cykliczne i rywalizacyjne

wybory

1942 r. Schumpeter – przedstawił oryginalną koncepcję, odchodził od klasycznej koncepcji demokracji czyli od
źródła jej władzy i celów. Uznał, ze istota systemu demokratycznego polega na tym , ze obywatele mogą
zdecydować czy zaakceptować czy odrzucić tych którzy maja nimi rządzić w drodze cyklicznych i
rywalizacyjnych wyborów. Rządzą elity polityczne a nie lud  demokracja przedstawicielska. Wybory spełniały
2 funkcję: legalizacji władzy i egzekwowania przez lud ….
R. Dahl – polityka to bagno xD
Antoszewski i Herbut – wskazuję, ze aby móc uznać jakiś system polityczny za demokrację powinien posiadać 5
cech: muszą być organizowane wybory pełniące role mechanizmu umożliwiającego dostęp do władzy i
egzekwowania politycznej odpowiedzialności rządzących; wybory musiały spełniać pewne warunki
odgrywające role w tym systemie: rywalizacyjne, cykliczne, równe traktowanie wszystkich podmiotów
startujących w tych wyborach; możliwość alternacji władzy – te ugrupowanie które przegra wybory nie może
starać się uniemożliwianiu przejęcia władzy ugrupowaniu, które wygrało; zagwarantowana swoboda zrzeszania
się połączona z możliwością głoszenia poglądów oraz krytyki rządzących; zagwarantowane powszechne, czynne
i bierne prawo wyborcze
Poziomy demokratyzmu
 demokracje skonsolidowane – ustabilizowane, spełnia szereg warunków (rywalizacyjne wybory, podział

władz, przestrzeganie praw obywatelskich itd.), udowodniły w dłuższym okresie czasu zdolność do
przetrwania, sprawdziły się w sytuacjach kryzysowych

 demokracje nieskonsolidowane – nieustabilizowane

semidemokracje – alternacja władzy utrudniona, ale możliwa
pseudodemokracie - pomimo istnienia legalnej opozycji ta legalna opozycja nie ma możliwości przejęcia
władzy inną drogą niż drogą przewrotu
demokracja konsensualna

25.

Kompetencje kanclerza Niemiec,



kieruje pracami rządu i określa jego skład



przedstawia prezydentowi wnioski o nominacje określonych osób na stanowiska ministrów



wyznacza także jednego z członków gabinetu na wicekanclerza



może wykorzystywać instytucję wotum zaufania



może zgłosić do Prezydenta Federalnego wniosek o ogłoszenie ustawodawczego stanu wyjątkowego

26.

Struktura administracyjno-terytorialna w Szwajcarii,

Szwajcaria jest państwem federacyjnym, składającym się z 26 kantonów, które posiadają bardzo szeroką
autonomię.
Obecnie każdy kanton ma swoją własną konstytucję, która określa zasady działania ciał tworzących prawo
(parlamenty lokalne), sprawujących rządy (rządy lokalne) i egzekwujących prawo (lokalne sądy, prokuratury i
policję). W większości kantonów funkcjonują jednoizbowe parlamenty. Rządy kantonów liczą od 5 do 7
ministrów. Niemal wszystkie elementy władzy są realizowane przez kantony, gdyż szwajcarska konstytucja
maksymalnie ogranicza prerogatywy rządu i parlamentu centralnego.
Obecnie już tylko w dwóch kantonach władza jest rzeczywiście sprawowana w formie pełnej demokracji
bezpośredniej, w formie organizowania wieców kantonalnych, na których każdy obywatel kantonu ma prawo
wypowiedzieć się w każdej sprawie oraz bezpośrednio wybrać członków swojego rządu. We wszystkich
pozostałych kantonach parlamenty i rządy są wybierane poprzez znane z innych krajów wrzucanie kartek
wyborczy

27. System rządów we współczesnym świecie,

28.

Kompetencje prezydenta Włoch,

funkcję generalną – Prezydent jako głowa państwa i reprezentant jedności narodowej;
funkcje związane z działalnością Parlamentu;

a.

zarządzanie wyborów;

b. zwoływanie sesji nadzwyczajnych Parlamentu;
c.

promulgację ustaw;

d. stosowanie weta ustawodawczego;
e.

decydowanie o rozwiązaniu Parlamentu;

f.

zarządzanie referendów;

funkcje związane z działalnością Rady Ministrów;

g. powoływanie premiera i ministrów;
h. upoważnianie Rady Ministrów do przedstawiania projektów ustaw Parlamentowi
i.

ogłaszanie dekretów i tymczasowych rozporządzeń z mocą ustaw

j.

ratyfikacja traktatów międzynarodowych

k. zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi i przewodniczenie Najwyższej Radzie Obrony
l.

ogłaszanie stanu wojny, uchwalanego przez Parlament

funkcje związane z działalnością sądów;

m. ułaskawianie lub łagodzenie kary;
n. przewodniczenie Najwyższej Radzie Sądownictwa;
o. mianowanie pięciu spośród piętnastu sędziów Sądu Konstytucyjnego;

funkcję związaną ze strukturą regionalną – prawo rozwiązywania rad regionalnych.
Ponadto Prezydent akredytuje i przyjmuje dyplomatów innych państw oraz nadaje odznaczenia państwowe.

29.

Instytucja ombudsmana,

Ombudsman – określenie pochodzące z języka szwedzkiego, określające niezależnego urzędnika, do którego
można się odwoływać w sprawie naruszenia praw i wolności jednostki po wyczerpaniu samodzielnych
możliwości prawnych.
Cechy urzędu
Jest to samodzielny organ państwowy oddzielony wyraźnie od administracji i sądownictwa, powiązany z
parlamentem poprzez sposób powoływania oraz kontrolną funkcję parlamentu.
Wysłuchuje skarg obywateli na nieprawidłowe działanie administracji i podejmuje działania w celu ich
wyeliminowania. Informuje parlament o stanie praworządności w działaniu administracji. Na podstawie różnego
typu informacji, także powziętych samodzielnie, może podjąć działania z własnej inicjatywy, nie tylko na
wniosek pokrzywdzonego. Kontakt obywateli z ombudsmanem jest stosunkowo mało sformalizowany.

30. Gwarancja legislatywy we współczesnym świecie,
31. Sądownictwo konstytucyjne we współczesnym świecie,

32.

Powołanie premiera we Francji,
Po ukonstytuowaniu się nowo wybranego parlamentu, o tym kto zostanie premierem decyduje zwykle partia
mająca najwięcej miejsc w parlamencie.

33. Funkcje głowy państwa we współczesnym świecie,
34. Prezydent w krajach arabskich,

35.

Kompetencje prezydenta Rosji,

kieruje polityką zagraniczną państwa, prowadzi rokowania i podpisuje umowy międzynarodowe, podpisuje listy
uwierzytelniające. Rozstrzyga również sprawy obywatelstwa oraz nadaje odznaczenia państwowe, tytuły i
wyższe stopnie wojskowe. Posiada prawo łaski.


zarządzać wybory do

Dumy

, może ją również rozwiązać,



przedkładać projekty ustaw

Dumie

,



podpisywać i ogłaszać ustawy,



zwracać się do Zgromadzenia Federalnego z corocznym orędziem na temat stanu państwa.

Prezydent Federacji Rosyjskiej jest również posiadaczem niezwykle rozległych uprawnień kreacyjnych;
przedstawia kandydatów na stanowiska:


premiera

,



Prezesa Banku Centralnego,



sędziów Sądu Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Arbitrażowego, innych sądów
federalnych,



Prokuratora Generalnego

.

Prezydent Federacji Rosyjskiej jest również najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, może wprowadzać

stan

wojenny

i wyjątkowy, tworzy i przewodniczy Radzie Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej, zatwierdza doktrynę

wojskową państwa, powołuje i odwołuje najwyższe dowództwo Sił Zbrojnych Federacji.

36.

Typy konfederacji,

Systemy konfederacyjne to związek kilku państw, w którym realizuje się pewne wspólne ogniwo polityczne,
jedną z polityk szczegółowych, które ma służyć obronie własnej suwerenności ale bez powoływania organów
centralnych, które mogłyby tę suwerenność tych części składowych konfederacji ograniczyć.
Spotkania organów państw tworzących konfederację służą określaniu i spełnianiu wspólnych celów. Podczas
takich spotkań należy wypracować consensus, tak aby wszyscy mogli go zaakceptować. Każdy z podmiotów
traktowany jest tak samo bez względu na wielkość, zasoby naturalne, rolne, ludność itp.; każdy ma jeden pełny
głos. W przeszłości związki konfederacyjne miały podłoże polityczne. Takie związki są jednak nietrwałe (np.
USA w przeszłości, Szwajcaria).

37.

Cechy charakterystyczne federacji,



terytorium państwa federacyjnego pod względem polityczno – administracyjnym nie jest jednolitą całością
tylko składa się z części składowych. Te części składowe to podmioty federacji, które posiadają
prerogatywy polityczno ustrojowe ale pozbawione są praw do pełnego uczestnictwa w stosunkach
międzynarodowych i pozbawione są prawa do secesji;



podmioty federacji mają prawo (i z niego korzystają :D) do rozporządzania władzą ustrojodawczą i
ustawodawczą co powoduje, ze maja prawo do tworzenia własnej konstytucji a dalej na jej podstawie do
uchwalania ustaw, które obowiązywać będą na obszarze całego podmiotu;



podmioty federacji mogą posiadać własny system prawny oraz sądowniczy;



w systemach federacyjnych istnieje podwójne obywatelstwo. Dana osoba powinna być silnie związana z
podmiotem, które zamieszkuje (pierwsze obywatelstwo odnosi się do podmiotu, a kolejne do państwa);



w państwach związkowych obowiązkowo legislatywa przybiera postać dwuizbową, ugruntowana pod kątem
politycznym i ustrojowym. Izba niższa będzie miała charakter narodowy (reprezentacja narodu) a izba
wyższa będzie miała charakter podmiotowy (reprezentacja części składowych).

W kontekście kształtowania izb można wyróżnić 2 zasady:

 równe przedstawicielstwo;
 założenie mówiące, że bez względu na zaistniałą sytuację, bogactwo, liczbę ludności, rożnych zasobów

każdy podmiot powinien być traktowany w taki sam sposób.



zróżnicowane przedstawicielstwo (zasada przyjęta współcześnie XX w.); liczba reprezentantów do izby
wyższej powinna być proporcjonalnie rozłożona do liczby mieszkańców w poszczególnych podmiotach;



podział kompetencji między federacja i jej częściami składowymi

 dualistyczny federalizm – podmioty powinny być traktowane na równi z federacją, gdzie podmioty są

suwerennymi jednostkami skupionymi wokół większej całości i ta suwerenność powinna być
podtrzymana i zachowana (głównie w USA, później Szwajcaria, Meksyk, Australia); państwo federalne
w konstytucji federalnej załącza listę spraw (priorytetów), którymi będzie się zajmowała federacja
natomiast innymi sprawami, które nie będą załączone do tej listy będą zajmowały się podmioty
składowe;

 zasada wyłącznej kompetencji związku – prawo związkowe w wyjątkowych sytuacjach może

przełamywać prawo podmiotowe (Niemcy i Austria);

 trójczłonowy system rozgraniczenia kompetencji - konstytucja federalna odnotowuje zakres spraw,

którymi zajmować się będzie państwo federalne, ustawy podmiotów federacji mają również swój zakres
zadań a jak coś nie jest zapisane w żadnej konstytucji to zajmują się tym specjalnie dobierane komisje
składające się z przedstawicieli organów i podlegające im instytucje (Indie).



wspólnoty autonomiczne – państwa nie zawsze są jednorodne pod różnymi względami natomiast taka mała
grupa społeczna nie jest zbyt liczna a jest dość widoczna np. pod względem pewnych cech osobowych,
językowych, etnicznych rasowych i żyje na pewnym terytorium od dłuższego czasu. Żeby nie dochodziło do
konfliktu pomiędzy tą grupą społeczną a narodem tworzy się wspólnoty autonomiczne. Poprzez autonomię
należy rozumieć samo zarządzana część terytorium państwa na podstawie kompetencji ustawodawczych
dotyczących spraw o znaczeniu lokalnym. W związku z tym, że przy kształtowaniu autonomii nie trzeba
dzielić państwa jak w systemach federalnych takie autonomie powołuje się w systemach unitarnych, ale
praktyka historyczna pokazuje inne rozwiązania (była Jugosławia 6 republik związkowych i 2 wspólnoty
autonomiczne: Kosowo i Wojewodina coś tam coś tam)

38. Rada Państwa w Szwecji,

39.

Cechy systemu totalitarnego,

Za cechy charakterystyczne systemu totalitarnego można uważać następujące elementy:
1) autokratyczna struktura władzy skupiona w rękach jednostki lub niewielkiej grupy
2) rozbudowany system kontroli, któremu podlegać będzie pełnia życia społecznego, organizacyjnego,

stowarzyszeniowego; nie ma rzeczy przypadkowych, liderzy organizacji czy stowarzyszeń zawsze
wybierani odgórnie przez władzę

3) nadmierne wykorzystywanie tajnej policji oraz służb wewnętrznych/bezpieczeństwa (rozbudowa systemu

terroru)

4) powszechna indoktrynacja, która będzie oddziaływać na ludzką świadomość; tworzenie takich idei/ideologii

dzięki którym będzie można uzasadnić różne rzeczy

5) dominacja państwa oraz jego celów nad życiem jednostki bądź jego życiem osobistym
6) uniformizacja życia społecznego
7) model monopartyjny czyli jedna, silna partia o charakterze masowym; taka partia ma za zadanie

indoktrynować i pilnować porządku, mają swoje komórki przy zakładach pracy w instytucjach publicznych
co sprzyja ujednoliceniu życia politycznego i społecznego

8) ujednolicenie życia gospodarczego (przejęcie gospodarki), w Rosji latach 40 tylko rolnictwo było jedną

wolną formą gospodarki, centralizowano rolnictwo poprzez kołchozy

40. Funkcje monarchy we współczesnym świecie,

41.

Inicjatywa ustawodawcza w Kongresie,

Inicjatywa ustawodawcza przysługuje jedynie kongresmenom. Genezy ustaw są różnorodne: czynniki lokalne,
preferencje partyjne, kalkulacje związane ze zbieraniem funduszy na kampanię, a także osobiste zmagania z
jakąś trudnością. Osobiste doświadczenia nie są jednak głównym czynnikiem projektów legislacyjnych. Projekty
ustaw kongresmeni otrzymują najczęściej od władzy wykonawczej, grup interesów, naukowców, urzędników
stanowych i lokalnych, a także od własnego personelu pomocniczego.

42.

Funkcje systemów autonomicznych,

wspólnoty autonomiczne – państwa nie zawsze są jednorodne pod różnymi względami natomiast taka mała
grupa społeczna nie jest zbyt liczna a jest dość widoczna np. pod względem pewnych cech osobowych,
językowych, etnicznych rasowych i żyje na pewnym terytorium od dłuższego czasu. Żeby nie dochodziło do
konfliktu pomiędzy tą grupą społeczną a narodem tworzy się wspólnoty autonomiczne. Poprzez autonomię
należy rozumieć samo zarządzana część terytorium państwa na podstawie kompetencji ustawodawczych
dotyczących spraw o znaczeniu lokalnym. W związku z tym, że przy kształtowaniu autonomii nie trzeba dzielić
państwa jak w systemach federalnych takie autonomie powołuje się w systemach unitarnych, ale praktyka
historyczna pokazuje inne rozwiązania (była Jugosławia 6 republik związkowych i 2 wspólnoty autonomiczne:
Kosowo i Wojewodina coś tam coś tam)
Przyczyny powstawania wspólnot autonomicznych
1) uwarunkowania geograficzne
2) kontekst ekonomiczny
3) podejście historyczne
4) kwestia narodowa i etniczna (np. Wyspy Alandzkie zamieszkane przez Szwedów należące do Finlandii)
5) przyczyny religijne, językowe, prawne
Aktem naczelnym dla wspólnoty autonomicznej jest status ogłaszany i zatwierdzany przez organ centralny,
najczęściej jest to legislatywa czyli parlament i może działać i rozwijać się jako podmiot federacji, ale nie może
mieć własnej konstytucji tylko statut. Żeby nie dochodziło do konfliktów władze centralne mają we wspólnocie
swojego przedstawiciela.

43. Formy demokracji bezpośredniej w Szwajcarii,
44. Kanclerze na świecie,

45.

Rola premiera w Wielkiej Brytanii,

Wybór: mianowany przez monarchę jako lider zwycięskiej partii.
Pozycja Premiera:
◦ w gabinecie: jest głównym doradcą Monarchy oraz szefem rządu (nie tylko pierwszym wśród równych)
◦ w parlamencie: jest Liderem Izby Gmin
◦ w partii: pozostaje jej liderem
◦ przejmuje prerogatywy monarchy w zakresie rozwiązania parlamentu
◦ bierze udział w wykonywaniu przez monarchę prerogatyw związanych z nadawaniem tytułów i godności
Kompetencje:
◦ podejmuje decyzję o rozwiązaniu parlamentu i zwołaniu nowych wyborów
◦ wraz z rządek tworzy listę osób do nobilitacji na Lordów

46.

Demokracja skonsolidowana,

Demokracja skonsolidowana jest to forma dojrzałego ustroju politycznego w tym sensie, że mechanizmy
demokratyczne pojawiły się w nich stosunkowo dawno i wytrzymały próbę czasu. Dojrzałość skonsolidowanych
demokracji oznacza też to, że sprawdziły się one w dłuższym przedziale czasowym. W tym sensie
skonsolidowane demokracje można określić również jako systemy ustabilizowane, mimo zakłóceń, które
pojawiły się w ich otoczeniu.
Wspólne cechy demokracji skonsolidowanych nie oznaczają braku różnic, często, zresztą głębokich, tak w sferze
instytucjonalnej jak i w praktyce politycznej. Możemy w tym miejscu wyróżnić min; królestwa, księstwa,
cesarstwo, oraz republiki. Mają one postać federacji, lub państw unitarnych. Forma rządów przybiera postać
parlamentaryzmu, prezydencjalizmu, bądź semiprezydencjalizmu. Istotną cechą skonsolidowanej demokracji jest
też jej elastyczność. Demokrację taka można określić jako system zdolny do tego, co można by nazwać

"demokratyczna reprodukcją", tj. do przezwyciężenia sytuacji kryzysowych nie tylko na gruncie
demokratycznych reguł gry, ale w sposób zwiększający zaufanie do nich.
Skonsolidowane demokracje funkcjonują w dosyć podobnym otoczeniu ekonomicznym, społecznym, i
kulturowym. Gospodarkę państw określanych jako skonsolidowane cechuje nadto wysoki poziom
konkurencyjności na rynku międzynarodowym. Wzrostowi ekonomicznemu towarzyszą daleko idące
przekształcenia struktury społecznej, w której tradycyjny konflikt klasowy traci na znaczeniu.
Kryteria
Istnieje wiele czynników dzięki którym, takie demokracje utrzymały swój byt na arenie międzynarodowej
najważniejsze to min.: upowszechnienie równego i powszechnego prawa wyborczego, wysoki rozwój
instytucjonalizacji ; tzn. działalność polityczna jest wykonywana w ramach wysokich standardów, liberalizacja
struktury władzy i interesów politycznych.

47. Autorytaryzm po II WŚ.
48. kierunki rozwoju systemów politycznych po 1945 roku
49. ewolucja ustrojów politycznych 1918-1939
50. stan wyższej konieczności w RFN

51.

opisać całą izbę lordów

Izba wyższa dwuizbowego parlamentu brytyjskiego. Nie jest to ciało wybieralne, lecz jego skład i struktura jest
uwarunkowana wielowiekową tradycją.
Izba Lordów, podobnie jak Izba Gmin spotyka się w Pałacu Westminsterskim. Jej obrady plenarne odbywają się
w tzw. czerwonej sali (obrady Izby Gmin odbywają się w sali zielonej).
Aktualnie Izba Lordów składa się z 743parów duchownych i świeckich, potocznie zwanych lordami.
Lordowie duchowni to najwyżsi hierarchowie Kościoła anglikańskiego, którzy zasiadają w Izbie tak długo, jak
długo sprawują swoje funkcje kościelne. Obecnie zasiada w Izbie 26 lordów duchownych.
Lordowie świeccy pełnią swoją funkcję dożywotnio, chyba że Izba odbierze im tytuł lordowski. W grupie
lordów świeckich wyróżnia się:


92 parów dziedzicznych



618 parów dożywotnich, powołani przez monarchę na wniosek premiera, zazwyczaj spośród zaufanych
polityków danej partii, ale także osób wyróżniających się w życiu publicznym bez określonej
przynależności partyjnej, jak również byłych premierów i speakerów Izby Gmin.

Izba Lordów pełni obecnie rolę ciała opiniującego ustawy uchwalane przez Izbę Gmin (bez prawa weta
ostatecznego). Oprócz tego w ramach Izby Lordów działa wiele komisji specjalnych, które mimo że nie
posiadają formalnego prawa do podejmowania decyzji, mają znaczny wpływ na życie polityczne w Wielkiej
Brytanii.
Kompetencje ustawodawcze Izby Lordów są niewielkie i ograniczają się do prawa zgłaszania projektów ustaw
do Izby Gmin oraz czasowego wstrzymywania uchwalania ustaw w drodze weta zawieszającego na okres nie
dłuższy niż dwie sesje (jeden rok).

52.

charakterystyka systemu federalnego na podstawie RFN,

Stolicą federalną jest Berlin, gdzie znajduje się siedziba rządu federalnego, jednak część ministerstw rezyduje w
Bonn. Część centralnych urzędów mieści się w innych miastach. System polityczny Niemiec jest zorganizowany
w oparciu o Ustawę Zasadniczą, która działa jako konstytucja według zasady podziału władz.
Głową państwa jest prezydent federalny, wybierany przez Zgromadzenie Federalne (złożone z Bundestagu i
przedstawicieli krajów związkowych, w liczbie równej liczbie członków Bundestagu) na pięcioletnią kadencję.
Jest możliwość jednokrotnego powtórzenia kadencji. Ma on czysto reprezentacyjne znaczenie – jest symbolem
państwa, moderatorem. Nie ma prawa wetowania ustaw (może je jedynie odesłać do Trybunału). Posiada prawo
mianowania ambasadorów i konsulów oraz wysuwania kandydatury kanclerza.
Władzą ustawodawczą jest Bundestag wraz z drugą izbą Radą Federalną Niemiec. Bundestag wybierany jest co
cztery lata w wyborach pięcioprzymiotnikowych: powszechnych, równych, bezpośrednich (jednostopniowych),
tajnych i proporcjonalnych, choć zasadniczo jest to system mieszany z zapewnieniem wejścia do parlamentu
wszystkich kandydatów, którzy w swych okręgach uzyskali większość. Ustawowa liczba posłów liczy 598, ale
wskutek tego skomplikowanego systemu wyborczego liczba ta może zwiększać się o tzw. mandaty nadwyżkowe.
Tak jest w Bundestagu XVII kadencji, który liczył w dniu inauguracji 622 posłów – przy wygaśnięciu mandatu
nadwyżkowego wybrany większościowo poseł nie jest zastępowany przez kandydata z listy, tak że liczba ta
zmniejszyła się do 620 w roku 2012. Posłowie grupują się we frakcjach, do tworzenia których potrzebne jest 5%
ogólnej liczby posłów.

Bundestag na wniosek prezydenta dokonuje wyboru kanclerza i rządu, kontroluje jego prace, zatwierdza umowy
międzynarodowe, uchwala ustawy. Na czele izby niższej stoi przewodniczący Bundestagu (wraz ze swoimi
zastępcami).
Władzę wykonawczą stanowi rząd federalny z kanclerzem federalnym na czele. Ma on prawo bezpośrednio
ingerować w prace swoich ministrów. Nie można pociągnąć całego rządu do odpowiedzialności politycznej.
Dzieje się tak dlatego, że każdy z ministrów działa według wytycznych kanclerza. Dopiero gdy kanclerz zostanie
pociągnięty do odpowiedzialności za pomocą konstruktywnego wotum nieufności, wówczas rząd pośrednio
pociągnięty jest do odpowiedzialności. Parlament nie może odwoływać poszczególnych ministrów.

53.

opis instytucji sadu najwyższego w USA

Głowa władzy sądowniczej w systemie trójwładzy funkcjonującym w Stanach Zjednoczonych, obok. Jest sądem
najwyższej instancji w sprawach podlegających prawu federalnemu. Jego zadaniem jest zagwarantowanie, że
wszystkie działania władzy wykonawczej i ustawodawczej są zgodne z konstytucją.
Rola tego sądu w amerykańskim życiu politycznym jest ogromna. Dla przykładu, do sądu należą decyzje w tak
kluczowych sprawach jak legalizacja aborcji i małżeństw homoseksualnych.
Sąd składa się z 9 sędziów. Są oni wyznaczani przez prezydenta, potem ich kandydaturę musi zatwierdzić Senat.
Po wybraniu kadencja sędziego jest nieograniczona i z reguły służą oni do momentu, gdy wiek lub pogarszający
się stan zdrowia skłoni ich do dobrowolnego odejścia na emeryturę. Ten system ma zapewnić pełną niezawisłość
sędziów i uwolnić ich od jakichkolwiek presji politycznych.
Przewodniczącym Sądu Najwyższego jest jego prezes . Ma on dosyć spory wpływ na pracę Sądu. Jest on
powoływany w tej samej procedurze, co pozostali członkowie Sądu. Pełni on głównie funkcje administracyjne,
tzn. przewodniczy jawnym rozprawom i zamkniętym obradom, a także reprezentuje Sąd na zewnątrz. Głos
prezesa traktowany jest na równi z głosem każdego innego sędziego Sądu Najwyższego. W przypadku
postawienia prezydenta w stan oskarżenia przez Izbę Reprezentantów, prezes Sądu Najwyższego przewodniczy
w Senacie procesowi impeachmentu. Pełni on również zaszczytną funkcję, jaką jest przyjmowanie przysięgi od
nowo wybranego Prezydenta Stanów Zjednoczonych.
Amerykańska konstytucja nie precyzuje liczby sędziów Sądu Najwyższego – jest ona ustalana przez Kongres.

54.

Parlament w Szwecji

Riksdag – jednoizbowy parlament królestwa Szwecji. Liczy 349 posłów, wybieranych na czteroletnią kadencję.
Zasady działania Parlamentu
Charakterystyczna dla szwedzkiego parlamentu jest funkcja varamena, czyli zastępcy. Każdy poseł ma swojego
zastępcę, co umożliwia przejęcie jego funkcji przez varamena, w sytuacji, gdy nastąpiła nawet krótka
niemożność pełnienia obowiązków przez danego deputowanego. Varamen musi pochodzić z tej samej partii, co
jego poseł. Riksdag jest głównym organem władzy w państwie. Posiada funkcję ustawodawczą i kontrolną.
Dodatkowo jego pozycję wzmacnia wyłączne prawo do zmiany konstytucji i jej interpretacji. Po wyborach
powstaje Komitet Weryfikacji Wyborów, gdzie może być zaskarżone nieprawidłowe przeprowadzenie elekcji.
W jego skład wchodzi:



przewodniczący (zostaje nim sędzia lub były sędzia, który nie może być równocześnie deputowanym)



6 członków.

Inną ciekawą funkcją w Riksdagu jest talman. Talman stoi na czele parlamentu. Do jego funkcji należy:
wyznaczanie premiera, powierzanie mu misji tworzenia rządu, interpretacja parlamentarnych procedur, ustalanie
kolejności zabierania głosu przez posłów. Talman musi pozostać bezstronny, więc nie głosuje i nie przemawia w
imieniu swojej partii. Talman razem ze swoimi zastępcami, przewodniczącymi frakcji, szefem kancelarii
Riksdagu tworzy Radę Przewodniczących, która ma duży wpływ na procesy ustawodawcze. Riksdag powołuje
również czterech ombudsmanów m.in. do:



spraw sprawiedliwości,



wojskowych,



ochrony konsumentów.

Ich główne zadanie to egzekwowanie odpowiedzialności rządu przed parlamentem. I tak ombudsman do spraw
sprawiedliwości czuwa, aby ustawy były przestrzegane przez organy państwowe (z wyjątkiem rządu).
Informacje o nadużyciach przekazuje opinii publicznej. Ombudsman do spraw wojskowych zajmuje się kontrolą
przestrzegania ustaw ze sfery obronności. Z kolei ombudsman do spraw ochrony konsumentów czuwa nad
interesami kupujących, aby sprzedający przestrzegali prawa, dbali o jakość oferowanych produktów i byli
uczciwi w kwestii cen. Interesy szwedzkiego konsumenta są naprawdę chronione. Oprócz ombudsmanów
Riksdag powołuje również gubernatora Banku Szwecji, talmana, szefa kancelarii, sekretarza Riksdagu i
przewodniczących stałych i specjalnych (ad hoc) komisji. Parlament powołuje również Doradczą Radę ds.
Zagranicznych, składającą się z:



9 deputowanych,



talmana



króla.

Jest to organ, który zajmuje się, jak nazwa wskazuje, doradzaniem i kontrolą podmiotów zajmujących się
prowadzeniem polityki zagranicznej. Wspomniane stałe komisje mają dużą autonomię. Są wybierane na
podstawie układu sił partyjnych w parlamencie. Ich kompetencje to: opiniowanie projektów ustaw i uchwał
przedłożonych później Riksdagowi. Komisje to miejsce dyskusji z udziałem ekspertów i ministrów, które
krystalizują ostatecznie kształt i treść przyszłej ustawy. Jeśli chodzi o przedterminowe rozwiązanie parlamentu,
to może ono nastąpić w dwóch przypadkach. W pierwszym musi zostać czterokrotnie odrzucona przedłożona
przez talmana kandydatura nowego premiera. W drugim, gdy rząd w ciągu tygodnia od uchwalenia wotum
nieufności zarządzi nowe wybory.

55.

Podział administracyjno-terytorialny w Rosji

Podział administracyjny Rosji obejmuje następujące podmioty federalne:


republiki,



kraje,



obwody,



miasta wydzielone,



obwody autonomiczne,



okręgi autonomiczne.

Ponadto w 2000 r. Rosję podzielono na tzw. okręgi federalne, na czele których stoją gubernatorzy mianowani
przez prezydenta Rosji. Obecnie jest osiem okręgów federalnych.
W celach gospodarczych i statystycznych używany jest także podział na 11 regionów ekonomicznych.