ZAKRES I PRZEDMIOT EKONOMIKI TURYSTYKI
Początek EKONOMIKI TURYSTYKI- ekonomiczne problemy w turystyce pojawiły się w końcu XIX w:
- franc. Minister Finansów mówił o przemyśle turyst., który miał utrzymać na wysokim poziomie franka,
- w 1928 r. omówiono ten problem w Polsce- Minister Skarbu,
- 1932 r. w Mediolanie pod egidą Ligi Narodów odbyła się I Konferencja Narodowa, która była poświęcona gospodarce i w tym turystyce jako dobre źródło dochodu,
- w Nicei też koło 32 r. odbyła się konferencja na temat ekonomicznych podstaw gospod.,
- włoski kongres turystyki zajmował się też miejscem turystyki w gospodarce- 1947 r.
Konferencja w Rzymie ONZ w 1963r. przyjmuje przełomowe uchwały w sprawie:
-ułatwień granicznych,
-ułatwień technicznych,
-organizacji turystyki,
-urlopów,
-podróży grupowych,
-atrakcji turystycznych.
W Polsce, wg Komitetu Prognoz PAN na XXI wiek, w roku 2010:
1) powinniśmy osiągnąć 40% wpływów dewizowych do budżetu z turystyki i transportu
2) powinna się podwoić w stosunku do 1999 r. liczba moteli, hoteli, schronisk, pól biwakowych, kempingów
3) łącznie baza noclegowa (liczba wszystkich miejsc noclegowych) powinna się potroić
Ekonomia- bada ogólne prawidłowości, które rządzą wytwarzaniem dóbr i usług oraz ich podziałem. Jest nauką o procesach gospodarczych w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji. Zajmuje się działalnością gospod. ludzi.
Ekonomika turystyki- jest to ekonomika szczegółowa, dział turystyki, zajmuje się konkretnymi działaniami gospodarczymi w turystyce. Jest częścią nauk ekonomicznych jako jedna z dziedzin, jest to ekonomia stosowana (branżowa). Zajmuje się menedżeringiem branż turystycznych i uzdrowiskami oraz marketingiem tychże.
Ekonomika turystyki to nauka o stosunkach gospodarczych i społecznych w obecnym świecie oraz o prawidłowościach w produkcji dóbr i świadczonych usługach w ruchu turystycznym.
Zajmuje się:
1. dobrami naturalnymi i wolnymi
2. wytwarzaniem i świadczeniem usług
3. bazą materialną
4. pracą ludzką
5. kapitałem
6. klientami (turystami = konsumentami)
7. obrotem i ceną
8. zbytem i promocją
9. sprzedażą i jej efektywnością
Zajmuje się ekonomiką przedsiębiorstw turystycznych:
A) uzyskać sposoby na wzbogacenie usług turystycznych i sprzedaży dóbr potrzebnych podróżnym
B) sposoby zwiększenia wydajności pracy
C) podnoszenie standardu usług turystycznych
D) zwiększenie gospodarności i wydajności w gospodarce
E) doskonalenie oferowanych dóbr turystycznych
Ekonomika turystyki uwzględnia związki pomiędzy obsługą ruchu turystycznego wkraczając w różne dziedziny gospodarki, integruje różne dziedziny gospodarki np.
* handel wewnętrzny
* rolnictwo
* transport
* inwestycje
* budownictwo
* przemysł
Ekonomika turystyki jako nauka o charakterze interdyscyplinarnym zajmuje się analizą zjawisk społecznych i procesów turystycznych. Zajmuje się jak ruch turystyczny wpływa na dobrobyt społeczeństwa oraz na socjologiczną i psychologiczną sferę życia.
Turystyka (ekonomika turystyki)- jest zjawiskiem społeczno-gospodarczym, pedagogicznym, socjologicznym, psychologicznym i resocjalizacyjnym. Jest zjawiskiem interdyscyplinarnym.
Obejmuje pewne elementy teorii wychowania fizycznego, w którym to jest truizm „ruchu nie może zastąpić żadne lekarstwo, ale wiele dolegliwości można wyleczyć ruchem”- naczelne hasło rekreacji.
Balneologia- przyrodolecznictwo „leki są w biosferze”- naczelne hasło balneologii.
Turystyka ma aspekt higieniczny:
higiena- nauka medyczna, profilaktyka, nauka, która ma nie dopuścić do choroby. Asklepios- bóg sztuki lekarskiej, syn Apollina, przedstawiany jako starzec o lasce, wokół której owinięty jest wąż eskulap. Miał on 2 synów i 1 córkę: Machaona- internista, Padalaejrosa- chirurg, Hygeye- opiekunka zdrowia, bóstwo z wężem eskulapem wokół kielicha, z której wąż wypijał zawartość czyli mleko- ówczesne lekarstwo, Panaceje (Panacea)- zajmowała się ziołami.
Turystyka- słowo pochodzi od słowa „tour”- wyjazd z określonego miejsca i powrót do niego.
TURYSTYKA JAKO KONSEKWENCJA ZJAWISK DEMOGRAFICZNYCH
(czyli wzrostu liczby ludzi na świecie i rozwoju gospodarczego)
lub ANTROPOLOGICZNY I DEMOGRAFICZNY CHARAKTER TURYSTYKI
Od XV wieku człowiek wymknął się spod kontroli przyrody poprzez:
1. wynalezienie broni palnej
2. rozpoczęcie zwalczania epidemiologicznych chorób
3. rozwój medycyny, higieny, stosowanie antyseptów
4. tworzenie kanalizacji.
ad 2. Zwalczanie epidemiologicznych chorób:
*Wścieklizna- tępienie jej w lasach poprzez zrzucanie środków z samolotów spowodowały niekontrolowany rozród lisów.
*Bąblownica- to druga choroba, którą można złapać w lesie m.in. poprzez jedzenie niemytych jagód. W organizmie zarażonej osoby rozwija się w wątrobie tasiemiec bąblowiec, który wędruje po organizmie i powoduje swego rodzaju przerzuty do mózgu
Są to 2 groźne choroby o których nadal nic nie wiemy, istnieją na nie wciąż nie do końca skuteczne leki.
I. W 1920 r. było na kuli ziemskiej 1 mld 80 tyś ludzi a w 2000 r. 6 mld
II. Nastąpiły przemiany w zakresie:
-poziomu życia od XV w i sensu życia (rozwój religii),
-rozwój techniki i elektroniki i wszechwładna cybernetyka (nauka o sterowaniu) (podczas II wojny światowej Wielka Czwórka Winera <fizyk, biolog...> wykonała zadanie, które miało na celu w sposób automatyczny nasterowanie lufy na cel)
III. Wolny czas, skrócona liczba godzin pracy, urlopy
IV. Ułatwienia paszportowe, celne i dewizowe
V. Rozwój organizacji i przedsiębiorstw turystycznych
VI. Reklama i moda na podróże
VII. Patologia wielkiego miasta
VIII. Bogaci emeryci (niemieccy emeryci wyjeżdżają nad Adriatyk i są zwolnieni z wielu opłat np. za ogrzewania)
Po epoce industrializacji i urbanizacji, po epoce „kultury masowej”, nastąpiła „era informatyki”, a obecnie wkraczamy w epokę „turystyfikacji świata”.
Futurysta Herman Kahn uważał, że turystyka stanie się najpotężniejszym przemysłem świata.
Wydatki na turystykę:
- ludzie w bogatych krajach (Japonia, Niemcy, USA, Wielka Brytania) wydają 16% swoich dochodów na turystykę, wydatki te są na 3 miejscu po wydatkach na jedzenie i na utrzymanie mieszkania,
- Polacy wydają około 7%- 8% swoich wydatków.
- Afryka 0%- wojna, głód.
W ostatnich 50 latach liczba przyjazdów w różnych krajach wynosiła (turystyka międzynarodowa):
-1950 r. 250 mln 282 tyś
-1990 r. 429 mln 250 tyś
Liderzy w recepcji turystów:
1. FRANCJA
2. USA
3. HISZPANIA
4. Włochy
5. Wielka Brytania
6. Austria
7. Meksyk
Polska znajdowała się na 9 miejscu, teraz spadamy na 13-14 w obrotach z turystyki.
Turystyka jako przemysł zatrudnia ponad 200 mln ludzi i tworzy ponad 10% globalnego narodowego produktu światowego.
Jest największym „producentem podatków”.
Do 2005 r. (Kornak- wg J.Naisbitt'a) turystyka stworzy 144 mln miejsc pracy.
W XX i XXI w nastąpił „Global paradox” do niego zaliczamy:
A) turystykę emerytów
B) „podróże przygodowe” (Adventure Travel) (Jerzy Pałkiewicz- I szkoła przeżycia (survival) we Włoszech
C) wzrost znaczenia „ekoturyzmu”, powrotu do natury- „szukania nadzwyczajności”
J. Naisbitt- „Turystyka jest siłą, która globalną wioskę uczyni rzeczywiście jednym Światem”
Polska jest „tygrysem turystycznego rozwoju”- tak twierdził 5 lat temu Łapiński z Warszawy. Wtedy to (5 lat temu) osiągaliśmy 8 do 9 mld z turystyki przyjazdowej.
Pesymistyczne informacje dotyczą turystyki na Wschód ze względu na:
1) szerzący się terroryzm,
2) brak bezpieczeństwa,
3) brak infrastruktury i dostosowania do standardu Zachodu,
4) systemy bankowe i komputerowe nie wszędzie funkcjonują,
5) brak systemów szkoleniowych dla kadr turystycznych
Do niedawna polskie wzorce uprawiania turystyki były określane jako specjalistyczne- plecakowa turystyka, wycieczki studentów.
Back packing- turystyka na własnych nogach na koniec świata (NESWEEK nr 3 2002)
Zasada back packingu przywędrowała z Wielkiej Brytanii. Polega na nie zwiedzaniu obcych krajów, ale w nich być, żyć między ludźmi.
Prawdziwi back packersi:
-śpią gdzie popadnie
-jeżdżą pociągami 2, 3 klasy
-jadają w barach
-owoce kupują na targach
Cechy BACK PACKINGU:
- styl i moda, ale nie konieczność
- daje więcej satysfakcji,
- dotyczy bogatych ludzi,
- daje wiedzę, więcej doznań, kontakty.
Np. back packersi to:
Marcin Jankowski z Gazety Wyborczej- wspinacz i podróżnik
Ł.Wierzbicki- bankowiec
Kydryński
„Turysta nowa teoria klasy próżniaczej”- Dean McKennel nazywa back packersów świeckimi pielgrzymami, którzy chcieliby znaleźć namiastkę arkadii.
Socjolog Z. Serenga „Ludzie są zmęczeni na małych pustyniach i tęsknią do małych społeczności, tęsknią do pierwotnego stylu życia”, chcą być na granicy życia i śmierci
Wg badań CBOS z 2000 r. wypoczywamy 2 razy częściej niż 10 lat temu , zwłaszcza za granicą. Większość nie korzysta z biur podróży.
Wg Przecławskiego „turystyka i to jak i gdzie wypoczywamy zaczyna być wyznacznikiem pozycji społecznej”.
PODSTAWOWE POJĘCIA I DEFINICJE W TURYSTYCE.
Turystyka związana jest z rozwojem cywilizacyjnym państw. Wzrost udziału ludzkości w ruchu turystycznym wiąże się także ze zwiększeniem się poziomu życia ludzi na świecie. Im wyższy poziom życia w danym państwie, tym większy udział w turystyce; im niższy poziom życia tym niższy udział ludzi w turystyce. Wiek XX ze względu na masowość turystyki nazywany jest fenomenem turystyki (skumulowane osiągnięcia z przeszłości).
„Turystyka” jako pojęcie pojawiło się w Anglii w XIX w, lecz w innym znaczeniu jako „grand tour”. Jest to określenie, które oznaczało bardzo popularne wówczas wśród młodych Anglików wyjazdy na kontynent (głównie do Francji), odbywane przez nich dla rozrywki oraz w celach poznawczych. Wśród szlachty i zamożnego mieszczaństwa wyjazdy te traktowano jako ważny element kształcenia i wychowania młodych ludzi, a człowiek, który nie odbył „grand tour”- według ówczesnych opinii- nie mógł uważać się za osobę wykształconą.
W lit. termin „turysta” pojawił się po raz pierwszy we Francji w 1838 r. w książce Stendhala „Mémoires d` un touriste” („Wspomnienia turysty”). Pierwsza wzmiankę w słownictwie polskim spotykamy w Słowniku Warszawskim z 1919 r. Określenie to odnosiło się do podróżnego lub przechodnia, tj. tego „co odbywa większe wycieczki dla przyjemności”.
1-wsze definicje turystyki powstały dzięki statystyce.
Do oceniania ruchu turystycznego zagranicznego wykorzystywano badania graniczne, lecz definicja „turysty” różnie brzmiała w różnych krajach.
Dlatego w 1937 r. intencją Rady Ligi Narodów było to, aby wszystkie kraje prowadziły statystykę ruchu turystycznego na podstawie jednakowego systemu, tym samym aby ujednolicić słownictwo dotyczące turystyki:
*Turysta zagraniczny- każda osoba podróżująca przez czas trwający 24 h lub więcej w kraju nie będącym krajem stałego zamieszkania.
Wg tej definicji turystami byli po raz pierwszy:
1. podróżujący dla przyjemności w celach rodzinnych, zdrowotnych i innych
2. udający się na zebrania lub jako reprezentanci w sprawach naukowych, administracyjnych, dyplomatycznych, sportowych (sporty specjalistyczne + forma organizacyjna)
3. podróżujący w celach handlowych
4. uczestnicy rejsów morskich, nawet gdy czas ich pobytu nie przekraczałby 24h
Natomiast nie uważano za turystów osób:
1. przybywających w celach bezpośrednio zarobkowych
2. mających na celu zamieszkanie na stałe w danym kraju
3. przebywających w strefie przygranicznej i tam zatrudnionych
4. jadących tranzytem bez zatrzymywania się
5. studentów i młodzieży przebywającej w pensjonatach i szkołach ale!
ale !!!
Po II w. św. MIĘDZYNARODOWY ZWIĄZEK OFICJALNYCH ORGANIZACJI TURYSTYCZNYCH (MZOOT) zgłosiło 2 poprawki:
-w 1950 r.- uznano studiującą młodzież poza granicami własnego kraju, a także tych, którzy za granicą przebywali w pensjonatach i internatach szkolnych
-w 1957 r.- dotyczyła podróżnych tranzytowych, których obejmowano mianem turystów wtedy, kiedy zatrzymywali się w kraju przejazdem nawet krócej niż 24 h, ale w celach turystycznych
W 1963 r. odbyła się konferencja ONZ w Rzymie, podczas której dyskutowano na temat zagadnień turystyki i podróży międzynarodowych. Wprowadzono wtedy pojęcia turystyki i turysty.
Zdecydowano tam, że termin „turysta” powinno zastąpić słowo „gość”, „odwiedzający” i że statystycznie powinien on również obejmować wycieczkowiczów.
Zgodnie z definicją rzymską z 1963 r.:
*Odwiedzający to każda osoba, która przebywa w odwiedzanym kraju niezależnie od powodów odwiedzin, z wyjątkiem dotyczących zatrudnienia w tym kraju.
Wg tej definicji wszystkich „odwiedzających” podzielono na 2 kategorie:
- turystów
- wycieczkowiczów:
**Turyści to osoby, które w kraju czasowego pobytu spędzili przynajmniej 1 noc w jego bazie hotelowej w celach:
a) wypoczynkowych,
b) leczniczych,
c) krajoznawczych,
d) religijnych,
e) sportowych,
f) służbowych,
g) rodzinnych,
h) społecznych,
i) politycznych itp.
**Wycieczkowicze (odwiedzający jednodniowi) to odwiedzający dany kraj, w którym spędzili mniej niż 24h i nie korzystali z bazy hotelowej tego kraju. Wyjątek stanowią ci, którzy przebywali w danym kraju nawet kilka dni korzystając z noclegów na statku lub w pociągu, oni także są wycieczkowiczami.
Te powyższe definicje zaakceptowała WTO.
Turystyka (Hunziker)- zespół zjawisk i stosunków, które wynikają z podróży i pobytu osób przyjezdnych, o ile nie następuje w związku z tym podjęcie pracy zarobkowej i osiedlania się.
Użyteczność dotychczasowej definicji turystyki maleje, w miarę jak maleje, bardzo wyraźna do niedawna, opozycja (przeciwieństwo) między czasem wolnym a pracą i zarobkowaniem oraz między osiadłym trybem życia a wędrówką. I następuje stała tendencja do zacierania tych różnic. Tak brzmi bardziej współczesna definicja:
Turystyka (Przecławski)- całokształt zjawisk ruchliwości przestrzennej związany z czasową i dobrowolną zmianą rytmu, miejsca pobytu i środowiska życia oraz wejście w styczność osobistą ze środowiskiem odwiedzanym (przyrodniczym, kulturowym bądź społecznym)
Turystyka obejmuje ogół działań ludzi, którzy podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy w miejscach znajdujących się poza ich codziennym otoczeniem.
Ruch turystyczny (def. ustalona przez Międzynarodową Akademię Turystyki w Monte Carlo)- podróże podejmowane dla przyjemności, wypoczynku lub leczenia- pieszo lub jakimkolwiek środkiem komunikacji. Do ich zakresu nie należą więc podróże w celach zarobkowych ani w celach zmiany miejsca stałego zamieszkania (osiedlenia się)
Ruch turystyczny- ogół przestrzennych przemieszczeń się ludzi związanych z dobrowolną zmianą miejsca pobytu, środowiska i rytmu życia w odniesieniu do określonego obszaru, kierunku, okresu itp.
Ruch turystyczny- zjawisko ekonomiczno społeczne, polegające na fizycznym, okresowym i przestrzennym przemieszczaniu się odwiedzających z miejsca stałego pobytu. U podstaw tego przemieszczania tkwią potrzeby (cele), które są treścią turystyki.
Czas wolny- kategoria czasu poza pracą zawodową, pozostającą do swobodnego i bezinteresownego oraz zgodnego z zainteresowaniami człowieka wykorzystana na:
-wypoczynek,
-uczestniczenie w zdobyczach współczesnych cywilizacji,
-rozwijanie zainteresowań własnych,
-rozrywkę,
Cel czasu wolnego to bezpośrednia satysfakcja kojarzona z bezczynnością lub działaniem.
Turystyka jest interdyscyplinarną (łączącą różne dziedziny, dyscypliny)) dziedziną naukową.
Zahacza o psychologię, matematykę, ekonomię, nauki medyczne (higiena), geografię, wychowanie fizyczne. Można ją zawiesić między naukami humanistycznymi, ścisłymi i medycznymi.
W dziedzinie ekonomii turystyka pełni 2 funkcje w płaszczyźnie rynkowej w zakresie zjawisk rynkowych:
-podaż-funkcję tę spełnia ruch turystyczny; wyraża chęć zakupu
-popyt-strefa obsługi ruch turystycznego- czyli cała infrastruktura turystyczna + oferty dla kupującego ???
KRYTERIA PODZIAŁU TURYSTYKI
1. czas trwania podróży
- krótko- (do 4 dni włącznie) i długoterminowa (od 5 dni wzwyż),
- weekendowa
- wczasy
2. miejsce pochodzenia turysty i w odniesieniu do danego kraju
- krajowa lub regionalna
- przyjazdowa
- wyjazdowa
- wewnątrzkrajowa (krajowa + przyjazdowa)
- narodowa (krajowa + wyjazdowa)
- międzynarodowa (przyjazdowa + wyjazdowa)
3. kierunek ruchu w stosunku do organizatora
- wyjazdowa
- przyjazdowa
4. sposób rozliczania
- krajowa
- zagraniczna
5. koszty oraz sposób finansowania
- komercyjna (realizowana na zasadach rynkowych)
- socjalna (dofinansowanie pośrednie lub bezpośredni do uczestnictwa w turystyce)
6. skutki oddziaływania na bilans płatniczy państwa
- aktywna zagraniczna przyjazdowa
- pasywna zagraniczna wyjazdowa
7. podmiot turystyki
- liczba uczestników
*indywidualna
*zbiorowa (grupowa, klubowa, masowa, rodzinna)
-wiek uczestników
*młodzieżowa
*seniorów
-środek transportu
*drogowa (motorowa, samochodowa, autokarowa, rowerowa)
*wodna (morska, śródlądowa, kajakowa, żeglarska, promowa)
*kolejowa
*samolotowa
-okres wyjazdu i pora roku
*urlopowa
*wakacyjna
*letnia
*zimowa
-charakter przemieszczania się oraz ilość odwiedzanych miejsc
*pobytowa
*wędrowna (wycieczkowa)
-region koncentracji turystów
*górska
*nizinna
*nadmorska itp.
-powszechność uczestnictwa
*masowa (popularną)
*kwalifikowana
-forma organizacji
*zorganizowana
*niezorganizowana
-rodzaj zakwaterowania
*hotelowa
*parahotelowa
8. cel wyjazdu z punktu widzenia podmiotu (motywacje)
-fizyczne:
wypoczynek (*wypoczynkowa)
leczenie (*lecznicza)
sport (*sportowa)
-psychiczne
ucieczka od codziennej izolacji (*nastawiona na wrażenia)
rozrywka (przeżycia np. oświatowa)
pęd do życia (wypoczynkowa, klubowa)
-interpersonalne
odwiedziny krewnych, przyjaciół (*rodzinna)
życie towarzyskie
kontakty społeczne (*klubowa, nastawiona na przeżycia)
eskapizm (*kempingowa) (ucieczka do natury, oderwanie się)
-kulturalne
poznanie innych krajów, regionów (*oświatowa, kształcąca)
zainteresowanie sztuką, religią
-prestiżowe
rozwój osobowości (*kongresowa, biznesowa) (kształcenie i doskonalenie się)
chęć bycia szanowanym i uznanym, nastawiona na przeżycia
9. cel wyjazdu z punktu widzenia osób kreujących popyt
-wypoczynkowa
*wypoczynek w pobliżu miejsca zamieszkania oraz wypoczynek w czasie urlopu w celu regeneracji sił fizycznych i psychicznych
*wypoczynek w uzdrowiskach z wykorzystaniem czynników naturalnych (woda, klimat, itp.)
-kulturalna
*poznawcza, alternatywna, pielgrzymkowa (religijna)
-towarzyska
*rodzinna, klubowa
-sportowa
*związana z aktywnym lub pasywnym sportem,
-związana z gospodarką
*biznesowa, kongresowa, uczestnictwo w targach i wystawach, motywacyjna (premia)
-związana z polityką
*dyplomatyczna i uczestników konferencji, związana z uroczystościami politycznymi
Ogólnie rzecz biorąc:
1. krajoznawcza
2. kwalifikowana
3. zdrowotna
4. motywacyjna
5. biznesowa
6. kongresowa
7. morska
8. etniczna
9. polonijna
10. socjalna
11. alternatywna
12. religijno-pielgrzymkowa
13. kulturalna
14. agroturystyka
15. weekendowa
FUNKCJE I DYSFUNKCJE TURYSTYKI.
Funkcje turystyki:
1. wypoczynkowa
2. zdrowotna
3. wychowawcza
4. kształceniowa
5. miastotwórcza
6. edukacji kulturowej
7. ekonomiczna
8. etniczna
9. kształtowania świadomości ekologicznej
10. polityczna
Dysfunkcje turystyki:
Ujemny wpływ turystyki na:
A) środowisko społeczno-kulturowe:
-odbieranie zachowań turystów przez ludność odwiedzanych miejscowości jako typowe dla kraju ich pochodzenia
-zanikanie tradycyjnej gościnności, szczególnie w dużych ośrodkach turystycznych
-uczucie frustracji z powodu niedostępności dóbr używanych powszechnie przez turystów
-majątkowe zróżnicowanie miejscowej ludności
-zanik tradycyjnych wartości, zmiana obyczajów, poglądów moralnych i religijnych, słabnięcie więzi rodzinnych
-pod wpływem turystyki masowej następują stałe i szybkie zmiany w życiu miejscowej ludności, czemu towarzyszy nacisk na naśladownictwo wzorów zachowania się turystów
-uprzedzenia i stereotypy występujące zarówno wśród turystów, jak i odwiedzanych społeczności
-prezentacja postawy wyższości przez turystów wobec ludności miejscowej i próba narzucenia swoich wzorów i swojej pseudokultury
-zjawiska patologii społecznej: narkomania, pijaństwo, kradzieże, choroby weneryczne, prostytucja, włamania do samochodów, czarny rynek dewizowy itp.
-niszczenie kultury lokalnej i wartości religijnych
-przystosowanie do skomercjalizowanego trybu życia i „odkulturnianie”
-ograniczenie sfery wolności (samodzielności) miejscowych ludzi
-ograniczanie dostępności do przyrody jako źródła harmonii i porządku, wprowadzanie chaosu do życia codziennego mieszkańców obszarów turystycz., czyniąc je bardziej męczącym
-powiększanie źródła hałasu, ograniczanie prawa do ciszy i spokoju
-wzrastająca liczba wypadków drogowych
-coraz większe zaśmiecanie ulic, plaż, terenów parkingowych i wód śródlądowych
-skutki nieprzemyślanej polityki państwa (urbanizacja obszarów turystycz. przez wznoszenie budowli w stylu spotykanym powszechnie w miastach np. Zakopane, Półwysep Helski); przypadkowe i bezplanowe osadnictwo, prowadzące m.in. do architektonicznego niszczenia krajobrazu
-przekraczanie chłonności obszarów, obniżające jakość wypoczynku i degradację środowiska
-zagrożenia dla zdrowia człowieka np., AIDS, cholera, dyfteryt, tyfus, ospa, grypa
-problem bezpieczeństwa turystów (przeciążenie międzynarodowej komunikacji lotniczej w wyniku eksplozji ruchu pasażerskiego, zwłaszcza w okresie letnim, przepełnienie portów lotniczych)
-mały prestiż zatrudnianych w tym zawodzie (recepcjonista)
B) środowisko przyrodnicze
-degradacja środowiska przyrodniczego przez turystykę masową; stwarzanie przez turystykę masową paradoksu: turystyka niszczy turystykę,
-widoczne skutki turystyki masowej w wielkich regionach turystycznych np. wybrzeża morskie Włoch i Hiszpanii wykazują znaczne zanieczyszczenia spowodowane zbyt intensywnym zagospodarowaniem turystycznym linii brzegowej, przy niedostatecznym uwzględnieniu ochrony tych obszarów
-systematyczny wzrost stosunek liczby turystów do liczby stałych mieszkańców miejscowości górskich co powoduje np. masowe zaśmiecanie Alp, (Davos na 6 tyś mieszkańców przypada 50 tyś turystów)
-pogarszanie się stanów lasów w Alpach i Bawarii stwarza liczne niebezpieczeństwa dla człowieka (zwiększenie występowania lawin, obsunięć ziemi, powodzi)
-walcowanie śniegu powoduje, że tylko 10-15% ziemi jest pokryte trawą a także stwierdza się obumieranie roślin i kwiatów alpejskich
-na skutek dokarmiania zwierząt liczba jeleni wzrosła 5-krotnie, wskutek koncentracji ruchu turystycznego kozice żyjące na szczytach górskich zostają zmuszone do szukanie pożywienie na niższych poziomach, gdzie masowo pożerają pędy młodej roślinności
C) negatywne skutki rozwoju turystyki masowej w sferze życia gospodarczego
-inflacja
-przecieki dewiz
-sezonowość i bezrobocie
-nieodwracalność funkcji obiektów infrastrukturalnych
-niewykorzystanie infrastruktury turystycznej przez ludność miejscową ze względu na brak środków lub fizyczną niedostępność tej infrastruktury (getto turystyczne)
-zeszpecenie krajobrazu przez obiekty turystyczne
-niszczenie krajobrazu jako skutek błędnego oszacowania chłonności turystycznej obszaru
-duże obciążenie ekologiczne wskutek działalności turystycznej
-komercjalizacja kultury, sztuki i rzemiosła wskutek dopasowania ich do gustów turystów, a tym samym utrata tożsamości
-zaburzenia ustalonej równowagi kulturowej i religijnej
-ksenofobia, konflikty, prostytucja, przestępczość, brak zrozumienia i działalność na pokaz
GOSPODARKA TURYSTYCZNA (PRZEMYSŁ TURYSTYCZNY)
Gabriel Marcel- „Homoviator” człowiek podróżnik, wędrownik.
Wg niego człowiek wędruje od narodzin do śmierci.
Wg Św. Augustyna „świat jest wspaniałą książką, z której Ci co nigdy nie oddalili się od domu przeczytali tylko jedną stronę”.
Gospodarka turystyczna- ogół urządzeń i środków służących zaspokajaniu potrzeb turystów.
Zapotrzebowanie na różnorodne wartości użytkowe w turystyce obejmuje np.:
A) informację
B) udostępnienie walorów turystycznych
C) transport osobowy
D) zakwaterowanie
E) wyżywienie
F) załatwienie formalności granicznych
Gospodarka turystyczna to sfera szeroko pojętych usług, które są materialne i niematerialne, potrzebne turystom.
Gospodarka turystyczna- czynności gospodarcze, w których wyróżniamy następujące funkcje: usługowe, handlowe, przemysłowe (spełniane w celu zaspokojenia popytu turystycznego).
Świat wkracza w „złotą erę turystyki”, co ulega ciągłej ewolucji, ale również wkroczył w „erę złotej gospodarki turystycznej”.
W turystce procesy pracy są w jakiś sposób ze sobą powiązane, zmierzając do wytworzenia pożądanej usługi lub dobra konsumpcyjnego innego rodzaju np.:
A) hotelarstwo i usługi gastronomiczne
B) handel detaliczny i usługi rzemieślnicze
C) usługi informacyjne i bankowe
Gospodarka turystyczna kreuje podaż turystyczną w kilku sektorach:
1. bazy noclegowej (szeroko rozumiane hotelarstwo)
2. atrakcji (walory naturalne i antropogeniczne np. parki narodowe, muzea, miejsca histor. i aktywnego spędzania czasu)
3. transportowym (wszystkie środki transportu osobowego)
4. organizatorów turystyki (np. turoperatorzy, agencje turystyczne, biura rezerwacji)
5. organizacji w miejscach odwiedzin (np. narodowe organizacje turystyczne, lokalne biura, organizacje turystyczne i stowarzyszenia turystyczne)
WTO wyróżnia 10 sektorów gospod., które „pracują” na rzecz turystyki:
1. budownictwo
2. handel
3. hotele i restauracje
4. transport, gospodarka magazynowa i łączność
5. pośrednictwo finansowe
6. obsługa nieruchomości, wynajem i działalność związana z prowadzeniem interesów
7. administracja publiczna
8. edukacja
9. pozostała działalność usługowa: komunalna, socjalna i indywidualna
10. organizacje i instytucje międzynarodowe
W gospodarce turystycznej występują sprzężenia z różnymi działaniami gospodarki -to jest przemysł turystyczny.
Gospodarkę turystyczną dzielimy na:
A) bezpośrednią (hotelarstwo, transport, gastronomia)
B) pośrednią (produkcja żywności, rolnictwo)
Korzyści gospodarcze z przemysłu turystycznego:
Turystyka przyjazdowa:
1) napływ dewiz
2) produkcja towarów i usług dla turystów
3) miejsca pracy
4) wykorzystanie miejscowych produktów i zasobów
5) inwestycje, schroniska
6) wykorzystanie istniejącej infrastruktury
7) polepszanie infrastruktury komunalne i istniejącej przez budowę infrastruktury turystycznej
8) polepszenie poziomu zaopatrzenia ludności
9) rozwój agroturystyki
10) ekoturystyka
Korzyści społeczne z przemysłu turystyki:
1) ochrona dóbr narodowych, odbudowa dzieł architektury
2) rozwój folkloru
3) nowe treści oświatowe
4) zanikanie barier społecznych, językowych, religijnych, rasowych, klasowych
5) zapoznawanie się ludności danego kraju (regionu, miejscowości) z innymi wzorcami socjologicznymi i kulturowymi, mieszanie się cywilizacji
6) docenianie własnych i obcych wartości społeczno-kulturalnych
7) międzynarodowy pokój i zrozumienie
Turystyka jako zjawisko ekonomiczne jest źródłem koniunktury dla innych i rządzą tą gospodarką (przemysłem turystycznym) jak w innych działach gospodarki te same prawa: mechanizmy wpływające na popyt, podaż oraz ceny usług.
Często uwzględnia się w ekonomice turystyki również inne aspekty:
A) środowiskowy
B) kulturowy
C) wartości socjologiczne
D) wartości antropologiczne
E) polityczne
F) psychologiczny- najważniejszy jest człowiek wraz z jego intelektualnymi potrzebami
G) doznawanie przygód wrażeń, w tym kulinarnych
H) towarzysko rozrywkowe (socjologiczny)
INSTYTUCJONALNOŚĆ TURYSTYKI:
1. organizacje:
a) które kształcą kadrę
b) dostarczają produktów turystycznych:
-bezpośrednich- wczasy, wycieczka trampingowa
-pośrednich- oferty biura turystycznego
2. wypromowane marketingowo i sprzedawane usługi i produkty
3. ośrodki przemysłowe pracujące na rzecz turystyki
(to były organizacje i systemy organizujące turystykę i zarządzające przedsiębiors. turyst.)
Turystyka sprzężona jest z ? (czyli formy integracji przedsiębiorstw występują):
I. łańcuchy hotelowe
II. koncerny
III. biura podróży
IV. holdingi
V. trusty
VI. syndykaty
VII. franchising
Europejską gospodarkę cechują procesy międzynarodowej współpracy turystycznej.
W turystyce występuje koncentracja, tworzone są wspólnoty gospodarcze (sposób na eliminowanie konkurencji).
Koncentracja- łączenie pod wspólnym kierownictwem przedsiębiorstw świadczących usługi o charakterze komplementarnym (np. przedięb. transportowe, hotele, agencje turystyczne).
(tzw. synergiczne działanie)
Absolutne rozmiary akumulacji otrzymujemy w przemyśle turystycznym, tj.:
A) wzrost PNB, dodatkowej produkcji
B) likwidacja bezrobocia
C) wzrost wydajności pracy
D) wzrost zatrudnienia
E) zwiększenie funduszu amortyzacyjnego
F) podział PNB na akumulacje i spożycie
G) wzrost efektywności nakładów produkcyjno-usługowych oraz kapitałowych
ZNACZENIE TURYSTYCZNE GMIN I REGIONÓW W AKTYWIZACJI:
Regiony turystyczne (województwa, powiaty i gminy):
1. muszą uznać turystykę jako czynnik rozwoju gospodar.
2. muszą odnaleźć miejsce w europejskim wewnętrznym rynku UE
3. ich samorządy, zwłaszcza na obszarach recepcji turystycznej, muszą się aktywizować w obrębie tzw. euroregionów (mogą one korzystać z funduszy międzynarodowych UE, funduszu rozwojowego EWG i funduszy regionalnych- Interreg, Leader, Ora)
4. muszą przyjąć strategię przyspiesz. rozwoju tzw. ekorozwoju, wzorce UE w kwestiach:
-badania nad turystyką
-informatyki
-techniki
-systemów przedsiębiorstw
-systemów podatkowych, finansowych i walutowych
-systemów bankowych
-pieniądz
-przygotowania kadr
-kreowania świadomości turystycznej mieszkańców gmin
5. muszą przyjąć strategię przyspieszonych działań:
-uruchomić inicjatywy gospodarcze
-stymulować i umacniać system menedżment- marketingu na ich obszarze:
*menedżment marketingu związków, zrzeszeń
*lobby turystyczno-uzdrowiskowych
*menedżment- marketingu przedsiębiorstw, banków, instytucji samorządowych, organizacji turystycznych, sportowych i społecznych, instytucji kulturalnych, ochrony zdrowia, porządku publicznego, a także techniki (gospod) komunalnej, handlu usług, usług bytowych, rolnictwa, leśnictwa itp.
6. muszą się określić w business planach: określić ich produkt turystyczny i lecznictwa uzdrowiskowego oferowany na interesujących dla nich rynkach (tendencje natury)
7. muszą mieć zadbany ład lokalny i przestrzenny, realizowany w ramach programu rozwoju turystycznego regionów, (powiatów) i gmin oraz tzw. business planów
CHARAKTERYSTYKA PRZESTRZENNA RUCHU TURYSTYCZNEGO KRAJOWEGO
Turystyka ogólnokrajowa jest sumą turystyki krajowej i zagranicznej
Rozkład procentowy ruchu turystycznego:
-szczecińskie 9,5%; nowosądeckie 9%
-koszalińskie 7,6%; bielskie 6,8%
-gdańskie 6,6%; stołeczno-warszawskie 4,8%
-olsztyńskie 3,6%; jeleniogórskie 3,2%
-elbląskie 2,5%; poznańskie 2,4%
Ogólnie 67,2% ogólnej liczb noclegów. Natomiast woj. katowickie i wrocławskie 1,7%.
Informacje z 1998 (str.137 Gaworecki)
Udział województw w ogólnej liczbie udzielonych noclegów:
-Zachodniopomorskie 20,3%
-Małopolskie 14,8%
-Pomorskie 13,5%
-Dolnośląskie 9,6%
-Śląskie 7%
-Mazowieckie 6%
-Warmińsko-Mazurskie 5,6%
-Wielkopolskie 5,4%
Razem 82,2% ogólnej liczby noclegów.
TENDENCJE ROZWOJU TURYSTYKI W POLSCE
Polska ma liczący potencjał rozwoju turystyki krajowej i międzynarodowej.
Jest on oparty na:
A) atrakcyjnych walorach turystycz., które już są udostępnione, podlegają rozwojowi lub maja możliwości rozwoju
B) znaczącej liczbie obiektów turyst. i wczasowo- wypoczynk,, usług i infrastruktury ogólnej (przy założeniu niezbędności modernizacji niektórych elementów)
C) istnieniu zróżnicowanych rynków turystycznych, częściowo już rozwiniętych
W związku z tym aby to wszystko wykorzystać jest potrzebna stabilizacja polityczna w kraju i określenie roli turystyki w narodowej polityce i strategii rozwoju.
Powinna być (turystyka) traktowana jako kluczowy element polityki ekonomicznej:
a) głównie jako ważny sektor gospodarki narodowej:
b) jako istotne źródło dochodów dewizowych,
c) wzrostu zatrudnienia
d) oraz wzrostu wpływów budżetowych
Powinna być także:
*katalizatorem innych działów gospod. narodowej takich jak:
-budownictwo, przemysł, rolnictwo
*stymulatorem poprawy infrastruktury
Takie protyrystyczne ujęcie polityki ekonomicznej państwa wymaga wsparcia:
-politycznego i finansowego
-oraz konsekwentnego wdrażania przyjętej Strategii Rozwoju Krajowego Produktu Turystycznego Polski
Strategia Rozwoju Turystyki
Te powyższe cele wymagają:
1. nowych produktów i nowej konkurencyjnej jakości
2. tworzenie nowych miejsc pracy
3. zwiększanie korzyści dla regionu i gminy
4. poprawa warunków inwestowania i przepisów prawnych dla inwestorów
5. określone miejsce Polski na rynkach międzynarodowych w turystyce
6. zwiększona aktywność marketingowa i współczesne techniki marketingowe
7. ulepszane systemy danych statystycznych
8. systematyczne badania nad turystyką
9. sprawniejsze sprzedawanie na rynkach międzynarodowych (Turystyczne Targi Międzynarodowe)
10. utrzymanie wysokiego popytu na towary turystyczne oraz wydatków krajowych na rynkach turystycznych
11. ekorozwój, dbałość o przyrodę, parki narodowe, rezerwaty, kontrolowanie emisji zanieczyszczeń
12. racjonalna i sprawna struktura organizacyjna turystyki w Polsce
13. poprawa kształcenia i szkolenia kadr, dostosowanie do międzynarodowych norm kwalifikacyjnych (języki, komputery)
14. prywatyzacja i modernizacja obiektów, nowoczesna organizacja usług turystycznych
CZYNNIKI DECYDUJĄCE O ROZMIARACH MIĘDZYNARODOWEGO RUCHU TURYSTYCZNEGO
I. czynniki ogólnopolityczne
A) przemiany ustrojowe
B) tworzenie sfer wolnego handlu
C) Unia Europejska
II. czynniki ogólnorynkowe
A) czynniki obecne w kraju recepcji turystycznej
B) czynniki obecne w kraju emisji turystycznej
C) czynniki występujące na obszarze łączącym kraje emisji i recepcji turystycznej (czyli związane z łącznikami transportowymi (brak autostrady, zbyt wysokie ceny autostrad)
* atrakcyjna i modernizowana infrastruktura turystyczna (autostrady, lotniska, wyciągi)
* nowości ożywiające zainteresowanie i ciekawość, np. udostępnianie nowych terenów lub obiektów turystycznych (tereny narciarskie, plaże, kąpieliska, wykopaliska)
* dobry wizerunek kraju emisji lub recepcji turystycznej
* moda na dany kraj
* efekt ciekawości turystycznej danego kraju
* wielkie wydarzenia lub atrakcje w rodzaju igrzysk olimpijskich, wystaw światowych, wizyta papieża itd.
* przystępne, ustabilizowane ceny
* profesjonalizm obsługi
* bezpieczeństwo, opieka służb policyjnych, brak zagrożenia bandyckiego i złodziejskiego, porządek publiczny
* preferencje państwa na rzecz turystyki
* gościnność ludzi z pozytywnym nastawieniem do turystyki
* czystość i higiena
* brak szykan policji
* dobra sytuacja dochodowa i materialna (gospod.) ludności
* likwidacja wiz i ułatwienia transportowe
* małe prawdopodobieństwo katastrof
ODDZIAŁYWANIE TURYSTYKI NA STRUKTURY ZATRUDNIENIA REGIONALNYCH RYNKÓW PRACY
(wykład Pierożnika z U.Śląskiego na GWSH o woj. śląskim)
Sektor turystyczny- generuje segment specyficznego rynku pracy
Rynek ten cechuje się:
A) dynamika sezonowości
B) niepełny wymiar czasu pracy
C) znaczne zatrudnienie w szarej strefie a tym samym słaba osłona socjalna
W turystyce co 12 pracownik (1 na 12) jest zatrudniony w sektorze turystycznym. (1993- 1 na 9- Gaworecki)
Całkowite zatrudnienie w sektorze turystycznym wynosi 6-7% ludzi na świecie (tj. 212 mln osób, głównie młodzi i kobiety)
Jest to związane z wysoką pracochłonnością usług turystycznych i dużym udziałem pracy fizycznej, której nie można zastąpić robotyzacją (mechanizacją).
Sektor turystyczny generuje zatrudnienie w 3 podstawowych formach:
1. specjalne jednostki i przedsiębiorstwa- biura i organizacje ruchu turystycznego, gastronomia, hotelarstwo, inne placówki
2. zarządzanie na szczeblu krajowym i międzynarodowym
3. zatrudnianie pośrednie w przedsiębiorstwach pracujących na rzecz miejscowej ludności i zarazem angażujące się w obsługę turystów (wszystko to, co się uwzględnia w usługach i handlu)
Wartości w obrębie woj. śląskiego do ekonomicznego wykorzystania:
- Park Krajobrazowy przy Katowicach
- Jura Krakowsko-Częstochowska
- Pustynia Błędowska (ścieżki, pałace, szlaki)
- cysterskie kompozycje krajobrazowe Rudz Wilekich
(nowoczesny system gospod stworzyli cystersi ?)
- Pszczyński Park Krajobrazowy
- Pszczyna, Tarnowskie Góry, wsie agroturystyczne
Tam uprawia się turystykę gdzie turysta chce wypoczywać i trzeba tam stworzyć ośrodki turystyczne.
KADRY W TURYSTYCE
W Polsce kadrami zajmuje się Instytut Turystyki i szkolnictwo.
W gestii Instytutu Turystyki należą:
- badania nad sezonowością w turystyce
- badania poziomu płac
- badania poziomu kadry kierowniczej
(kadra kierownicza w latach 70 i 80 nie posiadała specjalistycznego przygotowania)
Grupy pracowników w turystyce:
I. stale zawodowo zatrudnieni
II. zatrudnieni dorywczo i sezonowo
(instruktorzy, ratownicy, studenci, nauczyciele)
III. społecznie czynni w turystyce
(przodownicy turystyczni odznaki turystycznej- turystyka kwalifikowana mogą także być sezonowo zatrudniani, TOPR-owcy, GOPR-owcy, WOPR-owcy, straż ochrony przyrody)
Na rozwój turystyki kraju (poziom obsługi) mają wpływ:
I. służby państwowe
- administracja turystyczna
- administracja porządku i bezpieczeństwa
- administracja finansowa, banków
- administracja komunalna i regionalna
- administracja leśna i obozów oraz obiektów prawnie chronionych (parki narodowe, pomniki przyrody, inne tereny ochrony, wody, zabytki itp.)
II. służby porządku i bezpieczeństwa
- policja
- sanepid
- służba drogowa
- straż miejska
- straż pożarna
- placówki konsularne i dyplomatyczne
- straż celna
III. służby handlu i usług
IV. służby medyczne
Przeważająca część czynności w turystyce ma charakter usług i pracy fizycznej a zasadniczą sprawą jest siła robocza, nie dająca się zastąpić robotyzacją.
Wysoki udział pracy prostej w świadczeniu usług w formie manualnej oraz wymogi intelektualne w świadczeniu usług sfery duchowej, wymagają zastanowienia się nie tylko nad liczbą zatrudnionych w turystyce, lecz także, a może przede wszystkim, nad ich kwalifikacjami.
Produkt wycieczka nawet najlepiej przygotowana nie znajdzie uznania u jej uczestników, gdy pilot będzie ją źle prowadził lub obsługa w restauracjach będzie niedbała.
Wypadek na wycieczce z winy pilota (np. wypadek śmiertelny lub kradzież paszportu i pieniędzy- problemy z powrotem).
Szczególne obowiązki obciążają pracowników turystyki kierujących zakładami, organizujących rekreację oraz prowadzący imprezy krajoznawcze, sportowe i turystyczne.
Duże wymagania stawia się kierowniczej kadrze instytucji i przedsiębiorstw turystycznych, podróżniczych, hotelarskich i uzdrowiskowych.
Wymagania dla kadr kierowniczych:
A) umiejętność współpracy z różnymi:
-instytucjami
-urzędami
-firmami
-kasami chorych
-bankami (kredyty)
B) umiejętność kierowania personelem
C) umiejętność prowadzenia schronisk górskich:
-znajomość topografii
-umiejętność udzielania pomocy
D) funkcja menedżerska i marketera turystyki
E) Międzynarodowa Organizacja Popierania Kształcenia Zawodowego i Międzynarodowe Konkursy Młodzieży- sprzyjają przygotowaniu kadr i wysyłaniu ich do placówek zagranicznych polskich biur podróży, przedstawicielstw reklamowych i agencji turystycznych (umożliwiają młodym kadrom turystyki podnoszenie kwalifikacji i sprawdzanie umiejętności w organizowanych konkursach na światowym poziomie)
F) ? w przeds. uzdrowiskowych powinny wystąpić zmiany pod względem organizacyjnym
Wg badań ustalono, że na jakość, poziom i chęć do pracy (w hotelach) wpływają czynniki takie jak:
1. umiejętność operowania przez kierownictwo
2. sprawiedliwe wynagrodzenie
3. dobra organizacja pracy (bez zakłóceń i w zdrowym środowisku)
4. dobre warunki pracy
5. stabilność zatrudnienia
6. dobre traktowanie i szanowanie osobowości
Specyfika pracy w turystyce:
a) długi dzień
b) praca w dni świąteczne i wolne
c) zakład nie ma dni wolnych (nie ma przerw w postaci nieczynności zakładu)
d) inne regulacje dni tygodnia (wypoczynku i wolnych dni od pracy)
e) głównie praca kobiet
f) praca na wyjeździe
g) udział w zyskach przedsiębiorstwa
h) mieszkanie w sanatorium + wyżywienie (wynagrodzenie w takiej formie)
i) predyspozycje do pracy w bezpośredniej obsłudze ruchu turystycznego
j) szczególne nasilenia w ciągu sezonu
Przygotowanie w turystyce obejmuje:
- szeroko pojęte kompetencje
- wiedza merytoryczna
- BHP
- znajomość funkcjonowania rynków
- nowoczesna wiedza menedżerska
- tzw. „iskra boża”
USŁUGI W GOSPODARCE TURYSTYCZNEJ:
Cechy usług:
1. są wynikiem pracy żywej i uprzedmiotowionej !
2. są użyteczne i niezbędne
3. powstają w wyniku pracy fizycznej lub umysłowej i wysoce intelektualnej (inż.)
4. substytucyjne w stosunku do innego rodzaju usług i przedmiotów produkcji materialnej
5. korzystanie z usług, tak jak spożycie dóbr materialnych, może być względem siebie komplementarne (uzupełniające się, wzajemne dopełnianie się)
6. usługa to towar i mieści się w definicji towaru, czyli w produkcie pracy ludzkiej przeznaczonym do wymiany i mającym wartość użytkową- w niematerialnych nie ma
Potrzeby turystyczne zaspokajają dobra materialne i usługi.
USŁUGI:
A) bytowe tzw. rzeczowe (gospodarcze)- handel, transport, łączność, naprawy, remonty
B) ogólnospołeczne- administracja, oświata, kultura, organizacja, zarządzanie, informacja
C) usługi materialne- czynności dla których tworzywem jest materia
D) usługi niematerialne- czynności na rzecz usługobiorców
Po zaspokojeniu potrzeby usługi zanikają i nigdy się nie materializują np. usługi:
1) informacyjne
2) naukowe
3) oświatowe
4) kulturalne
5) wszystkie inne czynności, które nas otaczają
Usługi jako twory pracy ludzkiej nie podlegają transferowi i nie mogą być produkowane na zapas. Możliwe jest zaś przygotowanie się do świadczenia usług gromadząc odpowiednie środki np. przygotowanie się pilota 3 tyg. przed wycieczką
Rozwój gospodarki kraju wymaga wytworzenia ogromnej ilości usług, wynika to także z produkcji materialnej.
Kraj jest tym bogatszy im mniejsza część jego ludności jest zatrudniona w produkcji w stosunku do sfery nieprodukcyjnej, przy tej samej liczbie produktów.
Nowoczesna konsumpcja pojawiła się 150 lat temu (koniec XIX w) i charakteryzuje się:
I. stadium- nasycenie produktami popytu (dotyczył głównie dóbr podstawowych)
II. stadium- nasycenie artykułami przemysłowymi i uprzemysłowienie (industrializacja)
III. stadium- silny i nieograniczony rozwój usług wg C.Clarka
USŁUGI TURYSTYCZNE
Cechy:
A) wymagają fizycznej obecności klienta (dlatego usługi hotelarskie są najdroższe)
B) produkcja usług odbywa się w czasie i miejscu gdzie odbywa się konsumpcja
C) angażują fundusz swobodnej decyzji konsumenta (klienta)
D) kaprysy pogody i kataklizmy stwarzają cykliczność popytu
E) wysokie koszty stałe i nietrwałość usług turystycznych zacierają rolę ceny jako czynnika regulowania rynku
F) społecznie użyteczne czynności, które zaspokajają potrzeby materialne i niematerialne (duchowe);<dojazd, wyżywienie, towar, gastronomia, widoki, teatr, wstępy do muzeów>
G) są świadczone przede wszystkim przez komplementarne dobra turystyczne, czyli urządzenia i instytucje infrastruktury turystycznej, i wytwarza je głównie bezpośrednia gospodarka turystyczna
<np. pensjonat z wyżywieniem + kurs narciarski + ...>
H) mają także związek z urządzeniami i instytucjami infrastruktury nieturystycznej, czyli działalność pośredniej gospodarki turystycznej związanej z eksploatacją walorów turystycznych
<np. usługi noclegowe w kwaterach prywatnych czy usługi komunalne)
I) z punktu widzenia zaspokajania potrzeb:
1) podstawowe- zaspokajające potrzeby materialne
2) komplementarne- związane z urzeczywistnieniem potrzeb duchowych turysty
J) podobnie jak inne usługi są to wszelkie wymienne i zbywalne czynności, efekt pracy związany z ruchem turystycznym (bezpośrednio lub pośrednio)
K) pojedyncze usługi turystyczne np. sprzedaż pamiątek detaliczna (w hotelu) lub w zestaw usług (pakiet) np. zakwaterowanie w hotelu + częściowe lub pełne wyżywienie, lub komplet usług związany z wyjazdem, pobytem i powrotem
L) wewnętrzna dysproporcja w usługach turystycz.- komplementarność i substytucyjność- wpływa w istotny sposób na poziom i jakość usługi
Ł) zróżnicowanie pod względem czasowym, przestrzennym i rodzajowym popytu na usługi nazywa się sezonowością
M) mała podatność na postęp techniczny
N) wymagana obecność konsumenta- brak możliwości magazynowania usługi turyst. ma abstrakcyjny charakter , bo jej konsumpcja ulega później najpierw się ją kupuje
O) ważna funkcja społeczna usług turyst. np. rekreacja, wykorzystanie wolnego czasu, kształcenia się w sensie emocjonalno-dydaktycznym
P) mają charakter rynkowy, chociaż niektóre mają bezpłatny np. informacja, usługi celne
Rodzaje usług:
1) transportowe- samolot, wypożyczone narty, auto itd.
2) reklamy (informacji i dyspozycji)
3) hotelowe
4) gastronomiczne
5) handlowe i rzemieślnicze
6) kulturalno-oświatowe
7) administracyjno-społeczne
8) porządku publicznego
9) służba zdrowia
10) usługi zakładów ubezpieczeń
11) graniczne
12) komunalne
13) łączności
14) rekreacyjno-sportowe
USŁUGI są wizytówką regionu turystycznego.
POPYT NA DOBRA TURYSTYCZNE
POPYT jest pojęciem rynkowym i odnosi się do towarów oraz usług nabywanych na rynku.
Wg Hunzikera i Krafta:
POPYT TURYSTYCZNY jest sumą dóbr turystycznych, usług i towarów, które turyści skłonni są nabyć przy określonym poziomie cen.
Popyt dzielimy na:
A) pierwotny- wynikający z zaplanowania przez gospodarstwa domowe czyli potencjalnych turystów
B) realny- ma pokrycie w funduszu swobodnej decyzji (zależy od zasobności portfela)
C) zrealizowany
D) niezrealizowany np. z brak towaru lub usługi
Turystyka jest bezpośrednio zależna od gospodarczego lobby kraju nawet wtedy, gdy na motywacje podróży wpływają przede wszystkim poziom intelektualny i kultura społeczeństw.
Popyt można określać na podstawie jego realizacji oraz szacunkowo na podstawie liczby zgłoszeń na wycieczki.
Charakter popytu zależy od czynników:
A) ekonomicznych
B) demograficznych
C) społeczno-kulturowych
D) politycznych (regulacje rządowe)
E) reklamy w masmediach
F) podaży
1)
Najważniejszym czynnikiem wpływającym na wielkość popytu są zmienne ekonomiczne danego regionu zamieszkiwanego przez potencjalnych turystów. (dochód ?)
2)
Dochodowa elastyczność popytu- związek między dochodem a wydatkami na turystykę.
Jeśli przy 1% wzroście dochodu wydatki na turystykę wzrosną o ponad 1%- rynek nazywamy dochodowo elastycznym.
Popyt może być zahamowany po nasyceniu rynku turystycznego różnymi dobrami turystycznymi (np. biura turystyczne).
3)
Na popyt wpływa też cena dóbr turystycznych.
cenowa elastyczność popytu- gdy cena rośnie popyt na dane dobro spada, (zależy ona od wysokości dochodów i od sytuacji gospodarczej)
PODAŻ DÓBR TURYSTYCZNYCH
PODAŻ- pewna ilość dóbr i usług, oferowanych bezpośrednio turystom, ich agencjom turystyki na sprzedaż.
PODAŻ- to relacja pomiędzy ilością produktu, którą wytwórcy są skłonni oferować w danym czasie a ceną, przy założeniu, że wszystkie inne czynniki kształtujące rynek nie ulegną zmianie.
Podaż podobnie jak popyt, nie jest ilością, lecz relacją pomiędzy ceną a ilością, gdy cena towaru rośnie to wytwórcy zwiększają produkcję a zmniejszają gdy cena spada.
Podaż turystyczna to dobra i usługi a one wg marketingowego spojrzenia to produkt turystyczny.
Wg turysty podaż dóbr turystycznych czyli produkt turystyczny to pakiet składników materialnych i niematerialnych potrzebnych do odbycia wycieczki.
Na produkt turystyczny (podaż) składają się:
A) atrakcje i czynniki docelowe
B) infrastruktura turystyczna i usługi
C) dostępność miejsca docelowego (komunikacja, szlaki)
D) wizerunek miejsca docelowego
E) cena płacona przez konsumenta
Z punktu widzenia przestrzennych układów podaż jest stała i charakteryzuje się małą elastycznością bo warunki naturalne czy dobra komplementarne turystyczne nie mogą być poszerzone.
Nie wykorzystane dobra turystyczne i miejsca usługowe są bezpowrotnie ekonomicznie dla przedsiębiorstwa utracone.
Podaż turystyczną cechuje wysoki stopień ryzyka zbytu wynika to głównie z konkurencji, ale także z niematerialnej istoty dobra turystycznego oraz występujących równocześnie 2 kategorii wytwarzania i konsumpcji. Związki tych cech powodują kumulację ryzyka zbytu. Występują więc czasowo i przestrzennie wahania np. cotygodniowe, wakacyjne, pielgrzymkowe, okresy deszczowe, powodzie, terroryzm, kataklizmy polityczne.
Podaż o charakterze specjalnym:
1) rajdy międzynarodowe
2) wczasy w siodle
3) specjalistyczne wycieczki
4) wykorzystanie sezonu polowań
Na podaż turystyczną składa się zbiór:
A) podaży pierwotnej
B) podaży wtórnej (pochodnej)
ad A) podaż pierwotna:
- rzeczywistość przyrodnicza (naturalne walory turystyczne),
- stosunki społeczno-kulturalne (zabytki, tradycje, język, gościnność, osiągnięcia myśli technicznej,)
- urządzenia infrastruktury ogólnej (transport, gospodarka komunalna)
ad B) podaż wtórna (pochodna):
- instytucje i urządzenia infrastruktury turystycznej (hotelarstwo, gastronomia, urządzenia wypoczynkowe i sportowe, pośrednictwo i organizację podróży)
W zależności od motywacji podaż pierwotna i podaż wtórna mają różne znaczenie:
I. przy motywacjach fizycznych (wypoczynek, leczenie) większe znaczenie ma podaż pierwotna
II. przy motywacjach prestiżowych (turystyka kongresowa, biznesowa) większe znaczenie ma podaż wtórna (rodzaj hotelu etc.)
Cechy podaży turystycznej:
A) zależy od skuteczności działania podmiotów gospodarki turystycznej (przede wszystkim rola reklamy)
B) związek z miejscem, w którym jest ona oferowana oraz z jej dużą kapitałochłonnością
Uważa się, że dzięki temu podaż turystyczna jest sztywna, która jest przeciwieństwem do elastyczności popytu turystycz. i wszystko to sprawia, że największą rolę odgrywa CENA.
TURYSTYKA JAKO DZIEDZINA KONSUMPCJI
Konsumpcja turystyczna:
1) odbywa się w czasie wolnym od pracy i w czasie okresowej migracji (poza miejscem stałego zamieszkania).
2) wpływa na zainteresowanie ludzi, aspiracje i aktywność turystyczną.
3) można ją wyrazić stopą aktywności turystycznej społeczeństwa, co oznacza procent uczestników ruchu turystycznego do liczby mieszkańców danego kraju- wskaźnik ten jest jednocześnie miernikiem warunków bytowych mieszkańców danego kraju
np. krajowy ruch turystyczny wg Kornaka
- 1960 r. wynosił 18,2% i on powoli wzrastał poprzez turystykę socjalną
- 1975 r. aktywność ludzi wynosiła 59%
- 1982 r. spadła do 22%
- 1995 r. wynosiła 31%
Aktywność turystyczna w zagranicznych wyjazdach Polaków:
1970 r. - 2,5% - najmniejsza na świecie
1972 r. - 18,5%
1982 r. - 2,7%
1995 r. - 18%
W tym czasie w RFN aktywność turystyczna wynosiła od 46-68% (1970-95 r.)
Niska aktywność turystyczna występuje:
A) w rodzinach o niskich dochodach,
B) mieszkańców wsi,
C) ludzi starych,
D) ludzi o krótkim urlopie,
E) ludzi bez samochodu
W Polsce 1/3 mieszkańców nie wykorzystuje urlopu wakacyjnego a wypoczynek dla nich to wyjazd do rodziny lub na działkę.
Konsumpcja i jej cele:
I. cele jej powinny się zbiegać z zasadą sprawiedliwości społecznej i powinny być sprawiedliwą realizacją potrzeb społecznych.
II. powinna być czynnikiem wychowawczym i kształtującym obywateli
Mechanizmy kształtujące konsumpcją są przedmiotem zainteresowania ekonomistów i specjalistów od polityki gospodarczej.
Poszukiwany jest model spożycia biorący pod uwagę sprawy socjologiczne, kulturowe a nawet polityczne.
Konsumpcja składa się z:
A) spożycia rynkowego- zakup turystycznych dóbr na rynku i spożyciu tego (wycieczka)
B) spożycia naturalnego- zachodzi poza rynkiem i są to różne turystyczno-rekreacyjne czynności (swoje domki, wypad pod znane miejsce pod namiot)
Poznanie motywacji decyzji o podróżach turystycznych przez rodziny ma istotne znaczenie dla promocji sprzedaży usług turystycznych.
Można sterować konsumpcją turystyczną przy pomocy zintegrowanych działań gospodarczych, kulturowych itd., w oparciu o wiedzę o konsumentach i ich funduszach swobodnej decyzji.
Polacy mają 7% funduszu swobodnej decyzji.
W wiedzy o funduszu swobodnej decyzji można ustalić czy turystyka ma charakter egalitarny czy elitarny dążący do wprowadzenia równości ekonomicznej.
Ustalenie branżowego wzorca w Polsce dla turystyki jest niemożliwe.
OCHRONA KONSUMENTÓW W TURYSTYCE:
Miernik wielkości i jakości spożycia:
Turyści mają otrzymać optymalny poziom usług turystycznych i po cenach niewysokich, ponieważ od nich zależy w bardzo dużym stopniu jakość wypoczynku, wczasów czy wycieczek.
Rodzaje:
A) repulsyjna (regulacyjna) - chroni przed złą jakością usług i towarów
B) kreatywna - stwarzanie warunków racjonalnego rozwoju turystyki (państwo)
C) policyjna
1) ochrona turystów w ruchu turystycznym czyli działania policyjno-profilaktyczne chroniące turystykę przed wykorzystywaniem jej w celu przemytu broni, narkotyków, dzieł sztuki, materiałów szpiegowskich
2) działania zewnętrzne zagrażające ruchowi turystycznemu, czyli ochrona przed łapownictwem służb celnych i granicznych, ochrona mienia i zdrowia np. rabunki, napady, terroryzm, werbunek młodych kobiet i nieletnich do nierządu
3) działania wewnętrzne przedsiębiorstw i instytucji turystycznych, ochraniających turystów przed kradzieżami, i elementami deprawacji społecznej
4) działania ochraniające miejscową ludność i pracowników turystyki
STAN I KIERUNKI ROZWOJU TURYSTYKI W WOJ. ŚLĄSKIM
Wg strategii rozwoju krajowego produktu turystycznego mocnym punktem Śląska dla rozwoju turystyki i lecznictwa jest:
1) dobre położenie- blisko do 5 stolic europejskich
2) bogata spuścizna kulturowa- Cystersi w Rudzach Wielkich, zamki, kościoły, 2 zabytki sztuki romańskiej
3) parki krajobrazowe
4) dobre lotnisko
5) rozbudowana sieć komunikacyjna
6) możliwość zakupów w Czechach i Słowacji
7) koncentracja przemysłu i ośrodków naukowych
8) 20 przejść granicznych- turystyka biznesowa i kongresowa, turystyka w miastach (Tarnowskie Góry, Pszczyna, Bytom), turystyka kulturowa- dużo imprez kulturowych
9) stadion narodowy śląski
10) miejsca pątnicze (Piekary, Częstochowa)
11) zabytki techniki- Browar Tyski, Sztolnia Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach, skansen królowej Luizy w Zabrzu ze słynną maszyną parową, ciekawe osiedle robotnicze Giszowiec, Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach
12) turystyka górska i wyżynna- Beskid Żywiecki i Śląski, Jura Krakowsko-Częstochow.
13) turystyka przygraniczna i tranzytowa
Słabe strony:
1) brak pozytywnego wizerunku
2) niedostatek bazy noclegowej o średnim standardzie europejskim ***
3) małe połączenia czarterowe- samolotowe
4) kiepski stan dróg
5) słabe oferty do odwiedzania
OCHRONA KONSUMENTÓW:
A) ważna edukacja kadr w celu podniesienia rangi niektórych zawodów: hotelarz, instruktor, pilot
B) wielu szefów placówek turystycznych nie mają wykształcenia prawnego
C) słaba znajomość procedur prawnych w sprawach reklamacji
D) dochodzenie roszczeń od klientów
E) 1987 r Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna ogłosiła normy IOS, które zamieściła w serii od 9000-9004 dotyczące marketingowego zarządzania turystyką,
- kraje UE oraz EFTY przyjęły model ISO 9002 (właściwy dla branży turystycznej i gastronomicznej), jest to wykaz pewnych funkcji i postępowań co do projektowania obiektów, konfekcjonowania doboru surowców, materiałów, środowiska przyrodniczego- to ma dać obraz jak ma wyglądać obiekt turystyczny,
- 20 punktów określa wymaganie najwyższej jakości (zawarte w IOS 9002), które mają odpowiadać jej obiekty hotelarskie
- IOS przyznaje certyfikat jakości- każdy z obiektów stara się o nie, ma on ogromne znaczenie w stosunkach gospodarczych w świecie:
a) podnosi prestiż firmy
b) ułatwia ubezpieczenia, kredyty
c) daję dostęp do list homologicznych towarów (dostawców)