Odmiana rzeczowników żeńskich

Do deklinacji żeńskiej należą rzeczowniki żeńskie zakończone samogłoską -a (twardotematowe i miękkotematowe), samogłoską -i oraz spółgłoską.

1. Rzeczowniki żeńskie zakończone samogłoską:

a) Twardotematowe:

Liczba pojedyncza

M. brama wiosna baza klasa łza

D. bramy wiosny bazy klasy łzy

C. bramie wiośnie bazie klasie łzie

B. bramę wiosnę bazę klasę łzę

N. bramą wiosną bazą klasą łzą

Ms. o bramie wiośnie bazie klasie łzie

Liczba mnoga

M. bramy wiosny bazy klasy łzy

D. bram wiosen baz klas łez

C. bramom wiosnom bazom klasom łzom

B. bramy wiosny bazy klasy łzy

N. bramami wiosnami bazami klasami łzami

Ms.o bramach wiosnach bazach klasach łzach

Liczba pojedyncza

M. kobieta kolęda iskra

D. kobiety kolędy iskry

C. kobiecie kolędzie iskrze

B. kobietę kolędę iskrę

N. kobietą kolędą iskrą

Ms.o kobiecie kolędzie iskrze

W. kobieto!

Liczba mnoga

M. kobiety kolędy iskry

D. kobiet kolęd iskier

C. kobietom kolędom iskrom

B. kobiety kolędy iskry

N. kobietami kolędami iskrami

Ms.o kobietach kolędach iskrach

W. kobiety!

Liczba pojedyncza

M. pszczoła bawełna blizna

D. pszczoły bawełny blizny

C. pszczole bawełnie bliźnie

B. pszczołę bawełnę bliznę

N. pszczołą bawełną blizną

Ms.o pszczole bawełnie bliźnie

W. pszczoło!

Liczba mnoga

M. pszczoły blizny

D. pszczół blizn

C. pszczołom bliznom

B. pszczoły blizny

N. pszczołami bliznami

Ms. o pszczołach bliznach

W. pszczoły!

Liczba pojedyncza

M. rzodkiewka noga mucha

D. rzodkiewki nogi muchy

C. rzodkiewce nodze musze

B. rzodkiewkę nogę muchę

N. rzodkiewką nogą muchą

Ms.o rzodkiewce nodze musze

W. mucho!

Liczba mnoga

M. rzodkiewki nogi muchy

D. rzodkiewek nóg much

C. rzodkiewkom nogom muchom

B. rzodkiewki nogi muchy

N. rzodkiewkami nogami muchami

Ms.o rzodkiewkach nogach muchach

W. muchy!

W odmianie rzeczowników żeńskich twardotematowych zachodzą wymiany końcowych spółgłosek tematu w Celowniku i Miejscowniku liczby pojedynczej.

m - m' n - n' s- ś z - ź

M. taśma zmiana klasa baza

C. taśmie zmianie klasie bazie

Ms.taśmie zmianie klasie bazie

w - w' t - ć d - dź ł - l

M. głowa kobieta bieda pszcoła

C. głowie kobiecie biedzie pszcole

Ms.głowie kobiecie biedzie pszcole

r - rz k - c g- dz ch - sz

M. kołdra apteka noga mucha

C. kołdrze aptece nodze musze

Ms. kołdrze aptece nodze musze

W obrębie tematów mogą też zachodzić wymiany samogłosek o - ó (głowa - głów, noga - nóg, pszczoła - pszczół), e - ø (łzy - łez, kołdry - kołder).

Rzeczowniki o tematach zakończonych na spółgłoski k, g mają w dopełniaczu lp oraz w mianowniku i bierniku lmn końcówkę -i, przed którą występuje wymiana spółgłosek: k - k', g - g' (apteka - apteki, noga - nogi).

b) Miękkotematowe zakończone na spółgłoskę stwardniałą:

Liczba pojedyncza

M.granica tęcza cisza wieża chwila

D. granicy tęczy ciszy wieży chwili

C. granicy tęczy ciszy wieży chwili

B. granicę tęczę ciszę wieżę chwilę

N. granicą tęczą ciszą wieżą chwilą

Ms.o granicy tęczy ciszy wieży chwili

Liczba mnoga

M.granice tęcze cisze wieże chwile

D.granic tęcz cisz wież chwil

C.granicom tęczom ciszom wieżom chwilom

B. granice tęcze cisze wieże chwile

N.granicami tęczami ciszami wieżami chwilami

Ms.o granicach tęczach ciszach wieżach chwilach

W odmianie rzeczowników miękkotematowych nie występują wymiany spółgłoskowe. W dopełniaczu, celowniku i miejscowniku lp występuje końcówka -y po spółgłoskach c, cz, sz, ż (rz), jedynie w tematach zakończonych spółgłoską l pojawia się końcówka -i (fala - fali, cebula - cebuli, chwila - chwili).

M. tęcza wieża granica cisza

D. tęczy wieży granicy ciszy

Ms.tęczy wieży granicy ciszy

D. Lp -y po c, cz, sz, ż (rz)

M. fala chwila

D. fali chwili

Ms. fali chwili

D. lp - i po l

c) Miękkotematowe zakończone spółgłoską miękką:

Liczba pojedyncza

M. ziemia armia egzystencja

D. ziemi armii egzystencji

C. ziemi armii egzystencji

B. ziemię armię egzystencję

N. ziemią armią egzystencją

Ms.o ziemi armii egzystencji

W. ziemio! armio!

Liczba mnoga

M. ziemie armie egzystencje

D. ziem armii egzystencji

C. ziemiom armiom egzystencjom

B. ziemie armie egzystencje

N. ziemiami armiami egzystencjami

Ms.o ziemiach armiach egzystencjach

W. ziemie! armie!

Liczba pojedyncza

M. szyja ciocia czytelnia

D. szyi cioci czytelni

C. szyi cioci czytelni

B. szyję ciocię czytelnię

N. szyją ciocią czytelnią

Ms. szyi cioci czytelni

W. ciociu!

Liczba mnoga

M. szyje ciocie czytelnie

D. szyj cioć czytelni

C. szyjom ciociom czytelniom

B. szyje ciocie czytelnie

N. szyjami ciociami czytelniami

Ms.szyjach ciociach czytelniach

W. ciocie!

W D, C i Ms lp rzeczowniki zakończone na spółgłoskę miękką mają końcówkę -i, z którą zlewa się tematyczna spółgłoska j po samogłoskach (szyja - szyi, aleja - alei). Podobnie odmieniają się rzeczowniki pochodzenia obcego typu idea (D, C, Ms - idei), statua (statui albo statuj). Jeżeli spółgłoska j występuje na końcu tematu po spółgłoskach s, c, z w wyrazach pochodzenia obcego, zostaje zachowana pisownia z literą j we wszystkiech prypadkach (lekcja - lekcji, sesja - sesji, poezja - poezji).

Po innych spółgłoskach jota jest zapisana jako i (armia - armii, Arabia - Arabii, Dania - Danii, historia - historii).

Według typu odmiany rzeczowników żeńskich miękkotematowych odmieniają się też rzeczowniki zakończone w mianowniku lp na -i.

Liczba pojedyncza

M. gospodyni pani

D. gospodyni pani

C. gospodyni pani

B. gospodynię panią

N. gospodynią panią

Ms.o gospodyni pani

W. gospodyni! pani!

Liczba mnoga

M. gospodynie panie

D. gospodyń pań

C. gospodyniom paniom

B. gospodynie panie

N. gospodyniami paniami

Ms.o gospodyniach paniach

W. gospodynie! panie!

Rzeczownik pani w bierniku lp ma wyjątkową końcówkę -ą. M. pani B. panią

2. Rzeczowniki żeńskie spółgłoskowe:

a) Zakończone na spółgłoskę stwardniałą:

Licba pojedyncza

M. poręcz młodzież noc sól

D. poręczy młodzieży nocy soli

C. poręczy młodzieży nocy soli

B. poręcz młodzież noc sól

N. poręczą młodzieżą nocą sólą

Ms.poręczy młodzieży nocy soli

W. młodzieży!

Liczba mnoga

M. poręcze noce sole

D. poręczy nocy soli

C. poręczom nocom solom

B. poręcze noce sole

N. poręczami nocami solami

Ms. poręczy nocy soli

b) Zakończone na spółgłoskę miękką:

Liczba pojedyncza

M. kolej dłoń gałąź

D. kolei dłoni gałęzi

C. kolei dłoni gałęzi

B. kolej dłoń gałąź

N. koleją dłonią gałęzią

Ms.o kolei dłoni gałęzi

Liczba mnoga

M. koleje dłonie gałęzie

D. kolei dłoni gałęzi

C. kolejom dłoniom gałęziom

B. koleje dłonie gałęzie

N. kolejami dłoniami gałęziami

Ms.o kolejach dłoniach gałęziach

Liczba pojedyncza

M. nić odpowiedź miłość wieś

D. nici odpowiedzi miłości wsi

C. nici odpowiedzi miłości wsi

B. nić odpowiedź miłość wieś

N. nicią odpowiedzią miłością wsią

Ms.nici odpowiedzi miłości wsi

Liczba mnoga

M. nici odpowiedzi wsie

D. nici odpowiedzi wsi

C. niciom odpowiedziom wsiom

B. nici odpowiedzi wsie

N. nićmi odpowiedziami wsiami

Ms.niciach odpowiedziach wsiach

Przegląd końcówek deklinacji żeńskiej

Liczba pojedyncza

Mianownik lp ma zakończenie samogłoskowe -a, -i.

Końcówka -a występuje zarówno po tematach zakończonych spółgłoską twardą, jak też stwardniałą i miękką (głowa, praca, ziemia).

Ponadto rzeczowniki rodzaju żeńskiego mogą mieć czysty temat, zakończony na spółgłoskę (krew, rzecz, wieś).

Dopełniacz lp ma końcówkę -y dla tematów zakończonych na spółgłoskę twardą i stwardniałą (głowy, pracy, rzeczy), a końcówkę -i dla tematów zakończonych na spółgłoskę miękką (ziemi, cioci) oraz na l, k, g (fali, ręki, nogi).

Celownik lp ma dla tematów twardych końcówkę -e, przed którą występują wymiany końcowych spółgłosek tematu (kobieta - o kobiecie, noga - o nodze). Rzeczowniki miękkotematowe mają końcówkę taką samą, jak w dopełniaczu: -i po spółgłoskach miękkich (cioci, gospodyni, kości),-y po spółgłoskach stwardniałych (tęczy, nocy).

Biernik lp ma dla wszystkich rzeczowników zakończonych samogłoską -a lub -i w mianowniku jednakową końcówkę -ę (rękę, szkołę, ziemię, poezję, gospodynię).

Rzeczowniki spółgłoskowe mają biernik równy mianownikowi.

M. noc rzecz wieś B. noc rzecz wieś

M. ławka wychowawczyni poezja B. ławkę wychowawczynię poezję

Narzędnik lp ma dla wszystkich rzeczowników żeńskich jednakową końcówkę -ą.

M. ławka gospodyni noc rzecz wieś poezja N. ławką gospodynią nocą rzeczą wsią poezją

Miejscownik lp ma postać równą formie celownika: -e dla twardotematowych, -i po spółgłoskach miękkich, -y po stwardniałych.

M. ławka gospodyni noc rzecz wieś poezja ziemia C. ławce gospodyni nocy rzeczy wsi poezji ziemi Ms.ławce gospodyni nocy rzeczy wsi poezji ziemi

Wołacz lp ma końcówkę -o dla rzeczowników zakończonych na -a po tematach twardych.

M. córka żona dziewczyna panna W. córko! żono! dziewczyno! panno!

Po stwardniałych: I niektórych miękkich:

M. dusza W. duszo!

M. ziemia W. ziemio!

Rzeczowniki miękkotematowe, zwłaszcza żeńskie imona zdrobniałe, bardzo często mają końcówkę -u.

M. ciocia mamusia Marysia W. ciociu! mamusiu! Marysiu!

Rzeczowniki zakończone samogłoską -i mają postać wołacza równą mianownikowi.

M. pani wychowawczyni W. pani! wychowawczyni!

Rzeczowniki spółgłoskowe mają w wołaczu końcówkę -i lub -y.

M. wieś młodzież noc W. wsi! młodzieży! nocy!

Liczba mnoga

Mianownik lmn ma po tematach twardych końcówkę -y (głowy, mapy, siostry), po tematach miękkich -e (prace, noce, gospodynie). Rzeczowniki o tematach zakończonych spółgłoskami k, g mają końcówkę -i (apteki, drogi). W rzeczownikach żeńskich spółgłoskowych mogą występować końcówki -e (dłoń - dłonie, łódź - łodzie, wieś - wsie) lub -y (rzecz - rzeczy, mysz - myszy) oraz -i (nić - nici, brew - brwi).

Tematy twarde

Lp Lmn

Głowa Głowy

Tematy miękke

Ziemia, Pani Ziemie, Panie

Po g i k

Apteka, Noga Apteki, Nogi

Rzeczowniki zakończene na spółgłoski miękkie

Dłoń Nić Dłonie Nici

Rzeczowniki zakończone na spółgłoski twarde:

Rzecz Rzeczy

Dopełniacz lmn w rzeczownikach samogłoskowych najczęściej jest bezkońcówkowy i ma postać czystego tematu. Mogą występować tu oboczności samogłoskowe (głowy - głów, nogi - nóg, ręce - rąk, łzy - łez, teczki - teczek, kreska - kresek).

Końcówkę -i lub -y mają rzeczowniki o tematach spółgłoskowych. Może się także pojawiać końcówka -i w rzeczownikach żeńskich samogłoskowych miękkotematowych (czytelnia - czytelnie - czytelni, pralnia - pralnie - pralni, cukiernia - cukiernie - cukierni), w rzeczownikach obcego pochodzenia (lekcja - lekcje - lekcji, historia - historie - historii, armia - armie - armii, elokwencja - elokwencje - elokwencji).

Celownik lmn ma zawsze końcówkę -om wspólną dla wszystkich rodzajów rzeczowników.

Biernik lmn jest zawsze równy formie mianownika.

Narzędnik lmn ma w większości rzeczowników żeńskich końcówkę -ami. Tylko niektóre mają końcówkę -mi (kość - kości - kośćmi, nić - nici - nićmi).

Miejscownik lmn ma zawsze końcówkę -ach. Wołacz lmn jest równy mianownikowi.

Końcówki deklinacji żeńskiej

Lp Lmn

M. -a, -i, -ø M. -y, -i, -e

D. -y, -i D. - ø, -i, -y

C. -e, -i, -y C. -om

B. -ę, -ø B. -y, -i, -e (=M)

N. -ą N. -ami, -mi

Ms.-e, -i, -y Ms.-ach

W. -o, -u, -i, -y W. -y, -i, -e (=M

Nieregularna odmiana rzeczowników żeńskich

Lp Lmn

M. ręka ręce

D. ręki rąk

C. ręce rękom

B. rękę ręce

N. ręką rękami lub rękoma

Ms.o ręce rękach

W. ręko! ręce!

Deklinacja mieszana rzeczowników

Rzeczowniki męskie zakończone na -a oraz nazwiska męskie zakończone na -o odmieniają się w lp. według wzorów deklinacji żeńskiej, w liczbie mnogiej - według deklinacji męskiej.

Liczba pojedyncza

M. mężczyzna poeta Kościuszko

D. mężczyzny poety Kościuszki

C. mężczyźnie poecie Kościuszce

B. mężczyznę poetę Kościuszkę

N. mężczyzną poetą Kościuszką

Ms.o mężczyźnie poecie Kościuszce

W. mężczyzno! poeto! Kościuszko!

Liczba mnoga

M. mężczyźni poeci Kościuszkowie

D. mężczyzn poetów Kościuszków

C. mężczyznom poetom Kościuszkom

B. mężczyzn poetów Kościuszków

N. mężczyznami poetami Kościuszkami

Ms.o mężczyznach poetach Kościuszkach

W. mężczyźni! poeci! Kościuszkowie!

6

---