WYCHOWANIE W ŚREDNIOWIECZU |
|
Ramy czasowe średniowiecza
- początek: upadek cesarstwa zachodnio-rzymskiego 476r.,
- koniec: zdobycie Konstantynopola przez Turków, odkrycie Ameryki (XV w.), niektóre źródła podają XVI w.
Ideał wychowania był zróżnicowany ze względu na stany
1) stan szlachecki - rycerz: honor, miłość Boga i ojczyzny, sztuka życia dworskiego, np. gry i zabawy pałacowe,
2) stan chłopski - pobożność, pracowitość i posłuszeństwo,
3) stan mieszczański - uczciwość, zachowanie tajemnicy zawodowej,
4) duchowieństwo - całkowite oddanie się Bogu, pogarda dla życia doczesnego.
Początki wychowania w średniowieczu
- działalność druidów, czyli kapłanów w Irlandii (do XII w.),
- działalność Karola Wielkiego (IX w.) - przeprowadzenie reformy szkolnictwa przez otwarcie szkoły pałacowej przeznaczonej dla przyszłych urzędników państwa, szkoły elementarnej oraz akademii. Nauka w języku łacińskim i narodowym. (Akwin - mnich). Uczono siedmiu sztuk wyzwolonych.
Rodzaje szkół w średniowieczu
- parafialne - najpowszechniejsze; przyjmowały dziewczęta i chłopców bez względu na pochodzenie,
- przyklasztorne - pierwsza tego typu szkoła powstała przy klasztorze benedyktyńskim na Monte Casino,
- katedralne i kolegiacke - dały początek uniwersytetom (siedem sztuk wyzwolonych).
Uniwersytety powstały w następujących miastach: Bolonia, Paryż, Oxford, Cambridge, Praga, Kraków.
Nazwa uczelni pochodziła od słowa uniwersitas, czyli powszechny, ogólny (dla każdego bez względu na wykształcenie, pochodzenie, narodowość).
Uniwersytet w Krakowie założył Kazimierz Wielki w 1364 r. Odnowiony został przez Władysława Jagiełło. Uczono tam czytania prawa kanonicznego i naukowego.
Chronologia wychowania rycerza
1. okres - paź (7-13 lub 15 r. życia) - etykieta dworska,
2. okres - giermek (13-15 do 21 r. życia) - prawo noszenia miecza, uczestnictwo w wyprawach wojennych,
3. okres - rycerz (od 21 r. życia).
Wychowanie rzemieślnika
- terminator,
- czeladnik,
- majster.
Terminowanie
- przygotowywanie chłopców do określonego zawodu. Chłopca oddawano do majstra - uczył rzemiosła, czytania. Majster wyzwalał terminatora na czeladnika.
Przyczyny stosowania kar cielesnych
- dobroć woli bożej,
- z woli miłości,
- poprzez bicie odpuszczenie,
- konieczność kary,
- dzieci ochoczo powinny przyjmować karę dla przykładu,
- dzieci poprzez bicie miały być mądrzejsze.
Wychowanie królewskie
- niemowlęctwo: dzieci wynoszą z domu zło i dobro, dzieci powinna karmić matka lub szlachetna mamka,
- religia: modlitwa przed posiłkiem,
- cnoty: kochać sprawiedliwość, męstwo, uczciwość wobec każdego, bronić sławy, czci, honoru, panować nad pożądaniami,
- wymowa: praca, wykształceni nauczyciele, łacina, gramatyka, literatura,
- rekreacja: ćwiczenia fizyczne, gra w warcaby,
- studia: język ojczysty, łacina,
- łowy.
Ustalenie się porządku średniowiecznego.
Pierwszych kilka stuleci średniowiecza przedstawia się jako okres ciemnoty. Plemiona barbarzyńskie, aby wyjść z ze swego stanu pierwotnego potrzebowały długich wieków.
Kościół jako piastun kultury był za słaby, by przetworzyć wewnętrznie młode narody.
(prymitywny pogląd na świat, głęboko zakorzenione mity i wierzenia)
Za wzorem Karola Wielkiego wybitne osobistości monarsze zaczęły popierać działalność kościoła. Kościół wprowadzał w społeczeństwo jednolitość organizacji, myśli i wiary, wychowywał poczucie jedności, całości i prawa, torował drogę urządzeniom monarchiom.
Kształtowanie się wspólnoty chrześcijańskiej w Europie nabrało żywszego tempa, kiedy dwie potęgi państwowa i kościelna nabrały świadomości swoich zadań.
Początek tegoż kształtowania rozpoczął się już w wieku XI, natomiast praca właściwa dokonała się w wieku XII.
Kościół obejmował kierownictwo życia duchowego i moralnego Europy.
Przy pomocy precyzyjnej organizacji trzymał w ryzach sumienia i obyczaje ludów.
Życiem politycznym kierował monarcha przy pomocy organizacji państwowej.
Społeczeństwo dzieli się na stany.
1. duchowieństwo, kler (papież)
2. rycerstwo
3. mieszczaństwo
Czynnikiem łączącym te stany była religia i wartości umysłowo-kulturalne, których piastunem był kościół i duchowieństwo.
SZKOŁY I WYCHOWANIE W POLSCE W ŚREDNIOWIECZU
1) początki szkolnictwa
Polska wraz z przyjęciem Chrześcijaństwa przyjęła wszystkie instytucje Kościoła takie jak szkoła. Początek w naszym kraju należy łączyć z założeniem Biskupstwa w Poznaniu, gdzie powstała szkoła katedralna ok.1000 roku. W okresie tym zaczęły również powstawać klasztory posiadające duże znaczenie dla rozwoju oświaty i kultury.
Do pierwszych zakonów zajmujących się szkołami należeli BENEDYKTYNI, (w Wiśnicy). Pierwsza Szkoła Klasztorna została założona w 1046 r. Przez ARONA Z TYŃCA, był on Opatem.
Do najstarszych Szkół Kolegiackich zaliczyć można szkołę powstałą w KILECACH, a wśród Szkół Katedralnych m.in. szkołę KATEDRALNĄ WE WROCŁAWIU.
Szkoły Katedralne, Kolegialne i Klasztorne, realizowały w zasadzie ten sam program nauczania czyli VII SZTUK WYZWOLONYCH.
Pierwsze trzy sztuki językowe (TRIVIUM) dawały niższe wykształcenie czyli pisanie i czytanie natomiast cztery pozostałe sztuki (QUA TRIVIUM) dawał wykształcenie ogólne w naukach świeckich.
Gł. przedmiotami wykładowymi była:
- gramatyka- w której zakres wchodziły reguły gramatyczne
- metryka- nauka o weryfikacji
- retoryka-umiejętności wysławiania się
- dialektyka- czyli logika
- arytmetyka
- geometria jako nauka o pomiarach
Cały kurs w świetle SZTUK WYZWOLONYCH najczęściej trwał od 5 do 9 lat. Organizacja szkolnictwa w Polsce wzorowana była na szkolnictwie zachodnim, Poziom nauczania w tych szkołach był równy gł. Działaniom na których się opierano, było to Pismo Św. I Prawa Kanoniczne.
2) SZKOŁY PARAFIALNE
W Polsce zaczęły powstawać dopiero w XII wieku. Pierwsza Szkoła powst. KRAKOWIE w 1215r. Początkowo szkoły Parafialne pows. w mieście ,a już pod koniec XIV wieku zaczęły rozwijać się na wsi. W szkołach tych nauczano alfabetu, pacierza, czytania, śpiewu, gramatyki.
Z czasem szkoły Parafialne podzieliły się na dwa stopnie:
- stopień wyższy gdzie nauczano VII SZTUK WYZWOLONYCH, były w miastach
- stopień niższy gdzie nauczano III SZTUK WYZWOLONYCH , na wsiach.
Wszystkie szkoły podlegały Biskupowi. Jemu przysługiwało prawo doboru nauczycieli i nadzór nad nauczycielami, Językiem wykładowym w szkołach była łacina , a jęz. pomocniczym Polski. Łacina była kluczem do poznania Pisma Św. I była jednocześnie jęz. urzędowym. Szkoły te były instytucjami kościelnymi służyły jego celom, wychowując młodzież przede wszystkim na duchownych. Do szkół uczęszczali tylko chłopcy, przeważnie z warstw biedniejszych. Szkoły utrzymywane były przez rodziców. W szkołach wiejskich nauczycielem najczęściej był organista, w miastach nauczyciele posiadali wykształcenie uniwersyteckie i byli to tzw. BAKAŁARZE.
Wychowanie dziewcząt szło tradycyjnym torem, córki za wzorem matki przygotowywały się do roli przyszłej gospodyni, Niektóre z nich oddawane były do KLASZTORÓW i tam nauczane były łaciny i różnych robót pożytecznych . W nauce łaciny nie wychodzono poza modlitwy, bowiem powszechny wówczas pogląd był taki że nauka czyni kobiety gorszymi.
3) PODSUMOWANIE
Pierwszy okres Szkół w Polsce charakteryzował się wyłącznym wpływem oświaty zachodniej, bowiem warunki wew. Polski (podział na dzielnice, najazdy, Litwinów, Tatarów) nie sprzyjały rozwojowi kultury i szkół. Dopiero po roku 1364 założenie UNIWERSYTETU KRAKOWSKIEGO nastąpiły znaczne zmiany ilościowe i jakościowe szkół. Szkolnictwo w dalszym ciągu było w ręku kościołów a KRÓL KAZIMIERZ i był pierwszym Królem, który wspierał Oświatę