Marody Mirosława
Trzy Polski - instytucjonalny kontekst trategii dostosowawczych
Podział społeczeństwa na wygranych i przegranych - popularny wśród opinii publicznej i publicystów. Ukazuje różnice w interesach publicznych a także pokazuje postawy wobec transformacji. Jest coraz mniej użyteczny, ponieważ
pozostawia poza zasięgiem 2/3 lub 4/5 społ.;
podział taki bazuje na subiektywnym poczuciu jednostki na temat przemian, a więc wygranym jest ten, kto się za takiego uważa, a nie jest nim obiektywnie (nie mówi to nic o mechanizmach powodujących podziały społ. Itp.);
Na podziały społeczne wpływają mechanizmy rynkowe (wyznaczają wartość poszczególnych typów kapitałów - ekonomicznego/pieniądze, kulturowego/wykształcenie, społecznego/powiązania i koneksje).
Polska sprywatyzowana → indywidualnie lokowane kapitały, sprzedawanie swych zasobów za możliwie najwyższą cenę. Towarem jest to co znajduje nabywcę. Jego wartość jest co chwila weryfikowana przez nowe osoby (konkurencja). Klient wpływa na jakość oferowanych usług/towarów. Zasada działania instytucji nie podlega negocjacji (to na co możemy wpłynąć to relacja między sprzedającym a kupującym).
Maksymalizacja zysku przez indywidualne osiągnięcia. Małe szanse na podwyższenie wypłat przy minimalizacji kosztów. Intensywna praca jako sposób na wyjście z kłopotów. Poparcie dla przemian systemowych.
Polska państwowa → własność publiczna działająca na zasadach powstałych w socjaliźmie (uległy powierzchownym zmianom). Dochody zależne od pozycji w siatce etatów lub zajmowanej pozycji, o której decydują względy formalne np. dyplom, przejście szkolenia oraz polityczne. Wartościowanie stanowisko przez instytucję nie przez rynek. Małe oddziaływanie kryteriów merytokratycznych. Praca pracownika nie zależy od wymagań rynku, ale od powiązań w instytucji. W razie zagrożenia pojawia się solidaryzm grupowy.
Maksymalizacja bezpieczeństwa (obrona stanowisk; konkurencja dotyczy dostępu do stanowisk). Niższe płace. Wpływanie na polityczne decyzje państwa.
Pozyskiwanie środków:
Transfer bezpośredni (z państwowych środków - w przypadku strajków grup społecznych lub tworzenie wysoko płatnych stanowisk w aparacie państwa, jego agendach wg klucza politycznego).
Pośrednie transfery - zadłużenie przedsiębiorstw państwowych np. spółki węglowe.
Bezrobocie uważane za poważne zagrożenie dla Polski. Obawiają się utraty pracy. Poprawa statusu przez dodatkową pracę oraz inwestowanie w dzieci. Rezerwa wobec przemian systemowych.
Polska na zasiłku → dochody pozyskiwane na podst. spełniania określonych wymogów potrzebnych do otrzymania świadczeń. Jednostka poza rynkiem pracy - czasowo lub trwale. Bierność zawodowa. Kryteria przyznawania zasiłków w większości leżą poza siłą oddziaływania ludzi (choć nie zawsze). Waloryzacja związana z polityką państwa. Strategie przetrwania to przedłużanie uprawnień, podejmowanie dorywczych prac, działania przestępcze itp. Funkcjonalny analfabetyzm, brak kontaktów z ludzmi. Poprawa sytuacji to korzystanie z pomocy rodziny oraz zapomogi. Nie inwestują w dzieci (dziedziczenie biedy).
Poziom dostosowań (wszystkie typy przenikają się wzajemnie i wykorzystują szanse, jakie dany typ daje jednostce) - powoduje to takie skutki jak:
brak przygotowań elit do zwalczania zjawiska „pogoni za rentą”
negocjacja typu „coś za coś” → łapówki
przenikanie Polski na zasiłku do Polski „kapitałowej” → drobny handel na własny uzytek, szara strefa (15,2% PKB)
rynkowa eksploatacja insytucji pomocy społecznej → zakładanie fikcyjnych przedsiębiorstw czerpiących zyski z zasiłków chorobowych
leasing → etat w instytucji publicznej łączony z drugim etatem w prywatnych firmach
komercjalizacja części usług sektora państwowego np. odpłatne studia na państwowej uczelni
Systemowe konsekwencje hybrydalności
Podział społeczeństwa na trzy sektory nie jest niczym specyficznym. Istnieje on także w innych państwach. My różnimy się pod względem wyłaniania danych sektorów w trakcie rozwoju. Na Zachodzie instytucje państwowe/publiczne wyłoniły się późno w systemie rynkowym. U nas następuje wszczepienie instytucji rynkowych w państwowe. Może to powodować zagrożenia:
przenoszenie jednego ładu instytucjonalnego do drugiego zupełnie innego (może wpływać na patologię i korupcję). Ład państowy do ładu rynkowego.
instrumentalizacja prawa (brak szans na stabilizację rządów) → destabilizacja ekonomiczna i społeczna.
opóźnianie procesów prywatyzacji (państwo obecne w systemie ekonomicznym)
dezintegracja społeczeństwa
przywłaszczanie zasobów publicznych
prywatyzacja zysków przy jednoczesnym upublicznianiu kosztów → podnoszenie statusu materialnego jednostek przez redystrybucję zasobów społecznych
narastanie przekonania, iż system społeczny faworyzuje pewne grupy ludzi kosztem innych
W Polsce w opinii publicznej dochodzi do zakwestionowania równości, sprawiedliwości społecznej charakterystycznej dla demokracji.
4) Marody Mirosława
Trzy Polski - instytucjonalny kontekst trategii dostosowawczych
2