2. Cezura 1932.
Wewnętrzna cezura dwudziestolecia międzywojennego.
Pytanie o główną cezurę wewnętrzną dwudziestolecia było przedmiotem wielu rozważań. Było kilka propozycji:
- pierwsza uwzględniała lata 1925-1926, czyli zbliżona była do cezury politycznej (przewrót majowy);
- druga propozycja postulowała wskazanie roku 1932 jako wewnętrznej cezury.
Po 1932 r. mamy do czynienia z zasadniczo nową konfiguracją tendencji literackich, odrębną od konfiguracji lat dwudziestych. W 1932 roku ukazały się pierwsze tomy Nocy i dni M. Dąbrowskiej, Wspólny pokój Uniłowskiego, Szczury Rudnickiego, Kordian i cham Kruczkowskiego, a w 1933 r. Pamiętnik z okresu dojrzewania Gombrowicza. W roku 1934 ukazują się Szewcy Witkacego i Sklepy cynamonowe Schulza. Jednocześnie wystąpili krytycy formułujący swoje założenia w świadomej niezgodzie wobec ideowych horyzontów poprzedniego dziesięciolecia. Nieco wcześniej, bo pod koniec lat dwudziestych nastąpiła krystalizacja poetyki Drugiej Awangardy. Z cyklem debiutów zbiegły się przemiany zachodzące w twórczości pisarzy dojrzałych np. w Rzeczy czarnoleskiej Tuwima i Lecie Iwaszkiewicza ożyły tradycje klasycystyczne, a w Trosce i pieśni Broniewskiego romantyczna retoryka ustąpiła miejsca politycznemu konkretowi. Według Wyki ważna jest opozycja postaw tragiczności i drwiny, reprezentowana m.in. przez Miłosza. Ponadto opozycja klasycyzmu i uspołecznionej aktualności, w prozie natomiast opozycja obserwacji środowiskowej i kreacjonizmu.
Cezurę 1932 r. uwydatnił też S. Żółkiewski w swoich badaniach kultury literackiej, dowodząc, że wokół tej daty maja miejsce różne zjawiska nadające nowe oblicze. Został zakończony proces pozaborowej integracji dzielnic, zawiązał się ogólnopolski chłopski ruch kulturalno-oświatowy i zaktywizował robotniczy, nastąpiła profesjonalizacja zawodu pisarza. Procesy te umożliwiły wytworzenie się w Polsce nowoczesnych modeli literatury: literatury zaangażowanej politycznie oraz - równolegle - literatury typu rozrywkowego właściwej już kulturze masowej.
Żółkiewski pisze: „Po roku 1918 kształtuje się w Polsce masowy typ kultury literackiej. Polska wchodzi w stadium nowoczesnego rozwoju przemysłowego, w fazę kapitalizmu monopolistycznego. Upowszechnia się miejski styl życia, a wraz z tym wzory ponadlokalnej, integrującej się kultury narodowej. Zanikają wzory podkultur lokalno - tradycyjnych. Następuje rozwój wielkich miast. Komunikacja jednoczy ekonomicznie i kulturalnie kraj.
O odrębności stylu kultury stanowią cechy narodowe, kulturowe tradycje, swoiste funkcje społeczne i hierarchie wartości. Kultura literacka formuje swój styl pod wpływem masowych, emancypacyjnych, rewolucyjnych i reformistycznych ruchów społecznych.
Rok 1932 zamyka początkowy okres rozwoju kultury literackiej w Polsce. Kryzys zahamował wówczas rozwój przemysłowy i urbanizacyjny. Skończył się okres instytucjonalnej i kulturalnej integracji obszarów pozaborowych. Zaczyna obowiązywać nowe, skodyfikowane prawo. Początek dyktatury sanacji. Załamanie systemu szkolnictwa. Cenzura. Monopolizacja kolportażu prasy przez sanację. Ograniczenie swobody społecznego organizowania się. Militaryzacja kultury. Koniec dominacji pierwszego pokolenia publiczności literackiej. Wejście drugiego pokolenia. Społeczne funkcjonowanie książki zaczyna być zależne od masowego typu kultury. Rozwój technik poligraficznych pozwala na obniżenie cen książek, co poszerza krąg czytelników. Lata 1918 - 1932 to czas przezwyciężenia reliktów XIX - wiecznych i przekroczenia granicy współczesności. Dokonał się szybki proces koncentracji i komercjalizacji prasy. Do końca lat podwoiła się liczba dziennikarzy”.