Źródła; formalne; Konstytucja ,Ustawy ,Ratyfikowane umowy międzynarodowe, Rozporządzenia, orzeczenia SN i TK o prawotwórczym charakterze. Materialne kulturowo ekonomiczne, religijne, ,polityczne, te które wpływają na treść i formę obowiązków prawnych. Instytucjonalne; organy władzy publicznej (parlament sądy) decydujące o aktach prawnych. Prawo to zespół norm autorytatywnych. Norma prawna jest normatywnym wzorem postępowania, a więc regułą świadomego zachowania oraz obowiązku mającego cha­rakter nakazu lub zakazu czy przyzwolenia. Normy prawne do­tyczące działalności organów ochrony prawnej przyjmują troja­ki charakter. Normy ustrojowe - okre­ślają obowiązki, kompetencje oraz wyznaczają kierunki działal­ności i organizację organów ochrony prawnej. Normy prawa procesowego - określają sposób postępowania przed orga­nami rozstrzygającymi w sprawach należących do ich właści­wości. Normy prawa materialnego - regulują stosunki społeczne, będące przedmiotem ochrony prawnej.

1. Pojęcie ochrony prawnej sensu stricto sensu largo. Sensu stricto - to działalność specjalnych organów państwo­wych lub społecznych, polegającą na orzekaniu, czyli ustalaniu, czy przepis prawa został naruszony i przez kogo, oraz wyciąga­niu konsekwencji przewidzianych w ustawie w razie naruszenia przepisów. Sensu largo, oprócz orzekania, obejmuje działalność pojednawczą, a także opiniodawczą, wykonywaną przez odrębne organy obsługi prawnej, tj. adwo­katów, radców prawnych. Ochrona prawna sensu largo obejmuje także działalność, mającą na celu zapobieganie naruszeniom prawa, czyli udzielanie wyjaśnień co do istotnego znaczenia przepisu, którego stosowanie w praktyce budzi wątpliwości

2. Pojęcie ochrony prawa i geneza ochrony prawnej. Ochrona prawna to działalność wyspecjalizowanych organów państwowych, polegająca głównie na rozstrzyganiu sporów prawnych, w od­niesieniu do tego, czy przepis prawa został naruszony i przez kogo oraz na wyciągnięciu konsekwencji przewidzianych w ustawie. Istotą ochrony prawnej jest przy tym rozstrzyganie konfliktów prawnych przez wyspecjalizowane organy państwowe, powołane i wyposażone przez ustawodawcę w odpowiednie kompetencje. Organy te bowiem zostały wydzielone organiza­cyjnie, posiadają swobodę w podejmowaniu decyzji i są zobo­wiązane na mocy art. 7 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. do działania na podstawie i w granicach prawa. Cel - ochrona stosun­ków społecznych, dóbr i wartości niezbędnych do egzystencji i prawidłowego rozwoju jednostki, grup społecznych i całego społeczeństwa. Ochrona prawna polega na realizacji norm prawnych poprzez ich stosowanie w drodze orzekania o skut­kach prawnych określonych stanów faktycznych i na wykony­waniu tych orzeczeń, a także polega na kontroli i wspieraniu przestrzegania prawa przez adresatów norm prawnych. Ochrona prawna obejmuje również obsługę i pomoc prawną. Przedmio­tem ochrony prawnej w działalności organów stosujących prawo są określone dobra i wartości społeczne, prawo zaś jest jedynie środkiem czy narzędziem urzeczywistnienia tej ochrony poprzez stosowanie go w konkretnych sytuacjach. Zakaz stosowania samopomocy

3. Pojęcie wymiaru sprawiedliwości Sądowy wymiar sprawiedliwości to ochrona prawna wykonywana przez państwo w imieniu państwa polegająca na rozstrzyganiu sporów prawnych przez przymusową realizacje norm prawnych, nie stanowi wymiaru sprawiedliwości działalność organów sądowych, nie polegająca na rozstrzyganiu konfliktów, ani też działalność or­ganów pozasądowych, choćby organy te na zasadzie szczegól­nego upoważnienia orzekały w sprawach cywilnych i karnych. Przedmiot - rodzaje rozstrzyganych spraw - wszelka działalność polegają­cą na rozstrzyganiu sporów ze stosunków prawnych, na podsta­wie norm prawnych, dokonywaną w imieniu państwa. Dwa rodzaje wymiaru sprawiedliwości - sądowe i pozasądowe. Podmiot - charakter organu - działalność niezależnych sądów - art. 175 Konstytucji RP. Organy wymiaru sprawiedliwości (sensu stricto), jako organy rozstrzy­gające (orzekające) - sądy lub jako wszel­kie organy sprawujące wymiar sprawiedliwości, tzn. sądy i or­gany quasi - sądowe. (Sensu largo), jako organy współdziałające z organami wymiaru sprawiedliwości sensu stricto w toku postępowania przed tymi organami. Mogą występować w charakterze rzecz­ników interesu społecznego bądź rzeczników interesów indywidualnych. Rzecznikami inte­resu społecznego są organy kontroli legalności, tj. prokuratura, rzecznicy interesu publicznego. Rzecznikami interesów indy­widualnych są adwokaci, radcowie prawni.

4. Pojęcie organów ochrony prawa. Konstytucyjne 1 Sądy - Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne i sądy wojskowe. 2 Trybunały - Konstytucyjny i Stanu 3 Konstytucyjne organy kontroli państwowej i ochrony prawa - Najwyższa Izba Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich i Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Poza konstytucyjne 1 Organy ścigania (Prokuratura, Policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencja Wywiadu, Żandar­meria Wojskowa, Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu - Instytut Pamięci Narodowej) 2 Sądy polubowne 3 Rzecznicy (Rzecznik Praw Obywatel­skich, Rzecznik Praw Dziecka, Rzecznik Ubezpieczonych, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych) 4 Inspekcje (m. in. Inspekcja Celna, Inspekcja Farmaceutyczna, Inspekcja Handlowa, Inspekcja Ochrony Środowiska, Inspekcja Pracy, Inspekcja Sanitarna, Państwowa Agencja Radiokomuni­kacyjna, Państwowa Inspekcja Telekomunikacyjna i Pocztowa) 5 Straże (m. in. Straż Graniczna, Straż Leśna, Straż Łowiecka, Straż Ochrony Przyrody, Straż Ochrony Środowiska, Straż Ry­backa) 6 Służby (m. in. Służba Leśna, Służba Ochrony Kolei, Służba Ochrony Zabytków, Służba Parków Krajobrazowych, Służba Parków Narodowych).

5. Zasady ogólnoprawne. Zasada praworządności - art. 7 konstytucji. Każdy organ ochrony prawa powinien działać na podstawie przepisów prawa i w zakresie prawa, nie mogą wychodzić poza kompetencje przyznawane przez ustawodawcę. Zasada poszanowania god­ności człowieka, Zasada wolności, Zasada równości, Zasada prawa do sądu i rzetelnego procesu karnego, Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości - art. 165 ust 1 konstytucji - sądowy wymiar sprawiedliwości, mogą stosować kary, wydawać wyroki. Wyrok jest zawsze wydawany w imieniu RP - jest to wyraz, że jest wydany w majestacie państwa. Kolegia ds. wykroczeń - zlikwidowane - ich kompetencje przeniesiono do Sądów Grodzkich, nie jest to oddzielny sąd, pozostają w sądach rejonowych jako wydział. Sądy polubowne - mają pewne uprawnienia do rozstrzygania - nie są sensu stricto organami sądowego wymiaru sprawiedliwości. Zasada niezależności i niezawisłości sędziowskiej - sędzia podlega tylko konstytucji i ustawom, nie kieruje się celowością czy skutecznością, Zasada jednolitości sądu - wszystkie sądy orzekają na podstawie przepisów prawnych i wydają orzeczenia (wyrok) w imieniu R.P (postanowienie już nie). Wszystkie sądy podlegają nadzorowi judykacyjnemu S.N. Prawo do sądu, obrony zarówno formalne jak i materialne, Zasada jawności - gwarancja praworządności organów procesowych 1) Wewnętrzna - jawność wobec stylu procesu - wyłączenie tajemnica państwowa, ograniczenie jawności narada i głosowanie 2) Zewnętrzna - względem publiczności, czasami może być wyłączona np. postępowanie dotyczące dobra małego dziecka. Zasady związane z wymiarem sprawiedliwości. Zasada niezawisłości; gwarancje o charakterze; organizacyjnym, funkcjonalnym, procesowym, dotyczące pozycji sędziego, (wykształcenie, aplikacja, wiek 29 lat, itd.) także immunitet sędziowski uniemożliwiający, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięcie sędziego do odpowie­dzialności karnej ani pozbawienie wolności, zatrzymanie lub aresztowanie; apolityczność sędziego, gwarantowana zaka­zem przynależności do partii politycznych, związków zawo­dowych, a także prowadzenia działalności publicznej nie da­jącej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i nieza­wisłości sędziów; zapewnienie materialnej niezależności sę­dziom (stosownie do godności urzędu i zakresu obowiąz­ków). Zasada niezależności sądów i trybunałów zapewnia wyodrębnienie od innych organów państwowych. Zasada jednolitości sądów wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, struktura sądów jest jednolita i określone w ustawach, jednolitą podstawą orzeczeń sądów i trybunałów. Zasada instancyjności postępowania sądo­wego umożliwia przeprowadzenie postępowania w danej spra­wie w instancjach. Stanowi istotną gwarancję właściwego roz­strzygnięcia sprawy, bo pozwala wyeliminować ewentualne błędy i uchybienia popełnione w sądzie niższej instancji. Zasada jawności rozprawy wyrażona w art. 45 ust. 2 Konstytucji RP ma zastosowanie do wszystkich rozpraw prowadzonych w ramach postępowań sądowych. Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości - ławnicy są oni w zakresie orzekania niezawiśli i podlegają jedynie ustawom, nie mogą jednak przewodniczyć rozprawie ani wykonywać czynności poza rozprawą na równi z sędziami zawodowymi. Przy rozstrzyganiu spraw sądowych ławnicy mają równe prawa z sę­dziami zawodowymi. Zasada nadzoru jurysdykcyjnego SN nad działalnością sądów powszechnych i wojsko­wych, mająca na celu m. in. zapewnienie prawidłowości oraz jednolitości wykładni prawa i praktyki sądowej w dziedzinach poddanych właściwości. Sąd Najwyższy: 1) rozpatruje środki odwoławcze od orzeczeń sądowych, tzn. od orzeczeń sądów powszechnych rozpatruje tylko kasacje, natomiast w sprawach wojskowych orzeka jako sąd II instancji oraz 2) podejmuje uchwały mające na celu wy­jaśnienie wątpliwości prawnych, które są wiążące dla składów orzekających Sądu Najwyższego, dla pozostałych sądów mają znaczenie precedensu wspartego autorytetem Sądu Najwyższe­go, a także 3) może orzekać o ważności wyborów i referendów.

6. Trójpodział władzy z uwzględnieniem władzy sądowej, Wzajemne przenikanie władz - Ustawodawcza, Wykonawcza, Sądownicza - Nie można ich traktować w oderwaniu od innych władz -władza sądowa może wykonywać swoje uprawnienia nadane już przez władzę ustawodawczą. Władza wykonawcza a w szczególności MS - nadzór administracyjny nad władzą sądowniczą. Prezydent także tu wnika - prawo łaski.

7. Kryterium doboru kandydatów na sędziów różne sądy. Nieskazitelny charakter, zaświadczenie z kartoteki o niekaralności itp. Rejon 1) obywatelstwo pełnia praw 2) nieskazitelny charakter, 3) wyższe studia 4) normalny 5) 29 lat, 6) egzamin sędziowski lub prokurator­ski, 7) asesora sąd lub prok. Min trzy lata lub referendarza sądowego pię­ciu lat. Też i asystenta sędziego lub referendarza sądowego min sześć lat i złożył egzamin sędziowski. Nie dotyczy - 1) sę­dziego sądu administracyjnego lub sądu wojskowego 2) prokurator, adwokata, radcy prawnego lub notariusza co najmniej przez trzy lata3) pracowały w polskiej szkole wyższej, PAN, instytucie naukowo-badawczym lub innej placówce naukowej, mając tytuł naukowy profesora albo stopień na­ukowy doktora habilitowanego nauk prawnych, min trzy lata (od doktora hab. mogą być zatrudnieni w niepełnym, nie mniejszym niż połowa, wymiarze czasu pracy) Okręg 1) sędzia sądu rejonowego, wojskowego sądu garnizonowego, prokuratora min cztery lata 2) wymogi z rejonu jeżeli w trzy lata przed powołaniem - 1) dla adwokata, radcy, notariusza, sześć lat, 2) ze stopniem profesora, doktora habilitowanego nauk prawnych, 3) sędziowie okręgu wojskowego. Apelacja 1) sędzia sądu powszechnego, wojsko­wego, min sześć lat na stanowisku sędziego lub prokuratora, w tym co najmniej trzy­letni okres pracy na stanowisku sędziego sądu okręgowego, sędziego wojskowego sądu okręgowego lub prokuratora proku­ratury okręgowej. 2) wymogi z rejonu jeżeli w okresie 3 lat przed powołaniem: l) adwokata, radca, notariusza min osiem lat, 2) tytuł naukowy profesora, habili­towanego nauk prawnych

8. Prawa i obowiązki sędziów 1) Postępować zgodnie ze ślubowaniem sędziowskim oraz stale podnosić kwalifikacje zawodowe. 2) strzec powagi stanowiska sędziego i unikać wszystkiego ujmującego godności 3) Czas pracy - zadaniowy 4) strój - toga, przewodniczący łańcuch z wizerunkiem orła. + biret (czasem) 5) tajemnica także po ustaniu stosunku służbowego. Tajemnica ustaje, gdy ten zeznaje chyba że ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo też ważnemu interesowi prywatnemu, nie sprzeczny z prawem, zwolnić go może tylko MS . 6) nie może dodatkowo pracować wyjątek wykłady nie pełny etat 7) nie może być: członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego, spółdzielni, zarabiać prowadząc działalność gospodarczą itp. 8) Oświadczenia majątkowe do prezesa apelacji, z apelacji do MS - składają przed zatrudnieniem a później co roku od dnia 31 marca według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedniego a także w dniu opuszczenia urzędu. Stanowi tajemnice może być zwolniony 9) Obowiązek powiadomienia przełożonego sadu o toczącej się sprawie, w której występuje jako strona lub uczestnik postępowania. 10) Wynagrodzenie to podstawa plus dodatki funkcyjne i za staż podwyżka co 7 lat przedłużenie do 10 gdy był ukarany nie płacą ZUS 11) urlop dodatkowy w wy­miarze: a. sześciu dni na 10 b. 12 dni na 15 12) gratyfikacja jubileuszowa w wyso­kości: 20 - 100 co 5 o 50 od 40 - 350, 45 - 400 13) Emerytura i renta - to czas spoczynku wysokość połowa etatu jakby otrzymały 14) obowiązki nie ustają po przejściu w stan kary: upomnienie, naganę, zawieszenie waloryzacji uposażenia na okres od jednego roku do trzech lat, pozbawienie prawa do stanu spoczynku wraz z prawem do uposażenia. 15) skazanie wyrokiem powoduje utratę uprawnień do stanu spo­czynku i uposażenia sędziego oraz uposażenia rodzinnego członków jego rodziny. Wtedy na­bywa prawo do emerytury lub renty, jeżeli spełnia warunki określone w przepisach o ubezpieczeniu społecznym.

9. Organy sądu Sąd rejonowy; 1) Prezes sądu - Kierowanie sądem, Reprezentowanie sądu na zewnątrz chyba, że określone kompetencje należą do kierownika finansowego, Pełni czynności z zakresu administracji, zwierzchnik, i inne kompetencje określone przez oddzielny akt. Prezesa sądu powołuje i odwołuje minister sprawiedliwości po zasięgnięciu opinii kolegium przełożonego sądu okręgowego i prezesa przełożonego sądu okręgowego. Prezesa sądu rejonowego powołuje się na 4 lata. Wc prezes lub kilku - kompetencje przyznane od prezesa, zastępuje prezesa pod jego nieobecność powołuje minister na wniosek prezesa po zasięgnięciu opinii jw. Liczbę ustala prezes sądu przełożonego na wniosek prezesa. 2) Kierownik finansowy - nie zawsze powołuje odwołuje minister na wniosek prezesa danego sądu po zasięgnięciu opinii prezesa sądu przełożonego. Sąd okręgowy 1) Prezes podobnie jw. Z tym, że kadencja 6 lat i zakaz reelekcji. Prezes sądu okręgowego wyko­nuje czynności administracji sądowej w stosunku do sądów re­jonowych na obszarze właściwości sądu okręgowego oraz spra­wuje nadzór nad działalnością tych sądów 2) Kolegium sądu od 4 do 8 członków wybierani przez zgromadzenie ogólne sędziów okręgu decyzje podejmowane w drodze uchwał, zwykle większością głosów - przy równej liczbie głosów, głosem decydującym jest głos przewodniczącego kolegium tj. prezesa sądu lub jego zastępcy pod nieobecność prezesa. Kadencja 2 lata, co kwartał posiedzenie; a. Przedstawianie opinii zgromadzenia sędziów, co do kandydatury na stanowisko sędziego, asesora, wydelegowanie sędziego do sądu apelacyjnego b. Rozpatrywanie wniosków z wizytacji i lustracji sądów - Wizytacja - czy niema uchybień w działalności sądu - bardziej formalnie. Lustracja - dotyczy określonych zagadnień, określonej kategorii spraw c. Badanie, analiza oświadczeń majątkowych sędziów - również innych sądów d. Wyrażanie opinii o kandydatach na przewodniczącego wydziału, prezesa, rzecznika sądu 3) Dyrektor finansowy - powołuje i odwołuje minister na wniosek prezesa po opinii prezesa przełożonego. Sąd apelacyjny 1) Prezesa sądu apelacyjnego powołuje Minister Sprawie­dliwości spośród sędziów sądu apelacyjnego bądź Sądu Naj­wyższego po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego sę­dziów apelacji. Minister Sprawiedliwości przedstawia zgroma­dzeniu ogólnemu kandydata na prezesa w celu wydania opinii. Jeżeli opinia nie zostanie wydana w terminie dwóch miesięcy od przedstawienia kandydata właściwemu zgromadzeniu ogól­nemu, Minister Sprawiedliwości może powołać prezesa sądu apelacyjnego bez opinii. W razie wydania przez zgromadzenie ogólne negatywnej opinii o kandydacie Minister Sprawiedliwo­ści może go powołać po uzyskaniu pozytywnej opinii Krajowej Rady Sądownictwa. Negatywna opinia Krajowej Rady Sądow­nictwa jest dla Ministra Sprawiedliwości wiążąca. Jeżeli Krajo­wa Rada Sądownictwa w terminie miesiąca od przedstawienia przez Ministra Sprawiedliwości zamiaru powołania prezesa, mimo negatywnej opinii zgromadzenia ogólnego, nie wyda opinii, uważa się, że opinia jest pozytywna. Wc prezesi podobnie kadencja 6 lat zakaz reelekcji. Do jego zadań należy przedstawianie informacji o działalności sądu apelacyjnego i sądów odległych. 2) Kolegium sądu od 3 - 5 członków, decyzje podejmowane w drodze uchwał, zwykle większością głosów - przy równej liczbie głosów, głosem decydującym jest głos przewodniczącego kolegium tj. prezesa sądu lub jego zastępcy pod nieobecność prezesa. Kadencja 2 lata, co kwartał posiedzenie; a. Podział czynności b. Przedstawianie opinii o kandydatach na asesorów sędziów sądów rejonowych, okręgowych c. Rozpatrywanie wniosków z wizyt i lustracji d. Może podjąć uchwałę w przypadku, gdy stwierdzi uchybienie etyki 3) Dyrektor finansowy - powołuje odwołuje minister na wniosek prezesa. Samorząd sędziowski tworzą - zgromadzenie ogólne sędziów okręgu i zgromadzenie ogólne sędziów apelacji. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu składa się z sędziów sądu okręgowego oraz delegatów sędziów sądów rejonowych działających na obszarze właściwości sądu okręgowego. Delegatów wybiera zebranie sędziów danego sądu rejonowego w głosowa­niu tajnym, na okres dwóch lat. Zebraniu sędziów przewodni­czy prezes sądu. Liczbę delegatów sędziów dla każdego sądu rejonowego ustala kolegium sądu okręgowego proporcjonalnie do liczby sędziów w danym sądzie. W przypadku gdy zgroma­dzenie ogólne sędziów okręgu miałoby liczyć więcej niż stu pięćdziesięciu członków, jego funkcje wykonuje zgromadzenie przedstawicieli. Wyboru przedstawicieli dokonuje się w sądach rejonowych okręgu i w sądzie okręgowym. Przedstawicieli wy­biera zebranie sędziów danego sądu w głosowaniu tajnym, na okres dwóch lat. Zebraniu sędziów przewodniczy prezes sądu. Liczbę przedstawicieli ustala kolegium sądu okręgowego dla każdego sądu rejonowego przez podzielenie liczby sędziów tego sądu przez liczbę sędziów najmniejszego sądu w okręgu. Jeżeli wynik ten stanowi liczbę niecałkowitą, podwyższa się ją do liczby całkowitej w górę. Liczba przedstawicieli wszystkich sądów rejonowych okręgu jest równa dwóm trzecim liczby przedstawicieli sądu okręgowego. Przewodniczącym zgroma­dzenia ogólnego sędziów okręgu jest prezes sądu okręgowego. Do zadań zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu należy: 1) przedstawianie Krajowej Radzie Sądownictwa po uzyskaniu opinii kolegium sądu, kandydatów na stanowiska sędziów;2) dokonywanie wyboru przedstawicieli na zebranie przedsta­wicieli zgromadzeń ogólnych sędziów; 3) wyrażanie opinii o kandydatach na prezesa sądu okręgowego; 4) ustalanie liczby i wybór członków kolegium sądu okręgowego; 5) wysłuchanie informacji prezesa sądu okręgowego o działalności sądów oraz wyrażanie opinii w tym zakresie; 6) rozpatrywanie sprawozdań z działalności kolegium sądu okręgowego oraz omawianie kie­runków jego pracy. Zgromadzenie ogólne sędziów apelacji składa się z sędziów sądu apelacyjnego. Przewodniczącym zgromadzenia ogólnego sędziów apelacji jest prezes sądu apelacyjnego. W razie nieobecności prezesa sądu obowiązki przewodniczącego pełni najstarszy służbą wiceprezes tego sądu. Członkowie zgromadzenia ogólnego sędziów apelacji są obowiązani brać udział w posiedzeniach zgromadzenia. Sędziowie niebędący członkami zgromadzenia ogólnego sędziów apelacji mogą brać udział w posiedzeniu tego zgromadzenia, bez prawa głosu i wyboru. Do zadań zgromadzenia ogólnego sędziów apelacji nale­żą w szczególności: 1) przedstawianie Krajowej Radzie Sądow­nictwa kandydatów na stanowiska sędziów sądu apelacyjnego spośród osób zaopiniowanych przez kolegium właściwego sądu, 2) dokonywanie wyboru przedstawicieli na zebranie przedsta­wicieli zgromadzeń ogólnych sędziów sądów apelacyjnych,3) wyrażanie opinii o kandydatach na prezesa sądu apelacyjnego, 4) wybór członków kolegium sądu apelacyjnego, 5) wybór kan­dydata na rzecznika dyscyplinarnego, 6) wysłuchanie informacji prezesa sądu apelacyjnego o działalności sądów oraz wyraża opinię w tym zakresie, 7) rozpatrywanie sprawozdania z dzia­łalności kolegium sądu apelacyjnego oraz omawianie kierun­ków jego pracy.

10. Postępowanie dyscyplinarne jako kara kto orzeka Postępowanie toczące się w stosunku do sędziów i asesorów i sędziów w stanie spoczynku, przestępstwa te ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat 5 lat gdy został wszczęte, gdy wypełnia znamiona przestępstwa według kodeksu karnego. Kary dyscyplinarne 1. upomnienie, 2. nagana, 3. usunięcie z zajmowanej funkcji, 4. przesunięcie na inne stanowisko i złożenie sędziego (MS). Postępowanie dyscyplinarne prowadzi rzecznik a jurysdykcyjne prowadzi sąd. Jest jawne, może zostać wznowione, nawet w przypadku śmierci ale tylko na korzyść. Sądy dyscyplinarne: I instancji - apelacyjne, II - SN. Właściwość miejscowa ogólna, skład 3 zawodowych nie może być nim prezes, wice rzecznik dyscyplinarny - wyznacza się w drodze losowania z listy wszystkich sędziów danego sądu, z tym że w składzie sądu zasiada przynajmniej jeden sędzia stale orzekający w sprawach karnych (przewodniczy on najstarszy stażem). oskarżycielem - w apelacji, oraz prezesów i wice okręgowych - rzecznik dyscypli­narny, - pozostałych sędziów - zastępca rzecznika dyscyplinarnego. Rzecznika dyscyplinarnego wybiera spośród kandydatów zgłoszonych przez zgromadzenia ogólne sędziów apelacji, Krajowa Rada Sądownictwa. Rzecznik dyscyplinarny działa przy Krajowej Radzie Sądownictwa. Kadencja rzecznika dyscyplinarnego trwa cztery lata. Postępowanie dyscyplinarne jest jawne, wyłączyć jawność postępowania dyscyplinarnego ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek pu­bliczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny, orzeczenie ogłaszane jest publicznie. Odwołanie powinno być rozpoznane w termi­nie dwóch miesięcy od dnia jego wpłynięcia do sądu dyscypli­narnego drugiej instancji. Od wyroku sądu dyscyplinarnego drugiej instancji kasacja nie przysługuje.

11. Kryteria wyboru na ławników osoba która ukończyła 30 lat do 65 roku nieskazitelny charakter, obywatelstwo, nie może to być aplikant, duchowny, policjant, żołnierz, miejsce zamieszkania rok w okręgu, wybierani przez kolegium sądu okręgowego kariera cztery lata. Utrata; gdy został skazany, narusza powagę sądu, niespełna swoich obowiązków, wygaśnięcie mandatu. Ławników do sądów okręgowych i rejono­wych wybierają rady gmin, których obszar jest objęty właści­wością tych sądów, w głosowaniu tajnym

12. Sądownictwo wojskowe - 21.07.97. Sądy woj­skowe sprawują w Siłach Zbrojnych RP wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych oraz orzekają w innych sprawach, jeżeli zostały one przekazane do ich wła­ściwości odrębnymi ustawami. W wypadkach przewidzianych w ustawach sądy wojskowe sprawują wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych w stosunku do osób nie należących do Sił Zbrojnych RP. Tu mają zastoso­wanie przepisy dotyczące jednostek wojskowych i żołnierzy w czynnej służbie wojskowej, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Sądami wojskowymi są wojskowe sądy okręgowe i wojskowe sądy garnizonowe. MON w porozumieniu z MS, po zasięgnięciu opinii KRS, tworzy i znosi w rozporządzeniu, sądy wojskowe oraz określa ich siedziby i obszary właściwości. W ten sam sposób może tworzyć i znosić wydziały zamiejscowe poza siedzibami wojskowych sądów garnizonowych, a także w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny inne sądy woj­skowe. Działalność sądów wojskowych jest finansowana z wy­odrębnionych środków budżetowych MON.

13. Struktura sadów powszechnych Sądami powszechnymi są sądy rejonowe, sądy okręgowe oraz sądy apelacyjne, sprawują wymiar sprawiedliwości w sprawach nie zastrzeżonych do kompetencji innych sądów (nienależącym do sądów administracyjnych, wojskowych oraz SN). Zadania z zakresu wymiaru sprawiedliwości wykonują sędziowie, zaś zadania z zakresu ochrony prawnej w sądach rejonowych wykonują także referendarze sadowi. Zadania te mogą wykonywać również asesorzy sądowi w zakresie udzielonego im upoważnienia. Obowiązane są udzielać pomocy sądowej (w tym zagranicznej). Struktura organizacji sądów 1) rejonowy - zasada jeden sąd dla jednej gminy czasami jeden sąd dla kilku gmin, czasami dla jednej gminy kilka sądów rejonowych. 2) Okręgowy - dwa sądy rejonowe to jeden sąd okręgowy, w rzeczywistości pod sąd okręgowy podlega więcej rejonowych 3) apelacyjny - zasada dwa okręgowe jeden apelacyjny, w Polsce jest 10 sądów apelacyjnych. Wewnętrzna struktura sądów. Podział na wydziały Przewodniczący wydziału - w mniejszych sądach jest to prezes, wc prezes, wyznaczony sędzia, w większych wydziałach prezes i wc prezes nie sprawuje tej funkcji. Funkcję tę otrzymuje się na wniosek prezesa rejonowego do prezesa sądu wyższego, prezes sądu okręgowego sam wyznacza kierownika wydziału taka samo dla okręgowego sąd apelacyjny. Organ powołujący, odwołuje. 1) Sąd rejonowy wydziały; a. Cywilny, b. Karny c. Rodzinny i opiekuńczy d. Pracy i ubezpieczeń społecznych e. Ksiąg wieczystych f. Grodzki (orzekanie w sprawach o wykroczenia). 2) Sąd okręgowy wydziały;. Czasami sąd okręgowy orzeka jako sąd pierwszej instancji, czasami jako drugiej instancji stąd wydziały; a. Cywilny pierwszej i drugiej instancji b. Karny pierwszej i drugiej instancji c. Rodzinny i opiekuńczy pierwszej i drugiej instancji d. Pracy i ubezpieczeń społecznych e. Ksiąg wieczystych f. Grodzki (orzekanie w sprawach o wykroczenia) g. Gospodarczy h. Antymonopolowy i. Rejestrowy ds. partii politycznych - tylko w Warszawie 3) Sąd apelacyjny a. Cywilny b. Karny c. Pracy i ubezpieczeń społecznych d. Lustracyjny - tylko w Warszawie jako pierwsza i druga instancja.

14.Struktura sadów wojskowych oraz kompetencje sadów wojskowych Sądy wojskowe to; wojskowe sądy garni­zonowe i okręgowe. Sprawy o przestępstwa popełnione przez żołnierzy w czynnej służbie wojskowej oraz w sprawach o niektóre przestępstwa popełnione przez cywilnych pracowników wojska, oraz żołnierzy sił zbrojnych państw obcych. Środki odwoławcze od orzeczeń lub decyzji wydanych przez organy wojskowe, sprawę rozpoznaje sąd garnizonowy, obejmujący swoją właściwością jednostkę wojskową, w której żołnierz pełni czynną służbę woj­skową lub pracownik jest zatrudniony, jeżeli ustawy nie sta­nowią inaczej. Sądy garnizonowe są sądami I instancji. Sądy okręgowe rozpoznają środki odwoławcze od orzeczeń i zarzą­dzeń sądów garnizonowych oraz, jako sądy I instancji, rozstrzy­gają sprawy najpoważniejsze. Środki odwoławcze od tych orze­czeń, jako II instancja, rozpatruje Izba Wojskowa Sądu Naj­wyższego, przez co sądy wojskowe podlegają jurysdykcyjnemu nadzorowi Sądu Najwyższego. Izba Wojskowa rozpatruje rów­nież kasacje od orzeczeń wydanych w drugiej instancji. Zgro­madzenie Sędziów Sądów Wojskowych stanowi organ samo­rządu sędziowskiego, obejmuje wszystkich sędziów sądów wojskowych oraz przedstawia Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na sędziów sądów wojskowych. Nadzór w zakresie orzekania SN, w zakresie organizacji i działalności administracyjnej sprawuje MS, w zakresie czynnej służby wojskowej żołnierzy pełniących służbę w sądach wojskowych - MON. Sądy wojskowe rozpoznają sprawy w swojej siedzibie, chyba że wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości, wtedy sądy wojskowe mogą rozpoznawać sprawy lub pełnić inne czynności poza swoją siedzibą, a w razie konieczności i poza obszarem swojej właściwości, w tym również, jeżeli umowa międzynarodowa tak stanowi, poza granicami RP, z zastrzeżeniem, że rozpoznawanie spraw karnych na terytorium RP odbywa się tylko w sie­dzibach sądów wojskowych lub sądów powszechnych. Osoby pozostające ze sobą w stosunku pokrewieństwa w linii prostej lub powinowactwa w linii prostej albo w stosunku przysposobienia, małżonkowie oraz rodzeństwo nie mogą być sędziami oraz asesorami sądowymi w tym samym sądzie. Organem samorządu sędziowskiego jest Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych, które tworzą sędziowie sądów wojskowych. Zgromadzeniu przewodniczą na przemian prezesi wojskowych sądów okręgowych. Kadencja przewodniczącego trwa 2 lata. Do zadań Zgromadzenia należy: 1) przedstawianie Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na stanowiska sę­dziów wojskowych sądów garnizonowych oraz wojskowych sądów okręgowych, 2) wybór członka Krajowej Rady Sądow­nictwa, 3) wybór członków kolegiów wojskowych sądów okrę­gowych, 5) wybór rzecznika dyscyplinarnego spośród sędziów sądów wojskowych, 6) wysłuchiwanie informacji dyrektora de­partamentu sprawującego nadzór nad działalnością sądów woj­skowych o działalności sądów wojskowych oraz wyrażanie opinii w tym zakresie, 7) podejmowanie działań w zakresie doskonalenia kwalifikacji zawodowych sędziów i działalności sądów wojskowych, 8) wypowiadanie się w sprawach obowiązków i praw sędziów, 9) wyrażanie opinii w sprawach zgłoszonych przez Krajową Radę Sądownictwa, Ministra Sprawiedliwości, Ministra Obrony Narodowej oraz dyrektora departamentu spra­wującego zwierzchni nadzór. Sędziowie sądów wojskowych są obowiązani brać udział w posiedzeniach Zgromadzenia. Asesorzy sądów wojskowych mogą brać udział w posiedzeniach Zgro­madzenia bez prawa głosowania i wyboru. Organami sądów wojskowych są: 1) w wojskowych sądach okręgowych - prezes sądu oraz kolegium wojskowego sądu okręgowego, 2) w wojskowych sądach garnizonowych -prezes sądu. Prezes kierują działalnością sądu oraz są przełożonymi sędziów i pozostałego składu osobowego danego sądu. Prezesa sądu wojskowego zastępuje wyznaczony zastępca lub sędzia. Prezesa wojskowego sądu garnizonowego/okręgowego i jego za­stępcę powołuje i odwołuje, spośród sędziów wojskowych sądów garnizonowych/okręgowych, MS w porozumieniu z MON. Odwołani tak samo w przypadku rażącego niewywiązywania się z obowiąz­ków służbowych, lub gdy dalsze pełnienie przez prezesa jego funkcji z innych powodów nie da się pogodzić z dobrem wy­miaru sprawiedliwości. Odwołanie następuje po zasięgnięciu opinii KRS. Powiadomienie na piśmie w celu uzyskania opinii, KRS ma miesiąc jeżeli nie wyda opinii uznaje się za zgodę. Gdy prezes albo wice złoży rezygnację MS w porozumieniu z MON odwołuje go bez zasięgnięcia opinii. Kolegium wojskowe 1) okręg 4-8 członków sędziów danego sądu. Przewodniczący - prezes lub zastępca Kadencja 2 lata. Zadania; nie wyłączne do właściwości Zgromadzenia, a w szczególności: 1) przedstawianie Zgromadzeniu opinii o kandydatach na sta­nowiska sędziów sądów wojskowych; 2) wyrażanie opinii w sprawach wyznaczania na stanowiska służbowe oraz zwal­niania z tych stanowisk prezesów sądów wojskowych i ich zastępców; 3) opiniowanie wniosków o przeniesienie sędziego na inne miejsce służbowe; 4) wyrażanie opinii w sprawach przedstawionych przez Krajową Radę Sądownictwa, Ministra Sprawiedliwości, Ministra Obrony Narodowej, dyrektora departamentu nadzorującego działalność sądów wojskowych oraz przez prezesa wojskowego sądu okręgowego; 5) wypowia­danie się w przypadkach zachowań sędziów naruszających za­sady etyki. Posiedzenia kolegium zwołuje jego przewodniczący z własnej inicjatywy lub na wniosek jednej trzeciej członków kolegium. sędzia sądu wojsko­wego nie może należeć do partii politycznych ani brać udziału w żadnej działalności politycznej. Sędzią sądu wojskowego może być oficer pełniący zawodową służbę stałą, który: l) obywatel 2) nieskazi­telnego charakteru, 3) tytuł magistra 4) po egzaminie 5) po trzyletnim stażu na stanowisku asesora w sądzie wojskowym, 7) ukończył 29 lat. Równoznaczne ze spełnieniem wskazanych już wyma­gań jest odbycie aplikacji w sądzie powszechnym lub w jedno­stce organizacyjnej prokuratury, złożenie egzaminu sędziow­skiego lub prokuratorskiego albo odbycie stażu na stanowisku asesora sądowego lub w jednostce organizacyjnej prokuratury. Wymagania 4 - 6 nie dotyczą: 1) profesorów i doktorów habilitowanych 2) osób, które zajmo­wały stanowiska sędziów, prokuratorów, wice i podprokuratorów; 3) adwokatów, radców prawnych oraz no­tariuszy, którzy wykonywali ten zawód co najmniej przez 3 lata, są powoływani przez Prezydenta RP, na wniosek KRS, kandydatów zgłasza Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych do KRS - MS w porozumieniu z MON, wyrażają opinię o kandydatach.

15. Rodzaje kar, rodzaje sądów dyscyplinarnych możliwość pozbawienia stopnia oficerskiego. Za wykroczenia oraz za przewinienia dyscyplinarne sędziowie ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną przed sądami dyscyplinarnymi. Przewinieniem dyscyplinarnym jest naruszenie obowiązków sędziego, uchybienie powadze stanowiska sędziowskiego, naruszenie dyscypliny wojskowej oraz zasad honoru i godności żołnierskiej. Sędzia odpowiada dyscyplinarnie także za swoje postępowanie przed objęciem stanowiska, jeżeli przez nie uchybił obowiązkowi piastowanego wówczas urzędu państwowego lub okazał się niegodnym stanowiska sędziego. Karami dyscyplinarnymi są: 1) upomnienie, 2) nagana, 3) usunięcie z zajmowanej funkcji, 4) przeniesienie na inne miejsce służbowe, 5) złożenie sędziego z urzędu. Orzekając karę złożenia sędziego z urzędu, sądy dyscyplinarne mogą wystąpić do właściwego organu z wnioskiem o pozbawienie ukaranego stopnia oficerskiego. Sędzia, któremu wymierzono karę określoną pkt 3 lub 4, nie może być wyznaczony przez okres pięciu lat na wyższe sędziowskie stanowisko służbowe oraz mianowany na wyższy stopień wojskowy, a także nie może w tym okresie być członkiem kolegium sądu wojskowego, orzekać w sądzie dyscyplinarnym oraz odzyskać utraconej funkcji. Wymierzenie kary określonej w pkt 5 pociąga za sobą utratę możliwości ponownego powołania ukaranego na urząd sędziego. W wypadku przewinienia dyscyplinarnego lub wykroczenia mniejszej wagi, sąd dyscyplinarny może odstąpić od wymierzania kary. Sądami dyscyplinarnymi są: 1) w pierwszej instancji - wojskowe sądy okręgowe, 2) w drugiej instancji - Sąd Najwyższy - Izba Wojskowa. 2. Miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy sędziego w postępowaniu dyscyplinarnym oraz w sprawach, o zezwolenie na prowadzenie postępowania karnego przeciwko sędziemu, jest sąd dyscyplinarny, w okręgu którego znajduje się miejsce służbowe sędziego objętego postępowaniem. Sądy dyscyplinarne orzekają w składzie trzech sędziów. Do orzekania w sądzie dyscyplinarnym są uprawnieni wszyscy sędziowie danego sądu dyscyplinarnego, z wyjątkiem prezesa sądu oraz rzecznika dyscyplinarnego.

16.Ławnicy w sądach wojskowych Ławnikiem w sądzie wojskowym może być tylko żoł­nierz w czynnej służbie wojskowej, a w przypadkach określo­nych w ustawie również ławnik sądu powszechnego. Ławni­kiem może być żołnierz, który: 1) ukończył 18 lat i korzysta z praw cywilnych i obywatelskich, 2) jest nieskazitelnego cha­rakteru oraz wyróżnia się w wykonywaniu zadań służbowych i przestrzeganiu dyscypliny wojskowej. Ławnikiem nie może być żołnierz, który pełni służbę w departamencie nadzorującym działalność sądów wojskowych, w sądzie wojskowym, wojsko­wej jednostce organizacyjnej prokuratury lub żandarmerii woj­skowej. Nie można być ławnikiem jednocześnie w więcej niż jednym sądzie. Ławnicy wybierani są większością głosów na zebraniach żołnierzy jednostek wojskowych, stacjonujących na obszarze właściwości poszczególnych sądów wojskowych, spośród kan­dydatów zgłoszonych na zebraniu. Kadencja ławnika trwa 3 lata. Ławników będących żołnierzami pełniącymi zasadniczą służbę wojskową wybiera się na okres odbywania tej służby. Liczbę ławników wybieranych do poszczególnych sądów wojskowych oraz termin ich wyboru określają prezesi właściwych sądów wojskowych. Ławnik sądu wojskowego może być wyznaczony do udziału w sprawach wyłącznie przed sądem tego samego rzędu. Mandat ławnika wygasa: w razie 1) śmierci; 2) upływu kadencji; 3) z dniem zwolnienia z czynnej służby wojskowej; 4) przeniesienia do pełnienia służby w departamencie nadzoru­jącym działalność sądów wojskowych, w sądzie wojskowym, wojskowej jednostce organizacyjnej prokuratury lub żandarmerii wojskowej; 5) przeniesienia do innej jednostki wojskowej, sta­cjonującej na obszarze właściwości innego sądu wojskowego; 6) skazania prawomocnym wyrokiem sądu lub warunkowego umorzenia postępowania karnego; 7) orzeczenia prawomoc­nym wyrokiem o ograniczeniu lub utracie praw cywilnych; 8) uznania prawomocnym orzeczeniem dyscyplinarnym win­nym naruszenia honoru i godności żołnierskiej; 9) odwołania ławnika przez zebranie żołnierzy w jednostce wojskowej, w której pełni służbę oraz 10) zrzeczenia się mandatu. Wygaśnięcie mandatu ławnika stwierdza prezes właściwego sądu. Zebranie żołnierzy w jednostce wojskowej, w której ławnik pełni służbę, odwołuje ławnika większością głosów w przypadku: l) niewy­konywania obowiązków ławnika, 2) zachowania godzącego w powagę sądu, 3) utraty warunków nieskazitelnego charakteru oraz z powodu nie wyróżniania się w wykonywaniu zadań służ­bowych i nie przestrzegania dyscypliny wojskowej. Może to nastąpić z inicjatywy zebrania żołnierzy lub na wniosek prezesa właściwego sądu wojskowego. W wypadku wygaśnięcia man­datu lub odwołania ławnika dokonuje się w razie potrzeby wyboru nowego ławnika. Dodatkowe wybory ławników zarządza prezes właściwego sądu wojskowego. Mandat ławnika wybranego dodatkowo w czasie trwania kadencji wygasa z upływem kadencji ogółu ławników sądu

17.organy sądów wojskowych i organizacje samorządów sądów wojskowych. Organami sądów wojskowych są: 1) w okręgowych - prezes sądu oraz kolegium wojskowego sądu okręgowego, 2) wojskowych sądach garnizonowych - prezes sądu Organem samorządu sędziowskiego jest Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych
Prezes okręgowego i prezes garnizonowego kierują działalnością sądu oraz są przełożonymi sędziów i pozostałego składu osobowego. Zastępuje - wyznaczony zastępca lub sędzia. Prezesa okręgowego i garnizonowego i jego zastępcę powołuje i odwołuje, MS w porozumieniu z MON. Kolegium wojskowego sądu okręgowego składa się z 4do8 członków, wybranych spośród sędziów orzekających w sądach działających na obszarze właściwości wojskowego sądu okręgowego Do zadań kolegium należą :   przedstawianie Zgromadzeniu opinii o kandydatach na stanowiska sędziów, wyrażanie opinii w sprawach wyznaczania na stanowiska służbowe, opiniowanie wniosków o przeniesienie sędziego na inne miejsce służbowe, wyrażanie opinii w sprawach przedstawionych przez KRS, MS, MON, dyrektora departamentu, oraz przez prezesa wojskowego sądu okręgowego, wypowiadanie się co do zasad naruszonych przez sędziów

18. Struktura wojewódzkich sądów administracyjnych.

Z dniem 1 stycznia wchodzą w życie dwie ustawy wprowadzające dwuinstancyjność sądownictwa administracyjnego. Powołuje się sady sądy I instancji - sady wojewódzkie utworzone na bazie istnieją­cych ośrodków zamiejscowych NSA, w poszczególnych województwach a także w Warszawie natomiast NSA stanie się sądem drugiej instancji. Kompetencją sądów administracyjnych będzie kontrola działal­ności administracji publicznej pod względem oceny ich legalno­ści, czyli zgodności z prawem. Rozstrzygnięcia sądowe będą dotyczyły spraw indywidualnych, odnoszących się do uchwał wydanych przez samorząd terytorialny oraz do decyzji (posta­nowień) pochodzących od terenowej administracji rządowej, a dotyczących sporów kompetencyjnych między jej organami i organami samorządu terytorialnego. Sądy I instancji będą orzekać w składzie trzech sędziów oraz jednoosobowo na posiedzeniu niejawnym, sędziów powołuje Prezydent na wniosek Krajowej Rady Sadownictwa, organami wojewódzkiego sądu administracyjnego są; prezes sadu, zgromadzenie ogólne sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego oraz kolegium wojewódzkiego S.A. Prezesa sądu i wiceprezesa powołuje i odwołuje spośród sędziów wojewódzkiego S.A. lub NSA prezes NSA po zasięgnięciu opinii Zgromadzenia ogólnego tego sądu i kolegium NSA. Zgromadzenie Ogólne - skład wszyscy sędziowie danego sądu, przewodniczącym jest prezes który zwołuje Zgromadzenie min. Raz w roku, podejmowanie uchwał bezwzględną większością głosów przy min połowie członków zadania - przedstawia opinie o kandydatach na stanowisko sędziego, powołania lub odwołania prezesa lub wiceprezesa do KRS wybiera (zgłasza i opiniuje) dwóch przedstawicieli do KRS, . Kolegium - skład i członkowie wybierani przez zgromadzenie - kadencja trwa 3 lata uchwały podejmowane bezwzględną większością przy udziale min połowy przewodniczącym kolegium jest prezes sądu zadania kolegium - ustala podział czynności w sądzie określa szczegółowe zasady przydzielania spraw poszczególnym sędziom. NSA sprawuje wymiar sprawiedliwości przez sądową kontrolę wykonywania administracji publicznej. Sąd orzeka w sprawach skarg :decyzje administracyjne, postanowienia wydane w postępowaniu adm., postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego oraz akty organów administracji rządowej stanowiących przepisy prawa miejscowego, akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego, sąd rozpoznaje skargi na bezczynność organów, udziela odpowiedzi na pytania prawne przedstawiane do rozstrzygnięcia przez samorządowe kolegia odwoławcze, sprawuje w zakresie swojej właściwości kontrolę pod względem zgodności z prawem. W NSA zostaną utworzone izby; Finansowa (nadzór nad orzecznictwem wojewódzkich s a w sprawach zobowiązań podatkowych i innych swiadczeń pieniężnych), Gospodarczą (nadzór w sprawach dz. gosp. Ochrony własności przemysłowej, budżetu, dewizy, papiery wartościowe, bankowość itp.), Ogólnoadministracyjną Sądy wojskowe a NSA
19. Struktura i organy SN Struktura 4 Izby: Cywilną, Karną, Wojskową oraz Administracyjną, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Na czele każdej z Izb stoi Prezes Izby. Na czele SN stoi Prezes, powoływany przez Prezydenta na 6lat, spośród kandyda­tów przedstawionych przez ZOS SN. Pierwszy Prezes jest przewodniczącym TS oraz członkiem KRS. Organy samorządu ZO oraz Kolegium SN, wy­bierane przez. ZO samorządu sędziow­skiego działającym w izbach jest Zgromadzenie Sędziów Izby. SN jest naczelnym organem sądowym. Skład: Pierwszy Prezes, prezesi oraz sędzio­wie SN ich liczbę ustala Prezydent na wnio­sek KRS W SN czynne są Biuro Orzecznictwa i Biuro Prezydialna w Izbie Wojskowej - Biuro Nadzoru Pozainstancyjnego. Pierwszy prezes kieruje pracami sądu, czynności przewidziane w ustawie czynności administracji sądowej ma prawo wglądu w czynności SN; może w tym zakresie żądać wyjaśnień oraz usunięcia uchybień. Prezesi są jego zastępcami Pracami każdej z izb Sądu Najwyższego kieruje jeden z prezesów tego Sądu powołany do pełnienia tej funkcji przez Prezydenta i KRS. SN wydaje zbiór swoich orzeczeń zawierających rozstrzygnięcia ważniejszych zagadnień prawnych oraz uchwał wpisanych do księgi zasad prawnych W SN działają następujące organy kolegialne: ZO Sędziów SN, zgromadzenie sędziów izb SN, Kolegium SN Zakres kompetencji ZO SN:(przewodniczy Pierwszy Prezes) przedstawianie kandydatów KRS na sędziego SN, omawianie raz do roku Pierwszego prezesa informacji o działalności SN, wysłuchiwanie sprawozdania kolegium SN, ogólne wnioski Pierwszego Prezesa SN Zakres kompetencji zgromadzenia sędziów izb(przewodniczy prezes izby):omawianie kwestii wynikających z działalności izby, wybór na okres jednego roku dwóch członków oraz jednego zastępcy do Kolegium SN Zakres kompetencji Kolegium SN( przewodniczy Pierwszy Prezes): podział czynności i przydział sędziów do izb, opinia na temat kandydatów na sędziego SN, opinia na temat kierowników  izb i biurach SN, opinia na temat podziału izb na wydziały, a Biura Orzecznictwa na działy, wypowiadanie się w kwestiach działalności SN, omawianie pism kierowanych do Sejmu Prezydenta KRS Rola Biura Orzecznictwa sprowadza się do opiniowania nadesłanych aktów prawnych skierowanych przez   Pierwszego Prezesa SN. Jest to biuro składające się przeważnie z sędziów delegowanych na wniosek Pierwszego Prezesa  SN z sądów apelacyjnych okręgowych rejonowych. Opiekuje się zasadami prawnymi SN. Struktura NSA - działa w Warszawie i w ośrodkach zamiejscowych tego Sądu, tworzonych dla jednego lub kilku województw. Prezydent po zasięgnięciu opinii MS w rozporządzeniu, tworzy i znosi ośrodki zamiej­scowe, określa ich siedziby oraz właściwości miejscową i rzeczową. W skład Sądu wchodzą: Prezes, wiceprezesi, prezesi izb, prezesi ośrodków zamiejscowych oraz sędziowie. Prezesa i wiceprezesa Sądu powołuje i odwołuje Prezydent spośród sędziów tego Sądu, za zgodą Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu. NSA dzieli się na izby. Sędzia Sądu może być członkiem tylko jednej izby. Sąd w Warszawie dzieli się na wydziały. W Sądzie tym działa Biuro Prezydialne i Biuro Orzecznictwa, Biura mogą dzielić się na wydziały. Na czele Sądu stoi Prezes kieruje jego pracami i reprezentuje na zewnątrz, pełni czynności prze­widziane ustawie i w odrębnych przepisach, a także wykonuje czynności administracji sądowej w stosunku do Sądu. Pracami izby kieruje jej prezes. Prezesem izby może być jeden z wiceprezesów lub inny sędzia. Pracami ośrodków zamiejscowych kierują ich prezesi, biur - dyrektorzy, wydzia­łów - ich przewodniczący, zaś wydziałów biur - naczelnicy. Prezesów izb, prezesów ośrodków zamiejscowych, dyrektorów biur i przewodniczących wydziałów powołuje i odwołuje Prezes za zgodą Kolegium Sądu. Prezes Sądu może także powoływać i odwoływać zastępców dyrektorów biur i przewodniczących wydziałów. W NSA działają nastę­pujące organy kolegialne: Zgromadzenie Ogólne Sędziów oraz Kolegium. Sędziowie tworzą Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu. Do Zgromadzenia Ogólnego należy: 1) rozpatrywanie i opiniowanie spraw przedłożonych przez Prezesa Sądu lub zgło­szonych przez członków Zgromadzenia; 2) przedstawianie Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na sędziów Sądu; 3) wyrażanie zgody na kandydatów na stanowiska Prezesa i wice­prezesów Sądu oraz ich odwoływanie; 4) ustalanie składu liczbowego Kolegium, wybieranie na okres 3 lat jego członków i dokonywanie zmian w składzie Kolegium; 5) opiniowanie projektów utworzenia bądź likwidacji izby; 6) rozpatrywanie informacji Prezesa o rocznej działalności Sądu. Przewodniczącym Zgromadzenia Ogólnego jest Prezes Sądu. Zgromadzenie Ogólne zwołuje Prezes Sądu co najmniej raz w roku. Do podjęcia uchwał Zgromadzenia wymagana jest obecność przynajmniej połowy liczby jego członków. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów. Kolegium jest organem opiniodawczym i doradczym Prezesa Sądu, a gdy przepisy prawa tak stanowią -współdecydującym. Kolegium rozpatruje sprawy przedstawiane Zgromadzeniu Ogólnemu, sprawy przedstawione mu przez Pre­zesa Sądu do wypowiedzenia się, a także z własnej inicjatywy przedstawia sprawy Prezesowi oraz wyraża zgodę na wydanie przez Prezesa Sądu aktów. Kolegium wybiera ze swego grona zastępcę przewodniczącego

20. Postępowanie dyscyplinarne w SN Kary dyscyplinarne to: 1) upomnienie, 2) nagana, 3) usunięcie z zajmowanej funkcji, 4) złożenie sędziego z urzędu. Kara dyscyplinarna nagany lub usunięcia z zajmowanej funkcji pociąga za sobą pozbawienie możliwości awansowania w ciągu lat trzech oraz niemożność uzyskania w tym okresie utraconej funkcji. Sądami dyscyplinarnymi w sprawach dyscyplinarnych sędziów Sądu Najwyższego są: 1) w pierwszej instancji - Sąd Najwyższy w składzie trzech sędziów Sądu Najwyższego, 2) w drugiej instancji - Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, Skład sądu dyscyplinarnego wyznacza Kolegium Sądu Naj­wyższego w drodze losowania, z listy sędziów Sądu Najwyż­szego. Składowi przewodniczy sędzia najstarszy służbą Rzecz­nika Dyscyplinarnego Sądu Najwyższego i jego zastępcę wybiera Kolegium Sądu Najwyższego na 4 lata. NSA

22.Prawa i obowiązki sędziów SN Sędzia jest obowiązany postępować zgodnie ze ślubo­waniem sędziowskim oraz stale podnosić kwalifikacje zawodowe. Sędzia powinien w służbie i poza służbą strzec powagi sądu i unikać wszystkiego, co mogłoby przynieść ujmę godności sę­dziego lub osłabiać zaufanie do jego bezstronności. W okresie zajmowania stanowiska sędzia nie może należeć do partii poli­tycznej ani brać udziału w żadnej działalności politycznej. Za przewinienia służbowe i uchybienia godności urzędu sędzia Sądu Najwyższego odpowiada dyscyplinarnie. Sędzia odpowiada dyscyplinarnie także za swoje postępowanie przed objęciem stanowiska, jeżeli przez nie uchybił obowiązkowi piastowanego wówczas urzędu państwowego lub okazał się niegodnym stano­wiska sędziowskiego. Po upływie trzech lat od chwili czynu nie można wszcząć postępowania dyscyplinarnego, a w razie wsz­częcia ulega ono umorzeniu. Jeżeli jednak czyn zawiera zna­miona przestępstwa, przedawnienie dyscyplinarne nie może na­stąpić wcześniej niż przedawnienie przewidziane w przepisach kodeksu karnego. NSA

23. Możliwość orzekania w S.N Na stanowisko sędziego SN może być powołany ten, kto: 1) obywatel 2) nieskazitelny charakter 3) magister prawa 4) wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy prawniczej oraz doświadczeniem zawodowym 5) posiada przewidziane we właściwych przepisach kwalifikacje na stanowisko sędziowskie, a nadto wykazuje się co najmniej dziesięcioletnim okresem pracy lub służby na stanowisku sędziego, prokuratora, arbitra i radcy prawnego albo wykonywania zawodu adwokata lub pracy na samodzielnym stanowisku w organach administracji państwowej, z którym związana była praktyka prawnicza, zwłaszcza udział w orzekaniu. Wymaganie te nie dotyczy profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych w polskich szkołach wyższych, w PAN oraz w innych placówkach naukowych i naukowo-badawczych. Osoby te mogą być zatrudnione na podstawie powołania na stanowisku sędziego również w niepełnym wymiarze czasu pracy. Na stanowiska sędziowskie w Izbie Wojskowej mogą być powołani jedynie oficerowie pełniący zawodową służbę stałą. Czy asesor może? MS może mianować asesorem sądowym osobę, która ukończyła aplikację sądową lub prokuratorską i zdała egzamin sędziowski lub prokuratorski. Kandydat na asesora sądowego przedkłada informację z KRK, dotyczącą jego osoby, i zaświadczenie, że jest zdolny, do pełnienia obowiązków sędziego. Wydanie zaświadczenia oraz badanie kandydatów na asesorów sądowych odbywa się na zasadach dotyczących kandydatów na urząd sędziego. MS może, powierzyć asesorowi pełnienie czynności sędziowskich w sądzie rejonowym na czas określony, nie przekraczający 4lat. Możliwe jest przedłużenie tego okresu do ukończenia przez asesora sądowego 29 lat. W zakresie orzekania asesorzy sądowi są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. Asesor, któremu nie powierzono pełnienia czynności sędziowskich, jest upoważniony do wykonywania czynności referendarza sądowego. Asesor na okres pełnienia czynności sędziowskich pozostaje pod pieczą sędziego wyznaczonego do pełnienia funkcji konsultanta. Sędzia pełniący funkcję konsultanta udziela asesorowi pomocy z zakresu techniki pracy sędziowskiej. Do asesorów sądowych, którym powierzono pełnienie czynności sędziowskich, stosuje się przepisy dotyczące sędziów.
24. Quasi sadowe organy rozstrzygające Izby Morskie (ustawa o izbach morskich z dnia 1 grudnia 1961 r.) ZADANIA 1) orzekanie w sprawach z wypadków morskich 2) rozpoznają wypadki statków polskich i statków obcych na polskich morskich wodach wewnętrznych lub polskim morzu terytorialnym albo jeżeli z wnioskiem o wszczęcie postępowania wystąpił armator lub kapitan statku ORGANIZACJA I instancja: Izba Morska w Gdańsku i Izba Morska w Szczecinie - II instancja: Odwoławcza Izba Morska Izby Morskie działają przy sadach wojewódzkich w Gdańsku i Szczecinie SKŁAD: a. Skład: przewodniczący, wice przewodniczący i ławnicy; I instancja: przewodniczący i 2 ławników II instancja: przewodniczący i 4 ławników ŁAWNICY kadencja 3 lat - powoływani przez Ministra Żeglugi spośród osób posiadających wysokie kwalifikacje zawodowe i praktykę w zakresie zagadnień występujących w sprawach rozpoznawanych przez izby morskie NADZÓR: MS - nad przewodniczącym i wice przewodniczącymi oraz nad trybem postępowania Minister Żeglugi - w pozostałym zakresie POSTĘPOWANIE stosowane przepisy kodeksu postępowania karnego, postępowanie wszczynane z urzędu lub na wniosek delegata lub zainteresowanego, od orzeczeń i postanowień izb morskich kończących postępowanie przed tymi izbami nie można zakładać rewizji

25.TS struktura i w jakiej kwestii orzeka. TS to organ władzy sądowniczej, jest organem od­rębnym i niezależnym od innych władz. Odpowiedzialność za naruszenie Konsty­tucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, ponoszą: Prezydent RP, Prezes RM, członkowie RM, Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiTV osoby, którym Prezes RM powierzył kierowanie minister­stwem oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, a także posłowie i senatorowie w zakresie naruszenia zakazów prowadzenia działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku SP lub samorządu terytorialnego lub nabywania tego majątku. Wówczas poseł lub senator, uchwałą Sejmu, od­powiednio Senatu, na wniosek Marszałka Sejmu, odpowiednio Marszałka Senatu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed TS, który orzeka w przedmiocie pozba­wienia mandatu. Prezydent ponosi przed TS odpowiedzialność konstytucyj­ną oraz odpowiedzialność karną za przestępstwo. W okresie sprawowania urzędu Prezydenta nie biegnie przedawnienie odpowiedzialności karnej za te przestępstwa, za które osoba sprawująca ten urząd nie została postawiona w stan oskarżenia przed TS. Powyższe zasady odnoszą się ponadto do Marszałka Sejmu i Senatu, którzy tymczasowo wykonują obowiązki Prezydenta. Pozostałe osoby ponoszą przed TS odpowiedzialność konstytucyjną, a także odpowiedzialność karną za przestępstwo popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem. Trybunał Stanu zostaje wybrany na pierwszym posie­dzeniu Sejmu na okres kadencji tego ostatniego, przy czym za­chowuje on swoje kompetencje do czasu wyboru nowego składu Trybunału Stanu. Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, dwóch jego zastępców oraz 16 członków. Przewodniczącym jest pierwszy prezes SN. Po­zostałe osoby wchodzące w skład TS wybiera Sejm spoza grona posłów i senatorów, mogą nimi być obywatele polscy, niekarani sądownie, niezatrudnieni w organach administracji rządowej. Zastępcy min połowa członków powinna posiadać kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego, składają przed Marszałkiem Sejmu przyrzeczenie sędziowskie, immunitet formalny, sprawują swe funkcje nieodpłatnie, przy czym zachowują prawo do diet i zwrotu poniesionych kosztów podróży. Utrata stanowiska sędziego Trybunału Stanu następuje wskutek zrzeczenia się funkcji, trwałej utraty zdolności do wykonywania czynności albo skazania prawomocnym wyrokiem sądu. W razie wygaśnięcia mandatu członka Trybunału Stanu Sejm dokonuje wyboru uzupełniającego. TS jako sąd I i II instancji stosuje się przepisy kpk. TS może zlecić Prokuratorowi Generalnemu przeprowadzenie w określonym zakresie postępowania co do czynu wypełniającego znamiona przestępstwa. Jako I instancji orzeka w składzie: przewodniczący i 4 członków, natomiast w drugiej instancji Trybunał Stanu orzeka w składzie: przewodniczący i 6 członków, z wyłączeniem sędziów, którzy uczestniczyli w rozpatrzeniu sprawy w pierwszej instancji. W sprawach pytań prawnych orzeka cały skład TS, z wyłączeniem sędziów, którzy w danej sprawie uczest­niczyli w orzekaniu w pierwszej instancji. Poza rozprawą główną TS orzeka w składzie: przewodniczący i 2 członków. Trybunał Stanu rozpatruje sprawę w granicach określo­nych w akcie oskarżenia. TS nie może przekazać sprawy ZN, Sejmowi albo Senatowi w celu uzupełnienia lub rozszerzenia przeprowadzonego postępowania. W postępowaniu przed TS udział obrońcy jest konieczny. Wyłączenie jawności rozprawy przed Trybunałem Stanu może uzasadnić wyłącznie wzgląd na bezpieczeństwo Państwa lub tajemnicę państwową. Termin do wniesienia apelacji wynosi 30 dni, termin do wniesienia zażalenia wynosi 14 dni. Od wyroku Trybunału Stanu wydanego w drugiej instancji kasacja nie przysługuje. Kary 1) utratę czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd Prezydenta oraz do Sejmu, Senatu oraz do organów stanowiących samorządu terytorialnego; 2) zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w orga­nach państwowych i w organizacjach społecznych; 3) utratę wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów hono­rowych oraz utratę zdolności do ich uzyskania. 4) Pozbawienie mandatu poselskiego. Kary dotyczące utraty praw i zakazów mogą być orzekane na czas od 2 do 10 lat. Trybunał Stanu może z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu lub szczególne okoliczności sprawy po­przestać na uznaniu winy oskarżonego. W razie uznania przez Trybunał Stanu, chociażby nieumyślnego popełnienia czynów TS orzeka odpowiednio w odniesieniu do Prezydenta - złożenie go z urzędu, a w odniesieniu do pozostałych osób utratę zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związa­na jest odpowiedzialność konstytucyjna. Za czyny wypełniające znamiona przestępstwa Trybunał Stanu wymierza kary przewi­dziane w ustawach karnych.

26.Organy TK struktura i w jakich kwestiach orzeka Organami Trybunału Konstytucyjnego są: Zgromadzenie Ogólne oraz prezes Trybunału. Zgromadzenie Ogólne tworzą sędziowie Trybunału. Prezes Trybunału zwołuje co najmniej raz w roku Zgromadzenie Ogólne, na którym omawia się działalność Trybunału oraz problemy wynikające z jego orzecznictwa. W zgromadzeniu Ogólnym mają prawo wziąć udział: przewodniczący zainteresowanych komisji sejmowych, komisji senackich, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Minister Sprawiedliwości - Prokurator Generalny, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka. Sędzia Trybunału odpowiada dyscyplinarnie za naruszenie przepisów prawa, uchybienie godności swego urzędu lub inne nieetyczne zachowanie, mogące podważyć zaufanie do jego osoby. W postępowaniu dyscyplinarnym Trybunał Konstytu­cyjny orzeka: 1) w pierwszej instancji - w składzie pięciu sędziów Trybunału, 2) w drugiej instancji - w pełnym składzie sędziów Trybunału. Sędziów do składów orzekających i rzecz­nika dyscyplinarnego ustala w drodze losowania Zgromadzenie Ogólne. Karami dyscyplinarnymi są: 1) upomnienie, 2) nagana, 3) usunięcie ze stanowiska sędziego Trybunału. Od orzeczeń dyscyplinarnych nie przysługuje kasacja. Trybunał orzeka w sprawach: 1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, 2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, 3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, 4) skargi konstytucyjnej, 5) sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa, 6) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych. Trybunał na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza zgodność z Konstytucją ustawy przed jej podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją. Trybunał na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Trybunał powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej. TK jako przedstawiciel władzy sądowniczej i jako organ mający wpływ na ostateczny kształt stanu prawnegoczy to jest sąd czy organ negatywny ustawodawca. TK jest sądem (wydaje wyroki), jest organem w którym zasiadają sędziowie, ma wpływ na prawodawstwo, może obalić ustawę. Orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą. Do TK z pytaniem prawnym może wystąpić każdy sąd.

27.Sędzia TS a TK sędzią TS jest osoba spoza grona posłów i senatorów, mogą nimi być obywatele polscy, niekaralni sądownie, niezatrudnieni w organach administracji rządowej, ale min połowa członków TS powinna posiadać kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego sądu powszechnego, Sędziowie TS w wykonywaniu swoich funkcji sędziowskich są niezawiśli i podlegają tylko ustawom. Nie mogą być oni pociągnięci do odpowiedzialności karnej ani pozbawieni wolności bez uprzedniej zgody TS. Dotyczy to również okresu po upływie kadencji w stosunku do czynów związanych z wykonywaniem funkcji w TS, sprawują swe funkcje nieodpłatnie, z tym że zachowują prawo do diet i zwrotu poniesionych kosztów podróży. Utrata stanowiska sędziego następuje wskutek zrzeczenia się funkcji, trwałej utraty zdolności do wykonywania czynności albo skazania prawomocnym wyrokiem sądu. W razie wygaśnięcia mandatu więcej niż trzech członków TS lub ich zastępców Sejm dokonuje wyboru uzupełniającego. Sędziego TK wybiera Sejm na 9 lat jest to osoba, która posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego SN lub NSA. Kandydatów przedstawia co najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu. Uchwała Sejmu w sprawie wy­boru sędziego Trybunału zapada bezwzględną większością gło­sów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów. Sędzia Trybunału odpowiada dyscyplinarnie za naruszenie przepisów prawa, uchybienie godności swego urzędu lub inne nieetyczne zachowanie, mogące podważyć zaufanie do jego osoby. W postępowaniu dyscyplinarnym TK orzeka: 1) w pierwszej instancji - w składzie pięciu sędziów Trybunału, 2) w drugiej instancji - w pełnym składzie sędziów Trybunału. Sędziów do składów orzekających i rzecz­nika dyscyplinarnego ustala w drodze losowania Zgromadzenie Ogólne. Karami dyscyplinarnymi są: 1) upomnienie, 2) nagana, 3) usunięcie ze stanowiska sędziego Trybunału. Od orzeczeń dyscyplinarnych nie przysługuje kasacja. Wygaśnięcie mandatu sędziego Trybunału stwierdza Zgromadzenie Ogólne na skutek: l) zrzeczenia się stanowiska sędziego Trybunału, 2) stwierdze­nia orzeczeniem komisji lekarskiej trwałej niezdolności do peł­nienia obowiązków sędziego Trybunału z powodu choroby, ułomności lub upadku sił, 3) skazania prawomocnym wyro­kiem sądu, 4) prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego o skazaniu na karę usunięcia ze stanowiska sędziego Trybunału. Wygaśnięcie mandatu sędziego Trybunału na skutek śmierci stwierdza prezes Trybunału. Zgromadzenie Ogólne podejmuje uchwałę po przeprowadzeniu stosownego postępowania wyja­śniającego, a w szczególności po zaznajomieniu się z aktami postępowania karnego lub dyscyplinarnego i wysłuchaniu zain­teresowanego, chyba że nie jest to możliwe. W przypadku trwa­łej niezdolności do pełnienia obowiązków ze względu na stan zdrowia.

28. Moc obowiązywania orzeczeń TK a SN Trybunał wydaje wyroki w sprawach dotyczących: 1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, 2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, 3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, 4) skarg konstytucyjnych, 5) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych. Podstawowym zadaniem Sądu Najwyższego jest sprawowanie nadzoru nad działalnością są­dów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania, mato zapewnić prawidłowość i jed­nolitość wykładni prawa oraz praktyki sądowej w dziedzinach poddanych jego właściwości. SN rozpatruje środki odwoławcze od orzeczeń sądowych, mia­nowicie rozpatruje kasację od orzeczeń sądów powszechnych, a w charakterze sądu drugiej instancji rozpatruje od­wołania od orzeczeń sądów wojskowych. SN po­dejmuje także uchwały mające wyjaśniać wątpliwości prawne, na podstawie przedłożenia sądu orzekającego w konkretnej sprawie bądź na wniosek Pierwszego Prezesa lub jednego z Prezesów SN, MS albo RPO. Uchwały te są wiążące dla składów orzekających SN, a dla pozostałych sądów mają znaczenie precedensu wspieranego autorytetem SN. Do zadań SN należą także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach, np. rozpa­trywanie protestów wyborczych, stwierdzanie ważności wyborów, ważności referendum.

29. Prokuratura

Prokuraturę stanowią Prokurator Generalny oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych oraz prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej-Komisji ścigania zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu . Powszechnymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury są : Prokuratura Krajowa oraz prokuratury apelacyjne, okręgowe i rejonowe. Prokuratura Krajowa wchodzi w skład Ministerstwa Sprawiedliwości . Prokuraturą krajową kieruje prokurator krajowy. MS w drodze rozporządzenia tworzy i znosi prokuratury apelacyjne , okręgowe i rejonowe oraz ustala ich siedziby i obszary właściwości może też tworzyć ośrodki zamiejscowe prokuratur okręgowej i rejonowej. Prokuraturę apelacyjną tworzy się dla obszaru właściwości conajmiej dwóch prokuratur okręgowych . Prokuraturą apelacyjną kieruje prokurator apelacyjny, jest przełożonym prokuratorów prokuratury apelacyjnej , okręgowej i rejonowej. Prokuraturę okręgowa tworzy się dla obszary właściwości co najmniej dwóch prokuratur rejonowych. Prokuraturą okręgową kieruje prokurator okręgowy i jest on przełożonym prokuratorów prokuratury okręgowej i rejonowej. Prokuraturę rejonową tworzy się dla jednej lub większej ilości gmin, kieruje nią prokurator rejonowy , który jest przełożonym prokuratorów prokuratury rejonowej. Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw poprzez prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami, wytaczanie powództw w sprawach karnych i cywilnych, podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach, sprawowanie nadzoru nad wykonaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności, prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości oraz jej zwalczania i zapobiegania, W sprawach należących do zakresu działania sądów wojskowych oraz innych organów wojskowych czynności wykonują prokuratorzy wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury. Zasada jedności (jednolitości) prokuratury, zwana też niekiedy zasadą niepodzielności prokuratury, jest dyrektywą orga­nizacyjną, w myśl której prokuratura stanowi jednolitą władzę, a czynności poszczególnych jej organów są uważane za czyn­ności całej prokuratury. Prokurator Generalny jest naczelnym organem prokuratury. Kieruje on działalnością prokuratury osobiście bądź przez swoich zastęp­ców oraz wydaje zarządzenia, wytyczne i polecenia Zasada hierarchicznego podporządkowania organy prokuratury tworzą hierarchię, na szczycie której stoi Prokurator, podporządko­wanie prokuratorów niższego szczebla prokuratorom nadrzęd­nym. Prokuratorem nad­rzędnym jest prokurator wyższego stopnia, działający w ra­mach tej jednostki, w ramach zleconych mu czynności. Prokuratorem przełożonym zaś jest każdy funk­cjonariusz zajmujący wyższe stanowisko w prokuraturze. Zasada indyferencji prokurator występuje w imieniu całej prokuratury jako jednolitego organu. możliwa jest zmiana osoby prokuratora w toku procesu, gdyż każdy z nich reprezentuje or­gan prokuratury. Z naruszeniem reguł właści­wości rzeczowej i miejscowej w obrębie prokuratury nie łączą się żadne skutki procesowe. Ponadto każdy prokurator może być zastąpiony przez innego bez konieczności powtórzenia do­konanych czynności. Zasada substytucji polega na możliwości zlecania podległym prokuratorom przez prokuratora przełożonego wykonania czynności należących do jego zakresu działania chyba że ustawa zastrzega określoną czynność wyłącznie jego właściwości zasadzie dewolucji. Prokurator przełożony jest uprawniony do przejęcia i przeprowadzenia czynności należącej podwładnego. Dewolucja może być dewolucją bezpośrednią oraz dewolucją pośred­nią (przejęcie czynności od podwładnego, stojącego niżej w hierarchii prokuratorskiej). Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. prokurator prowadzi i nadzoruje postępowanie przygotowawcze w sprawach karnych oraz sprawuje funkcję oskarżyciela publicznego przed sądami, wytacza po­wództwa w sprawach karnych i cywilnych, może również brać udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, sprawuje nadzór nad wykonywaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności, zaskarża do sądu niezgodne z prawem decyzje administracyjne oraz bierze udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem ta­kich decyzji, koordynuje działalność w zakresie ścigania prze­stępstw, prowadzoną przez inne organy państwowe, współdziała z organami państwowymi oraz państwowymi i społecznymi jednostkami organizacyjnymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa, opiniuje projekty aktów norma­tywnych. Obowiązkiem prokuratora jest podejmowanie działań określonych w ustawach, kierując się zasadą bezstronności i równego traktowania wszystkich członków społeczeństwa. Prokuratorem może być 1) obywatelstwo 2) nieskazitelny charakter, 3) magister prawa 4) normalny 5) ukończył 26 lat, 6) egzamin prokuratorski lub sędziowski, 7) pracował w charakterze asesora prokuratorskiego lub sądowego co naj­mniej rok albo odbył w wojskowych jednostkach organizacyj­nych prokuratury okres służby przewidziany w przepisach o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (nie dotyczy nota­riuszy). Na prokuratora w wojskowych jednostkach organiza­cyjnych prokuratury może być powołany tylko oficer zawodowy lub oficer służby okresowej. Postępowanie dyscyplinarne . Prokurator odpowiada dyscyplinarnie za przewinienia służbowe, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienia godności urzędu prokuratorskiego. Za nadużycie wolności słowa przy wykonywaniu obowiązków służbowych, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie. Karami dyscyplinarnymi są: upomnienie, nagana, usunięcie z zajmowa­nej funkcji, przeniesienie na inne miejsce służbowe, wydalenie ze służby prokuratorskiej. Po upływie trzech lat od chwili czynu nie można wszcząć postępowania dyscyplinarnego, a w razie wszczęcia ulega ono umorzeniu. Jeżeli jednak czyn zawiera znamiona przestępstwa, przedawnienie dyscyplinarne nie może nastąpić wcześniej niż przedawnienie przewidziane w przepi­sach kodeksu karnego. W sprawach dyscyplinarnych orzekają sądy dyscyplinarne: 1) dla prokuratorów powszechnych jedno­stek organizacyjnych prokuratury działające przy Prokuratorze Generalnym: a) w pierwszej instancji - Sąd Dyscyplinarny, b) w drugiej instancji - Odwoławczy Sąd Dyscyplinarny, 2) dla prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokura­tury - Sąd Dyscyplinarny w Naczelnej Prokuraturze Wojsko­wej
30. Organy ścigania

Żandarmeria wojskowa  wykonuje zadania należące do jej zakresu działania w Siłach Zbrojnych -wobec: 1) żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową, 2) żołnierzy niebędących w czynnej służbie wojskowej w czasie noszenia przez nich mundurów oraz odznak i oznak wojskowych, 3) pracowników zatrudnionych w jednostkach wojskowych, 4) osób przebywających na terenach lub w obiektach jednostek wojskowych,
6) osób niebędących żołnierzami, jeżeli współdziałają z osobami, w/w w popełnieniu czynu zabronionego przez ustawę pod groźbą kary albo jeżeli dokonują czynów zagrażających dyscyplinie wojskowej 7) żołnierzy sił zbrojnych państw obcych, przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz członków ich personelu cywilnego, jeżeli pozostają w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, o ile umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, nie stanowi inaczej. Zadaniami Żandarmerii Wojskowej są:1) zapewnianie przestrzegania dyscypliny wojskowej, 2) ochranianie porządku publicznego na terenach i obiektach jednostek wojskowych oraz w miejscach publicznych, 3) ochranianie życia i zdrowia ludzi oraz mienia wojskowego przed zamachami naruszającymi te dobra, 6) współdziałanie z polskimi oraz zagranicznymi organami i służbami właściwymi w sprawach bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz policjami wojskowymi, 7) zwalczanie klęsk żywiołowych, nadzwyczajnych zagrożeń środowiska i likwidowanie skutków, czynne uczestniczenie w akcjach poszukiwawczych, ratowniczych i humanitarnych, Żandarmeria Wojskowa kontroluje przestrzeganie dyscypliny wojskowej oraz porządku publicznego, interweniuje w przypadkach naruszenia dyscypliny wojskowej, opracowuje informacje o stanie dyscypliny wojskowej i przestępczości w Siłach Zbrojnych, wykonuje czynności operacyjno-rozpoznawcze, zabezpiecza ślady i dowody popełnienia przestępstw i wykroczeń oraz sporządza ekspertyzy i opinie kryminalistyczne, poszukuje sprawców przestępstw i wykroczeń oraz zaginionych żołnierzy, a także poszukiwanie utraconych przez jednostki wojskowe: broni, amunicji, materiałów wybuchowych i innego mienia wojskowego oraz materiałów zawierających informacje niejawne, kontroluje uprawnienia żołnierzy do noszenia munduru oraz odznak i oznak wojskowych, posiadania uzbrojenia i ekwipunku wojskowego Żandarmeria Wojskowa wykonuje również czynności na polecenie sądu wojskowego i prokuratora wojskowego oraz sądu powszechnego i prokuratora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury, a także organów administracji rządowej i wojskowej oraz samorządu terytorialnego. W czasie stanów nadzwyczajnych oraz w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny Żandarmeria Wojskowa wykonuje ponadto zadania określone w odrębnych przepisach. Żandarmeria Wojskowa wykonuje zadania należące do jej zakresu działania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, może wykonywać zadania należące do jej zakresu działania również poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej w stosunku do żołnierzy polskich oraz w stosunku do polskich pracowników zatrudnionych za granicą w polskich jednostkach wojskowych i w polskich przedstawicielstwach wojskowych, chyba że umowa międzynarodowa stanowi inaczej. Dowódcą Żandarmerii Wojskowej i przełożonym wszystkich żołnierzy Żandarmerii Wojskowej jest Komendant Główny Żandarmerii Wojskowej. Komendant Główny Żandarmerii Wojskowej podlega bezpośrednio MON. Komendanta Głównego Żandarmerii Wojskowej i jego zastępcę wyznacza na stanowisko służbowe i zwalnia z tego stanowiska MON. Żandarmerię Wojskową tworzą: Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej, terenowe jednostki organizacyjne Żandarmerii Wojskowej, specjalistyczne jednostki organizacyjne Żandarmerii Wojskowej. Terenowymi jednostkami organizacyjnymi Żandarmerii Wojskowej są: oddziały Żandarmerii Wojskowej, wydziały Żandarmerii Wojskowej, placówki Żandarmerii Wojskowej. Żandarmeria Wojskowa składa się z: pionu dochodzeniowo-śledczego, prewencyjnego, administracyjno - logistyczno - technicznego. Policja służy społeczeństwu jest przeznaczona do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Do podstawowych zadań Policji należą: ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia, ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń, wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców, współdziałanie z policjami innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi. Policja wykonuje czynności na polecenie sądu, prokuratora, organów administracji państwowej i samorządu terytorialnego. Policja składa się z następujących rodzajów służb: kryminalnej, prewencyjnej oraz wspomagającej działalność Policji w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym. W skład Policji wchodzi policja sądowa. Szczegółowy zakres zadań i zasady organizacji policji sądowej określa, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw wewnętrznych, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw sprawiedliwości. W skład Policji wchodzą również: Wyższa Szkoła Policji, ośrodki szkolenia i szkoły policyjne, wyodrębnione oddziały prewencji i pododdziały antyterrorystyczne, jednostki badawczo-rozwojowe. Komendant Główny Policji Centralnym organem administracji rządowej, jest przełożonym wszystkich policjantów. Komendanta powołuje i odwołuje Prezes RM Zastępcę Komendanta powołuje i odwołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego Policji. Komendanta wojewódzkiego Policji powołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego Policji złożony za zgodą wojewody. Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego I Agencja Wywiadu Do zadań Agen należy rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zagrożeń godzących w bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz jego porządek konstytucyjny a w szczególności w suwerenność i międzynarodową pozycję, niepodległość i nienaruszalność jego terytorium, a także obronność państwa; rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw: szpiegostwa, terroryzmu, naruszenia tajemnicy państwowej i innych przestępstw godzących w bezpieczeństwo państwa; godzących w podstawy ekonomiczne państwa; korupcji osób pełniących funkcje publiczne, jeśli może to godzić w bezpieczeństwo państwa, w zakre­sie produkcji i obrotu towarami, technologiami i usługami o znacze­niu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, nielegalnego wytwa­rzania, posiadania i obrotu bronią, amunicją i materiałami wybucho­wymi, bronią masowej zagłady oraz środkami odurzającymi i sub­stancjami psychotropowymi, w obrocie międzynarodowym oraz ści­ganie ich sprawców. Również do Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrz­nego należy realizowanie, w granicach swojej właściwości, zadań służby ochrony państwa oraz wykonywanie funkcji krajowej władzy bezpieczeństwa w zakresie ochrony informacji niejawnych w stosun­kach międzynarodowych, uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego pań­stwa i jego porządku konstytucyjnego, podejmowanie innych działań określonych w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych 2) uzyskiwanie, analizo­wanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom informa­cji mogących mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa ł międzyna­rodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej potencjału ekono­micznego i obronnego; rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagroże­niom zewnętrznym godzącym w bezpieczeństwo, obronność, niepod­ległość i nienaruszalność terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; ochrona zagranicznych przedstawicielstw Rzeczypospolitej Polskiej i ich pracowników przed działaniami obcych służb specjalnych i innymi działaniami mogącymi przynieść szkodę interesom Rzeczy­pospolitej Polskiej; zapewnienie ochrony kryptograficznej łączności z polskimi placówkami dyplomatycznymi i konsularnymi oraz pocz­ty kurierskiej; rozpoznawanie międzynarodowego terroryzmu, ekstremizmu oraz międzynarodowych grup przestępczości zorganizowa­nej; rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi oraz towarami, technologiami i usługami o zna­czeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także rozpozna­wanie międzynarodowego obrotu bronią masowej zagłady i zagrożeń związanych z rozprzestrzenianiem tej broni oraz środków jej przeno­szenia; rozpoznawanie i analizowanie zagrożeń występujących w re­jonach napięć, konfliktów i kryzysów międzynarodowych, mających wpływ na bezpieczeństwo państwa, oraz podejmowanie działań ma­jących na celu eliminowanie tych zagrożeń; prowadzenie wywiadu elektronicznego oraz podejmowanie innych działań określonych w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych. Szefów Agencji powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów (po zasięgnięciu opinii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kole­gium oraz Sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych). Odwołanie ze stanowiska szefa może nastąpić jedynie w przypadku złożenia rezy­gnacji, zrzeczenia się polskiego obywatelstwa, skazania prawomocnym wyrokiem sądu, choroby lub utraty predyspozycji do zajmowania sta­nowiska. Podlegają oni bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów. Przy Radzie Ministrów działa Kolegium do Spraw Służb Specjalnych, jako organ opiniodawczo-doradczy w sprawach progra­mowania, nadzorowania i koordynowania działalności ABW, AW i Wojskowych Służb Informacyjnych, oraz podejmowanych dla ochrony bezpieczeństwa państwa działań Policji, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, Służby Więziennej, Biura Ochrony Rządu, Inspekcji Celnej, organów celnych, urzędów skarbowych, izb skarbo­wych, organów kontroli skarbowej, organów informacji finansowej oraz służb rozpoznania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Do zadań Kolegium należy formułowanie ocen lub wyrażanie opinii w sprawach: powoływania i odwoływania Szefa ABW, Szefa AW oraz Szefa Wojskowych Służb Informacyjnych, kierunków i planów działania służb specjalnych, koordynowania działalności ABW, AW i Wojskowych Służb Informacyjnych, a także działalności służb specjalnych z Policją, Strażą Graniczną, Żandarmerią Wojskową, Biurem Ochrony Rządu, Inspekcją Celną, organami celnymi, urzęda­mi skarbowymi, izbami skarbowymi, organami kontroli skarbowej, organami informacji finansowej i służbami rozpoznania Sił Zbroj­nych Rzeczypospolitej Polskiej oraz ich współdziałania w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa państwa, współdziałania służb specjalnych z właściwymi organami i służbami innych państw. W skład Kolegium wchodzą: Prezes Rady Ministrów, sekre­tarz Kolegium, minister właściwy do spraw wewnętrznych, minister właściwy do spraw zagranicznych, Minister Obrony Narodowej, mi­nister właściwy do spraw finansów publicznych, Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego. W granicach zadań, funkcjonariusze ABW wykonują czyn­ności operacyjno-rozpoznawcze i dochodzeniowo-śledcze w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw oraz ściga­nia ich sprawców oraz czynności operacyjno-rozpoznawcze i analityczno-informacyjne w celu uzyskiwania i przetwarzania informacji istotnych dla ochrony bezpieczeństwa państwa i jego porządku kon­stytucyjnego, a także czynności na polecenie sądu lub prokuratora w zakresie określonym w Kodeksie postępowania karnego oraz Ko­deksie karnym wykonawczym. Straż Graniczna zadania; 1) ochrona granicy państwowej; 2) organizowanie i do­konywanie kontroli ruchu granicznego; 3) wydawanie zezwoleń na przekraczanie granicy państwowej, w tym wiz; 4) rozpoznawanie; zapobieganie i wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ści­ganie ich sprawców w zakresie określonym ustawą o ochronie granicy państwowej oraz innymi ustawami; 5) zapewnienie po­rządku publicznego w zasięgu terytorialnym przejścia granicz­nego, a w zakresie właściwości tej Straży - także w strefie nad­granicznej; 6) osadzanie i utrzymywanie znaków granicznych na lądzie oraz sporządzanie, aktualizacja i przechowywanie gra­nicznej dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej; 7) ochrona nienaruszalności znaków i urządzeń służących do ochrony gra­nicy państwowej; 8) wykonywanie postanowień umów między­narodowych o stosunkach prawnych na granicy państwowej; 9) gromadzenie i przetwarzanie informacji z zakresu ochrony granicy państwowej i kontroli ruchu granicznego oraz udostęp­nianie ich właściwym organom państwowym; 10) nadzór nad eksploatacją polskich obszarów morskich oraz przestrzeganiem przez statki przepisów obowiązujących na tych obszarach; 11) ochrona granicy państwowej w przestrzeni powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej poprzez prowadzenie obserwacji statków powietrznych i obiektów latających, przelatujących przez granicę państwową na małych wysokościach, oraz infor­mowanie o tych przelotach właściwych jednostek Wojsk Lotni­czych i Obrony Powietrznej; 12) zapobieganie transportowaniu bez zezwolenia wymaganego w myśl odrębnych przepisów przez granicę państwową odpadów, szkodliwych substancji chemicznych oraz materiałów jądrowych i promieniotwór­czych, a także zanieczyszczaniu wód granicznych; 13) zapobie­ganie przemieszczaniu bez zezwolenia wymaganego w myśl odrębnych przepisów przez granicę państwową środków odu­rzających i substancji psychotropowych oraz broni, amunicji i materiałów wybuchowych; 14) wykonywanie zadań określo­nych w innych ustawach. Organizacja Straży centralnym organem jest Komendant Główny Straży Granicznej, podległy Ministrowi Spraw We­wnętrznych. Komendant Główny Straży Granicznej jest przeło­żonym wszystkich funkcjonariuszy Straży Granicznej. Terenowymi organami Straży Granicznej są komen­danci oddziałów Straży Granicznej, a także komendanci strażnic oraz komendanci granicznych placówek kontrolnych i dywizjo­nów Straży . Komendant Główny Straży Granicznej oraz komen­danci oddziałów Straży Granicznej wykonują swoje zadania przy pomocy podległych im urzędów zwanych „komendami", a komendanci strażnic oraz komendanci granicznych placówek kontrolnych i dywizjonów - przy pomocy podległych im straż­nic, granicznych placówek kontrolnych oraz dywizjonów.

31. Ustrój i organizacja organów obsługi prawnej; Adwokatura powołana jest do udzielania pomocy prawnej zorganizowana jest na zasadach samorządu zawodowego. Adwokat w wykonywaniu swoich obowiązków zawodowych podlega tylko ustawom. Adwokatura - ogół adwokatów i aplikantów adwokackich. Zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami. Pomoc prawna świadczona jest osobom fizycznym, podmiotom gospodarczym oraz jednostkom organizacyjnym. Adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, w zespole adwokackim oraz w spółce cywilnej, jawnej lub partnerskiej albo w spółce komandytowej. Siedzibę zawodową adwokata, na jego wniosek, wyznacza okręgowa rada adwokacka. Adwokat nie może wykonywać zawodu: jeżeli pozostaje w stosunku pracy, jeżeli małżonek pełni funkcje sędziowskie, prokuratorskie lub w okręgu izby adwokackiej - w organach dochodzeniowo-śledczych, uznanie za trwale niezdolnego do wykonywania zawodu, ubezwłasnowolnienie. Organami adwokatury są: Krajowy Zjazd Adwokatury, Naczelna Rada Adwokacka, Wyższy Sąd Dyscyplinarny oraz Wyższa Komisja Rewizyjna. Członkami organów adwokatury mogą być tylko adwokaci. Naczelna Rada Adwokacka, izby adwokackie i zespoły adwokackie mają osobowość prawną. Wybory do organów adwokatury oraz organów izb adwokackich i zespołów adwokackich odbywają się w głosowaniu tajnym przy nieograniczonej liczbie kandydatów. Kadencja organów adwokatury, organów izb adwokackich i zespołów adwokackich 3 lata. W Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej i w prezydiach okręgowych rad adwokackich nie można sprawować tej samej funkcji dłużej niż przez 2 kadencje. Poszczególni członkowie organów mogą być odwołani przed upływem kadencji przez organ, który ich wybrał. Adwokatem może być ten, kto: 1) jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu adwokata, 2) korzysta w pełni z praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych, 3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce, 4) odbył w Polsce aplikację adwokacką i złożył egzamin adwokacki. Postępowanie dyscyplinarne toczy się przed 1) sąd dyscyplinarny izby adwokackiej, 2) Wyższy Sąd Dyscyplinarny. Sąd dyscyplinarny izby adwokackiej rozpoznaje wszystkie sprawy jako sąd pierwszej instancji, z wyjątkiem odwołania od kary upomnienia Wyższy Sąd Dyscyplinarny rozpoznaje: 1) jako druga instancja sprawy rozpoznawane w pierwszej instancji przez sądy dyscyplinarne izb adwokackich, 2) inne sprawy przewidziane przepisami niniejszej ustawy. Rodzaje kar 1) upomnienie, nagana, kara pieniężna, zawieszenie w czynnościach zawodowych na czas od trzech miesięcy do pięciu lat, wydalenie z adwokatury. Obok kary nagany i kary pieniężnej można orzec dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na czas od roku do pięciu lat. Obok kary zawieszenia w czynnościach zawodowych orzeka się dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na czas od lat dwóch do lat dziesięciu. Kara nagany oraz kara pieniężna pociąga za sobą utratę biernego prawa wyborczego do organu samorządu adwokackiego na czas trzech lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Kara zawieszenia w czynnościach zawodowych pociąga za sobą utratę biernego i czynnego prawa wyborczego do organu samorządu adwokackiego na czas sześciu lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Notariusz , kompetencje notariusza. Notariusz zobowiązany postępować zgodnie ze złożonym ślubowaniem, podnosić kwalifikacje zawodowe, zachować w tajemnicy okoliczności sprawy. Obowiązek zachowania tajemnicy trwa także po odwołaniu notariusza. Obowiązek zachowania tajemnicy ustaje, gdy notariusz składa zeznania jako świadek przed sądem, chyba że ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo ważnemu interesowi prywatnemu. W tych wypadkach od obowiązku zachowania tajemnicy może zwolnić notariusza MS. Notariusz nie może podejmować zatrudnienia bez uzyskania uprzedniej zgody rady właściwej izby notarialnej, z wyjątkiem zatrudnienia w charakterze pracownika naukowo-dydaktycznego, chyba że wykonywanie tego zatrudnienia przeszkadza w pełnieniu jego obowiązków. Notariuszowi nie wolno podejmować zajęcia, które by przeszkadzało w pełnieniu obowiązków albo mogło uchybiać powadze wykonywanego zawodu. O zamiarze podjęcia zatrudnienia lub zajęcia notariusz jest obowiązany zawiadomić prezesa rady właściwej izby notarialnej. Rada rozstrzyga, czy podjęcie zatrudnienia nie uchybia obowiązkom notariusza. Jeżeli rada nie wyrazi zgody na zatrudnienie lub zajęcie rozstrzyga Krajowa Rada Notarialna, której decyzja jest ostateczna. Notariusz podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności. Zasady wykonywania zawodu radcy prawnego. Pomoc prawna świadczona przez radcę prawnego ma na celu ochronę prawną interesów podmiotów, na których rzecz jest wykonywana. Wykonuje zawód ze starannością wynikającą z wiedzy prawniczej, jest obowiązany zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzieleniem pomocy prawnej. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie. Radca prawny nie może być zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę. Wykonywanie zawodu radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej podmiotom gospodarczym, jednostkom organizacyjnym oraz osobom fizycznym, z wyłączeniem spraw rodzinnych, opiekuńczych i karnych. Wyłączenie to nie obejmuje występowania w sprawach karnych w charakterze pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego i powoda cywilnego, jeżeli są to instytucje państwowe lub społeczne albo przedsiębiorcy. Radcowie prawni zorganizowani są na zasadach samorządu zawodowego. Jednostkami organizacyjnymi samorządu posiadającymi osobowość prawną są okręgowe izby radców prawnych i Krajowa Izba Radców Prawnych. Nadzór nad działalnością samorządu wykonuje MS. Zawód radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami. Pomocą prawną jest w szczególności udzielanie porad i konsultacji prawnych, opinii prawnych, zastępstwo prawne i procesowe.

32. Sejmowa komisja śledcza
33. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych. R.P.O. jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 5 lat. Nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej, nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu. RPO jest w swojej działalności niezawisły, niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach określonych w ustawie. R.P.O. nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. RPO nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu. RPO corocznie informuje Sejm i Senat o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela. RPO stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych. Współpracuje z Rzecznikiem Praw Dziecka. W sprawach o ochronę wolności i praw człowieka i obywatela Rzecznik bada, czy wskutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji, obowiązanych do przestrzegania i realizacji tych wolności i praw, nie nastąpiło naruszenie prawa. Rzecznikiem może być obywatel polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem ze względu na swe walory moralne i wrażliwość społeczną. Rzecznik Praw Dziecka, stoi na straży praw dziecka określonych w Konstytucji RP, Konwencji o prawach dziecka i innych, z poszanowaniem odpowiedzialności, praw i obowiązków rodziców. Kieruje się dobrem dziecka oraz bierze pod uwagę, że naturalnym środowiskiem jego rozwoju jest rodzina. Rzecznik, podejmuje działania mające na celu zapewnienie dziecku pełnego i harmonijnego rozwoju. Rzecznik działa na rzecz ochrony praw dziecka a szczególnie: prawa do życia i ochrony zdrowia, prawa do wychowania w rodzinie, prawa do godziwych warunków socjalnych, prawa do nauki, podejmuje działania zmierzające do ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, zaniedbaniem i innym złym traktowaniem. Rzecznika powołuje Sejm, za zgodą Senatu, na wniosek Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, grupy co najmniej 35 posłów lub co najmniej 15 senatorów. Kadencja Rzecznika trwa 5 lat. Ta sama osoba nie może być Rzecznikiem dłużej niż przez dwie kolejne kadencje. Rzecznik jest w swojej działalności niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem. Rzecznik nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Rzecznik nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Rzecznik nie może zajmować innego stanowiska ani wykonywać innych zajęć zawodowych, nie może prowadzić działalności publicznej niedającej się pogodzić z obowiązkami i godnością jego urzędu. Rzecznik podejmuje działania przewidziane w ustawie z własnej inicjatywy, biorąc pod uwagę w szczególności informacje wskazujące na naruszenie praw lub dobra dziecka.  Rzecznik może: zwrócić się do organów władzy publicznej, organizacji lub instytucji o złożenie wyjaśnień i udzielenie niezbędnych informacji, a także o udostępnienie akt i dokumentów, w tym zawierających dane osobowe, zwrócić się do właściwych organów, w tym Rzecznika Praw Obywatelskich, organizacji lub instytucji o podjęcie na rzecz dziecka działań z zakresu ich kompetencji. Rzecznik Praw Obywatelskich podejmuje sprawy skierowane przez Rzecznika Praw Dziecka. Rzecznik przedstawia Sejmowi i Senatowi, corocznie, informację o swojej działalności i uwagi o stanie przestrzegania praw dziecka.

34. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych,

GIODO powołuje i odwołuje Sejm RP za zgodą Senatu. Na stanowisko GI może być powołany ten, kto spełnia następujące warunki: obywatelstwo PL i stale zamieszkuje na terytorium RP, wysoki autorytet moralny,
wyższe wykształcenie prawnicze oraz odpowiednie doświadczenie zawodowe, nie był karany za przestępstwo.
GI w zakresie wykonywania zadań podlega tylko ustawie. Kadencja 4 lata. Po upływie kadencji pełni swoje obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego GI. Ta sama osoba nie może być GI więcej niż 2 razy. Kadencja wygasa z chwilą śmierci, odwołania lub utraty obywatelstwa polskiego. Sejm, za zgodą Senatu, odwołuje GI, jeżeli:zrzekł się stanowiska, stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby, sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu, został skazany. Generalny Inspektor nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć zawodowych, nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu. Generalny Inspektor nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Generalny Inspektor nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Do zadań GI w szczególności należy: kontrola zgodności przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych, wydawanie decyzji administracyjnych i rozpatrywanie skarg w sprawach wykonania przepisów o ochronie danych osobowych, prowadzenie rejestru zbiorów danych oraz udzielanie informacji o zarejestrowanych zbiorach, opiniowanie projektów ustaw i rozporządzeń dotyczących ochrony danych osobowych, inicjowanie i podejmowanie przedsięwzięć w zakresie doskonalenia ochrony danych osobowych, uczestniczenie w pracach międzynarodowych organizacji i instytucji zajmujących się problematyką ochrony danych osobowych. Generalny Inspektor Informacji finansowych dnia 23 czerwca weszła w życie ustawa o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł, która nakłada na podmioty gospodarcze zobowiązanie rejestrowania danych dotyczących wszelkich operacji finansowych, gromadzenie ich następuje przy operacjach finansowych przekraczających 10 tyś euro oraz we wszystkich innych okolicznościach mogących budzić podejrzenia że pochodzą z nielegalnego źródła. GIIF jest organem pośrednim pomiędzy pod. gromadzącymi dane a organami ścigania wspiera go Rada ds. Informacji Finansowej przy MF

35. NIK jest naczelnym organem kontroli państwowej, jest organem niezależnym od rządu , ale powiązany bezpośrednio z parlamentem NIK jest organem władzy ustawodawczej( choć powiązana z Sejmem) , sądowniczej (działa w oparciu o prosedurę typowe dla administracji) ani wykonawczej ( choć działalnośc jej dotyczy funkcjonowania rządu i administracji) Już w samej Konstytucji RP jest zaakcentowany odrębny ustrój NIK-u. Jest odrębnym organem konstytucyjnym. NIK przedkłada wyniki swojej pracy ,analizy Sejmowi.Ogromne ma znaczenie że Prezes NIK-u jest wybierany prze Sejm i przed nim odpowiada za jej działalność. Organizacja wewnętrzna Prezes kieruje kadencja trwa 6 lat. Wice w liczbie od 2 do 4, powołuje i odwołuje Marszałek Sejmu na wniosek Prezesa NIK W skład Kolegium wchodzą: Prezes jako przewodniczący, wiceprezesi i dyrektor generalny oraz 14 członków - 7 prawników i ekonomistów i 7 dyrektorów  NIK-u -Kadencja trwa 3 lata. Jednostkami organizacyjnymi są departamenty i delegatury. Organizację wewnętrzną, w tym siedziby delegatur i zakres ich właściwości terytorialnej, określa statut NIK. zakres działania; Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych, działalność organów samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych i innych samorządowych jednostek organizacyjnych. Może  również kontrolować inne   jednostki organizacyjne  i podmioty gospodarcze (przedsiębiorctwa) w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa. Bada w szczególności wykonanie budżetu państwa oraz realizację ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej, gospodarczej i organizacyjno-administracyjnej tych jednostek.względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Krajowa Rada stoi na straży wolności słowa w radiu i telewizji, samodzielności nadawców i interesów odbiorców oraz zapewnia otwarty i pluralistyczny charakter radiofonii i telewizji. Do zadań Krajowej Rady należy w szczególności: 1) projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunków polityki państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji, 2) określanie, w granicach upoważnień ustawowych, warunków prowadzenia działalności przez nadawców, 3) podejmowanie, w zakresie przewidzianym ustawą, rozstrzygnięć w sprawach koncesji na rozpowszechnianie i rozprowadzanie programów, 3a) uznawanie za nadawcę społecznego lub odbieranie tego przymiotu, na warunkach określonych ustawą, 4) sprawowanie w granicach określonych ustawą kontroli działalności nadawców, 5) organizowanie badań treści i odbioru programów radiowych i telewizyjnych, 6) określanie opłat abonamentowych, opłat za udzielenie koncesji oraz wpis do rejestru, 7) opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umów międzynarodowych dotyczących radiofonii i telewizji, 8) inicjowanie postępu naukowo-technicznego i kształcenia kadr w dziedzinie radiofonii i telewizji, 9) organizowanie i inicjowanie współpracy z zagranicą w dziedzinie radiofonii i telewizji, 10) współpraca z właściwymi organizacjami i instytucjami w zakresie ochrony praw autorskich, praw wykonawców, praw producentów oraz nadawców programów radiowych i telewizyjnych. tezy z piśmiennictwa W skład Krajowej Rady wchodzi dziewięciu członków powoływanych: 4 przez Sejm, 2 przez Senat i 3 przez Prezydenta, spośród osób wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem w zakresie środków masowego przekazu. Przewodniczącego Krajowej Rady wybierają członkowie Krajowej Rady ze swego grona. Krajowa Rada może odwołać Przewodniczącego z jego funkcji większością 2/3 głosów ustawowej liczby członków. Krajowa Rada wybiera ze swego grona, na wniosek Przewodniczącego, zastępcę Przewodniczącego Krajowej Rady. Kadencja członków Krajowej Rady trwa 6 lat, licząc od dnia powołania, przy czym co dwa lata kończy się kadencja jednej trzeciej członków. Członkowie Krajowej Rady pełnią swe funkcje do czasu powołania ich następców. Członek Krajowej Rady nie może być powołany na kolejną pełną kadencję. Organ uprawniony do powołania członka Krajowej Rady odwołuje go wyłącznie w przypadku: 1) zrzeczenia się swej funkcji, 2) choroby trwale uniemożliwiającej sprawowanie funkcji, 3) skazania prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa z winy umyślnej, 4) naruszenia przepisów ustawy stwierdzonego orzeczeniem Trybunału Stanu. W przypadku odwołania członka lub jego śmierci przed upływem kadencji, właściwy organ powołuje nowego członka Krajowej Rady na okres do końca tej kadencji.

---