Problemy ochrony przeciwpożarowej
Zagrożenie pożarowe zaliczamy do omówionych wcześniej czynników niebezpiecznych, jednak ze względu na jego wagę i rozległość problemu zagrożenie to zostanie omówione odrębnie.
Podobnie jak w zakresie problematyk omawianych wcześniej, ochronę przed zagrożeniem pożarowym regulują zarówno przepisy ogólne, jak i szczególne.
Przepisy ogólne to przede wszystkim:
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej (tekst jednolity: Dz.U. z 2002 roku Nr 147, poz. 1229 z późn. zm.),
Przepisy szczególne to: wymieniane już wielokrotnie Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu, a także specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych.
Ze względu na to, iż zasadniczy wpływ na kształt ochrony przeciwpożarowej w kopalniach mają przepisy ostatniego rozporządzenia, w ramach niniejszego szkolenia jedynie te przepisy zostaną omówione.
WIADOMOŚCI OGÓLNE O PROCESIE SPALANIA
Spalaniem nazywamy szybko przebiegającą reakcję egzotermiczną (z wydzieleniem ciepła), samoczynnie przemieszczającą się w przestrzeni wypełnionej materiałami palnymi w obecności utleniacza. Reakcji tej towarzyszy zjawisko świecenia.
Spalanie może być prowadzone celowo lub wystąpić w sposób niezamierzony i szkodliwy. W pierwszym przypadku mówimy o procesach spalania paliw dla celów technologicznych. W drugim, o pożarach, kładąc nacisk na zabezpieczenie dóbr materialnych przed niepożądanym zapłonem, a jeżeli on już wystąpi, najskuteczniejszym i najszybszym przerwaniem reakcji spalania. Poniżej będziemy mówić o drugim przypadku. Pożar może powstać, gdy zaistnieje czasowa i przestrzenna zbieżność następujących elementów:
· materiału palnego,
· czynnika utleniającego,
· źródła zapłonu.
Nas będą interesowały przede wszystkim pożary, które mogą powstać w zakładzie pracy z uwagi na stosowanie tam często w dużych ilościach materiałów niebezpiecznych pożarowo. Poznanie mechanizmów powstania zapłonu pozwoli na podjęcie działań profilaktycznych, prowadzących do eliminowania nieprawidłowości w prowadzeniu procesów technologicznych, magazynowaniu itp.
Materiały palne, które będą traktowane jako niebezpieczne pożarowe to:
· gazy palne, takie jak: acetylen, metan, etan, wodór, propan-butan, amoniak, gaz ziemny, miejski, generatorowy itp.,
· ciecze, których pary z powietrzem tworzą mieszaniny palne i wybuchowe jak: węglowodory ciekłe, alkohole, rozpuszczalniki (aceton, benzyna itp.) o temperaturze zapłonu poniżej 55°C,
· ciała stałe wytwarzające w zetknięciu z wodą lub parą wodną gazy palne, zapalające się samorzutnie w powietrzu materiały wybuchowe i pirotechniczne, pyły palne.
Czynniki utleniające tlen z powietrza, tlen w związkach nadtlenkowych, związki zawierające grupy bogate w tlen (azotanowe, azotynowe, nitrowe, chloranowe i inne), chlorowce (fluor, chlor, brom), siarka.
Źródła zapłonu. Poniżej przedstawiono rodzaje źródeł zapłonu:
Zapoczątkowanie spalania
Różne substancje (gazy, pary, pyły) posiadają różne możliwości zapalenia i tak:
gazy - zapalają się przez:
· samozapalenie czyli osiągnięcie przez gaz temperatury samozapalenia (temperatura samozapalenia, dla cieczy palnych i gazów jest to najniższa temperatura, do której musi być ogrzana ciecz palna lub gaz, aby wytworzona para nasycona w mieszaninie z powietrzem mogła zapalić się bez czynnika inicjującego),
· zapłon - w ograniczonej przestrzeni mieszaniny palnej pod wpływem jakiegokolwiek źródła ciepła, którego temperatura znacznie przewyższa temperaturę samozapalenia (np. gorąca powierzchnia, wyładowanie elektryczne, iskra mechaniczna, otwarty płomień itp.);
ciecze - pary cieczy w mieszaninie z powietrzem zapalają się przez:
· osiągnięcie temperatury zapłonu - najniższej temperatury, w której pary badanej cieczy ogrzewanej w warunkach określonych w normie tworzą z powietrzem mieszaninę zapalającą się przy zbliżeniu płomyka probierczego,
· osiągnięcie temperatury samozapalenia - jak w przypadku gazów;
pyły - w zależności, czy dotyczy to pyłu osiadłego czy obłoku pyłu:
· temperaturą tlenia - najniższa temperatura gorącej powierzchni, w której pył osiadły w warstwie o grubości 5 mm swobodnie ulega zapłonowi w określonym czasie (do 2 godz.),
· temperaturą samozapalenia - najniższa temperatura gorącej powierzchni, od której obłok pyłu w najłatwiej zapalnym stężeniu ulega samozapaleniu.
OGÓLNE METODY ZAPOBIEGANIA POŻAROM
Z uwagi na przyczyny powstania, rozróżnia się pożary zaistniałe wskutek:
· przyczyn zewnętrznych, tzw. pożary egzogeniczne,
· samozapalenia się węgla, tzw. pożary endogeniczne.
Ponieważ powstanie pożaru warunkuje obecność materiału palnego, czynnika utleniającego i źródła zapłonu - usunięcie jednego z nich wykluczy jego powstanie.
Usunięcie materiałów palnych ze strefy zagrożenia to ważny element prewencji, szczególnie wówczas, gdy nawet mała ilość substancji palnej może być źródłem przemieszczenia ognia. Poniżej podano przypadki, gdy usunięcie substancji palnej jest konieczne:
· odpylanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem pyłów (zawirowanie osiadłego pyłu o grubości l mm może wypełnić pomieszczenie mieszaniną wybuchową),
· usuwanie odpadków szczególnie mających zdolności do samonagrzewania się (np. zaolejone czyściwo),
· usuwanie trawy, liści itp. z najbliższego otoczenia zbiorników z gazami palnymi i cieczami palnymi,
· czyszczenie z resztek substancji palnych aparatów i rurociągów oddawanych do remontów związanych ze spawaniem,
· spalanie w pochodni gazów odpadkowych (np. rafinerie),
· wentylowanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem (obniżanie stężenia substancji palnych gazowych poniżej Dolnej Granicy Wybuchowości).
Usuwanie źródeł zapłonu ze strefy zagrożenia.
Otwarty płomień jest najczęstszą przyczyną pożarów. Można wyróżnić 3 grupy nieoczekiwanych zapłonów, wywołanych otwartym ogniem (piece przemysłowe, spawanie itp.):
· pełzanie mieszanin wybuchowych na znaczne odległości. Mieszaniny palnych gazów i par w stosunku do powietrza pełzają na pewne odległości, zanim stężenie spadnie poniżej dolnej granicy wybuchowości,
· nieoczekiwane wytworzenie tych mieszanin,
· awaryjny wpływ większych ilości palnych gazów i cieczy.
W związku z tym w obiektach oraz na terenach przyległych do nich jest zabronione wykonywanie czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenienie się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji, a w szczególności:
· używanie otwartego ognia i palenie tytoniu w strefach zagrożonych pożarem lub wybuchem,
· garażowanie pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nie przeznaczonych do tego celu, jeśli nie opróżniono zbiornika paliwa pojazdu i nie odłączono na stałe zasilania akumulatorowego pojazdu,
· rozgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległości mniejszej niż 5 m od obiektu, przyległego do niego składowiska lub placu składowego z materiałami palnymi (przy czym jest dopuszczalne wykonywanie tych czynności na dachach o konstrukcji i pokryciu niepalnym w budowanych obiektach, a w pozostałych, jeżeli zostaną zastosowane odpowiednie przeznaczone do tego celu podgrzewacze),
· wysypywanie gorącego popiołu i żużla lub spalanie śmieci i odpadków w miejscu umożliwiającym zapalenie się sąsiednich obiektów lub materiałów palnych,
· przechowywanie materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od:
· urządzeń i instalacji, których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się do temperatury przekraczającej 100°C,
· linii kablowych o napięciu powyżej l kV, przewodów uziemiających oraz przewodów odprowadzających instalacji odgromowej, jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
· użytkowanie elektrycznych urządzeń ogrzewczych ustawionych bezpośrednio na podłożu palnym, z wyjątkiem urządzeń eksploatowanych zgodnie z warunkami określonymi przez producenta,
· stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych, z wyjątkiem materiałów trudno zapalnych, jeżeli zostaną umieszczone w odległości co najmniej 0,05 m od żarówki,
· instalowanie opraw oświetleniowych oraz osprzętu instalacji elektrycznych, jak:wyłączniki, przełączniki, gniazda wtyczkowe bezpośrednio na podłożu palnym, jeżeli ich konstrukcja nie zabezpiecza podłoża przed zapaleniem.
Ogrzane i rozżarzone powierzchnie
Zapoczątkowanie pożaru może nastąpić od ogrzanych powierzchni ogrzewczych, powierzchni aparatury, urządzeń elektrycznych mechanicznych itp. Temperatura powierzchni zewnętrznych urządzeń ogrzewczych (z wyłączeniem instalacji elektroenergetycznych) jak również temperatura wtłaczanego powietrza, w zależności od rodzaju występujących w obiekcie materiałów, nie powinna przekroczyć następujących wielkości:
· w przypadku gazów i par cieczy 2/3 maksymalnej temperatury powierzchni wyrażonej w 0C, określonej przez Polską Normę dla poszczególnych klas temperaturowych gazów i par cieczy.
· w przypadku pyłów i włókien:
a) co najmniej 70°C poniżej temperatury tlenia się 5 mm warstwy pyłu dla poziomych powierzchni ogrzewczych lub nachylonych do 60° w stosunku do poziomu,
b) 2/3 temperatury samozapalenia, wyrażonej w °C, mieszaniny pyłów lub włókien z powietrzem dla powierzchni o nachyleniu większym niż 60° w stosunku do poziomu oraz dla tych powierzchni, na których uniemożliwione jest gromadzenie się pyłów i włókien,
c) 2/3 temperatury samozapalenia, w °C, mieszaniny pyłów lub włókien z powietrzem dla nie tlących się pyłów lub włókien, niezależnie od stopnia nachylenia powierzchni urządzeń grzewczych,
· w przypadku pozostałych ciał stałych łatwo zapalnych 2/3 temperatury samozapalenia w °C.
Dla zapobieżenia pożarom od rozgrzanych powierzchni należy stosować następujące zasady:
· w systemach ogrzewczych oraz wentylacyjnych jest zabroniona recyrkulacja powietrza, jeżeli mogłaby spowodować wzrost zagrożenia wybuchem,
· systemy centralnego ogrzewania powietrznego stosuje się we wszystkich obiektach i pomieszczeniach, pod warunkiem zastosowania samoczynnych urządzeń (termoregulatorów) zapobiegających przekroczeniu dopuszczalnych temperatur w wypadku zaniku przepływu powietrza oraz blokady uniemożliwiającej włączenie elementów grzewczych przed uruchomieniem nawiewu powietrza,
· systemy centralnego ogrzewania wodnego i parowego stosuje się we wszystkich pomieszczeniach i obiektach z wyjątkiem tych w których występują materiały wytwarzające w reakcji z wodą lub parą wodną palne gazy, jeżeli reakcje takie nie są przewidziane w procesie technologicznym,
· powierzchnie przewodów i urządzeń ogrzewczych oraz ich izolacje w obrębie pomieszczeń, w których mogą wydzielać się palne pyły i włókna, powinny być gładkie, łatwe do oczyszczenia i nie rozprzestrzeniające ognia,
· w pomieszczeniach, w których mogą występować palne pyły, tworzące z powietrzem mieszaniny wybuchowe, otwory wentylacji nawiewnej powinny być usytuowane oraz wykonane tak, aby nie powodowały unoszenia pyłów osiadłych,
· prowadzenie przewodów z palnymi i toksycznymi cieczami, gazami lub pyłami oraz przewodów elektrycznych wewnątrz kanałów wentylacyjnych jest zabronione.
Poniżej podano wartości temperatur różnych elementów, mających wpływ na powstanie pożaru czy wybuchu, a często nie branych pod uwagę przy zagrożeniu:
· żarzący niedopałek papierosa 565 - 770°C
· żarówka 60W 64 - 198°C mierzone
· żarówka 100W 76 - 208°C w różnych
· żarówka 200W 85 - 280°C punktach
Zasady doboru sprzętu gaśniczego:
· do gaszenia pożarów grupy A (pożary ciał stałych - drewno, papier tkaniny itp) stosuje się gaśnice płynowe lub pianowe,
· do gaszenia pożarów grupy B (pożary cieczy i substancji stałych topiących się jak benzyny, alkohole, oleje, tłuszcze, lakiery, lepik itp.) - stosuje się zamiennie gaśnice płynowe lub pianowe,
· do gaszenia pożarów grupy C (pożary gazów palnych jak propan, acetylen, gaz ziemny itp.) - stosuje się zamiennie gaśnice proszkowe lub śniegowe,
· do gaszenia pożarów grupy D (pożary metali lekkich, jak magnez, sód, potas, lit) - stosuje się gaśnice proszkowe do tego przeznaczone,
· do gaszenia pożarów grup A, B, C, D, gdzie występują urządzenia pod napięciem i inne materiały znajdujące się w pobliżu tych urządzeń, stosuje się zamiennie gaśnice śniegowe lub proszkowe.
Na gaśnicach znajdują się oznaczenia literowe, jakie grupy pożarów można nimi gasić, na przykład:
· AB oznacza, że gaśnica służy do gaszenia pożarów ciał stałych i cieczy,
· BCE oznacza, że gaśnica służy do gaszenia pożarów cieczy palnych, gazów palnych i urządzeń elektrycznych pod napięciem.
Problematyka dotycząca zagrożenia pożarowego w podziemnych zakładach górniczych
Zakład górniczy powinien posiadać:
1. odpowiednio zorganizowaną i wyposażoną służbę przeciwpożarową,
2. sprzęt przeciwpożarowy i ratowniczy oraz środki gaśnicze,
3. plan akcji przeciwpożarowej dla podziemnej części zakładu górniczego,
4. regulamin organizacji i wyposażenia służby przeciwpożarowej na powierzchni - zakładowej straży pożarnej lub innej jednostki ratowniczej, uzgodniony z właściwą terenowo komendą Państwowej Straży Pożarnej.
Do zadań służby przeciwpożarowej na powierzchni zakładu górniczego należy organizowanie ochrony przeciwpożarowej w zakładzie górniczym oraz nadzór nad stanem zabezpieczenia przeciwpożarowego terenu, obiektów i urządzeń, a w szczególności:
1. organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczo - gaśniczej podczas walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami,
2. ustalenie podstawowych kierunków i metod profilaktyki przeciwpożarowej i nadzór nad ich realizacją,
3. prowadzenie nadzoru i kontroli stanu zabezpieczenia przeciwpożarowego obiektów i urządzeń, zgodnie z harmonogramem kontroli zatwierdzonym przez kierownika ruchu zakładu górniczego,
4. współdziałanie, w zakresie postępu technicznego, w zabezpieczeniu przeciwpożarowym obiektów i urządzeń,
5. udział w postępowaniach wyjaśniających okoliczności i przyczyny powstania pożarów oraz rozprzestrzeniania się pożarów, a także opracowywanie wniosków zmierzających do poprawy sytuacji pożarowej,
6. ustalenie programów i zasad prowadzenia szkoleń przeciwpożarowych i współudział w szkoleniach oraz nadzór nad ich realizacją,
7. ustalenie potrzeb i zasad zabezpieczenia obiektów, maszyn i urządzeń w sprzęt i instalacje przeciwpożarowe,
8. współdziałanie, z terenowymi komendami Państwowej Straży Pożarnej, w zakresie zabezpieczenia operacyjnego zakładu górniczego,
9. opiniowanie programów modernizacyjno - rozwojowych zakładu górniczego, w zakresie ich zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej, oraz uczestniczenie w komisjach odbioru nowych lub modernizowanych obiektów i urządzeń,
10. opracowywanie analiz stanu zabezpieczenia przeciwpożarowego zakładu górniczego oraz przedstawianie kierownikowi ruchu zakładu górniczego wniosków w zakresie poprawy stanu bezpieczeństwa przeciwpożarowego.
Kierownik ruchu zakładu górniczego, w uzasadnionych przypadkach, może spełnić obowiązek zorganizowania służby przeciwpożarowej dla powierzchni zakładu górniczego przez:
1. organizację stałej współpracy służb przeciwpożarowych kilku zakładów górniczych,
2. powierzenie Państwowej Straży Pożarnej prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych, przy czym wymagania określone w pkt 2-10 realizować będzie służba wyznaczona przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
W zakładzie górniczym wydobywającym węgiel kamienny prowadzi się rozpoznanie dotyczące możliwości samozapalenia się węgla. Sposób pobierania próbek węgla, w celu przeprowadzenia badań samozapalności i oznaczenia wskaźnika samozapalności, określają Polskie Normy.
W skład służby przeciwpożarowej zakładu górniczego wchodzą, wyznaczone przez kierownika ruchu zakładu górniczego, osoby kierownictwa i dozoru ruchu, w tym kierownik służby przeciwpożarowej, a w przypadku podziemnej części zakładu górniczego - służba wentylacyjna oraz służby ratownictwa górniczego.
Kierownik ruchu zakładu górniczego ustala:
1. obowiązki osób kierownictwa i dozoru ruchu w zakresie ochrony przeciwpożarowej i prowadzenia akcji przeciwpożarowej,
2. zakresy działania służb przeciwpożarowych w zakładzie górniczym, z uwzględnieniem wymagań określonych w odrębnych przepisach dotyczących działalności służby przeciwpożarowej dla powierzchni zakładu górniczego,
3. zasady współdziałania z właściwymi jednostkami Państwowej Straży Pożarnej, w przypadku wystąpienia pożaru na powierzchni.
Osoby kierownictwa i dozoru ruchu wyznaczone przez kierownika ruchu zakładu górniczego przeprowadzają, w okresach półrocznych, przeszkolenia pracowników w zakresie:
1. zagrożenia pożarowego,
2. zasad zachowania się podczas pożaru,
3. sposobów gaszenia pożarów,
4. posługiwania się sprzętem przeciwpożarowym oraz środkami stosowanymi do gaszenia pożaru.
W zakładzie górniczym wyznacza się drogi ucieczkowe, które powinny być odpowiednio oznakowane. Aktualne schematy dróg ucieczkowych z oddziałów górniczych umieszcza się w miejscach, w których dokonywany jest podział pracy.
Pracowników zatrudnionych w oddziałach górniczych zapoznaje się, co najmniej raz na pół roku, z drogami ucieczkowymi.
Właściwy organ nadzoru górniczego, co najmniej raz w roku, sprawdza stan przygotowania zakładu górniczego do prowadzenia akcji przeciwpożarowej.
W wyrobiskach niedozwolone jest posiadanie lub palenie tytoniu oraz posiadanie środków do wzniecania ognia. Kierownik ruchu zakładu górniczego zapewnia przeprowadzenie, co najmniej raz w miesiącu, szczegółowych kontroli w zakresie przestrzegania zakazu posiadania lub palenia tytoniu oraz posiadania środków zapalczych.
Zakład górniczy wyposaża się w:
1. urządzenia i sprzęt przeciwpożarowy rozmieszczone w wyrobiskach oraz obiektach i pomieszczeniach na powierzchni,
2. przeciwpożarowe rurociągi i zbiorniki wodne dla ich zasilania.
W zakładzie górniczym znajdują się:
1. przeciwpożarowe komory poziomowe,
2. przeciwpożarowe komory oddziałowe, w przypadku zakładów wydobywających kopaliny palne,
3. magazyn awaryjny w razie eksploatacji pokładów zaliczonych do IV kategorii zagrożenia metanowego.
Przeciwpożarowe komory oraz magazyny, o których mowa wyżej lokalizuje się, buduje i wyposaża w urządzenia, sprzęt oraz materiały, zgodnie z wymaganiami określonymi w Polskich Normach.
Wieże szybowe, budynki przyszybowe oraz inne budynki w promieniu 20 m od wlotu do szybu, sztolni lub upadowej wykonuje się z materiałów niepalnych.
Wloty do szybów, sztolni i upadowych z powierzchni wyposaża się w urządzenia niepalne pozwalające na szybkie i szczelne zamknięcie wyrobisk w razie pożaru na powierzchni. Obudowę oraz uzbrojenie szybów systematycznie oczyszcza się, a łatwo zapalne materiały niezwłocznie usuwa.
W zakładach górniczych wydobywających kopalinę palną w drążonych i przebudowywanych wyrobiskach korytarzowych stosuje się obudowę, opinkę i rozpory z materiałów niepalnych. Dopuszcza się w uzasadnionych przypadkach, iż kierownik ruchu zakładu górniczego zezwoli na stosowanie opinki i rozpór z drewna, jeżeli:
1. między wszystkimi odrzwiami obudowy znajdują się co najmniej 3 rozpory z materiałów niepalnych,
2. w odległości co 100 m wykonywane są strefy o długości co najmniej 20 m z opinką i rozporami z materiałów niepalnych.
W zakładach górniczych wydobywających kopalinę niepalną wszystkie skrzyżowania wyrobisk wykonuje się w obudowie z materiałów co najmniej trudno zapalnych, na długości nie mniejszej niż 10 m we wszystkich kierunkach.
Komory podziemne wykonuje się w kamieniu lub w złożu kopaliny niepalnej. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się wykonanie komór w złożu kopaliny palnej, o ile będą wykonane w obudowie z materiałów niepalnych, zapewniającej skuteczną izolację kopaliny palnej.
Na wszystkich poziomach w pobliżu szybów wdechowych zabudowuje się przeciwpożarowe tamy bezpieczeństwa z drzwiami. W zakładach górniczych eksploatujących złoże kopaliny palnej wykonuje się:
1. przeciwpożarowe tamy bezpieczeństwa z drzwiami - w prądach grupowych wlotowych oraz we wlotowych i wylotowych prądach rejonowych oraz prądach niezależnych, przewietrzających komory,
2. przeciwpożarowe tamy bezpieczeństwa bez drzwi - na wszystkich poziomach przy szybach wydechowych oraz w miejscach ustalonych przez kierownika działu wentylacji, wewnątrz rejonów wentylacyjnych.
Przeciwpożarowe tamy bezpieczeństwa utrzymuje się w takim stanie, aby niezwłocznie mogły być zamykane, a przy tamach bezpieczeństwa bez drzwi gromadzi się materiał niezbędny do ich szybkiego zamknięcia.
Rozdzielnie elektroenergetyczne średniego napięcia zasilające urządzenia głównego odwadniania, ładownie akumulatorów, stałe składy paliw i środków smarnych oraz miejsca napełniania zbiorników maszyn umieszcza się w komorach, przewietrzanych niezależnym prądem powietrza, zlokalizowanych w polach niemetanowych lub wyrobiskach zaliczonych do pomieszczeń ze stopniem "a" niebezpieczeństwa wybuchu.
Rozdzielnie elektroenergetyczne średniego napięcia nie wymienione powyżej przewietrza się opływowym prądem powietrza.
Przez komory, o których mowa wyżej, powinna przepływać ilość powietrza uniemożliwiająca powstanie wybuchowej mieszaniny wydzielających się gazów lub par z powietrzem. Komory wyposaża się w:
· odpowiednie urządzenia i sprzęt przeciwpożarowy,
· tamę z drzwiami - z materiałów niepalnych, od strony każdego wlotu powietrza.
W zakładach górniczych wydobywających kopaliny palne przenośniki taśmowe w wyrobiskach wyposaża się w taśmę trudno palną, urządzenia kontroli ruchu oraz samoczynnie uruchamiane urządzenia gaśnicze.
W zakładach górniczych wydobywających kopaliny niepalne nowo instalowane przenośniki taśmowe w wyrobiskach wyposaża się w taśmę trudno palną, urządzenia kontroli ruchu przenośnika oraz urządzenia gaśnicze. W przypadku gdy przenośniki taśmowe zostaną wyposażone w taśmę trudno palną nie spełniającą kryterium samogaśnięcia, instaluje się urządzenia gaśnicze samoczynnie uruchamiane.
W zakładach górniczych wyposażonych w instalację podsadzki hydraulicznej lub instalację do podawania pyłu dymnicowego rurociąg podsadzkowy doprowadza się do każdej nowo uruchamianej ściany zawałowej, w której przewiduje się przypinanie warstw węgla lub pozostawianie węgla w zrobach.
W wyrobiskach oraz na nadszybiach niedopuszczalne jest stosowanie maszyn i urządzeń mających w układach hydraulicznych olej palny lub emulsję palną:
1. z układem hydraulicznym z obwodami otwartymi o pojemności większej od 50 dm3 w każdym odrębnie pracującym układzie,
2. z układem hydraulicznym, w którym elementy (zespoły) hydrauliczne są zabudowane na zewnątrz, a długość przewodów łączących te elementy jest większa niż 50 m,
3. maszyny i inne urządzenia z układami hydraulicznymi o pojemności oleju palnego lub emulsji palnej większej niż 250 dm3 wyposaża się w samoczynnie uruchamiane lub sterowane urządzenia gaśnicze.
Niedopuszczalne jest przechowywanie smarów, olejów i innych materiałów łatwo zapalnych:
1. w odległości mniejszej niż 50 m od wlotów wyrobisk wdechowych na powierzchni,
2. w drążonych wyrobiskach korytarzowych przewietrzanych za pomocą lutniociągów.
Smary, oleje i inne materiały łatwo zapalne transportuje się w wyrobiskach oraz przechowuje w komorach wyłącznie w zamkniętych naczyniach metalowych.
Zużyte smary, oleje i inne materiały łatwo zapalne niezwłocznie usuwa się na powierzchnię.
Komory paliw, stałe komory napełniania zbiorników maszyn, komory środków smarnych oraz maszyny do transportu paliw i środków smarnych oraz napełniania nimi innych maszyn i urządzeń wyposaża się w stałą, samoczynnie uruchamianą instalację gaśniczą.
Przy równoczesnym prowadzeniu kilku ścian z zawałem stropu ze wspólnymi chodnikami międzyścianowymi w warunkach zagrożenia pożarami endogenicznymi w zrobach, gdy odległość między ścianami jest większa niż 40 m, izoluje się chodnik międzyścianowy od zrobów.
Wyrobiska ścianowe po zakończeniu eksploatacji likwiduje się w okresie nie przekraczającym czasu inkubacji pożaru, ale w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące. W uzasadnionych przypadkach kierownik ruchu zakładu górniczego może przedłużyć okres likwidacji wyrobiska ścianowego, na warunkach określonych w projekcie technicznym.
Niedopuszczalne jest wykonywanie cięcia, spawania, zgrzewania lub lutowania metali w podziemnych wyrobiskach, z wyjątkiem:
1. podziemnych wyrobisk w zakładach górniczych nie posiadających pól metanowych i wydobywających kopaliny niepalne,
2. szybów wdechowych oraz szybów wydechowych, którymi jest odprowadzane powietrze z pokładów niemetanowych oraz z pól metanowych I i II kategorii zagrożenia metanowego,
3. komór wykonanych w obudowie niepalnej, przewietrzanych niezależnym prądem powietrza, zlokalizowanych w pokładach niemetanowych lub w wyrobiskach zaliczonych do pomieszczeń ze stopniem "a" niebezpieczeństwa wybuchu,
4. wyrobisk korytarzowych na odcinku z elektryczną trakcją przewodową, w zakresie dotyczącym trakcji.
Przez cięcie metali, o którym mowa wyżej, rozumie się cięcie gazowe lub łukiem elektrycznym. Przez zgrzewanie i lutowanie, o którym mowa wyżej, rozumie się zgrzewanie lub lutowanie metali przy użyciu otwartego płomienia.
Cięcie, spawanie, zgrzewanie lub lutowanie metali w przypadkach, o których mowa wyżej oraz na wieżach szybowych wykonuje się każdorazowo na warunkach ustalonych w zezwoleniu wydanym przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
Osoba przebywająca w wyrobiskach powinna:
1. mieć przydzielony sprzęt oczyszczający ucieczkowy (pochłaniacz ochronny górniczy) albo sprzęt izolujący układ oddechowy (aparat regeneracyjny ucieczkowy lub powietrzny butlowy),
2. być przeszkolona w zakresie posługiwania się tym sprzętem,
3. potwierdzić odbycie przeszkolenia własnoręcznym podpisem.
Osoba, której przydzielono sprzęt ucieczkowy powinna:
1. posiadać go przy sobie, od chwili zjazdu do wyrobisk do chwili wyjazdu na powierzchnię,
2. posługiwać się nim zgodnie z instrukcją użytkowania oraz chronić przed uszkodzeniem,
3. odbywać okresowe szkolenia teoretyczne i praktyczne w zakresie posługiwania się takim sprzętem.
Osoby przebywające w wyrobiskach korytarzowych drążonych w węglu, przewietrzanych wentylacją odrębną na długości powyżej 300 m, posiadają przy sobie aparaty regeneracyjne ucieczkowe.
Kontrolę przestrzegania wymagań dotyczących sprzętu ucieczkowego wykonują osoby dozoru ruchu zakładu górniczego.
Ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego przeznaczony jest wyłącznie do samoratowania się ludzi i stanowi indywidualne zabezpieczenie układu oddechowego użytkownika w razie wystąpienia atmosfery nie nadającej się do oddychania.
Dla indywidualnego zabezpieczenia układu oddechowego użytkownika można stosować tylko taki ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego, który został dopuszczony do stosowania w zakładach górniczych na podstawie odrębnych przepisów.
Niedozwolone jest używanie ucieczkowego sprzętu ochrony układu oddechowego do wykonywania prac podczas akcji ratowniczych.
Kierownik ruchu zakładu górniczego zapewnia pomieszczenia do przechowywania, wydawania, konserwacji oraz kontroli sprzętu ochrony układu oddechowego.
Ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego przechowuje się na powierzchni zakładu górniczego w specjalnie do tego celu przeznaczonych pomieszczeniach, zwanych "punktami wydawczymi", zlokalizowanych na drodze dojścia do szybu zjazdowego.
Kierownik działu wentylacji jest odpowiedzialny za gospodarkę ucieczkowym sprzętem ochrony układu oddechowego oraz obsługę, konserwację i kontrolę tego sprzętu.
Kierownik punktu wydawczego ucieczkowego sprzętu ochrony układu oddechowego, wyznaczony przez kierownika ruchu zakładu górniczego, jest odpowiedzialny za:
1. prawidłowe funkcjonowanie punktu wydawczego, stan techniczny ucieczkowego sprzętu ochrony układu oddechowego i właściwe szkolenie pracowników w użytkowaniu tego sprzętu,
2. właściwą obsługę, konserwację i kontrolę ucieczkowego sprzętu ochrony układu oddechowego przez pracowników przeszkolonych w tym zakresie.
W przypadku gdy liczba aparatów regeneracyjnych ucieczkowych lub powietrznych butlowych w punkcie wydawczym zakładu górniczego nie przekracza 200 sztuk, nadzór, obsługę, naprawę, konserwację i kontrolę tych aparatów może prowadzić kopalniana stacja ratownictwa górniczego.
Przez pożar podziemny rozumie się wystąpienie w wyrobisku podziemnym otwartego ognia - żarzącej lub palącej się płomieniem otwartym substancji oraz utrzymywanie się w powietrzu kopalnianym dymów lub utrzymywanie się w przepływowym prądzie powietrza stężenia tlenku węgla powyżej 0,0026%.
Pojawienie się w powietrzu kopalnianym dymów lub tlenku węgla w ilości powyżej 0,0026%, w wyniku stosowania dopuszczalnych procesów technologicznych, w szczególności robót strzałowych, prac spawalniczych, pracy maszyn z napędem spalinowym lub wydzielania się tlenku węgla wskutek urabiania, nie podlega zgłoszeniu i rejestrowaniu jako pożar podziemny.
Akcją ratowniczo-gaśniczą na powierzchni zakładu górniczego kieruje kierownik ruchu zakładu górniczego, a komendant straży pożarnej (kierownik innej jednostki ratowniczej) lub osoba przez niego wyznaczona prowadzi tę akcję.
W straży pożarnej (jednostce ratowniczej) podczas akcji ratowniczo - gaśniczej stosuje się regulaminy i zasady obsługi sprzętu obowiązujące w Państwowej Straży Pożarnej.
Kierujący akcją ratowniczo-gaśniczą jest uprawniony do:
1. wydawania rozkazów i poleceń,
2. podziału terenu akcji na odcinki bojowe i wyznaczania ich dowódców,
3. powołania sztabu akcji lub zespołu doradców składających się ze specjalistów różnych dziedzin.
Każda osoba, która zauważyła pożar, natychmiast:
1. alarmuje:
a) pracowników zatrudnionych w rejonie pożaru,
b) dyspozytora ruchu zakładu górniczego,
2. przystępuje do akcji ratowniczo - gaśniczej, polegającej na:
a) ratowaniu życia zagrożonych osób,
b) gaszeniu pożaru za pomocą urządzeń i sprzętu gaśniczego,
c) wykonywaniu poleceń kierującego akcją ratowniczą.
Przykłady rozmieszczenia sprzętu gaśniczego pod ziemią
1 |
Pomieszczenie szybikowej maszyny wyciągowej |
2 gaśnice proszkowe 6 kg |
2 |
Komora i hala pomp głównego odwadniania |
3 gaśnice proszkowe 6 kg |
3 |
Komora rozdzielni głównej |
4 gaśnice proszkowe 6 kg |
4 |
Komora transformatorowa |
2 gaśnice proszkowe 6 kg |
5 |
Komora przetwornic i prostowników |
3 gaśnice proszkowe 6 kg |
6 |
Pojazdowa stacja transformatorowa i prostownikowa |
1 gaśnica proszkowa 6 kg |
7 |
Komora ładowania akumulatorów |
1 gaśnica proszkowa 6 kg |
8 |
Warsztat elektryczny |
1 gaśnica pianowa 1 gaśnica proszkowa 6 kg |
9 |
Remiza lokomotyw |
1 gaśnica pianowa 1 gaśnica proszkowa 6 kg |
10 |
Komora warsztatów mechanicznych |
1 gaśnica pianowa 1 gaśnica proszkowa 6 kg |
11 |
Komora z urządzeniami zasilającymi napędy hydrauliczno-olejowe |
2 gaśnice pianowe 2 gaśnice proszkowe 6 kg 1 agregat proszkowy 50 kg |
12 |
Hydrauliczne napędy o pojemności oleju palnego lub emulsji palnej: - do 50 dm3 włącznie |
1 agregat proszkowy 50 kg |
Podstawowe wymagania dotyczące rurociągów przeciwpożarowych.
Rurociągi przeciwpożarowe przeznaczone są do zwalczania pożarów oraz zagrożeń pyłowych.
Kierownik ruchu zakładu górniczego może zezwolić na wykorzystanie rurociągów przeciwpożarowych do innych celów niż wymienione wyżej. Rozpoczęcie i zakończenie wykorzystywania rurociągu przeciwpożarowego do innych celów powinno być zgłoszone i odnotowane u dyspozytora ruchu.
W akcji ratowniczej rurociągi przeciwpożarowe mogą być użyte do podawania powietrza, tlenu oraz napojów dla zagrożonej załogi. Rurociągi przeciwpożarowe powinny być przystosowane do szybkiego połączenia z rurociągami sprężonego powietrza na wlotach do poszczególnych pokładów lub rejonów.
Rurociągi przeciwpożarowe powinny być:
1. doprowadzone do wszystkich podszybi i nadszybi szybów, podszybi i nadszybi szybików oraz do wszystkich czynnych przodków, a w kopalniach eksploatujących kopaliny niepalne do miejsc niebezpiecznych pod względem pożarowym, ustalonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego,
2. zainstalowane w wyrobiskach z grupowymi i rejonowymi prądami świeżego powietrza, w wyrobiskach z przenośnikami taśmowymi oraz w wyrobiskach korytarzowych z prądem powietrza prowadzonym na upad,
3. w zakładach górniczych eksploatujących kopaliny niepalne dopuszcza się instalowanie rurociągów w innych wyrobiskach ustalonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
Rurociągi przeciwpożarowe powinny zapewniać pobór wody z hydrantu w końcowych punktach sieci w ilości co najmniej 0,6 m3/min, przy ciśnieniu nie mniejszym niż 0,4 MPa. Parametry te powinny być spełnione niezależnie od poboru wody do celów technologicznych.
Ciśnienie statyczne wody w rurociągach przeciwpożarowych, z wyjątkiem rurociągów zabudowanych w szybach, nie powinno przekraczać 1,6 MPa. Kierownik ruchu zakładu górniczego może zezwolić na stosowanie wyższych ciśnień pod warunkiem zabudowania przed hydrantami zaworów redukujących ciśnienie statyczne do 1,6 MPa lub zastosowania armatury dostosowanej do wyższych ciśnień. W przypadku stosowania zaworów redukcyjnych rurociągi przeciwpożarowe powinny być wyposażone w zawory bezpieczeństwa.
Rurociągi przeciwpożarowe powinny mieć główne i rezerwowe zasilanie.
Główne zasilanie rurociągów przeciwpożarowych powinno odbywać się ze zbiorników wodnych powierzchniowych lub zbiorników wodnych dołowych.
Dla rezerwowego zasilania rurociągów przeciwpożarowych można wykorzystać rurociągi głównego odwadniania zakładu górniczego przez połączenie ich z rurociągami przeciwpożarowymi:
1. bezpośrednio przy ciśnieniu statycznym wody do 1,6 MPa (16 kG/cm2),
2. poprzez zawór redukcyjny przy ciśnieniu statycznym wody powyżej 1,6 MPa.
Rurociągi przeciwpożarowe powinny być tak zabudowane, aby nie ograniczały funkcjonalności wyrobisk i urządzeń w nich zabudowanych, nie były narażone na uszkodzenia oraz umożliwiony był dostęp do zasuw i hydrantów.
Zasuwy w rurociągach przeciwpożarowych instaluje się:
1. w nadszybiach i podszybiach szybów i szybików,
2. na początku wszystkich odgałęzień rurociągów,
3. w chodnikach głównych i przekopach w odstępach nie większych niż 400-600 m.
Rurociągi przeciwpożarowe powinny być wyposażone w zawory hydrantowe z nasadami o średnicy 52 lub 75 mm.
Przy zaworach hydrantowych w miejscach łatwo dostępnych zabudowuje się szafki hydrantowe. W miejscach, w których powinny być zainstalowane dwie lub więcej szafek hydrantowych, można stosować jedną z wężami pożarniczymi podwójnej długości.
Szafka hydrantowa powinna zawierać następujący sprzęt pożarniczy, dostosowany do średnicy hydrantu:
1. odcinek węża pożarniczego W-52 bądź W-75,
2. prądownicę 52 mm lub 75 mm,
3. klucz do łączenia węży, przystosowany również do otwierania zaworów hydrantowych.
W przypadku wyposażenia szafek w węże pożarnicze nie odpowiadające średnicy nasad zaworu hydrantowego, szafki te wyposaża się w dwa odpowiednie przełączniki.
Rurociągi przeciwpożarowe powinny być pomalowane na kolor czerwony lub oznakowane przez wykonanie na rurociągu pierścieni w kolorze czerwonym, szerokości co najmniej 150 mm, w odstępach nie większych niż 6 m.
Przy hydrantach w miejscach widocznych umieszcza się tabliczki orientacyjne wskazujące położenie hydrantu.
Tabliczka orientacyjna powinna być wykonana w kształcie trójkąta równobocznego z białym tłem i czerwonym obrzeżem, na której wpisuje się numer hydrantu i średnicę nasady.
Wyszukiwarka