NAZWA EPOKI RAMY CZASOWE |
FILOZOFIA |
WYDARZENIA POLIT., GOSP., SPOŁECZNE KRAJU |
WZORZEC BOHATERA |
GATUNKI LITERACKIE, STYLE |
GŁÓWNE DZIEŁA I ICH PROBLEMATYKA |
ŚREDNIOWIECZE (epoka między starożytnością a renesansem)
Ramy czasowe:
- w Europie : IV - XIV w. - w Polsce : X - XVI w. (1543 r.)
Literatura średniowieczna - skromność (autorzy nie podpisywali się pod swoim dziełem w przeciwności do następnej epoki - renesansu) |
Św. Augustyn (augustynizm) - wprowadził dualistyczny podział na Państwo Boże i świat doczes-ny. Powinnością człowieka jest poznanie Boga, od którego łaski zależy los ludzki, i swojej duszy. Ważne jest także nieustanne oczyszczanie serca, wyrzeczenie się dóbr doczesnych. Św. Augus-tyn wpłynął na rozwinięcie się scholastyki - nauki próbującej rozumowo udowodnić dogmaty wiary.
Św. Tomasz z Akwinu - twórca gradualizmu (gradacja, stopnio-wanie). Rozum pojmował tak, jak Arystoteles. Uważał, że każde stworzenie ma określony stopień doskonałości. Trzeba służyć Bogu na miarę swoich możliwości i dążyć do doskona-lenia się. Człowiek prawy, etyczny, sprawiedliwy, jest dobrym chrześcijaninem.
Św. Franciszek z Asyżu (franciszkanizm) - program wiary radosnej, płynącej z miłości do świata i człowieka, poddanej ewangelicznym naka-zom miłosierdzia, braterstwa i ubóstwa. Dla św. Franciszka wszyscy ludzie są braćmi: bogaci i ubodzy, grzesznicy i święci, a także niechrześcijanie (siostro, bracie).
Teocentryzm - ogólnie panująca w średniowieczu filozofia, która Boga umieszczała w centrum świata |
Kraków - polityczna i kulturalna stolica Polski
|
Święty - cudowne znaki przy narodzeniu; w dzieciństwie mądry, pobożny; w młodości dobry dla biednych, pokorny; nie dba o majątek; żyje w czys-tości, zadaje sobie cierpienie; śmierci towarzyszą cuda
Rycerz - odważny; wierny władcy; pobożny; nade wszys-tko kochający Boga; walczący z niewiernymi; krzewiący wiarę chrześcijańską; patriota; posia-da nadludzką moc i umiejęt-ności walki; wierny w przyjaźni
Władca - pobożny, mężny, mądry, srogi ale sprawiedliwy; przebiegły i rozsądny w walce.
Pareneza - pouczenie poprzez propagowanie wzoru postępo-wania |
gatunki świeckie:
style w sztuce:
|
„Legenda o św. Aleksym” - wiódł dostatnie i wesołe życie; świadomie odrzucił dobra do-czesne (majątek, żona); dobro-wolnie skazuje się na cierpienie i poniżenie (leży pod kościołem, 16 lat pod schodami domu ojca - pomyje); śmierć: dzwony same biją; woń jego ciała uzdrawia innych; dusza Aleksego dostała się do Nieba. (augustynizm, teo-centryzm) „Pieśń o Rolandzie” - utwór francuski (XI / XII w.); Roland to rycerz Karola Wielkiego; jego gwardia została otoczona przez Saracenów (muzułmanie); nie chce wezwać pomocy (honoro-wy), umiera, jego duszę zabiera archanioł Gabriel i św. Michał. „Kronika polska” Galla Anoni-ma - autor za wzór władcy sta-wia Bolesława Krzywoustego i Bolesława Chrobrego.
„Bogurodzica” - teocentryzm „Lament świętokrzyski”
„Ojcze nasz”, „Zdrowaś Mario” „Kazania świętokrzyskie” „Kazania gnieźnieńskie” „Psałterz floriański” „Psałterz puławski” „Biblia królowej Zofii” _______________________
„O zachowaniu się przy stole” - Słota „Satyra na leniwych chłopów” „Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią” „Kronika polska” Galla Anoni-ma „Kronika” W. Kadłubka „Kronika” J. Długosza |