39. KONTEKSTY ŚWIADOMOŚCI W INTERAKCJI.

Symboliczny interakcjonizm, wychodząc od stwierdzenia, iż społeczna interakcja jest interakcją między osobami działającymi a nie pomiędzy czynnikami im przypisywanymi [Blumem], a więc zakłada „otwarty kontekst świadomości” racjonalnie działającego aktora jako typ idealny.

Koncepcja różnych typów kontekstów świadomości uczestników interakcji została sformułowana przez Glassera i Straussa [1977] . Zgodnie z kluczowym stanowiskiem symbolicznego interakcjonizmu Strauss i Glassner przyjęli, iż zjawisko świadomości jest centralne w badaniu interakcji. Przez „kontekst świadomości” [awarness context] rozumieli oni całkowitą kombinację tego, co każdy uczestnik wie o tożsamości partnera i jego własnej tożsamości w oczach tego partnera.

Przez kontekst mamy na myśli strukturalną jednostkę o całościowym porządku szerszym aniżeli jednostka badana: interakcja. Kontekst świadomości otacza interakcję i wywiera na nią wpływ. Kontekst świadomości w szerszym rozumieniu jest całością tego, co specyficzni ludzie, grupy, organizacje czy narody wiedzą na dany temat.

Kontekst ten jest więc każdorazowo konfiguracją w ramach społecznego podziału władzy [Beger, Luckman, 1983].

Glasser i Strauss zidentyfikowali cztery typy kontekstów świadomości. Chociaż formułowali je w odniesieniu do interakcji kierowanych tożsamością, mogą one być, przy zakładanym przez nich szerszym rozumieniu kontekstu świadomości, odniesione do interakcji kierowanych również wartościami. Wówczas zamiast o tożsamości trzeba mówić ogólnie o komunikowanym znaczeniu.

	TYP KONTEKSTU ŚWIADOMOŚCI:	Mamy z nim do czynienia wówczas, gdy:
1.	OTWARTY	każdy z uczestników interakcji jest świadomy prawdziwej tożsamości drugiego, a także własnej tożsamości w oczach partnera
2.	ZAMKNIĘTY	jeden z uczestników interakcji bądź nie zna tożsamości partnera, bądź sposobu widzenia własnej tożsamości przez partnera
3.	PODEJRZLIWY	m o d y f i k a c j a z a m k n i ę t e g o jeden z uczestników ma podejrzenia co do prawdziwej tożsamości partnera lub widzenia jego własnej tożsamości przez partnera, albo też co do obu tych kwestii
4.	UDAWANY	m o d y f i k a c j a o t w a r t e g o obydwaj partnerzy są w pełni świadomi, lecz udają że nie są świadomi swych prawdziwych tożsamości

cztery typy kontekstów świadomości według Glassera i Straussa

Następujące w każdym z tych kontekstów interakcje mają tendencję do jego zmiany. Empirycznym problemem pozostaje badanie kierunku wzoru zmian.

Koncepcją Glassera i Straussa odnosicie do KONCEPCJI POZIOMÓW INTERPRETACJI Turnera.

Głosi ona, że interakcje symboliczne jako procesy wskazywania i interpretowania znaczeń różnią się w zależności do tego, w jakiej relacji pozostaje interpretacja znaczeń przez uczestnika interakcji do znaczeń komunikowanych przez partnera. Turner wyróżnia trzy poziomy, na jakich może odbywać się interpretacja.

KONCEPCJA POZIOMÓW INTERPRETACJI Turnera:

	POZIOM INTERPRETACJI:	Interpretacja na tym poziomie odbywa się wówczas, gdy:	Towarzyszący typ kontekstu świadomości
1.	POWIERZCHOWNY	akceptuje się znaczenia otwarcie komunikowane przez partnera (nie zakłada się możliwości, że partner przypisuje inne znaczenie swojemu działaniu, a inne znaczenie tego działania wskazuje swojemu partnerowi)	OTWARTY
2.	EMPATYCZNY	przypisuje się inne znaczenie działaniom partnera, aniżeli te, które on otwarcie komunikuje, ponadto załada, że partner jest ich sam świadomy	PODEJRZLIWY lub UDAWANY
3.	DIAGNOSTYCZNY	Dokonuje się interpretacji róznej od znaczeń otwarcie komunikowanych przez partnera i jednocześnie zakłada, że partner nie jest ich świadomy (typowym przykładem interpretacja wypowiedzi pacjenta przez psychiatrę)	ZAMKNIĘTY

Turner stawia hipotezę, iż w interakcjach kierowanych zadaniem dominuje interpretacja powierzchowna, zaś w interpretacjach kierowanych tożsamością interpretacje dokonywane są na poziomie empatycznym i diagnostycznym.

40. ZASOBY WIEDZY POTOCZNEJ W DEFINIOWANIU SYTUACJI.

/wiedza potoczna - ogólnie/

Pomimo zauważalne niekiedy tendencji do zbytniego akcentowania przez symboliczny interakcjonizm fenomenu powstawania nowych znaczeń w sytuacjach społecznych, kierunek ten przyjmuje też szerszy kontekst uprzednio sformułowanych znaczeń. Nigdy nie została zarzucona Thomasa idea „kulturowej definicji sytuacji”, odsyłająca do ustalonych już znaczeń - do szerszych zasobów wiedzy, jaką posługują się uczestnicy interakcji. Systematyczne analizy wiedzy potocznej prowadził Schutz.

Punktem wyjścia dla niego jest teza o istnieniu wielu rzeczywistości. Podstawową z nich jest rzeczywistość codzienna, w której panuje względnie neutralny pogląd na świat. Jest to możnaby powiedzieć świat obdarzony „współczynnikiem humanistycznym”. Istnieje bowiem dzięki myślom i działaniom ludzkim. Ta teza Schutza jest w pełni zbieżna z podstawową dla pragmatyzmu i symbolicznego interakcjonizmu zasadą świadomego uczestnictwa ludzi w interakcjach. Ponieważ życie codzienne stanowi przede wszystkim sferę działania, w myśleniu ludzi przeważa motyw pragmatyczny. Uwaga zdeterminowana jest przez to co się zrobiło lub to, co planuje się zrobić.

Ten świat „życia codziennego” jest według Schutza podstawową rzeczywistością człowieka. Doświadczany jest z perspektywy naturalnej. Jego realność, zrozumiałość, intersubiektywność i możliwość porozumienia w nim przyjęte są za oczywiste.

Działania ludzkie mogą być według Schutza wytłumaczone tylko wtedy, jeśli wyjdzie się od opisu fundamentalnych struktur wiedzy potocznej. Zdroworozsądkowa wiedza, która leży u podstaw codziennych interakcji jest uporządkowana według pragmatycznych zasad. Świat interpretowany jest bowiem, przede wszystkim, jako możliwe pole działania wszystkich jego uczestników i jednocześnie jako taki, który ogranicza możliwość wolnego działania każdego z nich.

Działanie rozwija się w oparciu o subiektywny zespół znaczeń, związanych z zamiarem działania, który kształtowany jest w oparciu o konkretne, indywidualne zainteresowania działającego. Wiedza dotyczy zatem tych obiektów, które mogą wpłynąć na przebieg działania. A więc motyw użyteczności jest w życiu codziennym motywem wiodącym. Dlatego pierwsze miejsce zajmuje wiedza o charakterze przepisu [recipe knowledge] tj. znajomość skutecznych sposobów wykonywania czynności.

Pragmatyczny charakter wiedzy potocznej uwypuklają cztery podstawowe kategorie, w których ujmuje ją Schulz. Są to: 1. zainteresowanie, 2. ważność, 3.oczywistość, 4. sytuacyjność.

Potoczna wiedza nie jest uporządkowana logicznie. Jest to wiedza pragmatyczna i w związku z tym określona sytuacyjnie. Gromadzona jest w coraz to nowych sytuacjach działania. Ta nowa wiedza (pochodząca z nowych sytuacji) nie musi być uzgadniana z wcześniejszą, jeśli ta nie dotyczyła elementów tworzących zaistniałą problematyczną sytuację.

/wiedza potoczna - zasoby tj. TYPIZACJE/

Najważniejsza dla symbolicznego interakcjonizmu, z dorobku Schutza, jest jego koncepcja TYPIZACJI, sformułowana w szerszym kontekście analizy „wiedzy potocznej. Schutz skupiał uwagę na bezpośredniej interakcji, jako podstawie rzeczywistości społecznej. Podstawą jest interakcja w tym sensie, że wyłaniają się z niej społeczne znaczenia. Jest to rzeczywistość w zasięgu bezpośredniego doświadczenia. Jednakże sytuacja ta i interakcja ma miejsce w uprzednio już zdefiniowanym kontekście wiedzy. Oprócz bezpośredniego doświadczania partnera osoba wnosi do każdej, konkretnej sytuacji ZASÓB UPRZEDNIEJ WIEDZY, która zawiera sieć typizacji jednostek ludzkich w ogólności, ich motywów, celów i wzorów działania. Wiedza ta zawiera także znajomość schematów interpretacji, obiektywnych systemów znaków, a w szczególności języka naturalnego. Wiedza ta podlega nieustannej modyfikacji.

Schutz, mówiąc o znaczeniu, wskazuje, iż wykracza ono poza działanie. Podstawą interpretacji działań własnych i działań partnerów jest „matryca znaczeń”, wykraczająca poza „tu i teraz” teraźniejszego doświadczenia. Ta właściwość znaczeń jest podstawą typizacji rzeczywistości społecznej. Typizacje są społecznymi definicjami wszystkich zdarzeń, doświadczeń i ich scenerii. Gwarantują „normalność” sytuacji.

Schulz mówi o typizacji w potrójnym sensie:

1. typizacje - inaczej typy idealne - to wiedza poprzednio uzyskana w bezpośrednim doświadczeniu, utrzymywana jako niezmienna

2. typizacje - to wiedza zakomunikowana przec partnera, jako jego bezpośrednie doświadczenie, również uznana za niezmienną

3. typizacje - to wiedza uzyskana za pośrednictwem „dzieł”, będących świadectwem świadomego doświadczenia

Wyróżnia się dwie relacje w jakich zachodzą typizacje:

1. relacja „MY” - doświadczenie „my” w interakcji twarzą w twarz jest podstawą typizacji, podczas niej najwięcej znaków odnoszących się do doświadczeń partnera jest dostępnych innym uczestnikom, w związku z tym te typizacje są bardziej zindywidualizowane

2. relacja „ONI” - przeciwna do „my”, stanowi typ anonimowy, buduje świat składający się z uwierzytelnianych raportów świadków, owocuje typową wiedza o typowych procesach

Tak jak pragmatyczna jest geneza, pragmatyczne są tez funkcje typizacji. Typy tworzy się w związku z podręcznym celem działania. Ono określa, jakie cechy należy uogólnić jako własności pewnej klasy obiektów, a jakie cechy indywidualne zostaną pominięte. Schematy typizujące są warunkiem zrutynizowanych działań. Znajomość typizacji gra istotną rolę w imaginatywnym konstruowaniu przebiegu działania. Kiedy ludzie konstruują w wyobraźni swoje czyny, antycypują wypowiedzi partnerów, antycypują także typizacje, którym poddadzą ich działania partnerzy. Każde działanie jednostki jest w jej świadomości podstawą typizacji dla partnera. Typizacje rządzą więc postępowaniem oraz przebiegiem interakcji, ukierunkowując ją.

Interakcje KIEROWANE dzielą się na dwa typy: interakcje kierowane tożsamością i interakcje kierowane zadaniem.

Interakcje kierowane tożsamością - celem działającego jest kontrola doświadczenia znaczenia własnej osoby przez partnera

Interakcje kierowane zadaniem - działający kierują się ku jakimś wartościom, celom, a ochrona czy lansowanie określonego znaczenia własnej osoby jako wartości jest co najwyżej środkiem, a nie celem interakcj

3

Interakcje społeczne

---