KULTURA FIZYCZNA: M.Demel ”Kultura fizyczna obejmuje te wszystkie wartości które wiążą się z fizyczną postacią i fizycznym funkcjonowaniem człowieka, zarówno w jego własnym odczuciu, jak też w obrazie społecznie zobiektywizowanym. Wartości te- najogólniej mówiąc- odnoszą się do zdrowia, budowy i postawy ciała, odporności, wydolności, sprawności i urody.” KRYTERIA KULTURY FIZYCZNEJ-
1. świadomość potrzeb i możliwości swojego ciała: • uświadomienie każdego, ze ruch jest potrzebny w każdym etapie naszego życia dla zapewnienia odpowiedniej jego jakości Poprzez ruch i do ruchu człowiek został stworzony, -świadomość możliwości, -mówi o wiedzy na temat zdolności indywidualnych (genetycznych) człowieka. Populację dzielimy na grupy o najwyższych 16% możliwościach, średnich 68% i przeciętnych 16%. 2. odpowiednie zachowana służące temu ciału: -zachowania aktywna nie wystarczy siedzieć i być niezadowolonym z braku możliwości, -systematyczność żeby były efekty, -zachowana liczące się z możliwościami (dobór rodzaju aktywności, intensywności),3. relatywne do tych potrzeb i możliwości rezultaty owych zachowań, np. dla sportowca będzie zdobywanie wysokich miejsc a dla osoby przeciętnej będzie osiąganie rezultatów dla każdego innym wkładem pracy (jak najlepsze).Kryteria te wzajemnie się uzupełniają Jedno wypływa z drugiego i wszystkie są jednakowo ważne. Dziedziny kultury fizycznej to: Wychowanie fizyczne: to w potocznym języku ćwiczenie ciała, Rekreacja- to zespól zachowań które realizuje człowiek w swoim czasie wolnym od pracy, utożsamiany jest z procesem wypoczynku a więc regeneracją sił z usuwaniem skutków zmęczenia, Rehabilitacja- pozostaje z służbie osób niepełnosprawnych, mam za zadanie przywrócenie częściowo lub całkowicie pełną sprawność ruchową. Sport- rozwijanie sprawności fizycznej i dążenie w współzawodnictwie do osiągnięcia jak najlepszego wyniku. Kalokagatia-(kalos-piękny, agatos-dobry) jest to ideał wychowawczy w starożytnej Grecji postulujący harmonijne zespolenie sprawności fizycznej i piękna ciała ludzkiego z walorami moralnymi charakteru oraz wyćwiczonego umysłu.
FUNKCJE W KULTURZE FIZYCZNEJ-STYMULACYJNA- rozwoju w ontogenezie- W życiu osobniczym, można wyróżnić trzy okresy młodości(anafaza- przewaga zmian konstruktywnych nad destruktywnymi), dojrzałości(mezofaza, równowaga), i starości(katalaza, procesy destrukyywnw). W tych okresa aktywnośc ruchowa spełnia m.in. role czynnika stymulacji. Stymulacja w zakresie kultury fizycznej polega na , w I fazie życia na wspomaganiu rozwoju(funkcja porewolucyjna), w II - na podtrzymaniu osiągniętego stanu(funkcja konserwacyjna), w III- na czynnym przeciw działaniu znamionom starczym(funkcja antyinwolucyjna). FUNKCJA ADAPTACYJNA- dotyczy adaptacyjnej roli aktywności człowieka w dziedzinie kultury fizycznej na przestrzeni życia- w okresie ewolucji(rozwoju) polega na dążeniu do podwyższenia tolerancji ustroju na działanie możliwie wszystkich bodźców generowanych przez środowisko zewnętrzne, w fazie transwolucji(dojrzałości)- na wspomaganiu procesu przystosowania się do środowiska życia i warunków pracy zawodowej, w okresie inwolucji(starzenia się)- na łagodzeniu skutków zmiany trybu życia w związku z przejsciem w stan spoczynku oraz ograniczona sprawnością i wydolnością organizmu w wyniku zmian starczych.
FUNKCJA KOMPENSACYJNO-KOREKTYWNA- kompensacja- zapobieganie, korektywa- leczenie. W okresie rozwoju organizmu najłatwiej jest zapobiegać na drodze kompensacji i leczyc w toku postepowania korekcyjnego wszelkie zaburzenia prawidłowości rozwoju. W okresie dojrzałości kom. i kor. Powinny koncentrowac się głównie wokół profilaktyki oraz terapi schorzeń zawodowych i cywilizacyjnych. W okresie starzenia kom. funkcja uczestnictwa w k.f., oprócz łagodzenia skutków przejęcia z aktywnego do pasywnego zawodowo trybu życia, winna przejawiac się w zapobieganiu przedwczesnym zmianom starczym w obrębie poszczególnych układów.
Kształcenie.Celem kształcenia jest rozwijanie dyspozycji instrumentalnych, umożliwiających człowiekowi rozumienie i przekształcenie siebie i swego otoczenia. Efektem kształcenia jest wiedza i umiejętności umożliwiające skuteczne i sprawne postępowanie. Przedmiotem kształcenia mogą być tylko te wiadomości i umiejętności, które wcześniej zostały odkryte i weszły do dorobku kultury. Przekazywanie i przyswajanie wiedzy i umiejętności w procesie kształcenia wpływa na rozwój człowieka, dzięki czemu może on uzyskane kompetencje intelektualno - sprawnościowe nie tylko wykorzystywać, ale także twórczo rozwijać. Pod pojęciem kształcenia można rozumieć: intencjonalny przekaz wiedzy i umiejętności z pokolenia na pokolenie. Wychowanie.Celem wychowania jest rozwijanie dyspozycji kierunkowych orientujących się w tym, czym należy się w swym postępowaniu kierować. Istotą wychowania jest zawsze dążenie do urzeczywistniania jakichś ideałów, które mają znaczenie dla jednostki lub dla społeczeństwa. Wychowanie najprościej można określić jako: intencjonalny przekaz ideałów i wzorów postępowania z pokolenia na pokolenie. Fizyczne kształcenie - intencjonalny przekaz wzorów zachowań dotyczących ciała. Fizyczne wychowanie - intencjonalny przekaz wzorów wartości dotyczących ciała. Motoryczność-ogół możliwości zachowań i potrzeb ruchowych człowieka. Sprawność motoryczna - ogół możliwości w zakresie wszechstronnego władania ciałem z użyciem siły, szybkości wytrzymałości i gibkości. Składają się na nią sprawności fizyczna i ruchowa. Sprawność fizyczna-jest wypadkową predyspozycji wrodzonych i właściwości nabytych w zakresie rozwoju czterech cech sprawności (siła.szybkość.wytrzymałość.gibkość.) Sprawność ruchowa - rezultat uczenia się i nauczania umiejętności mchowych warunkujących wszechstronne władanie ciałem.
Etapy ewolucji poglądów na istotę wf: 1 - wychowanie (kształtowanie) ciała, 2 - wychowanie poprzez ciało, 3 - kształtowanie ciała i wychowanie, 4 - wychowanie w trosce o ciało (wychowanie do KF).
Ad.1. Koncepcja wychowania ciała była jawnie i wyłącznie nastawiona na zaspokojenie potrzeb doraźnych człowieka. Wyraźnie tez obarczona ówczesnym sposobem patrzenia na rolę wychowania, wychowanka traktowała jako bierny przedmiot oddziaływań wychowawczych.
Ad.2. „Ciało ma być punktem zaczepienia, lecz celem - cały człowiek”. W myśl takiego rozumowania zamierzano więc oddziaływać na wszystkie sfery osobowości człowieka (fizyczną, moralną, umysłową, estetyczną) poprzez aktywność fizyczną i wpływ czynników naturalnych. Słabością tej koncepcji była naiwna wiara w to, że za pomocą fizycznych środków można wielostronnie i całościowo oddziaływać na człowieka.
Ad.3. Stanowisko kompromisowe pomiędzy wychowaniem ciała a wychowaniem poprzez ciało. W tej koncepcji odczuwano (Z. Gilewicz) konieczność włączenia wf w ramy wychowania właściwego jako pełnoprawnego składnika procesu pedagogicznego. Stąd konieczne stały się zabiegi związane z potrzebą akcentowania związków wf z wychowaniem umysłowym, moralnym i estetycznym. Ta koncepcja jednak z jednej strony ograniczała rozumienie tego co swoiste dla wf wyłącznie do ciała, a z drugiej nadmiernie rozciągała zadania ogólnowychowawcze.
Ad.4. Poczęto stopniowo przenosić swoiste cechy wf ze sfery wyłącznie i często dotąd instrumentalnej (nauczania i usprawniania) również w sferę wychowania właściwego, czyli zamierzonego kształtowania jakiegoś nowego zespołu postaw, przekonań i wartości. Przy czym owe postawy, przekonania i wartości nie odnoszą się już do wychowania i osobowości w ogóle, a poczynają wyznaczać zachowanie człowieka właśnie w dziedzinie dbałości o jego ciało i fizyczne funkcjonowanie. O tym czy mamy do czynienia z wychowaniem decyduje fakt wytworzenia się odpowiednich postaw, przekonań, poglądów i aspiracji. Istotne jest, czy działania nasze dokonały zmiany w świadomości, czy bogatsza stała się osobowość wychowanka, czy zmienił się jego stosunek do ciała, zdrowia, sprawności ruchowej, higieny.
Wersje teorii wychowania fizycznego. M. Demel Wersja biotechniczna. Jej promotorem jest Jędrzej Śniadecki, którą ją ułożył w spójną konstrukcję i sformułował główne twierdzenia. Postrzegał człowieka jako twór naturalny nawet, gdy rozwijał myśl społeczną. Toteż skwapliwie przejął zasady pedagogiki J.J. Rousseau, ograniczając swą kompetencję do „wychowania lekarskiego”. Śniadecki dystansował się od innych dziedzin wychowania, które zresztą uważał za mętną spekulacje. Zawierał wprawdzie głos i w sprawach nauczania i edukacji moralnej, czynił to jednak ubocznie i zawsze jako rzecznik natury, obrońca rozwojowych interesów dziecka. Przyjąwszy taki punkt wyjścia i taką postawę wobec wychowania, zarysował dla swej dziedziny stosowne pola naukowej penetracji. Pierwsze z tych pól to diagnostyka rozwoju. Ponieważ praktyka wychowania fizycznego została zdominowana czynnikiem ruchu, sprowadziła się do ćwiczeń fizycznych, teoria zaczęła skupiać się wokół zagadnień motoryczności człowieka. Do kluczowych pojęć omawianej teorii należą: wydolność organizmu, sprawność fizyczna, sprawność ruchowa. Wyodrębniano i nauczono się badać poszczególne cechy motoryczne: siłę, moc, zwinność, gibkość → wymierne ilościowe, płynność i transmisja ruchu, antycypacja, rytmika → niewymierne jakościowe. Co więcej schodząc w głąb badano psychomotorykę, a więc takie zjawiska jak czas reakcji na bodźce, jak pamięć i wyobraźnię ruchową, precyzję i koordynację czyli zdolność ruchów, symetrię i asymetrię motoryczną, zjawisko transferu treningowego i wiele innych Wersja kulturowa. Jest ona w swej koncepcji diametralnie różna od poprzedniej i stanowi pierwszy wariant orientacji humanistycznej. Pojawiła się na fali filozofii marksistowskiej, materializmu historycznego. Nic co ludzkie, a więc i ciało człowieka nie jest wyłączone spod praw społeczno - ekonomicznych. Kulturowa wersja wych.fizycz. podjęła walkę z krańcowym programowym biologizmem. Krzysztof Zuchora słusznie zaatakował to wszystko, co spychało wychowanka do przedmiotu biotechnicznych manipulacji. Wskazał na przyrodniczą jednostronność nauki o funkcjach wychowania fizycznego, przeciwstawił się segregacji uczniów według ich cech somatycznych i poziomu fizycznej sprawności, przemówił też za koedukacją, która tworzy wspólnotę kulturową konieczną również i w tej dziedzinie.
Wersja pedagogiczna. Algorytm wspomnianego manewru opracowany został poza pedagogiką, a mianowicie w obszarze medycyny. Ta bowiem, jak wychowanie fizyczne, sytuuje się również na pograniczu nauk przyrodniczych i społecznych, uwikłana jest więc w te same problemy metodologiczne. Warunkiem pełnej skuteczności medycyny jest partnerstwo ze świadomym i aktywnym pacjentem. Pod wpływem ustaleń socjologii i psychologii medycznej - zwrócono uwagę, że trzeba sięgnąć do głębszych pokładów osobowości potencjalnego pacjenta, do jego woli, emocji, światopoglądu. Wówczas dopiero wiedza o zdrowiu może być spożytkowana. Za punkt wyjścia z pedagogiki zdrowia przyjęto prostą tezę: zdrowie podstawą i warunkiem wychowania. Odwróciwszy ją otrzymano sformułowanie interesujące dla pedagoga: wychowanie warunkiem zdrowia. Wynika stąd, że do zdrowia należy wychowywać i to tak, aby każdy umiał i chciał nie tylko chronić zdrowie, ale także je doskonalić.
Motoryczność człowieka-Nauczanie ruchu i usprawnianie organizmu jest głównym celem kształcenia fizycznego. Podstawowym środkiem realizacji tych zadań jest aktywność ruchowa. Zachowanie ruchowe człowieka, jest przedmiotem nauki o motoryczności- całokształt zachowań , możliwości i potrzeb ruchowych człowieka. Klasyfikacja Cz.R. ze względu na motywy i treść- motoryczność produkcyjna- służy pracy i wytwarzaniu rzeczy. Sportowa służy doskonaleniu ciała. Wyrazowa służy przekazywaniu informacji w formie artystycznej(taniec, pantonima). Możliwości i stan motorycznego wyćwiczenia zależą od wielu uwarunkowań osobniczych-wiek, płeć, indywidualne właściwości i predyspozycje kondycyjne, koordynacyjne i strukturalne.Podział właściwości osobniczych-uzdolnienia ruchowe i fizyczne(potencjalne możliwości), sprawność ruchową i fizyczną(aktualny stan). Trening-metody ciągła, przerywana, a wich obrebie-jednostajna, zmienna, interwałowa, powtórzeniowa. METODY NAUCZANIA RUCHU-ANALITYCZNA, SYNTETYCZNA, MIESZANA. OGÓLNEDYDAKTYCZNE-indywidualizacji, systematyczności, stopniowania trudności, poglądowości, świadomości, trwałości efektów. Pochwała i kara. FAZY NAUCZANIA RUCHU- K.Meinel. I faza-koordynacji ogólnej- polega na ukształtowaniu wyobrażenia ruchu, wyniku czego dochodzi do opanowania go w „grubych zarysach”. Metody-pokaz,syntetyczna. II faza-koordynacji precyzyjnej- polega na poprawianiu, doskonaleniu i różnicowaniu ruchu, aż do osiągnięcia pożądanej jego formy. Stosowane metody-analityczno-syntetyczna, słowne, audiowizualne. III faza-stabilizacji i adaptacji- opanowana czynność staje się nawykiem, który wchodzi w skład przejawów postępowania i zachowania motorycznego. Po zakończeniu tej fazy proces nauczania trwa dalej-tzw. wzbogacanie umiejętności.
Kształtowanie postaw prosomatycznych.Chociaż wśród psychologów społecznych nie ma zgody, co do definicji postawy, jednak większość zgadza się, że jest to ocena pozytywna lub negatywna ludzi obiektów i idei. Postawy takie są trwałe w takim sensie, że utrzymują się w przez dłuższy czas. Chwilowa irytacja z powodu czegoś, co ktoś powiedział nie jest postawą, ale trwały, negatywny obraz tej osoby jest postawą. Postawy są pozytywną lub negatywną reakcją na coś. Ludzie nie są neutralnymi obserwatorami świata, ale stale oceniają to, co widzą. Trzy komponenty postawy: Na postawę składają się różne komponenty lub części. Komponentem postawy jest komponent emocjonalny(uczuciowo-motywacyjny), czyli twoje reakcje emocjonalne wobec przedmiotu postawy. Komponent poznawczy(intelektualny), czyli twoje myśli i przekonania o przedmiocie postawy, i komponent behawioralny, czyli twoje działanie, czyli dające się zaobserwować zachowania wobec przedmiotu postawa. Pomimo, że postawy są bardziej trwałe niż chwilowe kaprysy lub wrażenia, to czasami i wrażenia się zmieniają.Postawa może ulec zmienianie poprzez zmianę zachowania. Postawa.Jest to względnie trwała struktura procesów poznawczych, emocjonalnych i tendencji do zachowań odnoszących się do jakiegoś przedmiotu lub jako dyspozycję do pojawienia się takich procesów, w której wyraża się stosunek do tego przedmiotu.
Edukacja Fizyczna. Dziedziną odpowiedzialną za transmisje dorobku kultury fizycznej z pokolenia na pokolenie jest edukacja fizyczna. Dziedzina edukacji jest procesem oddziaływania zarówno na sferę intelektualno - sprawnościową, jak i emocjonalną - wolicjonalną. W nowoczesnym rozumieniu celem poszczególnych dziedzin edukacji nie jest kształtowanie odrębnych stron osobowości, lecz przygotowanie całego człowieka do uczestnictwa w różnych dziedzinach kultury. Pod pojęciem edukacji fizycznej rozumiemy: intencjonalny przekaz wzorów i wartości zachowań dotyczących ciała. Edukacja. Warunkiem ciągłości kulturowej jest edukacja. Gdyby nie było edukacji nie było by, czego z pokolenia na pokolenie w procesie edukacji przekazywać. Można powiedzieć, że edukacja, czyli szeroko rozumiane wychowanie, to proces przygotowania młodych do pokoleń do dorosłego, samodzielnego życia. Ponieważ świat człowieka to świat kultury, celem tego procesu jest przygotowanie do uczestnictwa w kulturze i pomnażanie jej dorobku. Międzypokoleniowy przekaz sposobów i wzorów postępowania dokonuje się spontanicznie, bez udziału edukacji jako czynności zamierzonej. Edukację najprościej można określić jako: intencjonalny przekaz wzorów wartości i wzorów zachowań z pokolenia na pokolenie.
PRAKSEOLOGIA- nauka ta zwana przez najwybitniejszego współtwórcę Kotarbińskiego logiką czynu rozpatruje wszelkie działania celowe w aspekcie ich skuteczności, sprawności, celowości, praktyczności i twórczości. Demel wyróżnił w nim następujące ogniwa: diagnozę (rozpoznawanie warunków) prognozę (przewidywanie skutków), ordynację (programowanie środków) realizację (wykonawstwo programu) i epikryzę (ocenę efektów). DIAGNOZA- przedmiotem diagnozy jako m. In. Podstawy racjonalnego doboru środków kształcenia i wych fiz są warunki osobnicze jakie reprezentuje wychowanek w zakresie zdrowia, sprawności, odporności i wydolności organizmu oraz uzdolnień, zainteresowań, aspiracji i potrzeb ruchowych a także pozaosobnicze-pozostające w dyspozycji wychowawcy. Warsztat diagnostyczny nauczyciela powinien zawierać narzędzia do oceny rozwoju fizycznego postawy i budowy ciała sprawności fizycznej i ruchowej itp. PROGNOZA- jest procesem myślowym, zmierzającym na drodze dedukcji na podstawie wcześniejszego rozpoznania, do określenia z większym od przypadkowego prawdopodobieństwem możliwych do uzyskania rezultatów. Jej trafność zależy w równym stopniu od rzetelności i trafności diagnozy jak i znajomości praw rządzących biologicznym i społecznym rozwojem wychowanków. Rolę w przewidywaniu postępów mogą odegrać typowe metody i narzędzia jak np. testy uzdolnień ruchowych metody oceny temp i harmonii rozrostu itp. ZAPROGRAMOWANIE- program taki oprócz warunków osobniczych musi również uwzględniać warunki pozaosobnicze, związane z wyposażeniem materialnym szczeblem organizacyjnym i profilem edukacyjnym szkło, tradycjami i infrastrukturą środowiska w zakresie kul fiz, poziomem świadomości pedagogicznej rodziców i opiekunów ucznia oraz właściwościami fizjograficznym i urbanistycznymi środowiska jego zamieszkania.
REALIZACJA- jest nie wątpliwie najbardziej spektakularnym ogniwem procesu wychowani fizycznego dlatego pewnie najczęściej stanowi podstawowe kryterium oceny pracy nauczyciela zwłaszcza ze strony nadzoru pedagogicznego. W odróżnieniu od diagnozy prognozy i ordynacji ogniwo wykonawcze procesu kształcenia i wychowania fiz stawia przed nim wymagania wykraczające poza sferę intelektualno-sprawnościową. Efekty zależą w równym stopniu od tego kim jest nauczyciel a więc od jego cech osobowości. OCENA EFEKTÓW- stwarza jedyną szansę ulepszenia pracy nauczyciela na podstawie racjonalnych przesłanek porzez konfrontacje osiągnięć z zamierzeniami. Równocześnie może ona stanowić ogniwo wyjściowe do następnego cyklu działań. Ocena efektów dokonywana przez nauczyciela powinna być połączona z wdrażaniem uczniów do samokontroli i samooceny stanu zdrowia, sprawności i wydolności jako podstawy samokształcenia i samodoskonalenia fizycznego w życiu późniejszym. Oprócz ocen końcowej ważne jest także prowadzeni bieżącej kontroli postępów w celu doraźnej korekty postępowania dydaktyczno-wychowawczego.
1.Formy uczstnictwa-współcześnie do najbardziej wyspecjalizowanych form uczestnictwa w kul.fiz należą:wych.fiz(jako fundament kul.fiz a zarazem podstawowa forma przekazy jej dziedzictwa z pokolenia na pokolenie),rekreacja fizyczna,rehabilitacja ruchowa i sport.Rekreacja fiz.jest tą postacią rekreacji w której podst.środkiem odnowy i samodoskonalenia jest aktywność ruchowa.W przeciwieństwie do innych form rekreacji,które mieszczą się w ramach społecznie porządnej lecz dobrowolnie podejmowanej działalności.Rekreacja fiz.coraz częściej staje się powinnością współczesnego człowieka zarówno względem siebie jak i społeczeństwa.Sport-jest to świadoma dobrowolna działalność człowieka podejmowana głównie dla zaspokojenia potrzeb zabawy,walki,opisu wewnętrznego doskonalenia się w drodze rozwoju cech fiz.wolicjonalnych i umysłowych.Sport rekreacyjny-masowy sport,sport wyczynowy max.dążenia do sprawności zajmowanie czołowych lokat ,wartości materialne.Rehabilitacja ruchowa-współczesnie rehabilitacja jest to kompleksowe działanie państwa i społeczeństwa a zwłaszcza służby ochrony zdrowia ,opieki społecznej,nauki,oświaty kultury oraz organizacji społeczno politycznych zmierzających do zachowania lub przywrócenia normalnych ról społecznych osobom okresowo lub stale niepełnosprawnym psychofizycznie .Rehabilitacja ruchowa jest ta postacia rehabilitacji a zarazem formą uczestnictwa w kul.fiz.która odnosi się do zdrowia a której celem jest przywracanie lub kompensacja utraconych w wyniku choroby lub kalectwa funkcji psychomotorycznych i ubytków somatycznych.