W Polsce praca socjalna ma charakter społeczny. Fundamentem jej są prawa człowieka i sprawiedliwość społeczna.
Definicja pracy socjalnej- z ustawy o pomocy społecznej. Mówi o działalności zawodowej; celem PS jest poszukiwanie sposobu zaspokojenia rożnych potrzeb klientów służących optymalizacji i wzajemnej relacji ~ jednostka - środowisko.
Andrzej Rubinski- praca socjalna to rozwój kompetencji i potencjałów, poszukiwanie sil do budowania podmiotowości i prawności klientów.
2 wymiary empowerment: ~ wymiar formalny ~strukturalny - likwidowanie barier; wzmacnianie potencjałów; budowanie korepetycji.
Praca socjalna jest obecna w strukturach, organizacjach pozarządowych nie w urzędach (tam administrowanie praca socjalna)
Empowerment- wzmacnianie to proces polegający na: ~współpracy ~kooperacji ~klienci są traktowani, jako kompetentni, skuteczne doświadczenia życiowe spowodują wydobycie kompetencji.
Klienci powinni uczestniczyć w procesie wzmacniania samych siebie, świadomość klientów jest ważnym czynnikiem zmiany. W pracy socjalnej ważne jest szanowanie i respektowanie potrzeb klienta.
Tradycyjne rozumienie metod pracy socjalnej:
Metodyka a metod pracy socjalnej czy są różnice?
Metody pracy socjalnej kojarzą się z tradycją w tym obszarze (indywidualnych itp.), dlatego metodyka może być inna.
Metodyka, jako sposób postępowania pracownika socjalnego: 2 czynniki teoria i nauka dotycząca rożnych zjawisk, rzutują na to jak pracujemy z klientami.
Klasyczny model powstał z nauk humanistycznych.
Indywidualnych Przypadków Mary Richmond
Związana z orientacjami psychologicznymi ma ona kilka orientacji wpływających na kształt pracy z klientami:
Modele:
-psycho - dynamiczny- za sprawa oddziaływań psychologicznych zmiana odbywa się za sprawa relacji psychologicznej, pracownik dokonuje interpretacji wglądu.
- społeczno- behawioralny- pracownik wraz z klientem skoncentrowana na identyfikowaniu zachowań zaburzających przystosowanie klienta do środowiska. Skoncentrowany jest na budowie systemu wzmocnień. System ma niwelować złe zachowania.
- poznawczy- pracownik pomaga klientom dostrzec racjonalne i irracjonalne skrypty myślowe, przekonania, które ma w głowie. Za dostarczeniem wiedzy klientowi następuje zmiana tych skryptów klienta. Zmiana zachowań z przekonań.
- egzystencjonalno - interakcyjny- relacja pracownika z klientem, dla której podstawa jest prawidłowa relacja, komunikacja, czy się a ………………………………………………….
Nie zależnie od modelu Azy oddziaływania case work dzielimy na:
1.diagnoza przypadku- sytuacja problemowa, akcent na diagnozę genetyczna (dotyczy uwarunkowań sytuacji problemowej, od genezy tego problemu, stad się wziął, diagnozowanie sil i zasobów jednostki i jej otoczenia)
2.opracowanie planu działania
3.prowadzenie przypadku
4.zakończenie pracy przypadkiem.
Jest utożsamiana z realnym wymiarem pracy w ośrodkach pomocy społecznej -> indywidualnych przypadków.
W praktyce jest inaczej -> wywiad z diagnozą, sporządzenie decyzji, realizacja świadczeń.
Metoda pracy Grupowej pojawiła się w Polowie lat 60.
To celowe działanie z małymi grupami ludzi nastawione na zaspokojenie potrzeb społecznych i emocjonalnych oraz realizowania określonych zadań. Grupa tak rozumiana jest celem jak i środkiem zadań, oddziaływań na tle grupy osoby uczą się nowych zadań, oddziaływań.
1. A. Kamiński- 3 rodzaje grup
-rozwojowo-wychowawcze- kola zainteresowań, sekcja sportowa, harcerstwo, (może być stosowana w pracy socjalnej)
- rewalidacyjne - przeznaczone dla osób przejawiających jakieś zaburzenia, cele jeszcze normalnie funkcjonujące, profilaktyka.
-psychoterapeutyczne- np grupy dla dorosłych dzieci alkoholików, dla sprawców przemocy.
Rewalidacja- usprawnianie (FRED- dla młodzieży używające rożne środki, narkotyki- program)
2. W praktyce grupy definiowane na przedmiot lub cel
3. Metody pracy- treningi umiejętności wychowawczych np. szkoła dla rodziców, trening zapobiegania agresji dla młodzieży.
4. Rothman - 3 modele praktyk
- celów społecznych- cel wzrost świadomości uczestników, ich zaangażowania, uczenie postaw obywatelskich, branie odpowiedzialności np. za swoje miasto np. organizacje młodzieżowe, domy kultury.
- naprawczy- odpowiednik grup terapeutycznych, cel zwiększenie przystosowania społecznego klientów, pracownicy pełnią role agentów zmiany np. szpitale psychiatryczne.
- wzajemnościowy- klienci pracując w ramach grupy wzajemnie sobie pomagają... to grupy wsparcia, część tych grup tez pracuje bez pracownika socjalnego np AA
Mogą być grupy pracy socjalnej przypisane do więcej niż jednego modeli np treningi asertywności.
Specyfika Procesów Grupowych
Fazy rozwoju grupowego- każda grupa ma swój proces grupowy, tworzenie, struktura, wypracowanie norm itp. Uczestnictwo i wpływ członków grup na decyzje na ile zamknięta, otwarta, czy jest ciągła.
Role grup- każda ma jakieś określone (błazen, maskotka, lider emocjonalny) grupa nie uznaje pustki, jeśli ktoś wypada z grupy to ktoś musi zająć jego miejsce.
Grupa ma swoją dynamikę, musi być lider i ktoś w cieniu.
Normy grupowe wzorce komunikacji.
Grupowa praca socjalna np. grupy wsparcia dla pracowników socjalnych i grupowa superwizja pracy socjalnej.
Superwizja- ogląd tego, co robi terapeuta przez innego terapeutę i cel oceny, sprawdzenie tego, co robi terapeuta służy to udoskonaleniu swojego warsztatu.
Metoda Organizacji Środowiska
Cel - wprowadzenie określonej zmiany w społeczność.
(Ewa Kantowicz)
Mamy parę modeli:
- rozwoju społeczności lokalnej - na rzecz wspólnot lokalnych
- planowania społecznego- np. regionalne ośrodki polityki społecznej
- działania społecznego - akcje społecznościowe wymuszanie zmiany społeczeństwa np. przez happeningi, ról pracownika socjalnego, np. mediator, adwokat -> by pracować ta metoda organizacji środowiska trzeba znać elementy dwóch pierwszych.
Pomaganie = rozwiązywanie problemów
Fazy rozwiązywania problemów
1.zauważyć problem
2.określenie zdefiniowanie, jego opis, deskrypcja
3.rozważanie potencjalnych rozwiązań, formułowanie hipotez
4.weryfikacja hipotez, ocena ich skutków.
5.przyjęcie ostatecznych rozwiązań <- klasyczna koncepcja rozwiązywania problemów.
Robertis - zintegrowana metodyka pracy socjalnej
1. Zapoznanie się z problemem zgłoszonym życzeniem klienta(sprecyzowanie oczekiwań przez klienta, różnicuje, charakter relacji z klientem, określanie problemu, sposób prezentowania problemu przez klienta może być różny.)
2. analiza sytuacji (czyt. Samego klienta, kontekstu, w którym żyje, szerszego kontekstu środowiska, w którym funkcjonuje wraz ze środowiskiem instytucji pomocowej.
~analiza syt ogranicza się do sytuacji klienta (w praktyce)
~ale klient żyje w szerszej instytucji środowiska
~jakie są kompetencje pracownika (świadomość jego własnych ograniczeń) spojrzeć w analizie syt z perspektywy instytucji, w której pracujemy.
3. Ocena wstępna i ocena operacyjna
Interpretacja uzyskanych danych, formułowanie hipotez wyjaśnianie istniejącego stanu rzeczy
4. Opracowanie przez pracownika projektu działania i porównanie go z propozycjami klienta i zawarcie umowy
~określenie celu
~zaprojektować poziom działania (indywidualny, rodzina, środowisko, kto będzie naszym klientem)
~uzgodnienie projektów
- gdy kontrakt wymusza cos na kliencie, to pozbawimy się walorów umowy
5. Realizacja wspólnego projektu i podjecie działań
6. Ocena rezultatów
~cząstkowa
~końcowa, cząstkowa
7. Zakończenie działania
Nie przestajemy działać, wykonujemy w ramach tej fazy jeszcze kilka działań(wzmocnienie klienta, wydobycie wniosków) Ma na celu dokonanie refleksji nad przebiegiem pracy z klientem. Usamodzielnienie klienta.
Podczas spotkania z klientem mamy do czynienia z większą ilością etapów działania niż tylko jedna Faza. Fazy te wzajemnie się przenikają, jest to spiralny krąg. Mogą nam towarzyszyć na nowych etapach nowego spotkania.
Pomaganie = rozwiązywane problemy, ugruntowane są w paradygmacie medycznym.
Nie ma żadnej gwarancji, ze będziemy pomocni. Ma charakter heurystyczny(dają nadzieję, że jak będziemy realizować cele dokładnie to może dojdzie do zmiany)
Pomaganie sprowadzone do rozwiązywania problemów -?. Nie zawsze to, co logiczne bywa pomocne.
Błąd ojca hipotezy.
Im wydaje się nam, że wiemy lepiej tym mniej otwieramy się na problemy klienta.
Nie ma prostych rzeczy (lepiej mu mówić, że zad. są trudne, niż że łatwe
-używane słownictwo (ukrywa minimalizuje zasoby klienta) te słowa nie są nie winne wprowadzają pewien kontekst, nie redukować klienta do problemu, z którym przychodzi
-pomniejszenie sukcesów i osiągnięć klienta przez pomijanie normatywnej perspektywy (np. koncentrowanie się na tym, że ktoś 3 dni pije niż na tym ze 27 dni nie pije)
-brak stosownych; łatwiej zdiagnozować problem niż zasoby.
Paradygmat
Założenia paradygmatu do koncentracji pomagacze powinni podążać za tym, co chcę klient, motywacja do zmiany klienta, motywacje klienta do zmiany, koncentracja na mocnych stronach, odkrywanie mocnych stron wymaga współpracy i wspólnego poszukiwania ich przez pomagacza i klienta.
Koncentracja na mocnych stronach redukuje naszą postawę osądzania i obwiniania klientów za problemy, które doświadczają
Myślenie o potrzebach klienta i praca socjalna na tym oparta.
Metoda społeczności KGR. W opcji problemowej metodyka działania przybiera określone fazy, z jakimi klient się boryka.
Czym jest rzeczywistość, świat, który nas otacza? Odpowiedź na to pytanie jest ważna z punktu widzenia praktyki. Co oznacza żyć godnie? Co oznacza normalna praca? Świat jest dany człowiekowi świadomościowo to jest subiektywnie, klient przepuszcza informacje przez filtry swoich doświadczeń.
Społeczny konstruktywizm:
-Podejście skoncentrowane na rozwiązaniach
-Wywiad motywacyjny
Rzeczywistość jest bytem kreowanym - jest to konstruowane w relacjach miedzy ludzkich. Jest to kontrakt społeczny powstający w wyniku pewnej umowy miedzy jednostkami.
Ludzie umawiają się na różne rzeczy ( mniej lub bardziej świadomie)
Przyjmujemy pewne dogmaty, które uważamy za prawdziwe. Dogmat (kształtowane są przez to, co się pisze, mówi (to, co jest napisane bardziej przyswajamy)), że uzależnienie lub alkoholizm to choroba.
Rzeczywistość jest konstruowana a nie dana, mogą być różne jej interpretacje np. mapa to nie terytorium; interpretacje rzeczywistości to nie rzeczywistość, mapa nie odpowiada rzeczywistości.
System pojęć do analizy interpretacji to tylko system odniesienia, tworzenie znaczeń nie jest tylko i wyłącznie kwestią indywidualną, liczy się też system odniesień społecznych.
Język pełni rolę tworzywa owej rzeczywistości. Jest to jej budulec. Traci na znaczeniu język obserwacji. Jeśli rzeczywistość jest różna (nie ma jej jednej wersji), dlatego traci na znaczeniu diagnoza, a zyskuje język narracji dialogu.
Język, jako budulec, w trakcie rozmowy z klientem, naprawdę negocjuje pewną wizję percepcji rzeczywistości klienta, zależy od tego, jakich słów używamy, możemy wypracować pewną wizje klienta, który ma określone zasoby i potrzeby.
Co różni ludzi? Podejście-, które jest naszą interpretacją, jedni odnoszą sukces inni nie. Wyróżnia sposób myślenia. Możemy zmienić sposób narracji naszych klientów.
Alternatywna metodyka
1.~Sposób rozumienia samej zmiany- proces zmiany widzimy, jako nieustanny, wszystko się zmienia, nic nie jest ciągle takie samo.
Zmiana może brać początek w różnych miejscach i różnym czasie, nigdy nie jest za późno na zmianę. Czasem jedynym miejscem na zmiany jest zmiana pracownika socjalnego, ale nie klienta, zmiana tego, co robimy, jeśli to, co robimy nie przynosi efektów.
2.~Koncentracja na rozwiązaniach, potrzebach a nie na problemach, co klient chce osiągnąć, co to zmieni dla niego
~Każdy klient jest niepowtarzalny, związane to jest z naturą rzeczywistości społecznej, doświadczenia klientów są różne- możemy tylko poznać interpretacje klienta.
~Przywiązanie wagi do celów klienta tradycyjny model-wyznacz problem, konstruktywizm - kierunek pracy wyraża cel.
Określenie tego, co klient rozumie, jako rozwiązanie swojej sytuacji. Bez określenia celów błądzimy. Często robię coś bez refleksji, czemu ma to służyć, klienci żyją przeszłością, teraźniejszością, a nie przyszłością.
Czasami zastanowienie się nas celami, dokąd zmierzam, pozwala się upewnić, że to, co robimy jest ok. bądź dążyć do ich zmiany.
~Klienci dysponują zasobami potrzebnymi do zmiany, w każdym człowieku istnieją określone „siły”. Klienci często sobie tego nie uświadamiają, korzystają z zasobów tylko w ograniczonym obszarze.
~Zawsze istnieją wyjątki: sama świadomość (L. Vingenstain) problemu implikuje ( zakłada) świadomość rozwiązań” gdyby klient nie wiedział, że może być lepiej nie wiedziałby, że może być gorzej.
Wyjątki dają potencjalną wiedze na temat rozwiązań. Bardziej interesuje nas świadomość rozwiązań klienta.
3. Postawa niewiedzy- poznanie doświadczenia klienta możliwa tylko, gdy pozbędziemy się naszych założeń i naszych interpretacji na temat jego doświadczeń. Jeśli chcemy zmienić interpretację klienta trzeba ją poznać i wykazać zainteresowanie (okazanie szacunku). Podać inną opowieść jego doświadczeniem by go wzmacniało a nie osłabiało. Poprowadzić dialog by interpretacje były pomocne klientowi.
Kompetencja umiejętności przyjmowania niewiedzy, świadome pozbycie się, zawieszenie ( to, co możemy zrobić, to mieć świadomość naszych założeń, że jest to tylko jedna z możliwych wersji) nic nie wiem, ale zależy mi żebym się dowiedział jak klient postrzega swoją rzeczywistość.
Znaczenie języka jest ważne:
Język tworzy znaczenie podczas opowiadania historii, teorii, słowa, grawerują nasze doświadczenia, znaczenia ma, co się będzie grawerowało, jaki ślad odciśniemy w jego interpretacji.
Filozofia centralna
~Nie poprawiaj, tego, co się nie zepsuło ( szacunek dla celów i potrzeb klienta) pytaj, co on chce naprawić, to jego sprawa nie nasza.
Brzytwa Ockhama- nie mnożyć pewnych bytów ponad miarę tzn. nie kombinujmy, najprostsze rozwiązania są najlepsze, a gdy one nie działają to uciekajmy do innych sposobów. Zasada, zgodnie, z którą w wyjaśnianiu zjawisk należy dążyć do prostoty, wybierając takie wyjaśnienia, które opierają się na jak najmniejszej liczbie założeń i pojęć.
Pytać klienta o różne rzeczy - najprostsza metoda. Robić zmiany i tylko w takim stopniu, czego oczekuje klient, czasem chodzi o małą zmianę, o zapoczątkowanie jej.
~Jeśli cos nie działa to rob, co innego
~Jeśli cos działa to róbmy tego więcej np. pytać jak chciałaby żeby jej życie wyglądało za rok, za 5lat, nie jak wyglądało rok wstecz.
Tradycyjna metoda a alternatywna praca na zasobach
Uwarunkowania systemu
-złożoność syt rodziny
-kompetencje PS
-duża liczba przypadków
-ograniczone zasoby
-presja społ.
- rozbieżne cele (klienta, prac soc, instytucji)
Istota pracownika socjalnego
Działalność zawodowa (ustawa o pomocy) polega na wzmocnieniu lub odzyskania zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych i na tworzeniu warunków sprzyjających temu celowi.
Metody zintegrowane
Działania- to pewien ciąg celowych czynności.
1. zapoznanie się z problemem lub z życzeniem
2. analiza syt problemowej
3. ocena wstępna i ocena operacyjna
4. opracowanie projektu socjalnego
5. zawarcie kontraktu
6. realizacja wspólnego projektu
7. weryfikacja rezultatów
8. zakończenie działania
Spostrzeganie zależy od tego jak się umówimy, na rozumienie sytuacji.
„rzeczywistość, jaka jest każdy widzi”
Sposób widzenia zależy od kontekstu, umowy społecznej.
Podstawowe założenia PSR
~poszukiwanie rozwiązań- rozwiązywanie problemu
~koncentracja na: tym, co się udało i jak się udało, rozwiązaniach, teraźniejszości, przyszłości.
~pozwala na ujawnienie potrzeb, pokazuje potencjalne cele do osiągnięcia i wzmacnia zmianę w pożądanym kierunku.
Klient ma zasoby i sposoby by osiągnąć swoje cele.
Kluczowe elementy
- zasoby - wydobywanie, wzmacnianie, rozszerzanie na inny kontekst funkcjonowania klienta
- cele, potrzeby klienta- pytanie o cud
- wyjątki - poszukiwanie, gdy b. zaspokajał swe potrzeby.
- informacja zwrotna
Zasoby klienta
- co klient wnosi do spotkania
- rozmowa wolna od problemu
Zasoby - LudziePlanyMarzeniaDoswiadczenieWartosciUZ
Cele klienta
Jeśli nie wiesz, dokąd zmierzasz to nie będziesz wiedział gdzie masz iść, a nawet jak już tam przypadkowo trafisz to nie poznasz ze jesteś na miejscu.
Warunki Zmiany
Aby jakakolwiek zmiana, mogła mieć miejsce to:
- jasno określony cel lub cele
- kompetencje własne klienta, czyli możliwości
Wyjątki:
Nigdy nie trwa zawsze! Nic nie jest zawsze takie samo! Wszystko się zmienia, czyli są momenty, gdy najgorsza nawet rzeczywistość wygląda, choć trochę lepiej.
Sposoby radzenia sobie
- by wydobyć zasoby można spytać o to jak to robią.
Filozofia centralna TSR.
-jeśli cos działa- rob tego więcej
-jeśli cos nie działa - zrób cos innego
-, jeśli się nie zepsuło- to nie naprawiaj
Pozyskiwanie do współpracy
Klienci czując się mniej zagrożeni i bardziej kompetentni zwykle wykazują więcej gotowości do rzeczywistej współpracy
Rodzaje relacji
-relacja współpracy - klient wie ze ma problem i chce go zmienić, ale nie wie jak
-relacja narzekania- klient wie ze ma problem, ale zmiany oczekuje od kogoś innego
-relacja goszczenia- klient nie ma problemu, ktoś go zmusił do przyjścia
Niezależnie od relacji klient zawsze przychodzi po cos, zawsze czegoś chce.
Etapy współpracy z klientem (alternatywna) poszukiwanie rozwiązań:
-tworzenie kontekstu spotkania
-formowanie celu pracy
-tworzenie obrazu rzeczywistość po osiągnięciu celu(świat bez problemu)
-poszukiwanie w przeszłości i teraźniejszości klienta elementów „świata bez problemu”
-określenie najbliższych kroków w kierunku osiągnięcia celu (skalowanie)
-monitorowanie wprowadzonych zmian (wzmacnianie, podtrzymywanie ciągłości pewnej zmiany)
………… jest zmiana to możemy się umówić na rozmowę, a jeśli ……… to się nie umawiać.
Przeszkody w upowszechnieniu PSSR
-rozumienie samej prac soc
-obawa zaszkodzenia klientom
-trudności w całościowej implementacji (zastosowaniu, wprowadzeniu)
-odmienność i specyfika klientów pomocy społecznej
-konflikt celów klienta, prac soc, instytucji
-trudności w rezygnacji z własnych omnipotencji (nasze kompetencje) (doradzania, motywowania, itp.) rezygnacja z przekonania, ze my wiemy lepiej.
Badanie skuteczności PSR
P.Sundman Finlandia 1997- gr. ………… i gr. kontrolna. Korzyści dla przeszkolonych.
A.Macdonald- nie potwierdziły efektywności oddziaływań w zależności od statusu …ekonomicznego.
L.Mis TSR/PSR z osobami pomocy społecznej - niższy poziom ……………
Terapeutycy
Przekonanie prac soc ze prac soc to nie terapia. To podejście wcale nie musi oznaczać terapii. Terapia łączy prac soc koncentracja na zmianie.
6