NOWOCZESNA POLSKA
3.11.2011
Czasy stanisławowskie
Stanisław August- niekoniecznie zaakceptowany przez wszystkich po elekcji; sytuacja schizofreniczna- największe państwo w Europie i wielkie fortuny magnackie; państwo kompletnie zbankrutowane, dwór saski był w DreŸnie, w Warszawie Sasi rezydowali w prywatnym pałacu Saskim, zamek Królewski kompletną ruiną; król miał pusty skarbiec, a musiał odbudować zamek jako miejsce rezydowania urzędów państwowych
odbył edukację artystyczną odbył w podróżach po Europie- w DreŸnie na dworze saskim, w Rosji na dworze carskim przed zbudowaniem imprium Katarzyny II, we Francji, nie dotarł do Italii
madame Goffrin- doradczyni króla
poznał Mengsa, marzył o portrecie
marzył o Canovie
nie znał naprawdę sztuki klasycystycznej, stykał się i kupował dzieła rokokowe
król pochodził z ubogiej arystokratycznej rodziny, nie dysponował żadnymi œrodkami finansowymi, choć marzył o kolekcji
kolekcjonował dzieła holenderskie, na których się znał, Rembrandta dostał
nie stać go było na dzieła włoskie
malarstwo holenderskie nie było wtedy jeszcze modne, więc było dużo tańsze
poza tym porządek dworu był inny- nie mogło nie być zastawy, lokajów w liberiach czy czekolady (najdroższa wtedy- za skrzynkę czekolady można było kupić 2-3 obrazy reprezentacyjne mistrzów holenderskich- za obraz najlepszego- Mengsa- skrzynka reńskiego wina, bardzo wygórowana kwota- obraz zakupiony dzięki koneksjom na dworze brytyjskim); malarstwo było mniej cenione niż np. brązowe popiersia
wyposażając zamek Królewski król musiał pamiętać, że ma do dyspozycji artystów na miejscu, np. Belotti; najpierw musiał zbudować swój wizerunek za pomocą sztuki, a dopiero póŸniej mógł budować własną kolekcję
Baciarelli miał całą władzę na dworze jeœli chodzi o sztukę, był portrecistą (nie najlepiej)- musiał wykreować wizerunek króla jako akceptowanego przez całą Polskę, jako ważnego na arenie międzynarodowej i równorzędnego wœród rodziny władców europejskich
udało się to dzięki m.in. układowi sal w Zamku Królewskim, poza salą Belotta z widokami Warszawy
Baciarelli, Portret króla St. Augusta w kapeluszu z piórami, po 1780, MNW
z obrazu ma być odczytywany charakter króla, tutaj portret dla magnatów
portertów powstawało bardzo dużo, powstała malarnia (ambicja St. Augusta zbudowania Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie- nie œwiadczy to wcale o wyjątkowoœci władcy- XVIII w. jest czasem wysypu nowych Akademii w całej Europie zakładanych przez monarchów)
malarnia miała być wstępem do Akademii
Baciarelli pisał i do Niemców i do Rosji o założenie Akademii po œmierci St. Augusta i doczekał się założenia wydziału sztuk pięknych na UW
prywatna kolekcja króla- pałac w Kozienicach i Pałac na Wodzie
większoœć dzieł sztuki pochodziła z darów dyplomatycznych. Malarnia służyła, by można było rozsyłać. Jedna z wersji portretów króla została wysłana na dwór turecki.
Do kupowania dzieł wykorzystywał podobnie jak Anglicy siatkę szpiegowską- np. największa kolekcja dzieł Piranesiego dzięki temu, że Piranesi był szpiegiem zakupów Polaków w Italii
A. le Brun i Fr. Pinck, Warszawa, pomnik Jana III Sobieskiego, Agrykola 1788
rzeŸby w Pałacu na Wyspie
sposób ekspozycji- tapeta i kopie gispowe rzeŸb antycznych, wtopione w płycinę obłożoną płytkami lub np. jako gadżet nad kominkiem- wtedy już bardzo demodee
Antonio Canova, Henryczek Lubomirski jako Amor, ok. 1787, Łańcut
kolekcja Lubomirskiej
kolekcje dzieł w Polsce tworzyły głównie kobiety np. Izabela Czartoryska, Radziłłowiczowa, Lubomirska
w Polsce kobiety miały własne majątki, wykazywały wielki talent dyplomatyczny, podkreœlały amatorskoœć swoich kolekcji
najważniejszą pozycję zajmował Mengs- portrecista o pastelowej palecie oraz Canova (wtedy rzeŸbiarze mieli ważniejszą pozycję niż malarze)
odwiedzenie pracowni Canovy należało do obowiązkowych punktór Grand Tour
Lubomirska przyjaŸniła się i korespondowała z Canovą, na jej proœbę wykonał właœnie portret kuzyna Henryczka; w uznaniu dla Canovy Lubomirska wybudowała całą galerię tylko dla tej rzeŸby (ogromna różnica względem króla)
król marzył o dziele Canovy, na list Canova nie odpowiedział i nie wykonał zamówienia
król napisał do Canovy, opisując rzeŸbę, którą chciałby posiadać, wtedy już nie pisało się do artysty o koncepcji- propozycja była bardzo podobna do Amora i Psyche (nie pasuje do całego oeuvre Canovy- bardzo nietypowa)
Angelika Kaufmann, Stanisław August na tle Etny
ani Mengs, ani inni wielcy artyœci tego œwiata nie byli w zasięgu króla
Angelika Kaufmann, Idalia z Potockich księżna Sapieżyna
Bacciarelli, Izabela Lubomirska, 1757, Wilanów
konwencja barokowo-rokokowa
Zamek Królewski- Pokój Marmurowy
zamek nie mógł być w guœcie króla, bo nie był jego prywatnym pałacem; Bacciarelli- portret która w typie Ludiwka XIV oraz galeria królów polskich- zaważył na wszystkich póŸniejszych pocztach królów polskich
portrety zmieniały się w zależnoœci od okolicznoœci
Bacciarelli, 1793, Portret króla St. Augusta z klepsydrą, MNW
na stoliku wyryta strofa z Wergiliusza- sztukam œwiatła na niebie- interpretacja jako masońska (wysoko w loży masońskiej), jako idea oœwieceniowa, jako symbol zwycięstwa w walce z Rosją o Konstytucję 3 maja, jako doprowadzenie do 3. rozbioru
Sala Rycerska, Zamek Królewski- brązowe popiersie wielkich Polaków. Nie było obrazów historycznych- w Polsce raczej nie było mody na malarstwo i nie było właœciwie w ogóle mody na malarstwo historyczne
Bacciarelli, nie mając żadnego doœwiadczenia wykonuje cykl kilku monumentalnych obrazów przedstawiających œwietlane karty historii Polski
wybór scen zaskakujący- obok Hołdu Pruskiego, ufundowanie UJ
Gabinet Monarchów Europejskich, Zamek Królewski
poczekalania, najwięksi władcy tego czasu, np. Katarzyna II, oznaczało, że król równorzednie należy do rodziny monarchów europejskich- tak przez koneksje jak i tron
król odrzucił bardzo tanie dwie oferty J.L. Davida, który uciekał z Francji- ani Przysięgi Horacjuszy ani oferty ciągu portretów władców europejskich- bo kłóciło się to z jego rokokowym gustem
Bellotto
Ulica Miodowa, 1777, ZKW
Widok Warszawy od strony Pragi, 1770, ZKW
pokazywał pałace tych, którzy byli jego poplecznikami, budując ich i swoją wœród nich pozycję
pojawiali się też pierwszoligowi artyœci z Europy
Lampi, Król St. August, Ermitaż
Lampi, Portret damy z nutami, Urszula z Morsztynów Dębińska, 1789, MNW
ci, których malował Lampi to byli poplecznicy króla
Grassi malował raczej przeciwników- nie bardzo ostre rozróżnienie
Józef Grassi, Portret Fryderyka Józefa Moszyńskiego, 1797, MNW
oczy króla na zachodzie, najważniejsza po Bacciarellim osoba na dworze- pojechał do Anglii, zaprojektował Ujazdów i Łazienki dla króla
Traktat o ogrodownictwie angielskim- król w nim otrzymał pełną wykładnię na temat parków angielskich, ale także pełną wykładnię znaczeń symbolicznych takiego parku
artyœci rodzimi, wykształceni w malarni na Zamku Królewskim
Kaziemierz Wojniakowski, Widok parku Łazienkowskiego z posągiem Tancreda i Kloryndy, ok. 1790
posąg wyk. przez Pisanich (bohaterowie Jerozolimy wyzwolowej)
Wojniakowski, Zebranie towarzyskie w parku, 1797- patrioci troszczący się o ojczyznę, głównie z loży maskońskiej
król stworzył fundusz stypendialny i wysyłał artystów za granicę, większoœć z nich została za granicą
np.:
Franciszek Smuglewicz, Cesarz Tytus nadaje prawa Rzymowi, 1785, MNW
on wrócił do Polski z Rzymu, na początku XIX w. współpracował także z Malarnią, ale przebywał w Italii i wykonywał prace wpisujące się w ówczesną konwencję- portrety ważnych Polaków
Król St. August jako opiekun nauki i sztuki
Zwiedzanie łaŸni Tytusa
Portret rodziny Prozorów, 1789, MNW- próba połączenia mody eurpejskiej, angielskiej mody portretu na tle posiadłoœci lub ogrodu, a ukazanie nestora rodu- w stronę baroku
malowidła o tematyce antycznej czy biblijnej
próbował stworzyć ikonografię współczesnego malarstwa historycznego
Koœciuszko ratujący Polskę przed grobem
Przysięga Koœciuszki na rynku w Krakowie
doœć prymitywna i dosłowna ikonografia, jako że wcale jej nie było wczeœniejsze
Józef Peszka, Portret Franciszka Smuglewicza
bankierzy polscy zbankrutowali, Warszawa stała się miastem prowincjonalnym,a artyœci rozproszyli się
natomiast pojawił się fakultet dla studentów innych wydziałów- sztuk pięknych 1797 w Wilnie
na czele tego wydziału stanął Franciszek Smuglewicz- wykształcony najpierw w Malarni, a potem w Rzymie
Józef Peszka także wykształcił się w Malarni i został œciągnięty przez Smuglewicza do pomocy w Wilnie, potem zaczął tworzyć taki wydział w Krakowie
Scena alegoryczna z Napoleonem, Jan Peszka
po wczesnej œmierci Smuglewicza pojawił się problem obsadzenia po nim wakatu- pojawił się Peszka czy Rustem, także inni artyœci np. Jan Krzysztof Damel, Józef Oleszkiewicz, Aleksander Orłowski- wszyscy oni byli na to œrodowisku polskim zbyt nowatorscy i wywędrowali do Rosji
Jan Rustem, Autoportret
Portret Marii Mirskiej, Barbary Szumskiej i Napoleona Mirskiego, ok. 1808, MNW, antykizowany
Porytret Krystyny z Gerhardów
Jan Krzysztof Damel
króg tzw klasycyzmu wileńskiego, z Peszką itd.
Bitwa pod Wiedniem
znów próba budowania ikonografii
Józef Oleszkiewicz
wykształcony w kręgu Gerarda, silny œwiatłocieniowy modelunek, zbyt nowatorskie aby mogły być w Wilnie zaakceptowane
Miłosierdzie i opieka nad ubogimi cesarzowej Elżbiety, 1813, MNW
7.11.2011
Kraków po Matejce
grupa artystów, którzy nie chcieli się już zajmować wielkimi tematami historycznymi, a spotkali jeszcze Matejkę- np. Mehoffer czy Wyspiański
zainteresowanie badaniami optycznymi, nad œwiatłem- jak impresjoniœci
Siemiradzki- w jego scenach rodzajowych czy wielkich scenach historycznych, pojawiają się jego bardzo charakterystyczne detale jak np. migoczące œwiatło przeœwiecające przez liœcie winoroœli
Aleksander Gierymski
był na tyle nowatorski, że nie można było się w Polsce z nią pogodzić
Studium do Altany, 1876 MNW
tematem jest przede wszystkim œwiatło
wprowadzenie ważnych zmian w kolorystyce np. plamy czerwieni
Ulica w Rzymie nocą, ok. 1890, LGO
interesował się Whistlerem, ale działalnoœć impresjonistów, o dziwo, była mu całkiem obojętna
jego działalnoœć łączy go z impresjonistami i symbolistami; także dla póŸniejszych poszukiwań futurystów- np. œwiatło gazowej latarni
fascynacja sztucznym œwiatłem latarni gazowych- także rola symboliczna
perspektywa powietrzna, zmiana kolorystki i nowe œwiatło nocne
Luwr nocą, 1892, MNP
to łączy z impresjonistami, którzy malowali wielkie paryskie bulwary nocą, także z perspektywy pierwszego piętra, gdzie mieli swoje pracownie
Wieczór nad Sekwaną, 1893, MNK
wyraŸnie inspirowany grafiką japońską oraz charakter bardzo w kierunku Whistlera
Villa Borghese (Sosny w VB), 1895-1900, MNK
kategoria „lumini”; nikt z polskiego œrodowiska nie utrzymywał kontaktów z francuskimi impresjoniami
Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Leon Wyczółkowski- znaleŸli się w Paryżu
modne były podróże zagraniczne m.in. aby poznać malarstwo na żywo np. w Luwrze i zobaczyć co się maluje
Pankiewicz w 1888 zaprezentował ten obraz:
Pankiewicz, Targ warzywny na Placu Żelaznej Bramy, 1888- konwencja naturalizmu; forsowany przez St. Witkiewicza, lata 70./80. przy dużym formacie
dostał za niego medal, ale poznał tam impresjonistów i zachwycił się nimi
Targ na kwiaty pod koœciołem œw. Magdaleny w Paryżu, 1890
zupełnie inne œwiatło i kolorystyka, duże zainteresowanie padaniem i zmianą koloru œwiatła
1890- pierwsze zetknięcie się publicznoœci polskiej z impresjonizmem; ten obraz pokazany na salonie Krygiewicza
próbował także wystawić jeden ze swoich paryskich obrazów w Zachęcie, ale jury go odrzuciło
także w 1890- próbuje nieco mniej radykalnie, ale nadal z dużym przełomem, wystawiać Podkowiński, także Wyczółkowski
wybucha skandal- œrodowisko warszawskie, mimo opóŸnienia względem Paryża, nie jest gotowe na taką swobodę; nowatorzy- Gabriela Zapolska i krąg „Wędrowca” o Francji; konserwatyœci: Anna Bylińska-Bogdanowiczowej, malarka wykształcona w Paryżu- bardzo Ÿle wypowiadała się o impresjonizmie, choć niewiele o nim wiedziała
Pankiewicz, Wóz z sianem, 1890, MNK- zainteresowane tylko kolorem, plamą i œwiatłem
i tak było przez długie lata, choć były także obrazy symboliczne
1890-1894- moment zachwytu artystów impresjonizmem
Pankiewicz, Lato, 1890, Muzeum Œląskie w Katowicach
Pankiewicz, Dorożka warszawska w dżdżysty wieczór, 1893, MNK
bardzo modny Whistler, na impresjonizm nakłada się bardzo wyraŸna fala symbolizmu, którego głównym tematem był nokturn
Rynek Starego Miasta w Warszawie, 1892, MNP
Nokturn. Łabędzie w Ogrodzie Saskim w Warszawie nocą, 1894, MNW
łabędzie w nocy- nawiązanie do poezji Malarmee i rosyjskiej- symbol samotnoœci, œmierci
obraz bardzo melancholiczny
Pankiewicz, Portret dziewczynki w czerwonej sukience (Józia Oderfeldówna), 1897,MN Kielce
po 1894 fascynacja kolorem
ale także tym, co sam zna z Paryża, bywa w salonie Misi Godewską w Paryżu
La revue blanche- najbardziej opiniodawcze pismo w Paryżu, prowadzone przez męża Godeckiej, także miejsce odrodzenia grafiki warsztatowej i działalnoœci intymistów; trudno znaleŸć artystę tego czasu, który nie sportretowałby Misi
Misia Godewska była wiele lat kochanką Coco Chanel
pod wpływem tego œrodowiska budzi się w Pankiewiczu fascynacja naturalnoœcią, grafiką, także japońską
Feliks Manga Jasiński
pisze traktat o sztuce japońskiej na ponad 1000 stron
przywozi z Paryża do Warszawy zainteresowanie koneserów grafiką warsztatową
namówieni: Pankiewicz, młody Wojciech Weiss
Pankiewicz malował wtedy malowaniem np. zbiorów Mangi np. Dziewczynka w czerwonym kimonie
Władysław Podkowiński
bardziej radykalnie przejœcie; bardziej na gruncie wiejskim
Mokra wieœ, 1892, MNP
Krajobraz z Sobótki, 1893, MNW
Studium, MP CHicago
Ulica Nowy Œwiat w Warszawie w letni dzień, 1892
pracowania Podkowińskiego znajdowała się na dachu pałacu obok aktualnego empiku
Anna Bylińska-Bohdanowiczowa, Ulica Unter den Linden w Berlinie, 1890, MNW- gdyby nie znać tego złego nastawienia wobec impresjonizmu, to można by uznać ten obraz za typowo impresjonistyczny
dalej Podkowiński
pod wpływem lektury Przybyszewskiego- dwóch autorytetów Chopin i Nietzche, tworzy obrazy inspirowanych muzyką Chopina
Marsz żałobny Chopina, 1894, MNK
czerń, biel, nokturny, depresyjne, wyraŸne nawiązania do literatury i muzyki; już Whistler nadawał muzyczne tematy
Szał- szkic olejny, 1894
w tym czasie dochodzi mizoginizm, od Ottona Weningera i jego książki- tendencja wczeœniejsza w kulturze- zainteresowanie Bergsonem i Nietzschem, a także z drugiej strony mizoginizmem w wariancie wynikłym z homoerotyzmu widocznego szczególnie u Wilde'a
i na to wszystko Szał
mroczna kolorystyka, kobieta w erotycznym uniesieniu i obłąkany koń symbolizujący pożądanie
zmarł w 1895
Leon Wyczółkowski
także pokazywał swoje prace na salonie Krygulewicza, w odróżnieniu od Francuzów przeniósł impresjonizm na grunt tematów wiejskich
Kopanie buraków I, przed 1893
Gra w krokieta, 1895
u niego także pojawia się okres symbolizmu i symbolicznego pejzażu, choć jego fascynacja œwiatłem pozostaje na długo
pod wpływem Mangi zajął się grafiką warsztatową
wtedy pojawia się w Krakowie grafika jako sztuka sama w sobie a nie tylko pomocnicza
1901 r. Stowarzyszenie Polska Sztuka- artyœci zaczynają, pod wpływem Arts and Crafts, projektować dla przemysłu
Stanisław Wyspiański
fascynacja sztucznym œwiatłem i niespokojną secesyjną linią; chochoły i chałuby nie są tylko fascynacją Wyspiańskiego
Chochoły na Plantach krakowskich nocą, 1898-1899; ta scena stała się inspiracją dla parę lat póŸniejszej ostatniej sceny „Wesela”- w tym obrazie temat personifikacji naturą
fascynacja także różnymi porami dnia i roku
Planty o œwicie
kiedy Wyspiański był już chory i nie mógł malować- warsztat
Kopiec Koœciuszki, zadymka
Józef Mehoffer
1895-1900 wyraŸnie nacechowana symbolicznie twórczoœć; w związku z narodzinami nowej nauki- ekologii; nacechowanie emocjonalnie albo zgodnie z uczuciami artysty, albo zgodnie z uczuciami oglądającego- nie ma żadnej wskazówki co do odczytania symbolu
ekologia przy kolejnej fascynacji Tatrami
Wąwóz - la Gorge d'Areuse, 1897- przedstawiona osoba to najbardziej znana polska œpiewaczka tego czasu Wanda Noakowska, œpiewająca partię Walkirii- synestezja
Giewont jako œpiący rycerz
Julian Fałat, Krajobraz zimowy z rzeką, 1907, MNW
Fałat maluje akademickie pejzaże, monumentalne
roztopy- jeden z ulubionych tematów pejzaży
Stanisław Witkiewicz
wielki przeciwnik Matejki i zwolennik naturalizmu
Pejzaż zimowy z Tatr 1890, MNW- można odczytać i naturalistycznie i symbolicznie
podobnie
Wojciech Gerson, Cmentarz w górach, 1894- bardzo podobne do Courbeta; ale tytuł, dziwny charakter cmentarza, silny wiatr i ciężkie chmury- kategorie symboliczne
to Gerson opracował teorię malarstwa narodowego mającego służyć obronie polskoœci
Œmierć Wojciecha
Wyczółkowski
maluje i rysuje pastelami, pastel wtedy odżywa
Morskie Oko z Czarnego Stawu
Giewont- wtedy Tetmajer opublikował swoje Legendy Tatr, przypomniano mit o Janosiku i o Giewoncie- pojawia się tu też ptak; można potraktować zarówno realistycznie, ale czerwone œwiatło bardzo wyraŸnie wydobywa kształt skały podobny do człowieka; w końcu XIX w. zaczęto inaczej postrzegać konflikt Bolesława Œmiałego i biskupa Stanisława- kiedy uznano, że być może biskup był zdrajcą sprawy narodowej, a niekoniecznie reprezentantem sprawy boskiej; znakiem przebaczenia biskupa dla Bolesława miał być orzeł przelatujący ze Skałki
Druid skamieniały, 1892, MNK i ok. 1894- nawiązanie do modnych legend celtyckich; Ÿródło inspiracji m.in. do wiesza Micińskiego Tak, jestem smętny:)
Jan Stanisławski
profesor ASP w Krakowie obok Fałata i Wyczółkowskiego
Bodilaki pod słońce, przed 1895, MNW
głównie obrazy dużo mniejsze niż format A4, były to obrazy wymagające kompletnego odmienienia kontaktu widza z dziełem
Topole nad wodą
Słoneczniki, 1905, MNK
te kwiaty nie mają żadnego znaczenia w słowniku ikonograficznym, chwasty- każdy musi dopowiedzieć znaczenie sam; ale np. u Wyspiańskiego wszystkie kwiaty miały bardzo okreœlone znaczenie symbolicznie, choć nie było ono znane nawet zleceniodawcom
Ferdynand Ruszczyc
Stare jabłonie, 1900
Stary dom, 1903, MNW- to stary dwór Ruszczyców, obok którego wybudowano nowy; przed domem paw (symbol zarówno dumy i pychy, ale także œmierć- jego krzyż)
Ziemia, 1898- okrzyknięty manifestem epoki
Wojciech Weiss
Promienny zachód słońca
bardzo młody malarz, który najpierw zetknął się z protoimpresjonizmem w Paryżu; protegowany Przybyszewskiego, stykał się z malarstwem i grafiką Muncha
Wiosna, 1898
pejzaż bardzo często podkreœlał nierozerwalnoœć człowieka z naturą; w tle widać w tle goniące bachantki czy nimfy, na pierwszym planie chłopiec-mężczyzna, dojrzewający; ale odczytywane także jako symbol obłąkania przyrody
Opętanie, 1899-1900- jak siły dionizyjskie w sztuce, menady unoszą rozerwane ciało mężczyzny (podobnego do Przybyszewskiego)
14.11.2011
Przybyszewski kultywował pamięć o Chopinie jako pisarz i pianista
wyeksponowany związek natury i człowieka z tradycji wschodniosłowiańskiej- np. gusła
Młoda Polska- zarówno w sztukach wizualnych, literaturze pięknej, muzyce (modernizm, słowniańszczyzna, romantyzm i dzikoœć Œwięto Wiosny Strawińskiego)
także w Rosji- np. Wróbel; bardzo silna percepcja Przybyszewskiego
Jacek Malczewski, Rusałki, Boginka w dziewannach, 1888
w formie akademicki, ale w temacie młodopolski i patriotyczny- neoromantyzm i przywrócenie toposu powstańca
odwołania do Słowackiego, szczególnie Anhellego
Mickiewicz Ballady i romanse- rusałki, gusła itd.
Rusałka- opera Dvoraka (nie tylko w Polsce)
Jacek Malczewski pasjonując się mitem słowiańszczyzny 1887-1888 stworzył cykl obrazów, które wszystkie znajdują się w Muzeum UJ Rusałki
Rusałki, Załaskotany
Rusałki, Młodzieniec w objęciach dziwożony
ulubiony temat topielic i topielców
obsesyjne u Malczewskiego (czy u Weissa w Opętaniu)- połączenie erotyki i œmierci
W tumanie, 1893-1894
Stanisław Wyspiański, Skarby sezamu, ok. 1897
ten sezam to połączenie baœni o Alibabie z lokalnymi wierzeniami, także z wątkiem erotycznym- w ciemnym gęstym lesie, pod korzeniami wyrwanego drzewa pojawia się naga postać kobieca, głowa starca, plus mit o kwiecie paproci
Konrad Krzyżanowski, Portret Pelagii Krzyżanowskiej
bardzo dziwna żywotnoœć mimo starej twarzy, wrażenie zmagania się życia i œmierci w tej postaci
Krzyżanowski był œwietnym portrecistą, co widać w tej właœnie twarzy
postrzegany głównie jako pejzażysta
z Ruszczycem wykształcony w Petersburgu
na początku XX w. przejmuję katedrę malarstwa na ASP w Warszawie
Krzyżanowski portretował wielkich osobistoœci kultury np. wielkich tancerek
Wyspiański, Witraż Apollo, szkic 1904
przedstawienie systemu kopernikańskiego (planety)- Słońce w centrum, ale Wenus deptana przez Apollina (mizoginizm), Apollo przywiązany do liry, opiekun muz
połączenie mitu apollińskiego z mitem Heliosa i Chrystusem (powiązanie ikonografii Chrystusa z tą Heliosa)
Witold Wojtkiewicz
poważnie chory na serce, dotyka w swoich obrazach problemu niemożnoœci życia w pełni, problematykę funkcjonowania człowieka, problemów ze zdrowiem
Porwanie królewny (ucieczka), z cyklu Dziecięce pozy, 1908
ucieczka ze œwiata dorosłych, dziecko z twarzą starca, dziewczynka jak lalka, a konik jak koń na biegunach; goni ich staruszka i staruszek; œwiat z gruntu sztuczny i fałszywy (także wskazane przez kolorystykę)- przedziwne łąki, szarawe, chorowite
Witold Pruszkowski, Spadające gwiazda, 1884
przez jakiœ czas miał współną pracownię z Malczewskim
Eloe wœród Bogów- wierna ilustracja Anhellego- anielica uciszająca płaczące mogiły, z gwiazdą na czole, opiekująca się reniferami (Eloe z literatury romantyczej Francji)
niektórzy uważają go za zapóŸnionego romantyka
Józef Mehoffer
jego przedstawienia natury są bardzo optymistyczne
Dziwny ogród, 1902-1903
obraz nagrodzony na wystawie w Paryżu
z jednej strony sad (ozdobiony niekończącymi się girlandami kwiatów)- kobieta (żona Mehoffera) z miasta, w eleganckim niebieskim stroju, nagie dziecko (Ÿródło œwiatła), z kwiatami malw w ręku (rajski ogród chrzeœcijaństwa), złota ważka, zupełnie inaczej namalowana (złocistą farbą, ogromna, cała się błyszczy)
każda częœć obrazu inaczej namalowana
roœliny bardzo dokładnie namalowane
ważka bardzo popularna- wazony, lampy art nouveau; ważki utożsamiane z symboliką słońca, symbol pełni
Malczewski, Sztuka w zaœcianku
Władysław Œlewiński
jako dojrzały mężczyzna wyjechał do Francji i wszedł w krąg artystów rosyjskich i francuskich np. przyjaŸń z Gauguinem
był łącznikiem między protoekspresjonizmu i prymitywizmy francuskiego i nowych tendencji w sztuce polskiej
Dwie Bretanki z koszem jabłek
płasonizm (z czarną obwódką, płaskie)
wprowadził Witkacego do sztuki francuskiej
ok 1898 r.- niezdrowe opętanie œmiercią Paryża
Maska i ksiązki, ok. 1897
Teodor Axentowicz, Kołymka, 1895
fascynacja ludowym muzykowaniem
siedzący muzycy są przedstawieni zupełnie inaczej niż zaznaczone tylko pociągnięciami pędzla tancerki
Olga Boznańska, W cieplarni, 1890
trop daje czas namalowania i tytuł- reakcja na publikację przekładu wiersza W cieplarni Mallarmeego Miriama(Zenona Przesmyckiego), opowiadającym o nierelanym życiu- odczytanie symboliczne
w rzeŸbie
Wacław Szymanowski, Mickiewicz po improwizacji, 1898 MNK
Mickiewicz przedstawiany dużo częœciej niż Słowacki
1898 rozstrzygnięty konkurs na pomnik Mickiewicza dla Krakowa
konwencja XIX wiecznego pomnika pisarza- pisarz pomiędzy muzami lub bohaterami
Szymanowski- wykształcony w Monachium i Paryżu- nowa konwencja- szkicowa i ekspersyjna, pokazująca recepcję rzeŸby postrodinowskiej, koncentrująca się na duszy artysty
natchnienie jako połączenie z nadprzyrodzonym- Nietzsche i Schopenhauer
płaszcz jak fala
Leon Wyczółkowski, Portret Konstantego Laszczki, 1901-1902
Konstanty Laszczka, Zima, Konik polny- jako dziewczyna, silne nacechowanie erotyczne
ulubiona melancholia
Zrozpaczona
Portret Feliksa Jasińskiego Mangi (karykatura)
Fala, 1903- fala zamieniająca się w postaci kobiece, unoszą chłopca
Wacław Szymanowski
rzeŸba nagrobna Wacława Szymanowskiego, ojca, Powązki
fala zamieniająca się w płaczki
projekt pochodu na Wawel, Szymanowski
nie wyszło poza etap bozetta
kiedy wychodziły wojska austriackie, które go zniszczyły
projekty konserwacji
Szymanowski zaprojektował pod wpływem fascynacji Rodinem, zamiast rekonstrukcji skrzydła, wykonanie arkad odpowiadających układowi krużganków, a na kondygnacji 1.piętra miała być przedstawiona grupa postaci o nadnaturalnej wielkoœci prowadzona przez Fatum, z potacią Bolesława Œmiałego, a zaraz za Fatum Zygmunt III (za to że przeniósł stolicę)
Szymanowski na własny koszt wykonał odlew bozetta (MNK)
Wacław Szymanowski, Pomnik Chopina, Łazienki Królewskie, 1908 projekt, realizacja 1926 (odsłonięty już jako coœ anachronicznego)
Xawery Dunikowski
Portret Henryka Szczyglińskiego, 1898- debiut, praca roczna na ASP w Krakowie, portret kolegi malarza ze studiów
Fatum, 1904- mizoginizm, postaci pozbawione włosów, również postać kobieca
największym skandalem była wystawa 1906 r. w Warszawie- Brzemienne i Autoportret saute (nie wiadomo jak wyglądał, ale podobno realistyczny)
zamknięta po jednym dniu
brzemienne to temat zarezerowowany do Zwiastowania i Nawiedzenia
tu przedstawione w naturalnej wielkoœci, ale nie afirmatywnie- skromnie ubrane i zmęczone
na tyle bulwersujące, że jeden z goœci utrącił laską jednej rękę- Dunikowski to zostawił
Ewa
21.11.2011
I wojna œwiatowa- większoœć polskich artystów w Zakopanem czy Krakowie, bo za granicą być nie mogli
Ekspresjoniœci polscy- grupa powołana w 1917
wtedy Z. Pronaszko wygłosił odczyt o ekspresjonizmie i sztuce nowoczesnej
o dziwo w tym czasie w konserwatywnym Krakowie powstało parę bardzo nowoczesnych dekoracji wnętrz sakralnych
proj. kaplicy misjonarzy w Krakowie- 1911-1912 Pronaszko
w tym czasie zrealizowany projekt Mączyńskiego na Wesołej; dekoracja portalu bocznego- Xawery Dunikowski
ekspresjoniœci polscy, od 1919 Formiœci polscy
promowani na łamach konserwatywnego (sic!) pisma Maski promującego kulturę antyczną
tam projekty ekspresjonistyczne Z. Pronaszko
w 1919 w salonie hotelu Polonia wystawa: Chwistek, Pronaszko, Zamojski, Witkacy, Niesiołowski, Gruzdecki, Gryżewski, Hulewicz, Hryńkowski, Żyznowski
wtedy pierwszy ich katalog- 8 różnych rodzajów, tam przedruki np. Appolinaire'a, sprzedał się- od 1919 r. zaczęli wydawać czasopismo Formiœci
większoœć plakatów wykonywana ręcznie
potem ich działalnoœć wsparła grupa poznańska współpracująca z ekspresjonistami niemieckimi- wokół Der Sturm i Die Akzion, grupa Bunt
Przybyszewski zaprzyjaŸniony z rzeŸbiarzem Hulewiczem- zachęcił ich do założenia w Poznaniu czasopisma Zdrój- promującego styl Przybyszewskiego i ekspresjonizmu- wokół niego zebrało się grono młodych i debiutujących drzeworytników, które przybrało nazwę Bunt i nawiązali kontakt z Formistami, niektóre nazwiska powtarzają się w obu ugrupowaniach np. Zamoyski
grupa działała do 1922 r. i rozpadła się, w gruncie rzeczy rozsadziły ją osobowoœci artystyczne okrzepłych już twórców, już samodzielnie rozpoznawalnych
Formiœci- rozpadli się przez Witkacego i Chwistka, którzy jako przyjaciele od dziecka stworzyli zupełnie inne systemy estetyczne, przyjaŸń rozpadła się
Chwistek Wieloœć rzeczywistoœci w sztuce publ. w Maskach
Witkacy Różne formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia na łamach Zwrotnica
oba z 1920 przeczytać
Witkacy bardzo radykalny
zawsze w ich dziełach pojawia się coœ jak portret zakamuflowany drugiego
Bunt
w momencie powstania niepodległej Polski artyœci poszli w inne strony; Przybyszewski i Hulewiczowie- podziw wobec Piłsudskiego, opowiedzenie się za budowaniem polskoœci przez sztukę
Margerite i Stanisław Kubiccy- zaprzyjaŸnieni z anarchistami berlińskimi
Tytus Czyżewski
1909 Madonna z Dzieciątkiem
nawiązuje do prymitywów i sztuki ludowej oraz horror vacui; Madonna ma 3 ręce- czasem artyœci ludowi taki wyrażali wielką miłoœć MB- jeszcze bardziej mogła je tulić i pielęgnować
Madonna, publ. w Jeune Pologne
większoœć prac niezachowana, znane z fotografii i reprodukcji
Ukrzyżowanie
Pronaszko z Czyżewskim po rozpadzie grupy poszli w stronę koloryzmu
Czyżewski niezależnie od bardzo odważnych eksprymentów językowych tworzył poezję inspirowaną ludowoœcią np. 1925 Pastorałki wydane w Paryżu
ilustracje Tadeusza Makowskiego- najważniejsze w hierarchii największe, anioły jak ze słom- odwołana do sztuki ludowej
Czyżwski, Zbójnik (autoportret)- znów horror vacui; był typowym przedstawicielem inteligencji krakowskiej, trochę dandysa- a tu przedstawił się jako zbójnika- a miał wielki garb (odwrotnie jako silny góral)
Jasieński czy Jalu Kurek (Kraków, lata 20.)- pisał o Janosiku, nadal kult zbójnika
nawet Witkacy wykonywał drzeworyty zbójników
Czyżewski, Portret Brunona Jasieńskiego
to on przywiózł nowoœci rosyjskie, pojawił się w Krakowie
Czyżewski stworzył dosłowną deformację pola obrazowego- przez deformację pola obrazu (nie postaci) Kompozycja wielopłaszczyznowa, Salome, 1915-1917
to są połamane obrazy, każdy pod innym kątem
jak assemblage, jak nawiązanie do assemblage kubistów
Czyżewski, Akt z kotem, 1920
leżący! Na głowie jak na masce antycznego aktora pojawiają się dziwne woluty i tylko jedno oko (ekspresjoniœci rosyjscy), akt rozczłonkowany
Leon Chwistek
jedyna postać, która zrobiła karierę jako profesor logiki:)
twierdził, że nie interesuje go futuryzm!
Obraz- wizja bardzo nowoczesnego miasta, z drapaczami chmur i napowietrznymi liniami kolejki czy autostradami
Zakopane, hotel, projekt 1921- na wzór pałaców orientalnych; niezrealizowany
Salome- kubistyczna, ale też bardzo nawiązująca do sztuki barokowej i Wenus
Leta z łabędziem- nawiązanie do manierystycznych aktów
malował też wiele kąpiących się, które nazywał beniezami
Uczta, ok. 1925
wymyœlił teorię strefizmu- okreœlonym strefom obrazu odpowiadają okreœlone formy i okreœłone kolory
póŸniej przeżył bardzo silną i do końca żywą fascynacją sztuką prymitywną (dzieci, szaleńcy)- to spowodowało silny konflikt na łamach gazet ze Strzemińskim (nienawidził prymitywu jako sprzecznego z koncepcją ewolucji w sztuce)
Zbigniew Pronaszko i Andrzej Pronaszko
Z. Pronaszko Chłopiec
(wystawa od 9.12 w MNW)
Zbigniew najpierw w Kijowie, potem w Krakowie podjął edukację artystyczną- miał być jedynym artystą w rodzinie
gdy wracał do domu robił przedstawienia z rodzeństwem- zafascynował brata; Andrzej miał otrzymać porządne wykształcenie œcisłe
Zbigniew na początku bardzo zafascynowany Jackiem Malczewskim
np. Bajka o œmierci
zwracał się ku bardzo literackiej sztuce
potem zupełnie inny kierunek; fascynował się tak samo jak malarstwem i rzeŸbą
1917 projekty do koœciołą misjonarzy w Krakowie- propozycja mensy ołtarzowej najbardziej radykalną propozycją dzieła Pronaszki- Chrystus w mandorli tak uproszczony, że wcale nie wygląda, a anioły tak bardzo dekoratywne, ze rozsadzają relief (niezachowany projekt, tylko zdjęcia)
1921- projekt Mickiewicza nadnaturalnych rozmiarów; wykonano makietę drewnianą, w latach 30. makieta odpłynęła w powodzi- bardzo prosta forma a łatwo było rozpoznać Mickiewicza
w jego obrazach tego czasu widać jego myœlenie rzeŸbą
Akt formistyczny, 1917
Muzykant
Krajobraz ze Strzyżowa, 1921- co raz bardziej ku kolorowi, a nie formie
Portret żony, 1922- centralnie, hieratycznie, statycznie
Akt na tle okna z gitarą, 1922- tematy muzyczne
po Formistach powstała grupa Rytm, ale w kręgach Formistów też zainteresowania muzyczne- Zamoyski ożenił się z tancerką Ritą Saketto, która tańczyła formistom:)
poszukiwanie absolutu także poszukiwano w muzyce
Gitarzystka, 1927- odwołanie do Camille'a Corota
od Malczewskiego przez surową tektonikę aż do koloryzmu
brat Andrzej obracał się w innych œrodowiskach
Andrzej Pronaszko
Autoportret, ok. 1910 (jak Malczewski)
Procesja, 1916- projekt witrażu
Mnich 1917- silna geometryzacja formy, uproszczenia, ale też duża dekoracyjnoœć
Portret żony 1921- bardzo surowe ograniczenie formy
doszedł aż do kompozycji publikowanych na łamach pism konstrukcjonistycznych
budował bardzo nowatorskie scenografie widowisk teatralnych
zaprojektował teatr symultaniczy
Konrad Winkler
dobry teoretyk i krytyk sztuki, sam malował
Portret żony 1920
bardzo dbał o pamięć o formistach; w 1937 na łamach Głosu plastyki opublikował kilka tekstów ku pamięci Formistów
Pieta
Jan Hrynkowski
malarz i grafik
Ucieczka z Egipu- drzeworyt
ok 1919 Tancerka II
bardzo odważna kolorystyka, zmultiplikowana ta jedna tancerka; może inspiracja Isadorą Duncan?
Jerzy Hulewicz
inicjator Zdroju i Buntu
Leda z Łabędziem, 1927
Tymon Niesiołowski
fascynacja Cezannem i Ingresem
W kąpieli 1918
bardzo wyraŸne nawiązania
Nad stawem, ok. 1919 r.- charakterystyczne najpierw dla Matisse'a (pokazywał radoœć życia w okresie fowistycznym) kilku artystów przejęło to w momencie odzyskania niepodległoœci- bo nie pojawiło się zjawisko traumy powojennej i rozczarowania cywilizacją- ucieczka do klasycyzmu
w Polsce powrót do klasycyzmu bardziej ze strony rosyjskiej
za Matissem arkadią jest Polska, afirmacja życia tu i teraz
u Zaka- wymiar bardziej nostalgiczny
Rafał Malczewski- także głosił afirmację Tatr i Podhala jako miejsca pogodnego życia
Niesiołowski, Sielanka 1919 (nawiązanie do modelu apasza), akordeon
Jacek Mierzejewski
w 1915 jeszcze katastroficzne Polonia
Portret żony z Pusią, 1915- iluzja, delikatna kolorystyka
odszedł w stronę nostalgicznego klasycyzmu
Martwa natura, jabłka
Witkacy
Nocny pejzaż, ok. 1901-1902
kształcił się pod każdym względem w domu, tylko przez chwilę na ASP w Krakowie, długo pod wielkim wpływem ojca
w 1906 r. po raz pierwszy w korespondencji ojca i syna pojawia się termin „potwory”, od 1908 r. już na stałe; uległ wielkiej fascynacji literaturą Romana Jaworskiego- szybko umarł, pisał oniryczne i nieco groteskowe opowiadania, wyd. 1910 i z okładką i ilustracjami Witakacego; wyraŸnie zdeformowane figury- potwory
Kompozycja z pięcioma figurami, 1911- deformacja i odważna kolorystyka
Autoportret, 1913- tendencje jeszcze jak Cezanne
w 1914 r. wielka przemiana osobowoœci i twórczoœci po samobójstwie Jadwigi Janczewskiej, narzeczonej, z jego winy- depresja Witkacego; potem katastrofizm od tego momentu nieodłączny
Malinowski wybrał się na ekspedycję archeologiczną do Australii- zabrał go ze sobą jako rysownika, by nie myœlał o samobójstwie- skończyło się tragicznie dla tej przyjaŸni; jak dolecieli dowiedzieli się o wybuchu wojny; Witakcy koniecznie chciał wrócić, Malinowski chciał kontynuować ekspedycję; Witkacy zerwał kontakt- nie wrócił do Polski, ale pojechał do Rosji (miał rosyjski paszport)- w Petersburgu zaciągnął się do armii, do elitarnej straży cara; w Petersburgu zetknął się z dynamicznym życiem artystycznym, za sprawą Tadeusza Micińœkiego z Moskwy (młodopolski)- za sprawą tej przyjaŸni poznał wielu artystów o podobnych poglądach; po powrocie do Polski był już całkiem ukształtowanym twórcą
Pejzaż australijski, 1918
Kompozycja 1918- potwory silnie zdeformowane, groteskowe, bardzo kolorowe
Rąbanie lasu, walka 1921-1922
Marysia i Burek na Cejlonie
Dwie głowy, 1920
Fantazja 1921-1922
po swoim kryzysie sztuki ogłosił koniec sztuki w 1922 i przestał malować
wkrótce potem założył spółdzielnię usługowo-produkcyjną Firma portretowa, gdzie pojawił się w roli rzemieœlnika, gdzie jako klienci pojawiali się konserwatywni mieszczanie i szlachta ziemska
wczeœniej interesował się kosmogonią, takie obrazy malował
Fałsz kobiety, 1927- w Firmie Portretowej narysował pastelami ten obraz z modelką Marylą Grossmanową; na tle katastroficznego krajobrazu; nawiązanie do Ingresa ale do bardzo rozpoznawalnego tematu Wenus z lutnistą (czy inne Wenus z instrumentalistami)- mistrzowskie odwzorowanie pończoch jedwabnych
cały czas widać w tekstach ukrywaną admirację dla klasycznych mistrzów „wylizywanie dzieł sztuki”
28.11.2011
TOSSPO (Towarzystwo Szerzenie Sztuki Pięknych wœród Obcych)
powstało w 1925 r, od 1927 wiele wystaw m.in. wyłącznie polskie wystawy w Sztkholmie i Kopenhadze
1930- Budapeszt, Kopenhaga, Gdańsk
1930-1934- Moskwa, Ryga, Tallin
1935- objazdowa w III Rzeszy
1937-1938- Węgry, Rumunia, Grecja oraz USA
nadzorowane przez Beka, nie prezentowano np. obrazów o tematyce niewoli- polityka mocarstwowa
na wystawie w III Rzeszy był sam Hitler
1937 pod kierunkiem Ireny Piotrowskiej Polish Art Service- kształcenie artystów polskich za granicą
wystawa polska w Moskwie- istotna dla ZSRR ze względów politycznych, bo po 1933 r. Hitler zerwał wszelkie kontakty wojskowe z sowietami; zakupiono wtedy 5 dzieł, które do tej pory znajdują się w Muzeum im. Puszkina
w ramach wystawy sztuki polskiej w Berlinie- także wystawa polskich monachijczyków- objechała prawie wszystkie duże miasta w Niemczech
także z inicjatywy Władysława Skoczylasa- Instytut Propagandy Sztuki w 1930
w ciągu roku wzniósł swoją siedzibę na Królewskiej 13 (prawie tam gdzie Victoria)
ASP wtedy na Powiœlu
pierwszą wystawą w siedzibie ISP- wystawa drzeworytów Skoczylasa, potem cykliczne trienalle drzeworytu w Warszawie
w 1932 Polska dostała własny pawilon na biennale w Wenecji- wczeœniej wystawiano w przerobionym pawilonie niemieckim
PWK Poznań 1929
Wielka wystawa architektury mieszkalnej i w hali Stulecia
wtedy najbardziej prawicowe, endeckie miasto w Polsce, najmocniej opowiedział się w 1926 przeciw Piłsudskiemu
dyrektorem wystawy Stanisław Wachowiak
Sukces Pawilonu Polskiego na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 r.
28.04.-7.10.1925; polski pawilon otwarty 3.05 (œwięto narodowe); inne państwa otwierały wiosną- powodem kiepska sytuacja ekonomiczna w Paryżu (strajki robotników)
wystawa uœwietniająca pobyt Piłsudskiego w Paryżu w 1920?- organizowana przez Ruszczyca, wypożyczane obrazy młodopolskie od kolegów i to co zostało niezniszczone w Wilnie (klasycystyczne meble)- a było już po awangardach- wielka porażka
wtedy były wyburzane kamienice paryskie pod bulwary i klasycystyczne meble były do kupienia za grosze na targach; do tego te meble do Paryża przyjechały na wozach drabiniastych
1925- Jerzy Warchałowski (komisarz generalny pawilonum także twórca stowarzyszenia Polska Sztuka Stosowana od 1901) postarał się przedstawić dwa aspekty- 1. sztuka ludowa jako inspiracja dla tożsamoœci narodowej; 2. tradycja chrzeœcijańsko-klasycystyczna
sztuka ludowa została w Paryżu odebrana jako nowatorska w użyciu i jako art deco
sztuka klasyczna zaœ była ucieczką od chaosu I wojny œwiatowej
Warchałowski przez cały okres przygotowań nie był w Paryżu, bo rząd polski nie miał pieniędzy, by kupić mu bilet
całą wystawę wspierał swoimi œrodkami
pomagał mu Ludwik Puget (uczeń m.in. Axentowicza, Stanisławskiego, Dauna i Laszczki)- zastępca komisarza; mieszkał w Paryżu
rzeŸbiarz, malarz i rysownik
będąc w Paryżu robił coœ na kształt szpiegostwa- pisał co jest modne, poznał komisarza pawilonu francuskiego; m.in. wymyœlił, że należy zaprezentować dużo sztuki ludowej (że to się wpisze w Art Deco)- miało to konsekwencje na wszystkich następnych wystawach narodowych; oraz że trzeba zapewnić rozrywkę- kiosk z pamiątkami oraz karczmę z polskimi specjałami (tam nieznanymi) i grajkami; występowała tam Zofia Stryjeńska, „księżniczka polskiego malarstwa”, podążająca tropem Wyspiańskiego- projekt plakatu wystawy; projekt panneau dekoracyjne do częœci głównej rotundy; zabawki, książki
Józef Czajkowski,Pawilon Polski
5.12.2011
sztuka międzywojenna
Stowarzyszenie Artystów Polskich Rytm 1922-1932
jedno z pierwszych ugrupowań, gdzie pojawia się parę artystek
Stryjeńska i Skoczylas przyjechali do Warszawy; formiœci polscy zakończyli działalnoœć, wybuch I wojny œwiatowej- wrócił z koniecznoœci Eugeniusz Zak (wczeœniej jeden z filarów Ecole de Paris) do Częstochowy
pojawił się termin Art Deco- bardzo dobrze wpisało się w klimat kulturalny Warszawy; Ziemiańskiej
nie mieli programu, byli grupą przyjaciół; założenie budowania œwiadomoœci narodowej opartej na folklorze
Zak, Idylla z owocami
Zak, Kuna, E. Wiski- artyœci którzy wpisali się w naturalny nurt rozwoju sztuki tradycji łacińskiej
nurt historyzujący- odważny dialog ze sztuką dawną
ucieczka od rzeczywistoœci w stronę idylli- Eugeniusz Zak często malował takie idylliczne pejzarze; korzystał z wzoru pejzaży głównie prowansalskich; wraca do idylli pastoralnej, Rousseau,
architektura jak Cezanne; strzępiasty krajobraz; umownoœć form pejzażu, dematerializacja- związana z fascynacją ikoną; także inspiracje miniaturą perską oraz malarstwo chińskie (nie japońskie jak współczeœni)
pisał do niemieckich pism krytykę artystyczną na temat jego interesujących postaci z Ecole de Paris
postacie z Comedia dell'Arte
eksponowanie wielkich oczu i małymi stopami niemal nie dotykającymi ziemi
1911 Autoportret- wczesny okres, gdy kształtowała się jego maniera artystyczna
Wacław Borowski
od początku wieku przebywał w Paryżu
ok 1920 Pieta
silnie pod wrażeniem maniery Zaka
1929- w tradycji sztuki klasycznej, tematyki antycznej; ale dialog, transpozycja pejzaży Poussina
1929 Diana- widać walory dekoracyjne, rytmiczne drzewa, umowne liœcie
Winobranie, fagment panneau z kawiarni Ziemiańska
Idylla pasterska 1920
Spotkanie
wiele z tych prac się nie zachowało
ok 1922 Igraszki
1932 W lesie
bardzo umowne traktowanie przestrzeni
najsilniej z Rytmu nawiązał współpracę ze Skamandrytami, okładki do różnych przedsięwzieć, do czasopisma Skamander
obowiązuje katalog wystawy Rytm
Tymon Niesiołowski
Nad stawem, ok. 1919
sielanka, lirycznoœć
W kąpieli- nawiązanie do Claude'a Lorraine'a
wiele eksperymentował, bardzo utalentowany, ale fascynował się konwencjami malarskimi i przyswajał je bezkrytycznie
Sleńdziński
1926 Autoportret
historyzująca konwencja
buduje swój wizerunek jako mistrza kontynuującego tradycję klasycyzmu wileńskiego
namaœcił go Tatarkiewicz
Portret
Chłopcy nad Wilią
w latach 30. modyfikuje tę konwencję klasycyzującą do najprostszych tematów
stosuje bardzo popularną kolorystykę, tonacje pastelowe
to rozmył się jego talent Sleńdzińskiego
z pracwni Dymitra Tadrowskiego, podobnie jak Sleńdziński wyszedł Felicjan Szczęsny-Kowarski
miał słaboœć do malarstwa monumentalnego
zawsze, nawet jeœli malował pejzaż, stosował bardzo duży format
al fresco: malowidła do wnętrza Zamku Królewskiego na Wawelu, m.in. do Sali pod Ptakami
w momencie gdy zapisał się do Rytmu wykładał malarstwo dekoracyjne na ASP w Krakowie
pokłócił się z Szyszko-Bokuszem (rektor i dyrektor odbudowy Wawelu) i przeniósł się do Warszawy (cała pracownia za nim)
wygrał konkurs na projekty monumentalnych dekoracji dla Wawelu- nie doszły do skutku z powodu wybuchu wojny
1930 Wędrowcy- podobnie jak Zak zajmował się tematami kondycji ludzkiej
myœlał także o dużej realizacji Ostatniej Wieczerzy- projekty np. głów apostołów
Elektra, 1947- dalej wiernoœć konwencji klasycznej, bardzo podobne do malarstwa œciennego, a nie tak jak jest na płótnie
malował w czasie powstania w getcie portrety Żydówek
próbowano go zawłaszczyć jako mistrza i autorytet moralny przez ikonosferę sztuki socrealistycznej- zmarł w 1948
ale w tym 1948 namalował dwa obrazy, które stały się ikonami socrealizmu
Portret Pstrowskiego- przodownika pracy; jak każdy górnik trzyma w dłoni sztandar œw. Barbary (tego „nie zauważono”)
obraz pokazujący proletariat Czychu- ale tych, którzy za caratu siedzieli w więzieniach za socjalistyczne przekonania
były reprodukowane nawet na znaczkach pocztowych
a socrealizm został ogłoszony w 1949 r.- jego prace tylko przez interpretacje PRL w tej konwencji
Tadeusz Pruszkowski
założył Bractwo Œw. Łukasza, Lożę Wolnomalarską, Grupę IV, ..?
bardzo ważny nauczyciel, po Skoczylasie przejął stanowisko dyrektora Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie
nie musiał kreować się na mistrza- w tym toku co Sleńdziński namalował się jako Klaun
powiązany z kręgami rządowymi; starał się by państwo nadal zamawiało realizacje malarstwa œciennego- państwo nie miało pieniędzy; firmował zatem swoim nazwiskiem kolejne roczniki
bardzo pogodny, nosił ubranie pilota, lądował na łachach wiœlanych w Kazimierzu swoim samolotem
popularne malarstwo, niekoniecznie najwyższych lotów, dbał o misję sztuki- to zjednywało mu wiele sympatyków we wszelkich kręgach artystycznych
Roman Kramsztyk
podobnie jak Zak i Niesiołowski wyraŸnie ukierunkowany na Paryż, czasem nawet umieszczany w Ecole de Paris
1919 Portret Jana Lechonia
1927 Portret Karola Szustera
tu widać Nową Rzeczowoœć- trend niemiecki
Martwa natura, Macierzyństwo
Leopold Gottlieb
wpisywany także w Ecole de Paris
wypracował konwencję silnie rozbielonego koloru, postaci bezcielesnych; widać też wpływ korzeni żydowskich
eksperymentował formą i techniką przy tradycyjnym temacie
Łowienie ryb
Ogrodnicy
Władysław Skoczylas
jako malarz w Rytmie, zwłaszcza akwarele (kojarzony z drzeworytem)
Praczki
podobnie jak Pruszkowski woził swoich studentów do Kazimierza
drzeworyty: Teka zbójnicka
Zofia Stryjeńska
już w latach 20. księżniczką malarstwa polskiego i kontynuatorka Wyspiańskiego
Z mężem Karolem mieszkała w Zakopanem, bardzo przyjaŸniła się ze Skoczylasem
jej prace o wariacje na temat folkloru wszelakiego- od polskiego po meksykański
bardzo przestrzegała, aby Skoczylas był archiwistą strojów i tradycji ludowych w jego drzeworytach
mąż zamknął ją w domu dla psychicznie chorych
podejmowała odważne tematy- Poczet królów polskich; cykl Pascha,
w 1926 sukces w Paryżu
w latach 30. zaczęła powielać tylko swoje projekty- nie znosiła malować (czego od niej oczekiwano), był rysowniczką
zamówiono u niej projekt daru dla cesarza Japonii- gobelin
wykonywała także inne panneau- Żywioły dla Ambasady Polskiej w Sofii- niezrealizowano
była obecna wszędzie- w każdej witrynie czy książce (opakowania czekolady; pudełka z klockami itd.)
Wedel i po wojnie pakował czekoladę w papierki przez nią zaprojektowane
Wacław Wąsowicz
jak Niesiołowski bezkrytycznie się fascynował
najpierw zafascynował się huculszczyŸną
1924 Huculi Klimczak i Paraska
Władysław Roguski
kojarzony głównie z Poznaniem
także projektował gobeliny i malarstwa dekoracyjne o tematyce ckliwej NB z Dzieciątkiem
chociaż niektóre jego prace pokazują duży talent do koloru
Wacław Husarski
dobry krytyk sztuki, niewiele prac znanych
Œw. Franciszek z barankiem
Rafał Malczewski
także sportowiec- automobile, narciarstwo
pisał książki propagandowe o Podhalu i COP
malował odrealnione obrazy, dotykające kiczu (pewnie œwiadome)
Pomnik w małym miasteczku
wyraŸne reminiscencje malarstwa magicznego realizmu w Europie czy de Chirico
wymyœlił idyllę Podhala
Cyrk
rzeŸbiarze
Henryk Kuna
Rytm z wystawy w Paryżu i Parku Skaryszewskiego
Portret Wierzyńskiego
Edward Wittig
Pomnik Lotnika
wizja monumentalnego pomnika z elementami Art Deco w najlepszym znaczeniu- bez patosu
wczeœniej na pl. Unii Lubelskiej
aktualnie rekonstrukcja pomnika- przy niej zawłaszczono go do socrealizmu
Peowiak, 1933- często zamawiano u niego pomniki umierających bohaterów; przed Zachętą, druga wersja na Powązkach
po jego œmierci większoœć jego dzieł trafiło do MNW, które prowadzi cały czas spór ze Łazienkami, gdzie w Starej Pomarańczarni jest duża kolekcja dzieł Wittiga
jeszcze przed II wojną œwiatową zasłynął w Paryżu Ewą, która do tej pory jest na Trocadero, druga w parku Ujazdowskim, trzecia przy wejœciu do MNW
Romuald Kamil Witkowski
malował chętnie szpachlą i eksperymentował- znacznie bliżej było mu do awangardy; Rytm mu jednak odpowiadał; bardzo proste i skąpe kolorystyczne, bardzo finezyjnie malowane martwe natury
Autoportret,Œledzie, Dynie
Martwa natura z samochodem, 1931- wystawiana z artystami awangardowymi
drogi rytmistów się rozeszły, a każdy z nich miał na tyle wyrobione nazwisko, że mogli wystawiać sami
19.12.2011
„artes” 1929- ok. 1936
Jerzy Janisch, Mieczysław Wysocki (1 rok), Aleksander Krzywobłocki, Roman Sielski, Margit Reich-Sielska, Ludwik Tyrowicz, Tadeusz Wojciechowski, Henryk Streng (Marek Włodarski), Ludwik Lille, Otto Hahn, Aleksander Riemer
inspiracje surrealizmem, de Chirico i Ferdynandem Legerem
artes- nazwa by podkreœlić swoją wieloaspektowoœć
od 1931- ujawniają się postawy lewicujące, zwłaszcza wœród artystów pochodzenia żydowskiego
1933- powstaje lewe skrzydło z Hahnem, Janischem, Strengiem, Krzywobłockim i Riemerem, podjęli oni nawet utworzyć nowy artes ; wtedy wewnętrzna ankieta dotycząca ewentualnego wprowadzenia programowoœci i społecznych funkcji sztuki
jest to okres bardzo silnego kryzysu ekonomicznego; wtedy państwa zachodnie zaczynały z tego kryzysu wychodzić, a pojawiają się totalitaryzmy, z czego nie do końca zdawano sobie sprawę
totalitaryzmy budowały sobie wizerunek przyjaznych sztuce, np. wystawa prac sowieckich w 1933 w Warszawie
załoenia konstruktywizmu realistycznego i „faktorealizm” Wojciechowskiego
strajki robotnicze i nasilanie się nastrojów lewicowych
1936- Sielscy i Wojciechowski idą w stronę koloryzmu
podobnie w stronę koloryzmu zmierzał Janisch
Ferdynand Leger, Mechanik, 1920- do porównania z poniższymi pracami
w wyniku obracania się w œrodowisku artystów paryskich lat 20.- poszukuje także absurdu
Kompozycja z liœciem, 1936 MNW
Marek Włodarski, Fryzjer, 1925- obraz z czasów pobytu Włodarskiego we Francji w kręgu Legera; wręcz pastisz
Streng był artystą żydowskim i w czasie wojny posługiwał się fałszywymi dokumentami jako Marek Włodarski, a ponieważ te dokumenty uratowały mu życie, pozostał przy tej tożsamoœci. Podobno także ożenił się z kobietą z bardzo antysemickiej rodziny i nie przyznał się do swojej wczeœniejszej tożsamoœci. Niektóre sygnatury są wyraŸnie przez niego zmieniane.
Podobnie z Arturem Nachtem, który w czasie wojny przyjął nazwisko Samborski i zostawił je gdyż uratowało mu życie.
Marek Włodarski, Pali papierosa, ok 1928
Ulica, 1924 (akwarela, collage)
w tym czasie pojawił się fotomontaż, który początkowo był wykorzystywany do projektowania okładek pism ideowych
wtedy ta konwencja wydawała się bardzo nowoczesna i była bardzo popularna
Odjeżdżająca para z włóczki, 1929, rysunek
widać odejœcie od konwencji Legera i poszukiwania własnego języka, więcej inspiracji de Chirico czy Maxem Ernstem
Lejący wino, 1929
bardzo legerowski ale z włączeniem symboliki, charakterystyczny dla Legera dwudzielny obraz- częœć abstrakcyjna i częœć figuralna, sprawia wrażenie przestrzeni scenicznej; sam lejący wino jest jakby nieco antyczny, niewspółczesny strój, symbolika dionizyjska
Roman Sielski
jako jedyny z artes został we Lwowie po jego zajęciu przez sowietów i długo tam wytrwał
Pejzaż morski
buduje nastrój w obrazie poprzez zestawienie realnych przedmiotów, ale w dziwnym kontekœcie
Magrit Sielska
malarska i eksperymentatorka w fotografii
Kompozycja z ręką, 1934, kolaż fotograficzny
Krzywobłocki także próbował takich eksperymentów- oboje mogli się inspirować Man Rayem poznanym w Paryżu, ale także Bauhausem; raczej nie zupełnie inny język francuskiej fotografii surrealistycznej
Krzywobłocki, Portret Magrit Sielskiej, 1928, fotografia
Kompozycja fotograficzna, 1929
Ludwik Lille- najstarszy w tym gronie, był jeszcze formistą
Kompozycja z liœciem i dzbanem, 1931, litografia
dziwne, surrealistyczne, nie można rozpoznać wszystkiego
Jerzy Janisch
także miał skłonnoœci do koloryzmu, tworzył wczeœniej rysunki- zbutki różnych rzeczywistoœci, dziwne, nierealne
Rysunek z Drohobycza, 1930-1932
Mona Lisa w sleepingu, 1939
pointylistyczny sposób nanoszenia farby, ale też jakby gry Magritte'a obrazów w obrazie
tu zamiast okien pociągu znane dzieła
Grupa Krakowska
1933-1937
Sasza Blonder, Berta Grunberg, Maria Jarema, Leopold Lewicki, Stanisław Osostowicz, Szymon Piasecki, Jonasz Stern, Henryk Wiciński, Aleksander Winnicki, Adam Marczyński
w zasadzie bardzo wiele powiązań z Lwowem, tylko w Krakowie studiowani, ale konieczne było odróżnienie, co nazwał Chwistek
powstawała w wyniku napięć związanych z kryzysem, ale także z powodu wydarzenia na wystawie końcoworocznej- zaprezentowali prace nawiązujące do tego, co działo się na ulicach Krakowa- do strajków robotniczych i nierównoœci społecznej; niewiele mieli ze sobą wspólnego, nie działali jako zwarta grupa, częœć z nich należała do Komunistycznej Partii Polski (tępiona przez sanacje i też póŸniej, bo traktowana była jako agenda sowiecka- z czego większoœć artystów nie zdawała sobie sprawy)
Blonder, Osostowicz, Stern, Winnicki- zaprezentowali grafiki przedstawiające więŸniów politycznych i strajków
częœć studentów o sympatyków prawicowych zaprotestowała i doszło do zamieszek na Akademii Krakowskiej, na co rektor wezwał policję; ten nieprzyjemny incydent ciągną się za Grupą Krakowską przez cały czas działania grupy
grupie bliski był pogląd, że sztuka powinna mieć także swoją funkcję społeczną, powinna być zaangażowana w codzienne problemy
Strzemiński i Kobro- ideał szerzenia sztuki wœród mas; działali oni jako wykładowcy sztuki współczesnej w œwietlicach robotniczych; do tego połączone z agitacją KPP- uœwiadamianie o strajkach, prawach pracowniczych
to doprowadziło do uznania działalnoœci za szkodliwą dla istnienia państwa i systemu i została rozbita przez państwo
grafiki z wystawy na Akademii:
Leopold Lewicki, Pogrzeb robotnika
po wyrzuceniu ich z akademii zaopiekował się nimi Chwistek- w latach 20. fascynował się sztuką prymitywów, dzieci, amatorów
widział w sztuce absolwentów akademii pokrewieństwo myœlenia
także utopijny lewicowiec, także należał do KPP
pracował jako profesor Uniwersytetu Lwowskiego jako wykładowca logiki matematycznej i był osobą poważaną
Lewicki Więzienie
Jonasz Stern Bezrobotny, 1933 sucha igła
Osostowicz, Rozruchy uliczne II
Sasza Blonder, W więzieniu, 1934
myœlenie formami zbliżonymi do abstrakcji geometrycznej
Maria Jarema, pomnik ofiar strajku Semperitu, 1937, cm. Rakowicki w Krakowie- schody, bardzo prosta forma jak na Jaremiankę, każdy schodek dla zmarłej osoby
Lewicki, Kompozycja muzyczna, 1934-1935
niezależnie od sztuki zaangażowanej każdy z tych artystów pokonywał własnych poszukiwań w zakresie formy
Lewicki, Układ konstrukcyjny, 1934
Lewicki, Kompozycja figuralna, 1935
Sasza Blonder, Kompozycja, 1933 stricte abstrakcja, bardzo wyciszona; faktura
Sasza Blonder, Kompozycja z lampą naftową, 1935-1937; po zetknięciu ze œrodowiskiem warszawskim pojawiają się różne elementy absurdalne
Jonasz Stern, Akt, 1935- silne nawiązanie do tradycji
Maria Jarema- niewiele wyrzeŸbiła z powodów ekonomicznych i politycznych, ale nawet gdy rysowała, to jej estetyka była rzeŸbiarska
Kompozycja 1932
Na scenie teatru „Cricot”, 1938- projektowała stroje dla tego tatru
Kompozycja 1934-1936, Jaremianka funkcjonuje jako rzeŸbiarka wyrażająca się przez bryły geometryczne, bez figur
echa twórczoœci Katarzyny Kobro z okresu rosyjskiego; prace Jaremianki nie są realizacją ani kubizmu ani innych postulatów
Głowa Henryka Wicińskiego, 1934-1935, prymitywizowany portret rzeŸbiarski
Wiciński, Tancerka, 1931, rzeŸba gipsowa
Ludzie, projekt fontanny, 1937-1938
9.01.2012
Sukces pawilonu polskiego na międzynarodowej wystawie sztuki dekoracyjnej w Paryżu
wybrzeża Sekwany i Esplanada Inwalidów, 28 kwietnia- 7 listopada 1925
pierwotnie miała się odbyć w 1922 potem w 1923 z powodów logistycznych była przekładana
w 1923 powołany w Polsce komitet organizacyjny do tej wystawy; nie było w Polsce żadnej instytucji zajmującej się sztuką
ważne było, aby zrehabilitować Polskę po prezentacji polskiej sztuki podczas wizyty Piłsudskiego w Paryżu (klasycyzm wileński)
cele:
pokazanie, że Polska należy do kręgu kultury łacińskiej
manifestacja polskoœci, prezentacja polskiego folkloru (wszystkie państwa, które powstały po 1918 r. poszły w tym samym kierunku, a folklor był do siebie podobny)
jednakowoż wszystko odniosło sukces i Polacy wrócili z wieloma medalmi
wystawa odegrała także ważną funkcję integrującą w kraju
Pawilon Polski, Józef Czajkowski
kontynuacją ukazywania sztuki
była PWK wystawa w Poznaniu
Polityka artystyczna Ministerstwa Spraw Zagranicznych II RP- na przykładzie wystaw sztuki polskiej w ZSRR i III Rzeszy
lata 30. - trudna sytuacja na arenie międzynarodowej wpłynęła na to, że zdecydowano się na zwieńczenie negocjacji politycznych wystawami
ZSRR- kluczowa dla polskiej polityki zagranicznej; w 1933 objął władzę Hitler-pierwszą jego decyzją było zerwanie stosunków dyplomatycznych z ZSRR
2.11.1933 r. Józef Beck zastąpił Augusta Zaleskiego w funkcji Ministra Spraw Zagranicznych
wystawy sztuki miały funkcję katalizatora dyplomatycznego
wystawa w Galerii Trejakowskiej, Moskwa, listopad 933- 8 sal
goœćmi byli wszyscy- zarówno przedsatwiciele dylomatyczni państw w Moskwie, oficerowie Armii Czerwonej, polscy oficerowie lotnictwa, cała elita intelektualna Moskwy
poseł Łukasiewicz, wicekomisarz Stein- odczytał depeszę
był to pierwszy moment, kiedy sztuka awangardowa mogła być oglądana w ZSRR
rzeŸby Wittiga, prace graficzne i fotograficzne Wyczółkowskiego, rzeŸby Dunikowskiego, dzieła Malczewskiego, Romualda Kamila Witkowskiego, Zofii Stryjeńskiej
aż 10 spoœród ponad 160 dzieł zostało zakupione do muzeum sztuki zachodniej im. Puszkina- bardzo nobilitujące dla Polski; także poselstwo polskie w Moskwie zakupiło parę tradycyjnych obrazów
Dunikowski był jedynym artystą awangardowym, który został wystawiony w ZSRR i prezentowano go także w okresie socrealizmu w Polsce
Stryjeńska nie została zakupiona, ale trafiła do Moskwy pod koniec wystawy jako podarunek dyplomatyczny- jest do dziœ obok Dunikowskiego najbardziej rozpoznawalnym artystą polskim w Rosji
położono akcent na sztukę klasycyzującą, a jednoczeœnie wykluczono nurt sztuki awangardowej Strzemińskiego i Stażewskiego; profrancuskiej i związanej z Malewiczem- wg klucza poprawnoœci politycznej; selekcja przez pracownika ministra edukacji Krawczenkę, który wziął na siebie opiekę nad wystawą w Moskwie oraz zadbał o dobrą jej propaganę
z tego powodu wystawa została zbojkotowana przez kolorystów i kapistów
udało się jednak coœ przemycić- np. Romualda Kamila Witkowskiego, który współdziałał z awangardą
*Jerzy Warchałowski założył w 1913 Warsztaty Krakowskie, organizator pawilonu polskiego w Paryżu
w tym samym czasie pracowano nad paktami z III Rzeszą
Beck dbał, aby podobne interpretacje jak w Rosji- czyli podkreœlenie zahamowania rozwoju polskiej sztuki przez zaborców carskich- podczas wystawy w Niemczech
tam zaprezentowano grupę monachijczyków, czyli artystów polskich kształconych w Monachium
Berlin, Monachium, Kolonia, Frenkfurt nad Menem, Lipsk, wiosna- lato 1935 w Berlinie
była to do tego roku największa wystawa sztuki polskiej poza granicami kraju
także w sytuacji, kiedy ani nie było funduszy, ani zbiorów państwowych, które pozwalałyby na organizację tej wystawy
sztukę zaborów prezentowały takie obrazy jak Batory pod Pskowem, a nie np. Hołd pruski
zajmował on największą salę w Monachium
nie wolno było wystawić nic nawiązującego do martyrologii polskiej okresu niewoli
50 artystów reprezentujących różne kierunki
nie pozwolono sobie na klucz polityczny dla artystów aktualnych, choć w III Rzeszy lista Entartete Kunst już została opracowana
nie było jeszcze warunków wykluczających Żydów
Skoczylas, Prószkowski, profesorowie ASP w Warszawie- nie dopuœciliby do żadnych ekscesów antyżydowskich, była to w tym czasie jedyna uczelnia państwowa w której nie funkcjonowało getto żydowskie
żywe przyjęcie przez prasę niemiecką, choć otwarcie pisano, że powodem były tylko pobudki polityczne
pisano o tym też w Polsce
sukces był także efektem tego, że w jej otwarciu brał udział sam Hitler
700 dzieł
Matejko, jego następcy na stanowisku rektora ASP w Krakowie- Juliana Fałata; i innych akademików, których prasa niemiecka opisała jako „odkrywców sztuki polskiej”
również w Polsce zaczęto od sztuki wymagać czytelnego przesłania
pawilon polski na Międzynarodowej Wystawie Sztuka i Technika w Paryżu, 1937
zdecydowaną częœć prac do wystaw wypożyczano od artystów nawet bez ubezpieczenia na wypadek kradzieży
MSZ wzięło na siebie zadanie patronowania sztuce, także sama siedziba była dobrze wyposażona- znajdowało się w nim najlepsze pod względem artystycznym dzieło II RP- dzieło Felicjana Szczęsnego-Kowalskiego monumentalna realizacja, która nie przetrwała wojny