TRESC: mity tebanskie, Antygona, dramat grecki, tragedia grecka
MITY TEBAŃSKIE - plan wydarzeń
Europa, córka Agenora, zakochana w byku - Zeusie
Zeus porywa Europę
Poszukiwania - Kadmos
Zabicie smoka przez Kadmosa
Królewicz zakłada Teby
Ślub z Harmonią (córką Aresa i Afrodyty)
Niegodziwa Dirke
Zemsta synów Antiope
Amfion i Niobe
Przechwałki
Kara
Lajos królem Teb (nieszczęśliwi władcy)
Syn Jokasty i Lajosa
Porzucenie dziecka na pustkowiu
Znalezienie przez pasterzy niemowlaka
Oddanie na wychowanie królowej Koryntu
Edyp „Ojdipus” człowiek o spuchniętych nogach
Wyrocznia ostrzega Edypa
Edyp zabija ojca
Szwagier Lajosa - Kreon Królem
Sfinks i jego zagadka
Rozwiązanie zagadki
Ślub Edypa i Jokasty
Dzieci: Polinejkes, Eteokles, Antygona, Ismena
Nieurodzaje i klęski w Tebach
Terezjasz wróżbita
Prawda
Samobójstwo Jokasty
Poczucie winy u Edypa
Śmierć
Panowanie Eteoklesa
Wygnanie brata
Kara.
Życiem Edypa kierowało fatum, którego mimo woli nie mógł oszukac. Chciał opuścic rodziców, których znał, by oszczędzic ich życie, lecz wpadł w „objecia” fatum. Edyp nie mógł walczyc z czymś nieuchronnym - jest symbolem bezradności ludzkiej.
Ważnym elementem historii o Edypie jest Sfinks - symbol przebiegłej inteligencji, nieuchronnej klęski. Edyp pokonał go używając swojego intelektu.
Schemat dramatu:
PROLOGOS - inaczej ekspozycja, wprowadzenie , informacja o tym, co było wcześniej
PARADOS - pierwsza pieśń chóru, który wchodzi na orchestrę
EPEJSODION - akt, jest ich 5
STASIMON - pieśń chóru po każdym akcie
EXODOS - wyjsciowa, ostatnia pieśń chóru, podsumowanie, rozwiązanie akcji.
CHÓR jest komentatorem, osądza, wyraża opinie oraz prawdy religijne, doradza. W „Antygonie” chórem jest rada królewska.
Motywy działania w „Antygonie”:
ANTYGONA
Rodzinne: „(Ismena) Więc ty zamierzasz grzeba wbrew zakazom?(Antygona) Tak! Brata mego, a dodam i twego...”; „(Antygona) Rób po twojej myśli, ja zaś wnet podążę, by kochanemu bratu grób usypac”.
Religijne: wiersz 45 „(Antygona) Bo wiarołomstwem nie myślę się kalac”; „(Antygona) Nie Zeus przecież obwieścił to prawo, ni wola Niki podziemnych bóstw siostry taką ród ludzki ludzki związała ustawą. A nie mniemałam, by ukaz twój ostry tyle miał wagi i siły w człowieku, aby mógł łamac święte prawa boże, Które są wieczne i trwają od wieku ...”
„(Antygona) Czcic swe rodzeństwo nie przynosi wstydu”
Wiersz 897 „(Antygona) ..., Ty ojcze, matko, i miła dłoń brata: bo mu tu z miłosną służbą wasze ciała własną obmyła i namaściła ręką”
KREON
Podwyższenie autorytetu władzy: „(Kreon) Wtedy ja władzę i tron ten objąłem ... I tym zasadom wierny obwieściłem ukaz ostatni na synów Edypa: Aby dzielnego w walce Eteoklesa, ..., w grobie pochowa i uczcic ofiarą ... Brata zaś jego - Polinika mniemam - ..., wydałem rozkaz, by chowac ni płakac nikt się nie ważył, lecz zostawic ciało przez psy i ptaki w polu poszarpane”.
W IV epejsodionie wystepuje KOMMOS, czyli lament głównego bohatera, idącego na śmierc i zegnającego się ze światem.
TRESC ANTYGONY
Prologos - (przedświatem) Antygona i Ismena rozmawiają o zakazie Kreona; Antygona lekceważy rozkaz, Ismena nie udziela siostrze pomocy.
Parados - opowiada o bitwie tebańskiej.
Epejsodion I - Kreon i rada postanawiaja wystawic straż przy ciału Polinika; Relacja strażnika; wściekłośc Kreona; Kreon - bezwzględny i okrutny.
Stasimon I - pieśń o lekceważeniu praw boskich.
Epejsodion II - Antygona - pewnośc siebie i duma; Kreon - sprawiedliwy; kłótnia z Ismeną, Antygona przypomina, że w Hadesie wszystkie dusze są równe. HYBRIS - pycha.
Stasimon II - chór mówi o przeznaczeniu i winie tragicznej.
Epejsodion III - rozważania o władzy; Hajmon prosi o uwolnienie Antygony, nakreśla nastroje ludu oraz próbuje przemówic ojcu do rozumu.
Stasimon III - chór wyraża współczucie dla skazanej.
Epejsodion IV - lament Antygony: żałuje jeszcze nie rozpoczętego życia. Chór stara sie ją usprawiedliwic.
Stasimon IV - chór mówi o fatum.
Epejsodion V - Terezjasz przestrzega przed gniwem bożym i radzi Kreonowi, żeby uwolnił Antygonę. Kreon dochodzi do kompromisu: postanawia uwolnic Antygonę i pogrzebac ciało Polinika.
Stasimon V - pieśń ku czci Dionizosa.
Ezsodos - seria nieszcześliwych wypadków (samobójstwo Antygony, Hajmona i Eurydyki), których powodem jest rozkaz Kreona. Kreon jest zrozpoczony.
KONFLIKT TRAGICZNY polega na postawieniu bohatera wobec konieczności wyboru jednej spośród dwu równoważnych racji. Cokolwiek bohater postanowi, obróci sie przeciw niemu. Nie ma dobrego rozwiązania.
Kreon |
Antygona |
Upór |
Wypełnia obowiązek wobec brata |
Chce umocnic swój autorytet w państwie |
Chce spotkac sie z duszą jego i rodziców w Hadesie |
Chce byc wiarygodny |
Działa według prawa boskiego |
Nie może ulegac kobietom |
|
Działa według praw ludzkich |
|
Dba o prestiż władzy, a nie liczy sie z opinia społeczną |
|
Chce pokazac bezkompromisowe potepienie zdrady |
|
Duma |
|
CECHY TRAGEDII GRECKIEJ
Zasada trzech jedności
Jednośc miejsca - akcja dzieje sie w jednym miejscu, wydarzenia przedstawiają aktorzy lub chór
Jednośc czasu - akcja rozgrywa sie maksymalnie przez 24 godziny
Jednośc akcji - akcja jednowątkowa
Zasada mimesis - odtwarzanie rzeczywistości
Temat zaczerpniety z mitu
Losem bohaterów rządzi fatum
Bohaterowie statyczni - nie zmieniają swoich cech
Brak scen zbiorowych, miłosnych i brutalnych
O wydarzeniach dziejących się wcześniej informuje chór
Maksymalnie trzech aktorów na scenie (3 bohaterów jednoczesnie w jednej scenie)
Konflikt tragiczny
Katharsis
Tylko mężczyźni wystepują na scenie
Chór - towarzyszy wydarzeniom, sądzi, jest autorytetem
Tytuł pochodzi od imienia głównego bohatera.
Elementy tragizmu według Tatarkiewicza:
- właściwośc swiata
- nieuchronnośc
- wystepują dwie wysokie wartości, niszczące sie nawzajem.
Dramaty greckie dzieją sie w rodzinie.
Dramaty wyboru czynią tragedię uniwersalną.
Ironia tragiczna - np: Aganemnon wyruszył pod Troję z błogosłwieństwem bogów, a gdy wrócił bogowie byli przeciwko niemu; Orestes pomscił ojca, zabijąc matkę - działał jak nakzywała mu religia jednak prześladowały go Erynie.
Bogowie greccy są po stronie zwycięzców.