ZASADY PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
Zasady prawa administracyjnego - to reguły, idee, określone przez przepisy p. adm., które wyznaczają standardy, którym powinna odpowiadać administracja (jako organizacja)
i jej działanie. Uznaje się, ze mają one char. normatywny i zawierają wzorce powinnego postępowania. Nie wszyscy się z tym zgadzają.
ZASADA DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO
Art. 2 Konst.:
Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.
Zasada ta wywodzi się z liberalnych doktryn niemieckich. Państwo miało tworzyć przepisy prawa, aby stanowić podstawy i granice swojej działalności. Państwo i jego organy mogą działać tylko w przypadkach określonych p. Natomiast jednostki mogą robić, co chcą, chyba że prawo tego zabrania.
Trybunał Konstytucyjny przyjął, że zasada ta ma nieco inna treść w zależności od danego przypadku.
Standardy - zasady szczegółowe, które każdorazowo określają znaczenie zasady dem. państwa prawnego.
ZASADA LEGALNOŚCI (PRAWORZĄDNOŚCI)
Org. wł. państwowej mogą działać tylko na podstawie i w granicach prawa. Skutkiem działania bez podstawy prawnej jest nieważność czynności stwierdzana w drodze odpowiedniej procedury.
Adm. ma pewną swobodę podejmowania działania, ale zawsze musi barć pod uwagę obowiązujące przepisy p. Zasada ta ma zastosowanie na wszystkich etapach działalności adm.
Sfery działalności adm.:
Stanowienia prawa
Przepisy o char. powszechnie obowiązującym
Rozporządzenia (RM, ministrowie, premier, prezydent) - zakaz subdelegacji - nie można przekazywać kompetencji do wydawania rozporządzeń innym org. wł. pań. Są wydawane na podstawie ustaw.
Akty prawa miejscowego - obejmują tylko obszar, na terenie którego działa wydający je organ. Wydają je org. jednostek samorządu ter.
o char. stanowiącym i kontrolnym (np. rada gminy) lub - wyjątkowo - wykonawczym. Uchwały są publikowane w wojewódzkich dziennikach urzędowych, biuletynach informacji publicznej, na tablicach informacyjnych lub rozsyłane do obywateli. Nadzór sprawuje się
z punktu widzenia legalności działalności org. jst.
Przepisy o char. wewnętrznym - ich adresatami są podm. organizacyjnie lub służbowo podległe org. wydającym. Nie mogą być podstawą prawną do wydania decyzji adm. wobec jednostek.
Uchwały (RM).
Zarządzenia (premier, ministrowie).
Inne.
Stosowania prawa - są to działania zmierzające do zastosowania danego przepisu p. do konkretnego przypadku (np. wydawanie decyzji adm., zawieranie umów itp.).
Typy działań:
O char. wewnętrznym - są podejmowane w odniesieniu do podm. służbowo lub organizacyjnie podległym organom adm. publ. Podstawą prawną do ich podejmowania są przepisy ogólne, co daje adm. swobodę działalności. Dot. głównie adm. rządowej (np. RM na uprawnienia do samoorganizacji - art. 146 Konst.).
O char. zewnętrznym - są podejmowane na podstawie wyraźnego, szczegółowego upoważnienia ustawowego. Ich adresatami są jednostki i org. stojące poza adm. publ. (np. wydawanie postanowień). Dot. działań o char. władczym.
Środki prawne przysługujące podm. w stos. do adm. publ.:
Zwyczajne - odwołanie, zażalenie.
Nadzwyczajne - wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności, zmiana lub uchylenia aktu adm., który nie jest wadliwy.
Sądowa kontrola działalności adm.
Egzekwowania prawa - org. adm. są obowiązane do egzekucji p. publ. Podstawą prawną jest ust. o egzekucji administracyjnej. Określa ona postępowanie egzekucyjne i środki prowadzące do realizowania prawa. Określa również zasady, do których org. adm. muszą się stosować w postępowaniu egz.
Praworządność:
Formalna - org. działają na podstawie prawa spełniającego wymogi formalne (uchwalenie, ogłoszenie, zgodność z przepisami wyższej rangi).
Materialna - prawo ma spełniać również wymogi materialne, tzn. gwarantować ochronę pewnych uznanych dóbr i wartości, równość wszystkich wobec prawa, ochronę podstawowych praw i wolności.
Zasada równości wobec prawa (art. 32 i 33 Konst.) - wszyscy są wobec prawa równi, mają prawo do równego traktowania przez wł. publ. i nikt nie może być dyskryminowany w życiu społecznym, politycznym i gospodarczym.
Równość stosowania prawa (równość wobec prawa sensu stricte) i równość w prawie.
Org. adm. publ. nie mogą ani faworyzować, ani dyskryminować innych podm. Nie oznacza to, że każdy ma być traktowany tak samo, bo byłoby to niesprawiedliwe. Mają być stosowane takie same kryteria, ale jednocześnie uwzględniane indywidualne cechy podm.
ZASADA PROPORCJONALNOSCI
Zasada proporcjonalności nakłada na org. adm. publ. obowiązek wyważania interesu indywidualnego i interesu powszechnego, publicznego. Należy zachować między nimi równowagę, kompromis. Określa się nią mianem zasady najmniejszego bólu.
Po raz pierwszy wprowadzono ją w konstytucji USA.
3