Istota,funkcje i formy pieniądza Pieniądz jest to powszechnie akceptowany środek wymiany, środek tezauryzacji, wyrażający wartość towarów i usług, posiadający moc zwalniania ze zobowiązań.
Środek wymiany (środek cyrkulacji) Umożliwia bezpośrednio i w dowolnym czasie zamianę go na inne towary i odwrotnie, zamianę towaru w pieniądz. Powoduje, że każdemu aktowi kupna nie musi towarzyszyć akt sprzedaży (w konsekwencji może prowadzić to do braku równowago między popytem a podażą)
Miernik wartości dóbr i usług (jednostka rozrachunkowa) Stanowi miarę, w której wyrażona jest wartość dóbr.Dzięki temu, że wszystkie towary mają ceny wyrażone w pieniądzu istnieje możliwość sprowadzania ich do wspólnego mianownika, a następnie określania ilości relacji pomiędzy nimi. Zmniejszenie kosztów transakcyjnych jest tym większe im bardziej złożona gospodarka.
Środek płatniczy Umożliwia regulowanie zobowiązań.
W odróżnieniu od funkcji wymiany, cechą charakterystyczną pieniądza w tej funkcji jest oderwanie od wymiany towarowej (np. opłacanie podatków, opłat administracyjnych).
Funkcja tezauryzacji (przechowywania wartości)
Pieniądz pełni tę funkcję, gdy posiadacze celowo nie wprowadzają go do obiegu
i przechowują go w postaci rezerw.
Ludzie decydują się na przechowywanie rezerw w postaci pieniądza, ponieważ ważna jest dla nich łatwość i szybkość wykorzystania go w wymianie na inne dobra i usługi - płynność.
Formy pieniądza i ich ewolucja
Pieniądz towarowy, kruszcowy, metalowy, monetarny, papierowy
Pieniądz papierowy był znany już w starożytnych Chinach. Głównym czynnikiem sprawczym pojawienia się banknotów papierowych było rozpowszechnienie się banków.
Odchodzenie od wymienialności pieniądza na złoto.
Pieniądz taki jest pieniądzem fiducjarnym, jego wartość opiera się na gwarancji zapłaty wynikających z zarządzeń władzy państwowej.
Formy pieniądza Pieniądz gotówkowy - banknoty i bilon
(wartość symboliczna); środek płatniczy, którego wartość przewyższa koszt jego wykonania lub wartość jako towaru w innych niż pieniądz zastosowaniach; Pieniądz gotówkowy w formie banknotów i bilonu jest we wszystkich krajach prawnym środkiem płatniczym Pieniądz bezgotówkowy - pieniądz żyrowy, wkładowy, księgowy wkłady na żądanie i terminowe które są używane w obrocie bezgotówkowym
Quasi pieniądz to surogaty pieniądza mogące realizować wybrane funkcje pieniądza.
Jakość surogatów jest określona przez: stopień płynności przekształcania w pieniądz, ryzyko utraty wartości podczas tego przekształcania, wysokość oprocentowania.
Pieniądz - definicja statystyczna Statystyczne def. pieniądza powstały po II wojnie światowej, utożsamiają pieniądz z zasobem pozostającym do dyspozycji podmiotów niefinansowych (podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych). Podstawą tych definicji są agregaty pieniężne obejmujące różny zakres zasobów pieniężnych. Pieniądz (podaż pieniądza) mierzy się w agregatach pieniężnych: M0, M1, M2, M3.
Agregaty pieniężne Im wyższy M tym: definicja pieniądza szersza, mniejsza płynność pieniądza, mniejsza możliwość oddziaływania na pieniądz za pomocą instrumentów polityki pieniężnej.
Agregaty pieniężne NBP -M0 pieniądz gotówkowy wyemitowany przez bank centralny wartość rachunków bieżących banków komercyjnych w banku centralnym oraz rachunków rezerwy obowiązkowej. -M 1 M0 plus wartość depozytów na żądanie w złotych i walutach obcych osób prywatnych, podmiotów gospodarczych i niebankowych instytucji finansowych -M 2 M1 plus depozyty w bankach komercyjnych o terminie zwrotu do 2 lat włącznie -M 3 M2 plus bankowe papiery dłużne w obiegu o terminie zwrotu nieprzekraczającym 2 lata oraz zobowiązania banków z tytułu operacji z przyrzeczeniem odkupu,
Istota banku Domy bankowe istniały w Babilonii w IV w. p.n.e. ,
w starożytnej Grecji i Rzymie. Bankowość nowożytna rozwinęła się w XII w.
w miastach włoskich. Włoskie słowo banca oznaczało stół (ławę), za którym siadali pierwsi bankierzy w dzielnicach handlowych i wymieniali pieniądze
„Cechą różniącą bankierów od złotników jest to, że bankier używa w swojej działalności cudzych pieniędzy”. David Ricardo
Cechy banku„specjalistyczna firma handlowa, handlująca cudzymi pieniędzmi”
Udział kapitałów własnych w finansowaniu działalności jest niski
Występują ograniczenia w tworzeniu banków
Wykonywanie określonych usług finansowych
Definicja banku Prawną definicję banku zawiera Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe
Czynności bankowe W art. 5 Prawa bankowego stwierdza się: Czynnościami bankowymi są:
1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów, 2) prowadzenie innych rachunków bankowych, 3) udzielanie kredytów, 4) udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie akredytyw, 5) emitowanie bankowych papierów wartościowych, 6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych, 6a) wydawanie, rozliczanie i umarzanie pieniądza elektronicznego, 7) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach. Czynnościami bankowymi są również następujące czynności, o ile są one wykonywane przez banki: 1) udzielanie pożyczek pieniężnych oraz pożyczek i kredytów konsumenckich 2) operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty, 3) wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu, 4) terminowe operacje finansowe, 5) nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
6) przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych, 7) prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych, 8) udzielanie i potwierdzanie poręczeń, 9) wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych, 10) pośrednictwo w dokonywaniu przez rezydentów przekazów pieniężnych za granicę oraz rozliczeń w kraju z nie rezydentami
Inne usługi banków Art. 6. Poza wykonywaniem czynności bankowych banki mogą:
1) obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, 2) zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych, 3) dokonywać obrotu papierami wartościowymi,
4) dokonywać, na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem, zamiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika, 5) nabywać i zbywać nieruchomości, 6) świadczyć usługi konsultacyjno-doradcze w sprawach finansowych, 6a) świadczyć usługi certyfikacyjne w rozumieniu przepisów o podpisie elektronicznym, 7) świadczyć inne usługi finansowe,
Uprawnienie i obowiązek związany z czynnościami bankowymi
Przywilej egzekucyjny banków - na podstawie ksiąg banków lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych banki mogą wystawiać bankowe tytuły egzekucyjne. Obowiązek zachowania tajemnicy bankowej- przedmiotem ochrony są informacje dotyczące czynności bankowej uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realizacji umowy; bank ma obowiązek udostępnienia informacji stanowiących tajemnicę m.in.innymi bankom i instytucjom kredytowym, Komisji Nadzoru Bankowego, sądowi lub prokuratorowi w związku z toczącym się postępowaniem, sądowi w związku z postępowaniem, prezesowi NIK
Ochrona nazw „bank” i „kasa” Wyrazy „bank” i „kasa” mogą być używane w nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy wyłącznie banku. Nie dotyczy to jednostek, z których działalności jednoznacznie wynika, że nie wykonują czynności bankowych. Kasa jest jednostką, która gromadzi oszczędności oraz udziela pożyczek pieniężnych osobom fizycznym zrzeszonym w tej jednostce.
Role banków Kreacja pieniądza Udział w społecznym podziale pracy Dokonywanie alokacji i transformacji środków
Kreacja pieniądza Pierwotna kreacja pieniądza - dokonywana przez bank centralny, polega na udzielaniu przez bank centralny kredytów bankom operacyjnym oraz na emitowaniu przez bank centralny pieniądza gotówkowego.
M0 = R + G R - rezerwy banków w banku centralnym: obowiązkowe oraz nadwyżkowe
G - pieniądz gotówkowy
Wtórna kreacja pieniądza - dokonywana w bankach depozytowo-kredytowych udzielających kredytów i pożyczek swoim klientom. Banki nie utrzymują 100% pokrycia wkładu pierwotnego w postaci gotówki w banku. Środki w banku muszą być zagospodarowane, co oznacza że bank utrzymuje jedynie część wkładu pierwotnego w postaci zapasu gotówki lub rezerwy w banku centralnym, resztę przeznacza na akcję kredytową. Tworzy się wkład pochodny, który uznaje się jako nowo kreowany pieniądz.
Operacje banków kreujące pieniądz
Monetarne instytucje finansowe- MIF Instytucje finansowe, których działalność polega na przyjmowaniu depozytów i/lub bliskich substytutów depozytów od podmiotów innych niż monetarne instytucje kredytowe oraz udzielaniu kredytów i/lub inwestowaniu w papiery wartościowe na własny rachunek Banki, SKOK i fundusz rynku pieniężnego
Koncepcja mechanistyczna kreacji pieniądza Tworzenie pieniądza jest możliwe aż do wyczerpania możliwości tworzenia wkładów pochodnych.
Granicą tworzenia kredytów jest stopa rezerwy gotówkowej, którą banki muszą zatrzymać, aby zachować wypłacalność. O wielkości kreacji pieniądza bankowego, przy danych zasobach gotówkowych, informuje mnożnik pieniądza - M
M = 1/r Wzrost wskaźnika rezerw obowiązkowych (r) zmniejsza możliwość kreowania pieniądza bankowego, a spadek - zwiększa. podaż pieniądza = mnożnik pieniądza × początkowy wkład
Koncepcja bazy monetarnej
Odwołuje się do pieniądza rezerwowego banku centralnego. Podaż pieniądza znacznie przewyższa wielkość pieniądza banku centralnego gdyż mamy do czynienia z efektem mnożnika pieniężnego. Mnożnik kreacji pieniądza wskazuje na wielkość zmiany ilości pieniądza spowodowanej zmianą bazy monetarnej: Podaż pieniądza = mnożnik kreacji pieniądza × baza monetarna
Praktyczne wyznaczenie mnożnika
Przykład mnożnik kreacji pieniądza = 396392,8/ 75028,0 M = 5,28
Udział w społecznym podziale pracy -działalność banku ma na celu przejęcie od innych jednostek czynności finansowych -banki pośredniczą między posiadającymi kapitał (oszczędzającymi) a potrzebującymi środków finansowych (rola pośrednika) -działanie w imieniu klientów w celu zarządzania i ochrony ich własności lub emitowanie i wykupywanie papierów wartościowych (rola agenta) -dokonywanie płatności w imieniu swoich klientów (rola płatnika)
Dokonywanie alokacji i transformacji środków Bank jest instytucją transformacyjną pośredniczącą w doprowadzaniu do uzgodnienia podaży i popytu
Transformacja dotyczy: -kwot - banki przyjmują dużą ilość małych wkładów i środki pozyskane w ten sposób udostępniają w postaci dużych sum kredytobiorcom. -terminów - banki mogą, korzystając z faktu, że część wkładów nie zostanie wycofana w terminie wymagalności, udzielić kredytów na dłuższe terminy niż to wynika ze zobowiązań wobec deponentów. -przestrzeni - lokata złożona w jednej miejscowości (np. w Koninie) może być podstawą do udzielenia kredytu w innym miejscu (np. w Poznaniu) -informacji - banki likwidują konieczność indywidualnego sprawdzania wiarygodności uczestników rynku finansowego
System bankowy Obejmuje instytucje bankowe, parabankowe oraz normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.O systemie bankowym można mówić wówczas gdy ustalona jest struktura tego systemu.
Elementy systemu bankowego System bankowy składa się przynajmniej z: -Banku centralnego (emisyjnego) -Banków operacyjnych Jest to system dwuszczeblowy w odróżnieniu od jednoszczeblowych. Jednoszczeblowy - monobankowy - system występował w gospodarce centralnie planowanej -funkcje banku centralnego i banku komercyjnego pełnił jeden bank, nie ma oddzielonego ryzyka operacyjnego od funkcji centralnych, brak konkurencji,
Elementy współczesnego systemu bankowego (instytucje) -Instytucje stabilizujące system bankowy -Bank centralny -Instytucja gwarantująca depozyty w bankach -Nadzór bankowy -Instytucje tworzące system bankowy -Różne rodzaje banków -Instytucje wspierające funkcjonowanie sektora -Biura kredytowe -Izby rozliczeniowe -Związki banków itp
Funkcje systemów bankowych -Stworzenie mechanizmów gromadzenia środków i ich inwestowania -Zapewnienie możliwości dokonywania płatności między podmiotami -Zapewnienie rozwiązań dot. zarządzania ryzykiem -Zapewnienie informacji cenowej -Stworzenie warunków do transformacji środków inwestowania
Koncepcje rozwoju systemów bankowych Koncepcja funkcjonalna Funkcje systemów bankowych stałe mimo zmienności form instytucjonalnych Rozwój systemu bankowego jest następstwem rozwoju gospodarki - odbywa się spontanicznie Koncepcja instytucjonalna
Występuje zależność między rozwojem instytucji bankowych a rozwojem gospodarczym
Konieczne są działania rządu dla kształtowania systemu bankowego (np. powoływanie nowych rodzajów instytucji)
Rodzaje banków podział klasyczny Bank inwestycyjny bank zajmujący się bezpośrednim transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy. Są to głównie usługi związane z operacjami papierami wartościowymi. Bank depozytowo-kredytowy Bank gromadzący depozyty i z pozyskanych środków udzielający kredytów.
Bank inwestycyjny - obszary działań zarządzanie finansami i doradztwo tworzą na zlecenie odpowiednie strategie finansowe dla swoich klientów organizują sieć sprzedaży instrumentów kapitałowych dla swoich klientów (akcji,obligacji lub innych instrumentów dłużnych)
podejmują działania związane z restrukturyzacją przedsiębiorstw, działania na rynku papierów wartościowych organizują publiczne i niepubliczne emisje papierów wartościowych, prowadzą działalność brokerską i dealerską, zarządzają pakietami akcji na zlecenie klienta, zarządzają funduszami powierniczymi lub towarzystwami inwestycyjnymi działają na rynku instrumentów pochodnych działania na rynku pieniężnym prowadzą aktywny handel papierami skarbowymi, obracają pożyczkami na rynku międzybankowym,
Bank uniwersalny Łączy operacje depozytowo - kredytowe z transakcjami w zakresie papierów wartościowych i czynnościami emisyjnymi
W UE wyróżnia się Instytucje kredytowe - banki uniwersalne- pełen zakres usług finansowych
Firmy inwestycyjne - tylko usługi banku uniwersalnego bez działalności depozytowo-kredytowej Uniwersalizm jest cechą bankowości europejskiej.
Modele systemów finansowych system kontynentalny - (inaczej zorientowany bankowo, niemiecko-japoński, reński) system anglosaski (inaczej zorientowany rynkowo, amerykański) System anglosaski Opiera się na rynkach finansowych Podstawowy przepływ kapitału odbywa się poprzez emisję papierów wartościowych i giełdę Banki wykorzystywane są przede wszystkim do funkcji płatniczych i rozliczeniowych i zaspokajania zapotrzebowania na kredyt krótkoterminowy Wyraźne oddzielenie banków inwestycyjnych od depozytowo-kredytowych
Przyczyny powstania modelu anglosaskiego Geneza podziału banków na depozytowo-kredytowe i inwestycyjne sięga roku 1929, gdy po krachu na giełdzie nowojorskiej, po którym zbankrutowało szereg banków komercyjnych zaangażowanych na rynku papierów wartościowych, uchwalono w 1933 roku tzw. Glass-Steagall Act (Banking Act)
Model kontynentalny Przepływ kapitału odbywa się przede wszystkim poprzez banki
Główną funkcję w systemie finansowym pełni system bankowy Banki mają charakter banków uniwersalnych
Zalety i wady systemu anglosaskiego Zalety: Pobudzanie innowacji finansowych
Pełna informacja dot. podmiotów finansowanych przekazywana ogółowi Ułatwienia zarządzania ryzykiem finansowym Wady: Oparcie podmiotów gosp. na anonimowym rynku papierów wartościowych Krótkoterminowa perspektywa decyzji ekonomicznych Mniejsza efektywność w dochodzeniu roszczeń
Zalety i wady modelu kontynentalnego Zalety: wykorzystanie ekonomii skali lepsze przygotowanie banków do monitorowania firm efektywniejsza windykacja kredytów przez banki możliwość długoterminowego finansowania Wady: Niedostateczne rozszerzenie wachlarza instrumentów finansowych Możliwość pojawienia się opóźnień informacyjnych
Optymalny dla danego kraju rodzaj systemu finansowego zależy od poziom rozwoju ekonomicznego kraju, rozwiązanie prawne i efektywne stosowanie prawa, skłonność do ryzyka (uwarunkowania kulturowe), popyt przedsiębiorstw na określony typ finansowania
Droga rozwoju systemów finansowych prowadzi od systemów zorientowanych bankowo do systemów opartych na działaniu rynków finansowych.
Konwergencja systemów finansowych Ujednolicanie systemów finansowych na świecie
Powstawanie holdingów bankowych i konglomeratów finansowych zamazuje podział na rodzaje banków W USA odejście od ścisłego podziału bankowości inwestycyjnej i depozytowo-kredytowej w stronę bankowości uniwersalnej
Rodzaje banków Banki centralne Banki operacyjne Banki specjalne (inwestycyjne, hipoteczne, towarzystwa kredytowe, rolne, komunalne), Kasy oszczędnościowe Spółdzielczość kredytowa Bank centralny Bank emisyjny (pierwotna rola banku centralnego) - tworzy pieniądz i reguluje wielkość tworzonego pieniądza przez banki Bank banków- jest bankiem rezerwowym dla banków operacyjnych (kredytodawcą ostatniej instancji) Bank gospodarki narodowej -kasowa obsługa budżetu, obsługa długu państwowego Banki operacyjne Spełniają istotne funkcje społeczne (np. obsługa obrotu gotówkowego i bezgotówkowego) Są przedsiębiorstwami, których celem jest maksymalizowanie nadwyżki finansowej dla właścicieli Banki specjalne Specjalizacja Terytorialna (banki krajowe i lokalne) Branżowa (b. przemysłowe, rolne, handlu zagranicznego, budowlane) Banki hipoteczne Zajmują się udzielaniem długoterminowych kredytów zabezpieczonych na hipotece nieruchomości Pozyskują środki poprzez emisje listów zastawnych
Holding bankowy i konglomerat finansowy Korporacja, która jest posiadaczem akcji jednego lub więcej banków Konglomerat finansowy jest rodzajem holdingu finansowego- świadczy co najmniej 2 z 3 rodzajów usług: bankowych, ubezpieczeniowych i maklerskich
Spółdzielnie kredytowe Instytucje drobnego kredytu zorganizowane na zasadach spółdzielczych
Powstały w XIX w w Niemczech w dwóch formach: Kasy Schulzego i kasy Raiffeisena
Inne Kasy oszczędnościowe- świadczące usługi drobnym wytwórcom i gospodarstwom domowym Budowlane kasy oszczędnościowe - udzielają kredytów na budownictwo mieszkaniowe Parabanki - świadczą usługi podobne do bankowych
Dzieje najdawniejsze
XVI w. Banki pobożne Pierwszym „bankiem pobożnym” była Fundacja Ostrołęcka Taniego Kredytu założona w 1577 roku przez księdza Wawrzyńca Białobrzeskiego. XVIII - rozwój prywatnych domów bankowych Centrum bankowe w Warszawie 1766 Mennica Warszawska
Okres zaborów System bankowy w Królestwie Kongresowym i zaborze rosyjskim
do 1830 - 18 prywatnych domów bankowych 1825 r. Towarzystwo Kredytowe Ziemskie w Warszawie 1828 r.- pierwszy polski bank centralny Bank Polski (przetrwał do 1870 r.) zasługi księcia Druckiego-Lubeckiego, 1870 r. - powstanie Banku Handlowego o uniwersalnym charakterze finansujący przemysł, handel, koleje. Najwięcej autonomii Rozwój instytucji spółdzielczych i samopomocowych
System bankowy w Galicji i na Śląsku Cieszyńskim duża liczba banków wiedeńskich i praskich 1841 r. Lwowskie Towarzystwo Kredytowe Ziemskie rozwój instytucji spółdzielczych - kas Stefczyka (w 1912 r. istniały 1334 kasy z 290 tys. członków)
System bankowy w zaporze pruskim trudne warunki dla rozwoju bankowości; konfiskata dóbr kościelnych, wojny napoleońskie 1821 r. Towarzystwo Kredytowe Ziemskie Prowincjonalny Bank Akcyjny Wielkiego Księstwa Poznańskiego - 1857 - 1890 Rozwój banków spółdzielczych; w 1913 r. 204 banki z 125 tys. Członków
Okres II Rzeczypospolitej Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa emitowała od 1917 r. markę polską, Inflacja - 188% w październiku 1923 r. 1924 r. reforma Władysława Grabskiego Ustawa o naprawie skarbu państwa i reformie walutowej powołano Bank Polski emitujący zł (w relacji 1,8 mln marek = 1 zł), Bank Polski regulował obieg pieniężny i udzielał kredytów bankom
Nadzór bankowy w Ministerstwie Skarbu powstaje Pocztowa Kasa Oszczędności (1919r. ) i Polski Państwowy Bank Rolny Bank Gospodarstwa Krajowego w 1924 r. W 1929 r. z inicjatywy PKO utworzono Polską Kasę Opieki S.A. Dalszy rozwój ruchu spółdzielczego
Po II Wojnie Światowej 1945 r. powołano Narodowy Bank Polski od 1946 r. bank centralny kredytuje przemysł, w latach 1949-53 zmieniono strukturę bankowości - idea monobanku
ograniczenie liczby banków Bank Inwestycyjny - działalność inwestycyjna Obsługa obrotów zagranicznych - Bank Handlowy Bank Polska Kasa Opieki - operacje zagraniczne ludności
Bank Rolny (później Bank Gospodarki Żywnościowej udzielał kredytów dla rolnictwa) jemu podporządkowano instytucje spółdzielcze
Zmiany od 1982 r. Ustawa Prawo bankowe wprowadzająca możliwość wykorzystania aparatu bankowego w realizacji polityki gospodarczej: wyodrębnienie aparatu bankowego z resortu finansów i stworzenie z niego samodzielnego pionu gospodarczego (rozdzielenie skarbu państwa i zasobów emisyjnych bc) Uchwalanie co roku planu kredytowego oraz założeń polityki pieniężno-kredytowej ustanowienie stosunków między bankami a przedsiębiorstwami na zasadach umownych
Przebudowa systemu bankowego w 1989 r.-Nowe ustawy Prawo bankowe i ustawa o Narodowym Banku Polskim -NBP jako bank realizujący politykę emisyjną oraz banku banków (odejście od systemu jednoszczeblowego na rzecz dwuszczeblowego) -partnerstwo w relacjach między bankami a klientami -wprowadzenie zasad konkurencyjności między bankami przez odejście od podziału terytorialnego i branżowego -oparcie działalności banków na podstawach ekonomicznych przez wprowadzenie rachunku ekonomicznego w bankach i podległych im oddziałach -przyjęto następujące zasady działalności banków: uniwersalizm, samodzielność, konkurencyjność, samofinansowanie, komercjalizm Cd Głównym czynnikiem demonopolizacji sektora bankowego było powołanie z dniem 1 lutego 1989 r. banków komercyjnych z centralami w głównych regionach Polski na bazie oddziałów NBP; Bank Śląski w Katowicach, Bank Przemysłowo -Handlowy w Krakowie, Bank Depozytowo-Kredytowy w Lublinie, Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi, Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu, Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie, Państwowy Bank Kredytowy w Warszawie, Bank Zachodni we Wrocławiu, Bank Gdański w Gdańsku,
Konsolidacja w polskim sektorze bankowym Niedokapitalizowanie polskich banków
Konsolidacja jako konsekwencja prywatyzacji Przykłady konsolidacji (kolejne slajdy)
Rodzaje banków w Polsce Formy prawne banków w Polsce Banki państwowe Banki w formie spółek akcyjnych (tym również banki hipoteczne) Banki spółdzielcze
Banki państwowe tworzone przez Radę Ministrów na wniosek Ministra Skarbu ( po zaopiniowaniu przez Komisję Nadzoru Bankowego) w drodze rozporządzenia Organami banku są rada nadzorcza i zarząd Nie podlegają wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych Są to banki „z misją” realizujące szczególne zadania „zlecone” przez rząd 2007 r. jeden taki bank w Polsce
Bank Gospodarstwa Krajowego - przykłady programów rządowych realizowanych przez bank -Krajowy Fundusz Mieszkaniowy -Fundusz Termomodernizacji
-Program Rodzina na swoim -Fundusz Dopłat -Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych
-Fundusz Poręczeń Unijnych -Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych -Kredyt dla samorządów ze środków EBI -Fundusz Pożyczek i Kredytów Studenckich
Banki w formie spółek akcyjnych -Regulacje w Kodeksie spółek handlowych
-Organy: Rada nadzorcza i zarząd -Rada nadzorcza (co najmniej 5 osób) powoływana jest przez walne zgromadzenie - obowiązek informowania KNB o składzie i zmianach
-Zarząd (co najmniej 3 osoby) powoływany przez Radę nadzorczą (również obowiązek informacyjny) z tym że powołanie 2 osób w tym prezesa następuje za zgodą KNB
Banki w formie spółek akcyjnych - nabywanie praw z akcji Osoba zamierzająca objąć lub nabyć akcje, w wyniku których osiągnie lub przekroczy próg 10%, 20%, 25%, 33%, 50%, 66%, 75% głosów występuje o wydanie zezwolenia przez KNB. Osoba, która nabyła akcje w w/w sytuacjach zobowiązana jest powiadomić bank. Bank przesyła informacje do KNB
Podobnie przy zbyciu: powyżej 10% i gdy po zbyciu zmiana progu obowiązek powiadamiania KNB. KNB odmawia np. gdy wpływ osoby zamierzającej nabyć akcje może być niekorzystny dla strożnego i stabilnego zarządzania bankiem. Jeśli osoba nabyła akcje bez zgody wtedy nie może wykonywać praw głosu z akcji.
Bank hipoteczny jako szczególny bank w formie spółki akcyjnej -jako bank specjalistyczny, realizuje wyłącznie czynności dozwolone na mocy Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o listach zastawnych i bankach hipotecznych. -Statut banku hipotecznego określa jego nazwę, która zawiera dodatkowo wyrazy „bank hipoteczny”.
Bank hipoteczny Podstawową czynnością banku jest udzielanie kredytów hipotecznych, refinansowanych przede wszystkim ze środków pozyskiwanych z emisji hipotecznych listów zastawnych. Specjalistyczny bank tworzony wyłącznie w formie spółki akcyjnej specjalizujący się w finansowaniu średnio- oraz długo terminowych inwestycji budownictwa mieszkaniowego i komercyjnego.
Cechy szczególne działalności banków hipotecznych Długa perspektywa finansowania Ochrona posiadaczy listów zastawnych Ograniczony zakres usług Współpraca z bankami uniwersalnymi -powiązania kapitałowe Brak oferty dla klientów indywidualnych
Instytucja powiernika w banku hipotecznym Przy każdym banku hipotecznym funkcjonują Nie mogą oni być pracownikami banku hipotecznego, są powoływani i odwoływani przez Komisję Nadzoru Bankowego. Zabezpieczają oni interesy posiadaczy listów zastawnych
Powiernicy nadzorują przede wszystkim: -prawidłowość wpisów do rejestru zabezpieczenia listów zastawnych, -zgodność ustalania wartości bankowo-hipotecznej nieruchomości
Zasada pierwszeństwa zaspokojenia (tzw. przywilej upadłościowy) W przypadku upadłości banku emitenta, rejestr zabezpieczenia jest prawnie oddzielony od pozostałych aktywów banku i jest wykorzystywany do spłacenia wierzycieli listów. Wierzyciele listów zastawnych mają pierwszeństwo zaspokojenia swoich roszczeń z masy pokrycia (tzw. rejestru zabezpieczenia).
Banki hipoteczne w Polsce Nykredit Bank Hipoteczny S.A. (od 2005 r. funkcjonuje jako oddział instytucji kredytowej Nykredit RealKredit A/S O. w Polsce) Śląski Bank Hipoteczny S.A. (od 2000r.) RHEINHYP - BRE Bank Hipoteczny S.A. (od 2004 r. BRE Bank Hipoteczny SA)
BPH Bank Hipoteczny S.A. (powstał w 1998 r.) Kredyty hipoteczne w Polsce są przede wszystkim udzielane przez banki uniwersalne Udział banków hipotecznych - 3% kredytów hipotecznych udzielonych w sektorze bankowym
Banki spółdzielcze - zmiany w bankach spółdzielczych w latach 90 W 1990 roku zaprzestanie sprawowania przez Bank Gospodarki Żywnościowej funkcji centrali organizacyjnej banków spółdzielczych Samodzielność prawna i ekonomiczna banków spółdzielczych Zrzeszanie się banków spółdzielczych w bankach zrzeszających (m. in. BGŻ, Gospodarczy Bank Wielkopolski) Kryzys w sektorze banków spółdzielczych
Przyczyny kryzysu w sektorze banków spółdzielczych tzw. pułapka inflacyjna kredytobiorców Brak fachowego nadzoru właścicielskiego Przejście od bankowości wyspecjalizowanej do uniwersalnej Słabe przygotowanie kadry zarządzającej Niskie fundusze własne Brak mechanizmów bezpieczeństwa w ramach zrzeszeń banków
Banki spółdzielcze - lata 90 XX w. Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r.o restrukturyzacji banków spółdzielczych i BGŻ S.A. oraz o zmianie niektórych ustaw (tzw. świętojańska) -Wprowadzenie trójszczeblowej struktury dla banków spółdzielczych w Polsce - bankiem krajowym stał się Bank Gospodarki Żywnościowej Banki spółdzielcze zostały zobowiązane do zrzeszenia się w bankach regionalnych właściwych dla danego regionu kraju. Zasada regionalności w prowadzeniu działalności bankowej Udostępnienie środków publicznych na restrukturyzację bs oraz możliwość zwolnienia bs z obowiązku odprowadzania rezerwy obowiązkowej.
Trójszczeblowa struktura bankowości spółdzielczej w Polsce Banki spółdzielcze - regulacje obowiązujące Ustawa z dnia 9 listopada 2000 o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających - tzw. ustawa milenijna Odejście od poprzedniej koncepcji stworzenia struktury krajowej
Zasady rynkowe, w wyborze banku zrzeszającego (możliwość zmiany banku zrzeszającego)
Wymogi kapitałowe dla banków spółdzielczych -500 tys. EUR (konieczność osiągnięcia tego pułapu do 31 grudnia 2005 r.) -1 mln EUR do 31 grudnia 2010 r
Określony ograniczony katalog usług bankowych określony w Ustawie
Banki spółdzielcze cd. Banki spółdzielcze zrzeszają się z jednym bankiem zrzeszającym. Usługi wykonywane przez banki zrzeszające: -Reprezentowanie członków bs w organach struktur spółdzielczości kredytowej -Procedury monitoringu i kontroli (ustawowo obowiązki sprawozdawcze wobec NBP i BFG, bank zrzeszający odprowadza rezerwę obowiązkową, prowadzi rachunki bieżące zrzeszonych wnim banków spółdzielczych) -Stosunki operacyjno-biznesowe (usługi prawne, marketingowe, informatyczne, szkoleniowe itp.)
Terytorialność działania banków spółdzielczych Ograniczenie prowadzenia działalności kredytowej -udzielania kredytów, pożyczek, gwarancji bankowych i poręczeń do terenu działania banku spółdzielczego Uzależnienie zakresu działalności od wysokości funduszy własnych: -bs o funduszach do 1mln euro prowadzi działalność na terenie powiatu, w którym znajduje się jego siedziba oraz na terenie powiatów, gdzie znajdowały się jego placówki w dniu wejścia w życie ustawy -bs o funduszach własnych powyżej 1 mln a mniej niż 5 mln euro prowadzi działalność na terenie województwa -bs o funduszach własnych powyżej 5 mln euro może prowadzić działalność na terenie całego kraju
Zrzeszenia banków spółdzielczych w Polsce Oddziały instytucji kredytowych
w Polsce Instytucje kredytowe z państw UE w ramach tzw. jednolitej licencji mogą w Polsce prowadzić działalność: -jako oddział instytucji kredytowej (12 oddziałów prowadzi w Polsce działalność od wejścia do UE) -w ramach działalności transgranicznej (139 zawiadomień o zamiarze podjęcia działalności w Polsce). Oddział instytucji kredytowej może rozpocząć swoją działalność po upływie dwóch miesięcy od otrzymania przez Komisję Nadzoru Bankowego odpowiednich informacji, które przesyła organ nadzorczy z państwa macierzystego
Działalność transgraniczna polega na wykonywaniu czynności przez instytucję kredytową na terenie Polski (rozpoczęcie takiej działalności po złożeniu zawiadomienia przez nadzór bankowy państwa macierzystego informacji do KNB)
Cechy oddziału instytucji kredytowej - jest jednostką organizacyjną instytucji kredytowej, - zlokalizowaną poza państwem siedziby, - nie ma odrębnej osobowości prawnej, - jest zlokalizowany na terytorium Polski, co oznacza, że w Polsce znajdują się istotne zasoby materialne konieczne do prowadzenia działalności przez oddział, oraz -wykonuje w ramach instytucji kredytowej działalność w zakresie czynności wynikających z posiadanego przez instytucję kredytową zezwolenia -Nadzór nad oddziałami sprawuje organ nadzorczy państwa macierzystego
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe -inicjatywa działaczy Solidarności i pomoc zagraniczna -1990 r. powstanie Fundacji na rzecz Polskich Związków Kredytowych
-pierwsze SKOK 1992 r. - zmiany w Ustawie o związkach zawodowych - SKOK jako instytucje podobne do pracowniczych kas zapomogowo- pożyczkowych (I etap rozwoju - zakładowy charakter kas) -regulacja ustawowa - Ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo- kredytowych (Dz.U.96 Nr 1 poz.2 z późn. zm.) (II etap rozwoju - powstanie kas środowiskowych -SKOK są spółdzielniami i związkami kredytowymi (ang. credit unions)
-SKOK świadczą usługi wyłącznie dla członków -Członkami kas mogą być osoby połączone więzią o charakterze zawodowym lub organizacyjnym, a w szczególności: -pracownicy zatrudnieni w jednym lub kilku zakładach pracy, -osoby należące do tej samej organizacji społecznej lub zawodowej -Brak określenia min. poziomu funduszy własnych -w porównaniu do banków świadczą usługi na znacznie mniejszą skalę
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe - usługi Zgodnie z ustawą o SKOK kasy mogą prowadzić następujące czynności: -gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, -udzielanie im pożyczek i kredytów, -przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych, -pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe - zrzeszanie się
SKOK są zobowiązane zrzeszyć się z Krajową Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową (Kasą Krajową), Kasa Krajowa wobec zrzeszonych SKOK pełni funkcje: -nadzorcze, -instytucji centralnej („banku” SKOK, refinansowe), -reprezentacyjne i inne
Biuro Informacji Kredytowej Biuro Informacji Kredytowej (BIK) jest to instytucja powołana w 1997 r. przez banki i Związek Banków Polskich w celu gromadzenia, przechowywania i udostępniania informacji o aktualnych zobowiązaniach oraz historii kredytowej klientów banków i SKOK-ów, zarówno klientów indywidualnych jak i przedsiębiorców.
Dane są przekazywane do BIK w momencie składania przez klienta w banku (np. kredytowego) oraz po zaciągnięciu przez niego zobowiązania są to dane identyfikacyjne oraz informacje o zobowiązaniach kredytowych powiązanych z danym klientem, wskazujące m. in. stan początkowy zobowiązania, aktualny stan zadłużenia oraz historię kredytową w ujęciu miesięcznym. Dane przetwarzane są w BIK od momentu zaciągnięcia zobowiązania do jego spłaty oraz dodatkowo po wygaśnięciu zobowiązania przez okres 5 lat, jeśli klient wyraził na to zgodę.
Związek Banków Polskich Powołany w 1991 jako izba gospodarcza zrzeszająca banki
Zadaniem jest reprezentowanie i ochrona interesów członków
Działania m. in: -Arbiter bankowy jako sąd polubowny -Baza dokumentów zastrzeżonych -Standardy kwalifikacyjne w bankowości -Standaryzacja dokumentów bankowych
Istota ryzyka Ryzyko jest obecne we wszystkich dziedzinach działalności człowieka.
Ryzyko a niepewność: Niepewność ma wymiar informacyjny (przyczyną jest brak informacji dotyczących skutków decyzji) Ryzyko ma wymiar finansowy (można oszacować oczekiwane skutki decyzji): -rezultat osiągnięty w przyszłości jest nieznany ale są możliwe do zidentyfikowania jego przyszłe alternatywy -szanse wystąpienia tych możliwych alternatyw są znane Istota ryzyka Ryzyko jest to zagrożenia nieosiągnięcia zamierzonych celów Ryzyko […] można by określić jako prawdopodobieństwo zajścia sytuacji, że korzyść rzeczywista będzie odmienna od oczekiwanej [J. Kowalczyk]; Ryzyko rozumiane jest jako zagrożenie lub szansa [K. Jajuga, T. Jajuga];
Rodzaje ryzyka w działalności gospodarczej - kryterium efektu
Ryzyko systematyczne (podstawowe, rynkowe) odnosi się do ogółu społeczeństwa lub grup ludzi, nie może być kontrolowane (nawet częściowo) np. ryzyko inflacji, zmiany pogody, zmiany popytu Ryzyko specyficzne (indywidualne, niesystematyczne) odnosi się do zdarzeń które można kontrolować lub przewidywać; przyczyną są indywidualne decyzje np. bankructwo firmy, zarządzanie, płynność
Rodzaje ryzyka - kryterium alternatywy wyniku Ryzyko czyste - jedynym skutkiem działalności może być wystąpienie szkody; przedmiotem ubezpieczeń są jedynie ryzyka czyste
Ryzyko spekulacyjne - sytuacja, w której mogą występować straty (mniejsze lub większe od przewidywanych) albo zyski
Rodzaje ryzyka - kryterium mierzalność skutków Ryzyko finansowe (mierzalne, ilościowe)
Ryzyko niefinansowe (niemierzalne, jakościowe) - w banku definiowane jako ryzyko operacyjne
Ryzyka finansowe w działalności banku
-ryzyko płynności - ryzyko przejściowej lub całkowitej utraty płynności przez bank
-ryzyko związane z partnerem transakcji - niewywiązanie się partnera transakcji lub pogorszenie jego standingu (np. ryzyko niespłacenia kredytów, ryzyko spadku wartości dłużnych papierów wartościowych, ryzyko spadku kursu posiadanych przez bank akcji, utraty wartości udziałów itp..) -ryzyko rynkowe (cenowe) - możliwość zmiany warunków finansowych w wyniku zmiany stóp procentowych, kursów walut i kursów akcji: -ryzyko stopy procentowej, spowodowane niekorzystnymi tendencjami w zakresie rynkowych stóp procentowych -ryzyko walutowe lub ryzyko kursu walutowego -ryzyko spadku kursów akcji wynikające z ogólnego -ryzyko surowcowe/towarowe
Ryzyko bankowe - tradycyjnie Płynności Stopy procentowej Kredytowe Walutowe
Proces zarządzania ryzykiem Identyfikacja ryzyka- jakie rodzaje ryzyka i w jakim zakresie wpływają na dany bank Pomiar ryzyka (kwantyfikacja) polega na ustaleniu na jak duże ryzyko narażony jest bank. Sterowanie polega na zabezpieczeniu przed skutkami ryzyka. Bank może przyjąć postawę aktywną lub pasywną. Kontrola podejmowanych przedsięwzięć. Zarządzanie ryzykiem Cd Postawa (strategia) pasywna polega na biernym ponoszeniu ryzyka bez podejmowania prób wyeliminowania go lub ograniczenia, tworzenie funduszy rezerwowych dla zamortyzowania wpływu strat. Postawa (strategia) aktywna polega na podejmowaniu przez podmiot takich działań, które mogą wyeliminować lub ograniczyć straty: -Unikanie ryzyka poprzez nieangażowanie się w transakcje których ryzyko jest szczególnie duże -Zmniejszanie wielkości ryzyka (np. poprzez analizę zdolności kredytowej) -Przenoszenie ryzyka na inne podmioty (np. ubezpieczenie kredytów) -Dywersyfikacja ryzyka -Hedging polegający do utworzeniu do pozycji otwartej pozycji odwrotnej
Ryzyko płynności w banku Art. 8 Prawa bankowego: Bank jest zobowiązany do utrzymania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju działalności, w sposób zapewniający wykonanie wszystkich zobowiązań pieniężnych zgodnie z terminami ich płatności.
Płynność płatnicza to zdolność do finansowania aktywów i terminowego wykonywania zobowiązań w toku normalnej działalności banku lub w innych warunkach, które można przewidzieć bez konieczności poniesienia straty.
Terminy płatności Termin płatności - termin zapadalności lub wymagalności liczony od dnia, na który sporządzone zastawienie terminów płatności wynikających z umowy Okres zapadalności- przedział czasu między datą sporządzenia sprawozdania a datą faktycznego wpływu należności do banku; Okres wymagalności - przedział czasu między datą sprawozdania a datą realizacji zobowiązań;
Płynność banku a reguły teoretyczne Transformacja terminów sprzyja wzrostowi dochodów ale zagraża płynności (istnieje konflikt płynność - rentowność)
Zachowanie płynności, czyli utrzymanie znacznej części aktywów płynnych powoduje obniżenie dochodu. W razie problemów z płynnością sprzedaż aktywów oraz pozyskanie dodatkowych środków z rynku pieniężnego przynosi straty.
Reguły teoretyczne dotyczące płynności: złota reguła bankowa, reguła osadu we wkładach, reguła przesunięć, reguła maksymalnego obciążenia.
Złota reguła bankowa
Reguła osadu we wkładach W bankach utrzymuje się pewien stabilny poziom wkładów tzw. osad. Możliwość transformacji terminów przez bank i prolongaty terminów i inwestowania pozyskanych środków na dłuższy termin
Reguła przesunięć Aktywna polityka inwestowania powinna być tak zorganizowana, żeby w przypadku powstania wyraźnego napięcia w zakresie płynności, likwidacja aktywów przed ich umownym terminem płatności mogła nastąpić bez większych strat.
Reguła maksymalnego obciążenia
Suma strat, która musi być brana pod uwagę przy przedwczesnym odstępowaniu określonych aktywów nie może być większa niż kapitał własny.
Miary oceny płynności banku Metoda luki Podział aktywów i pasywów banku w okresach zapadalności i wymagalności: -a vista -poniżej 1 miesiąca -od 1 miesiąca do 3 miesięcy -od 3 do 6 miesięcy -od 6 miesięcy do 1 roku W każdym przedziale czasowym oblicza się różnicę między aktywami i pasywami Wartość ujemna brak płynności w danym przedziale czasowym.
Miary oceny płynności
Wskaźniki pomiaru płynności
Metody zarządzania płynnością banku Zarządzanie płynnością na podstawie aktywów - zamiana różnych aktywów na gotówkę Zarządzanie płynnością poprzez zaciąganie pożyczek na rynku pieniężnym Zarządzanie aktywami i pasywami
Sekurytyzacja należności kredytowych - przekształcanie należności kredytowych w papiery wartościowe Limity wewnętrzne płynności Awaryjne plany zachowania płynności
Nadzorcza norma płynności Uchwała Nr 9/2007 KNB z dnia 13 marca 2007 r. w sprawie ustalenia wiążących banki norm płynności - wejdzie w życie od 1.01.08 r. Obowiązek opracowania w formie pisemnej zasad zarządzania płynnością płatniczą Obowiązek obliczania luki płynności i współczynników płynności w zależności od wielkości banku
Bank „duży” o aktywach powyżej 200mln zł
Luka płynności krótkoterminowej - rezerwa płynności podstawowa i uzupełniająca minus środki obce niestabilne - większa od 0
Współczynnik płynności krótkoterminowej - iloraz ww. - większy od 1
Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych funduszami własnymi- iloraz funduszy własnych pomniejszonych i aktywów niepłynnych - większy od 1
Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych i aktywów o ograniczonej płynności funduszami własnymi i środkami obcymi stabilnymi - większy od 1
Bank o aktywach do 200 mln zł
Współczynnik udziału podstawowej i uzupełniającej rezerwy płynności w aktywach - wartość większa od 0,2
Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych funduszami własnymi- iloraz funduszy własnych pomniejszonych i aktywów niepłynnych - większy od 1
Inne wskaźniki dla instytucji kredytowych
Ryzyko stopy procentowej w banku Ryzyko stopy procentowej to niebezpieczeństwo negatywnego wpływu zmian stóp procentowych na sytuację finansową banku. Na skutek niekorzystnego kształtowania się rynkowych stóp procentowych mogą zmniejszyć się spodziewane dochody banku. Ryzyko stopy procentowej można podzielić na dwa komponenty:
-ryzyko dochodu, tzn. ryzyko obniżenia dochodu z odsetek na skutek zmian rynkowej stopy procentowej i niezsynchronizowania zmian stóp procentowych po stronie aktywów i pasywów;
-ryzyko inwestycji, polegające na obniżeniu się wartości księgowej papierów wartościowych o stałej stopie procentowej.
Ryzyko stopy procentowej w banku -źródła Niedopasowanie terminowe między aktywami i pasywami Odmienne ustalanie oprocentowania poszczególnych pozycji aktywów i pasywów
Przedwczesne wypowiadanie umów przez klientów Przyczyną zagrożenia ryzykiem stopy procentowej jest nierównomierna elastyczność dopasowania się do zmian rynkowej stopy procentowej po stronie aktywów i pasywów.
Skutki ryzyka stopy procentowej 1) zmniejszenie różnicy między odsetkami otrzymanymi a płaconymi przez bank, co wystąpi gdy: -przy rosnącym poziomie stóp procentowych wzrastają odsetki po stronie pasywów, natomiast na skutek zawartych wcześniej umów nie ma możliwości podniesienia stopo procentowej po stronie aktywów, -przy spadającym poziomie stóp procentowych odsetki otrzymane po stronie aktywów maleją, natomiast nie ma możliwości obniżenia odsetek płaconych przez bank po stronie pasywów 2) konieczność przewartościowania i spisania na straty części wartości papierów wartościowych o stałym oprocentowaniu, gdyż przy rosnącej rynkowej stopie procentowej spada kurs sprzedaży tych papierów
Marża odsetkowa Różnica między dochodem odsetkowym z aktywów dochodowych a kosztem odsetkowym; wyraża się w złotych lub procentowo Dochód odsetkowy - koszt odsetkowy
Wrażliwość na wahania stóp procentowych różnych pozycji bilansowych i pozabilansowych Niewrażliwe na wahania stóp procentowych (gotówka, rezerwa obowiązkowa) Wrażliwe na wahania stóp procentowych w danym okresie (kredyty, depozyty); o stałej stopie procentowej w danym okresie o zmiennej stopie procentowej w danym okresie
Krzywa dochodowości Jest to krzywa struktury czasowej stóp procentowych; jest graficznym obrazem związków stóp procentowych a różnymi przedziałami czasowymi Ma z reguły przebieg normalny- im dłuższy termin płatności tym wyższe oprocentowanie Czasami może mieć przebieg inwersyjny
Metody badania ryzyka stopy procentowej analiza luki, metoda badania elastyczności stopy procentowej, analiza czasu trwania (analiza okresowa, duration, duracja),
Metoda luki Luka jest to różnica między wartością aktywów wrażliwych na zmiany stóp procentowych i pasywów wrażliwych na wahania stóp procentowych w tych samych przedziałach czasowych
Luka a dochód z odsetek
Metoda badania elastyczności stopy procentowej Elastyczność oprocentowania (Er) jest to stosunek zmian stopy procentowej pozycji aktywów lub pasywów do zmian rynkowej stopy procentowej ErA > ErP wtedy korzystnie dla banku gdy stopy rynkowe rosną Problemem tej metody jest szacowanie współczynników elastyczności
Analiza czasu trwania Metoda stosowana przede wszystkim do oceny ryzyka stopy procentowej inwestycji w papiery wartościowe o stałej stopie procentowej Duracja to średni ważony czas oczekiwania na wpływy z instrumentu finansowego Wskaźnik duracji wykorzystywany jest do obliczenia wrażliwości danego instrumentu finansowego na zmiany rynkowej stopy procentowej