Międzynarodówka Komunistyczna
Międzynarodówka Komunistyczna (zwana także III Międzynarodówką) w skrócie Komintern (od ros. Коммунистический Интернационал, Kommunisticzeskij Internacjonał) to międzynarodowa organizacja, która powstała z inicjatywy Lenina w Moskwie w marcu 1919 roku. Została ona założona przez 19 partii komunistycznych, a wśród nich także KPP.
Celami Międzynarodówki było propagowanie idei komunistycznych i przygotowania do światowej rewolucji. W rzeczywistości chodziło o kierowanie działalnością partii komunistycznych i podporządkowania ich partii bolszewickiej. Kierowana była przez Komitet Wykonawczy, na czele którego stał Grigorij Zinowiew. W czasie II zjazdu Międzynarodówki w roku 1920 zebrali się delegaci z 37 krajów. Ustalono wtedy zasady Kominternu, czyli tak zwane 21 punktów. Mówiły one o podporządkowaniu się partii członkowskich radzieckim wzorom względem struktury i dyscypliny oraz dawały wytyczne działalności i infiltracji komunistycznej na terenie działania partii kominternowskich. W czasie czystek stalinowskich uwięziono, prześladowano lub zgładzono wielu komunistów rosyjskich i z innych krajów.
Międzynarodówka Komunistyczna została rozwiązana w 1943 roku przez Józefa Stalina. Na to miejsce powołano w 1947 roku Kominform, czyli Biuro Informacji Partii Komunistycznych i Robotniczych. Zadaniem Kominformu było koordynowanie działalności europejskich partii komunistycznych.
Korzenie Międzynarodówki Komunistycznej
Od Pierwszej do Drugiej Międzynarodówki
Choć podziały na rewolucjonistów i reformistów pojawiły się o wiele wcześniej, za źródło pochodzenie Międzynarodówki Komunistycznej należy uznać podział w ruchu robotniczym jako pojawił się w 1914 roku, wraz z wybuchem I wojny światowej. Pierwsza Międzynarodówka, założona w 1864 roku podzieliła się pomiędzy socjalistów a anarchistów, którzy nie chcieli wkraczać na arenę walki politycznej, lecz propagowali ideę utworzenia silnego ruchu anarchosyndykalistycznego. Druga Międzynarodówka, utworzona w 1889 roku stała się sceną podobnych tarć.
Problem "socjalistycznej partycypacji w burżuazyjnym rządzie"
Od ok. 1899 roku reformistyczne i prawicowe elementy ruchu socjalistycznego wspierały wejście francuskiego niezależnego socjalisty Alexandre Milleranda do republikańskiego rządu Waldeck-Rousseau (1899-1902). W skład tego gabinetu wchodził także jako minister wojny markiz de Galliffet, najbardziej znany ze swej brutalnej działalności podczas tłumienia Komuny Paryskiej w 1871 roku. Z drugiej strony uczestnictwu w rządzie sprzeciwiali się rewolucjoniści bądź lewicowi socjaliści. We Francji za reprezentanta tego nurtu uchodził m.in. Jules Guesde, a po przeciwnej stronie barykady stał np. Jean Jaures, uważany za jednego z twórców socjaldemokracji. W 1899 roku Guesde powiedział m.in.: Gdziekolwiek proletariat, zorganizowany w partię klasową - która jak mówi się jest partią rewolucji - może penetrować wybrane zgromadzenie; gdziekolwiek może penetrować twierdzę wroga, ma nie tylko prawo, ale powinność wyłamania się i utworzenia socjalistycznego garnizonu w kapitalistycznej fortecy! Ale w tych miejscach, gdzie penetruje nie z woli robotników, nie za sprawą siły socjalistycznej; tam, gdzie penetruje jedynie za zgodą, za zaproszeniem i konsekwentnie w interesie klasy kapitalistycznej, tam socjalizm wchodzić nie powinien
Guesde krytykował pogląd, iż przez tekę nadaną osobie socjalizm naprawdę zdobył władzę - podczas gdy w rzeczywistości to władza zdobyła jego samego, twierdząc że takie postępowanie doprowadzi do bakructwa socjalizmu. Z drugiej strony Jaures wspierał socjalistyczny udział w burżuazyjnym rządzie. Pogląd swój przedstawił w słynnej przemowie z 29 listopada 1900 roku w Lille na temat "dwóch metod". Jaures przemawiał przez kilka godzin przed tłumem ok. 8 tys. osób.
Rewizjoniści
Równie ważne były kontrowersje dotyczące publikacji Eduarda Bernsteina na temat ewolucyjnego socjalizmu, która wyznaczyła reformistyczną ścieżkę do osiągnięcia socjalizmu. Poglądy Bersnetina miażdżącej krytyce poddało wielu socjalistów, między innymi Karl Kautsky i Róża Luksemburg. Wkrótce potem nurt rewizjonistyczny zdominował Drugą Międzynarodówkę, co doprowadziło do zerwania z nią przez socjalistów rewolucyjnych.
Efekty rewolucji z 1905 roku
Rewolucja 1905 roku w Rosji zaowocowała radykalizacją wielu partii socjalistycznych, jak również falą strajków generalnych w krajach Europy Zachodniej, których głównym żądaniem było zagwarantowanie wszystkim praw wyborczych. W tym czasie Druga Międzynarodówka zyskiwała gwałtownie na popularności. Kautsky, nazywany papieżem marksizmu był wówczas radykalnym wydawcą wysoce wpływowego Die Neue Zeit, organu prasowego masowej SPD, będącej jednym z "okrętów flagowych" Międzynarodówki.
Jednakże, około 1910 roku zaczęły pojawiać się podziały także na lewicy SPD, a myśliciele tacy jak Luksemburg czy duński teoretyk Anton Pannekoek stali się jeszcze bardziej krytyczni niż Kautsky. Od tamtego czasu w łonie Międzynarodówki można było wskazać reformistyczne prawe skrzydło, centrum i rewolucyjne lewe skrzydło. Z tego punktu widzenia zarówno bolszewickie jak i mienszewickie skrzydła Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji były postrzegane jako jej lewica. Pomimo tego grupy rosyjskich imigrantów wchodzące w skład Międzynarodówki nie były wysoko oceniane przez jej liderów i pozostawały nieznane szerokim masom robotniczym.
Niepowodzenie Drugiej Międzynarodówki w obliczu I wojny światowej
I wojna światowa była tym czynnikiem, który ostatecznie i nieodwracalnie oddzielił rewolucyjne i reformistyczne skrzydła ruchu robotniczego. Ruch socjalistyczny był historycznie antymilitarystyczny i internacjonalistczny, sprzeciwiając się ostro wykorzystywaniu robotników jako "mięsa armatniego" przez "burżuazyjne" rządy w ich wojnach. Manifest Komunistyczny Marksa stwierdzał wprost, iż robotnicy nie mają ojczyzny i nawoływał proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!
Jednakże, pomimo sporej większości głosującej za przyjęciem rezolucji mówiącej o sprzeciwie Drugiej Międzynarodówki wobec wojny, w kilka godzin po zdeklarowaniu stanu wojny, niemal wszystkie socjalistyczne partie państw w niej biorących udział wyraziły swoje poparcie dla swoich krajów. Wyjątkiem tutaj były partie z Bałkanów, Rosji i niewielka ilość pomniejszych ugrupowań z innych państw. Ku zdumieniu Lenina, nawet niemiecka SPD zagłosowała za kredytami wojennymi. Ostatecznie, zabójstwo francuskiego socjalisty Jeana Jauresa 31 sierpnia 1914 pozbawiło wszystkich nadziei, ponieważ zginął ostatni człowiek posiadający odpowiednią charyzmę aby przekonać poszczególnych liderów socjalisycznych do niepopierania wojennych rządów jedności narodowej.
W odpowiedzi na powyższe Lenin zorganizował tzw. "lewicę zimmerwaldzką", która podczas konferencji w Zimmerwaldzie w 1915 roku opowiedziała się przeciwko imperialistycznej wojnie. Opublikował także pamflet pt. Socjalizm i wojna, w którym nazwał wszystkich socjalistów współpracujących z wojennymi rządami "socjal-szowinistami" (socjalistami słów, ale szowinistami czynów). Równocześnie napiętnował także centrum Międzynarodówki, które pomimo sprzeciwu wobec wojny bało się złamać dyscyplinę partyjną i zagłosować przeciwko angażowaniu się w konflikt zbrojny.
Zdyskredytowana przez swą pasywność, Druga Międzynarodówka została rozwiązana w środku wojny, w 1916. Jej internacjonalizm został pokonany przez idee nacjonalistyczne, pozostające u władzy w każdym w wojujących krajów. W 1917 roku Lenin publikuje swe Tezy Kwietniowe, w których otwarcie opowiada się za "rewolucyjnym defetyzmem" - bolszewicy pragną przegranej imperialnej Rosji w wojnie, co miałoby doprowadzić do wybuchu powstanie przeciwko momarchii.
Założenie Kominternu
Komintern został założony w marcu 1919 roku przez rosyjskich bolszewików, którzy nazwali siebie "komunistami". Lenin rozesłał wówczas swe 21 warunków (jednym z nich był centralizm demokratyczny) do wszystkich partii socjalistycznych, które w odpowiedzi na to podzieliły się na popierające nową Międzynarodówkę i odrzucające ją. Sekcja Francuska Międzynarodówki Robotniczej (SFIO) podczas kongresu w Tours w 1920 roku stała się areną rozłamu - powstała Francuska Partia Komunistyczna (nazywana także Francuską Sekcją Międzynarodówki Komunistycznej), popierająca nową internacjonalistyczną organizację. W 1920 roku powstała także Komunistyczna Partia Hiszpanii, a w 1921 również utworzono Włoską i Belgijską Partię Komunistyczną.
Centralną ideą Kominternu było twierdzenie, iż partie komunistyczne powinny być tworzone na całym świecie w celu przygotowywania światowej rewoucji proletariackiej. Wcielona w życie miała być także zasada centralizmu demoratycznego, mówiąca m.in. że rewolucja musi być odpowiednio "zakorzeniona" w danym kraju, ale Komintern może interweniować w celu jej przyspieszenia. Lenin wcześniej wskazał główne cele strategiczne ruchu w swojej pracy Co należy zrobić? z 1902. Twierdził także, iż nowa Międzynarodówka będzie sztabem generalnym światowej rewolucji. [1]
Następujące partie i ruchy zostały zaproszone na pierwszy kongres Międzynarodówki Komunistycznej w marcu 1919 roku:
Komunistyczna Partia Rosji
Działalność
Pierwszym prezesem Międzynarodówki Komunistycznej został Grigorij Zinowiew, który stanowisko to zajmował od 1919 do 1926 roku. Podczas V Kongresu Kominternu w sierpniu 1924 roku oskarżył on o rewizjonizm Georga Lukácsa (autora publikacji z 1923 roku, pt. Historia i świadomość klasowa) oraz Karla Korscha (Marksizm i filozofia).
W tym samym roku Stalin obwieścił swą tezę socjalizmu w jednym kraju, uszczegółowionej przez Nikołaja Bucharina w jego broszurze pt. Czy możemy zbudować socjalizm w jednym kraju przy braku zwycięstwa zachodnioeuropejskiego proletariatu? (kwiecień 1925). Stało się to później oficjalną polityką Stalina, zwłaszcza po upadku rewolucji w Niemczech, zduszeniu Węgierskiej Republiki Rad i uzyskiwaniu popularności w Europie przez ruchy rewolucyjne innej proweniencji (zwłaszcza we Włoszech, gdzie faszystom udało się złamać strajki robotnicze i szybko sięgnąć po władzę odbywając w 1922 roku słynny Marsz na Rzym). W efekcie tego oddaliła się perspektywa światowej rewolucji.
W 1926 roku Zinowiew został usunięty przez Stalina, a jego miejsce zajął Bucharin. Stał on na czele Kominternu przez dwa lata, do czasu aż w 1928 roku popadł w konflikt ze Stalinem. W wyniku tego zastąpił go bułgarski komunista, Georgi Dymitrow, który przewodził Kominternowi aż do jego rozwiązania.
Rozwiązanie
Ostatni Kongres Kominternu odbył się w 1935 roku. Przyjęto wówczas ideę Frontu Ludowego wymierzonego przeciwko faszyzmowi. Stwierdzono, iż partie komunistyczne powinny zawiązywać sojusze z innymi ugrupowaniami opozycyjnymi wobec faszyzmu. Zaowocował to m.in. we Francji, gdzie w 1936 roku powstał rząd Leona Bluma.
W tym czasie Lew Trocki zaczyna propagować pogląd, iż należy utworzyć nową Międzynarodówkę, ponieważ ta stara utraciła swój rewolucyjny charakter. Twierdził on także, iż partie stalinowskie należy uznać za reformistyczne, ponieważ podobnie jak ugrupowania socjaldemokratyczne skupiły się na abezpieczaniu granic własnego państwa. W odpowiedzi Stalin przeprowadza czystkę w łonie Kominternu - Fritz Platten umiera w obozie pracy, aresztowani i zamordowani zostają liderzy indyjskiego, koreańskiego, meksykańskiego, irańskiego i tureckiego ruchu komunisycznego. Jedynymi niemieckimi komunistami, którzy przeżyli byli Wilhelm Pieck i Walter Ulbricht. Spośród jedenastu liderów mongolskiej partii komunistycznej, przeżył jedynie Horloogiyn Choybalsan. Spora grupa działaczy komunistycznych została przekazana w ręce Hitlera.
W rezltacie powyższych działań, w 1938 roku powstała Czwarta Międzynarodówka, utworzona w opozycji wobec Kominternu. Opowiadała się ona za pacyfizmem, twierdząc iż II wojna światowa miała charakter konfliktu imperialistycznego - pomiędzy klasami rządzącymi poszczególnych państw, podobnie jak miało to miejsce z I wojną światową. Jednakże, kiedy ZSRR stał się obiektem ataku Niemiec 22 lipca 1941 roku, Komintern natychmiast zmienił front, wspierając Aliantów.
Komintern został oficjalnie rozwiązany 15 maja 1943 roku przez Stalina. Poprzez członkostwo w Kominternie, partie komunistyczne w poszczególnych krajach postrzegane były jako szpiedzy radzieccy. Rozwiązując Międzynarodówkę Komunistyczną Stalin chciał zatrzeć to wrażenie, a także przekonać do siebie przywódców alianckich, udowadniając w ten sposób, iż nie dąży on już do ogólnoświatowej rewolucji.
Po Kominternie
We wrześniu 1947 roku, po konferencji w Paryżu na temat Planu Marshalla, Stalin utworzył Kominform (Komunistyczne Biuro Informacyjne). Była to sieć utworzona przez partie komunistyczne z Bułgarii, Czechosłowacji, Francji, Węgier, Włoch, Polski, Rumunii, ZSRR i Jugosławii (wykluczonej w lipcu 1948 rou). Kominform został rozwiązany w 1956 roku, po śmierci Stalina i XX Kongresie Komunistycznej Partii ZSRR.
Podczas gdy promoskiewskie partie komunistyczne świata nie miały już formalnej organizacji międzynarodowej, ciągle spoglądały na partię komunistyczną Związku Radzieckiego jako na przywódcę i odbywały raz na jakiś czas spotkania w Moskwie. Jednym z najważniejszych takich zjazdów odbył się w 1962 roku, kiedy to miało miejsce rozejście się dróg komunistów radzieckich i chińskich. Szczególnie silna współpraca łączyła partię ZSRR i partie komunistyczne krajów Układu Warszawskiego.
Ważniejsi działacze Kominternu
6
