KONSPEKT
PROBLEMY ETYCZNE PROKREACJI
Prokreacja - rozmnażanie się, płodzenie, rodzenie; dawn. (zrodzone) pokolenie.
ANTYKONCEPCJA (zapobieganie ciaży)
metody sterowania płodnością, środki stosowane w celu zapobiegania zapłodnieniu. Skuteczność metod antykoncepcji określa się za pomocą tzw. wskaźnika Pearl - liczby ciąż wśród 100 kobiet stosujących daną metodę antykoncepcji w ciągu roku. Z badań wynika, że najbardziej skuteczna jest antykoncepcja hormonalna.
STERYLZACJA - trwała metoda antykoncepcji
Chirurgiczny zabieg sterylizacji polega na trwałym pozbawieniu kobiety lub mężczyzny zdolności do poczęcia lub płodzenia bez ograniczenia ich możliwości seksualnych.
Stanowisko kościoła
Wszystkie metody i środki zmierzające do zapobiegania zapłodnieniu są zdaniem etyków katolickich niedopuszczalne, bowiem
„Zjednoczenie płciowe jest w tym przypadku oddzielone od prokreacji; akt zostaje zafałszowany w jego naturalnej otwartości na życie”.
Natomiast metody naturalne powodują, że wprawdzie „akt małżeński” nie zapoczątkowuje nowego życia, ale jednak jest na nie otwarty.
Obowiązek lekarza wg KEL
Art. 38 „Kodeksu etyki lekarskiej” mówi, że: „Lekarz powinien udzielać wyczerpujących i wiarygodnych informacji dotyczących procesów zapłodnienia i regulacji poczęć, zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, zainteresowanym tą problematyką pacjentom”.
Unormowania prawne
W Polsce nie ma regulacji prawnych odnoszących się bezpośrednio do stosowania sterylizacji jako świadomie wybranej metody antykoncepcyjnej.
W praktyce oznacza to, że problem dopuszczalności sterylizacji jest regulowany przez Art. 156 Kodeksu karnego. Zapis odnosi się do sytuacji, kiedy człowieka pozbawia się zdolności płodzenia.
W artykule czyn ten wymieniony jest wśród krzywd, których wyrządzenie podlega karze pozbawienia wolności.
Art. 156 Kodeksu karnego brzmi
Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci:
1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,
2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.”
Tymczasem, zgodnie z uznanymi prawami człowieka, świadoma i dobrowolna rezygnacja z własnej płodności jest podstawowym prawem człowieka. Tak więc zabiegi wykonywane przez lekarzy na żądanie zainteresowanych osób nie tylko nie mogą być traktowane jak przestępstwo, ale powinny być dostępne na równi z innymi metodami antykoncepcji.
Regulacja prawna w innych krajach dotycząca sterylizacji:
Sterylizacja jest legalną metodą antykoncepcyjną i wyraźnie określa je prawo m.in. następujących krajów:
Austrii, Danii, Finlandii, Norwegii, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Japonii, Panamy, Singapuru oraz niektórych stanów USA (w pozostałych stanach sterylizacja jest legalna, ponieważ nie jest zakazana).
W innych krajach (Np. w Salwadorze) jest ona legalna na mocy rozporządzeń ministerialnych
Ponadto
W wielu krajach sterylizacja jest legalna, ponieważ prawo jej nie zakazuje:
(m.in. w Australii, Francji, Holandii, Luksemburgu, Chinach, Korei Południowej, większości byłych krajów Wspólnoty Brytyjskiej, większości stanów USA i państw, których prawodawstwo wywodzi się z ustawodawstwa angielskiego lub z prawa zwyczajowego (Np. w Indiach)
W Polsce sterylizacja bez wskazań lekarskich nie jest dopuszczalna.
Większość lekarzy pracuje w przekonaniu, że sterylizacja
antykoncepcyjna jest dopuszczalna jedynie z wyraźnych wskazań lekarskich.
Dotyczy to bowiem narządu chorego, który należy usunąć, bo jego pozostawienie stanowi zagrożenie dla życia - nie ma na ogół kontrowersji co do uprawnionego działania.
Przerywanie ciąży - unormowania prawne
Przerywanie ciąży zostało zalegalizowane w Polsce w 1956 roku.
Od 1956 do początku lat 90-tych zabiegi przerywania ciąży były ogólnie dostępne zarówno ze względów medycznych, jak i społecznych.
Dokonywane były one nieodpłatnie w szpitalach rejonowych na oddziałach ginekologicznych oraz odpłatnie w gabinetach prywatnych
W 1990 r. Ministerstwo Zdrowia wydało zarządzenie obligujące kobiety, które chciałyby poddać się zabiegowi przerywania ciąży w szpitalach publicznych, do przedstawienia zaświadczenia od dwóch ginekologów, lekarza internisty oraz psychologa.
Dalsze utrudnienia w dostępie do aborcji wprowadzono za pośrednictwem Kodeksu Etyki Lekarskiej (maju 1992 r.)
Zezwalał on na:
przeprowadzenie aborcji tylko wówczas, gdy życie i zdrowie kobiety jest zagrożone lub gdy ciąża powstała w wyniku przestępstwa.
Nawet uszkodzenia genetyczne nie stanowiły podstawy do przerywania ciąży.
Ustawa o planowaniu rodziny, ochrony płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z dnia 7 stycznia 1993 r. (Dz. .U .Nr 17, poz.78)
Późniejsze zmiany ( Dz. U. 1995 r., Dz. U. 1996 r., Dz. U. 1997 r., Dz. U. 1999 r., Dz. U.2001 r.,)
Przerywanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku, gdy:
Art. 4a. Ust.1 [Aborcja]
1. Ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej;
2. Badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu;
3. Zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego (gwałt lub kazirodztwo)
4. Zezwolenie za aborcję ze względów społecznych - utracił moc 23.12.1997 r. (naruszało w ten sposób gwarancje konstytucyjne dla życia ludzkiego)
Kodeks Karny - Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu
Art. 157a. § 1. Kto powoduje uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka poczętego są następstwem działań leczniczych, koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego.
Ustawa nie przewiduje żadnych kar dla kobiet poddających się aborcji, lecz jedynie dla lekarza
Tzn. Lekarz lub inna osoba dokonująca nielegalnej aborcji podlega karze pozbawienia wolności do lat dwóch (art. 149 i 157 k.k.), zaś kobieta poddająca się nielegalnemu zabiegowi nie podlega karze.
DIAGNOSTYKA PRENATALNA - (czyli diagnostyka prenatalna) polegają na rozpoznawaniu wad i ciężkich chorób płodu w stosunkowo wczesnym okresie ciąży. Przeprowadza się je różnymi technikami, takimi jak amniopunkcja (badanie polega na nakłuciu igłą punkcyjną jamy owodniowej przez powłoki brzuszne i pobraniu płynu owodniowego do badania., biopsja trofoblastu, USG, badanie krwi pępowinowej i tzw. test potrójny.
Prawne aspekty badań prenatalnych
Przepisy dodatkowe
* Ustawa tzw. „antyaborcyjna”, nowelizacja z 1996 r,. art. 1 pkt. 2a: „Organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych, są zobowiązane zapewnić swobodny dostęp do informacji i badań prenatalnych, szczególnie wtedy, gdy istnieje podwyższone ryzyko bądź podejrzenie wystąpienia wady genetycznej lub rozwojowej płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu płodu”.
Nowy Kodeks Etyki Lekarskiej (2004) r.:
Art. 38 pkt. 3. - Lekarz ma obowiązek zapoznać pacjentów , należących do grupy zwiększonego ryzyka z możliwościami współczesnej genetyki lekarskiej, a także diagnostyki i terapii przedurodzeniowej. Przekazując powyższe informacje lekarz ma obowiązek poinformować o ryzyku związanym z przeprowadzeniem badań przedurodzeniowych.
Art. 39. Kodeks Etyki Lekarskiej (2004r.)
Podejmując działania lekarskie u kobiety w ciąży lekarz równocześnie odpowiada za zdrowie i życie jej dziecka. Dlatego obowiązkiem lekarza są starania o zachowanie zdrowia i życia dziecka również przed jego urodzeniem.
Ocena prawna badań prenatalnych:
Badania prenatalne są aktualnie jednym z wielu, rzec by można „normalnym” świadczeniem zdrowotnym: na straży jego realizacji stoi nawet, wpisany w ustawę nakaz administracyjny
Jeżeli istnieją wskazania do przeprowadzenia specjalistycznego badania, także prenatalnego i lekarz nie kieruje na nie pacjentki, dopuszcza się błędu diagnostycznego z zaniechania.
Lekarz ginekolog - położnik nie ma podstaw ani prawnych ani moralnych by odmówić kobietom w ciąży wykonania badań prenatalnych, także genetycznych. Bariery stawiane matkom, przy badaniach prenatalnych są łamaniem prawa.
Odpowiedzialność lekarza: taka sama jak przy popełnieniu każdego innego błędu lekarskiego: karna, cywilna, zawodowa.
Ustawa o zawodzie lekarza z dnia 5 grudnia 1996 r. (Dz. U. Nr. 28, poz. 152):
Art.4.
Lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.
Ustawa o zawodzie lekarza jw.
Art. 39.
Lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych, niezgodnych z jego sumieniem, z zastrzeżeniem art. 30 z tym, że ma obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym zakładzie opieki zdrowotnej oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej.
Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby, ma ponadto obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego.
Klauzula sumienia jest kategoria ściśle prawną. Dotyczyć może przekonań konkretnego lekarza, który może, powołując się na nie, odmówić wykonania badania; nie może natomiast odmówić skierowania pacjentki na nie.
Badania prenatalne niosą minimalne ( określa się na 0,3 - 0,6% ) ryzyko poronienia lub obumarcia płodu.
20 maja 1999 r. Sejm uchwalił restrykcyjną nowelizację Kodeksu Karnego i Ustawy o zawodzie lekarza, wymierzoną w dostępność badań prenatalnych ( miały one bardziej ograniczyć prawa kobiet do medycznej opieki prenatalnej).
Doszło do zmiany art. 157a, ust.1 k.k. wprowadza karę do dwóch lat pozbawienia wolności za „spowodowanie uszkodzenia ciała dziecka poczętego lub rozstroju zdrowia, zagrażających jego życiu”
Art. 157a. § 1. Kto powoduje uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka poczętego są następstwem działań leczniczych, koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego.