2.3. Kraina Wielkopolsko-Pomorska
CHARAKTERYSTYKA PRZYRODNICZA
Kraina III zajmuje część środkowej i zachodniej Polski. Graniczy od północy z krainą Bałtycką, od południa z krainą Śląską, a od wschodu z krainą Mazowiecko-Podlaską i na małym odcinku z krainą Małopolską. Podzielona została na 20 mezoregionów przyrodniczo-leśnych, zgrupowanych w 9 dzielnic.
Znajduje się w obrębie trzech podprowincji fizycznogeograficznych Europy Zachodniej: Pojezierzy Południowobałtyckich (makroregiony: część południowa Pojezierza Południowopomorskiego i Doliny Dolnej Wisły, Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie - z wyjątkiem części północno-wschodniej, Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka, Pojezierze Lubuskie, Pojezierze Wielkopolskie, Pradolina Warciańsko-Odrzańska, Wzniesienia Zielonogórskie, Pojezierze Leszczyńskie), Nizin Sasko-Łużyckich (makroregion: Obniżenie Dolnołużyckie) oraz Nizin Środkowopolskich (makroregiony: Obniżenie Milicko-Głogowskie i Nizina Południowowielkopolska - z wyjątkiem części południowo-wschodniej).
Pod względem klimatycznym kraina należy do ciepłych i suchych. Od krainy Bałtyckiej, wskutek oddzielenia od wpływu morza garbem pojeziernym, różni się cieplejszymi okresami letnimi oraz mniejszą ilością opadów atmosferycznych. Średnia roczna temperatura wynosi od 8,0oC do 9,0oC. Zima i lato należą do najcieplejszych w kraju. Świadczą o tym średnie temperatury stycznia od 0,2oC do 1,1oC i lipca od 19,6oC do 20,2oC. Rocznie w Krainie Wilkopolsko - Pomorskiej spada średnio od 495 do 594 mm deszczu.
Przeważająca część krainy znajduje się w zasięgu obszaru młodoglacjalnego, w strefie wysoczyzn jeziornych. Dominują w niej krajobrazy pagórkowaty pojezierny, równin morenowych i sandrowy pojezierny. Niewielki obszar południowej części (dzielnice Krotoszyńska i Kotliny Żmigrodzko-Grabowskiej) znajduje się w obszarze staroglacjalnym - w strefie wysoczyzn i równin bezjeziornych - i odznacza się krajobrazem równin peryglacjalnych. Miejscami (na północ od Poznania) występują także pagórki strefy czołowomorenowej. Przypowierzchniową pokrywę tworzą osady fazy poznańskiej ostatniego na terenach Polski zlodowacenia - północnopolskiego. W środkowej części krainy dominują gliny zwałowe, natomiast w północnej, zachodniej i południowej znajdują się obszary piasków i żwirów wodnolodowcowych oraz piaski rzeczne tarasów plejstoceńskich z fragmentami piasków eolicznych (dzielnice: Borów Tucholskich, Kotliny Gorzowskiej, Kotliny Toruńsko-Płockiej, Pojezierza Lubuskiego i Kotliny Żmigrodzko-Grabowskiej).
Lesistość krainy wynosi 30,9 %. Lasy skupiają się głównie w zachodniej i północnej części krainy - i tam lesistość kształtuje się na poziomie 50% (dzielnice Borów Tucholskich, Kotliny Gorzowskiej, Pojezierza Lubuskiego). Na pozostałym terenie lasy tworzą rozproszone kompleksy różnej wielkości. Stosunkowo duży udział w krainie siedlisk ubogich - Bśw i Bs stanowią ponad 50% - wynika z tego, że lasy występują głównie na glebach bielicowych i rdzawych wytworzonych z piasków wydmowych, sandrów i piasków rzecznych tarasów plejstoceńskich. Taki charakter mają dzielnice: Borów Tucholskich, Kotliny Gorzowskiej, Kotliny Toruńsko-Płockiej i Pojezierza Lubuskiego. Miejscami jednak, gdzie las pokrywa znaczne powierzchnie utworów morenowych, z których utworzyły się żyzne gleby brunatne i płowe - występuje więcej siedlisk Lśw oraz LMśw. Najwięcej siedlisk żyznych jest w dzielnicy Krotoszyńskiej, gdzie siedliska Lśw stanowią ponad 35%. Siedliska wilgotne spotykane są głównie w dzielnicy Kotliny Żmigrodzko-Grabowskiej - łącznie ponad 25%; na pozostałym terenie są rozproszone w niewielkich fragmentach. Siedliska bagienne - z glebami torfowymi i murszowymi - spotykane są sporadycznie na całym terenie; najliczniej reprezentowany jest ols (Lb), którego udział kształtuje się od 0,5% w dzielnicy Borów Tucholskich do 2,4% w dzielnicy Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńkiego.
S o s n a z w y c z a j n a (So) jest głównym gatunkiem w krainie, tworzącym drzewostany na każdym niemal siedlisku. Jej udział w powierzchni leśnej jest bardzo duży, często przekraczający 90%. Wyjątkiem jest dzielnica Krotoszyńska, gdzie sosna stanowi 52,6%. Na ubogich suchych i świeżych siedliskach sosna tworzy lite drzewostany, natomiast na żyźniejszych występuje najczęściej w zmieszaniu z dębem (szypułkowym lub bezszypułkowym), brzozą brodawkowatą oraz świerkiem. Na ubogich wilgotnych i bagiennych siedliskach może tworzyć lite drzewostany lub z domieszką brzozy omszonej, a na nieco żyźniejszych - występuje zwykle w zmieszaniu z brzozą omszoną, świerkiem pospolitym, olszą czarną.
Ś w i e r k p o s p o l i t y (Św) na tym terenie znajduje się poza granicami swego naturalnego zasięgu i nie ma dużego znaczenia lasotwórczego. Nieco częściej spotkać go można przy północnej, a zwłaszcza południowej granicy krainy - na siedliskach BMw, gdzie w drzewostanach sosnowych stanowi domieszkę wraz z brzozą omszoną, rzadziej olszą czarną. Występuje też w dzielnicy Krotoszyńskiej na glebach opadowoglejowych, gdzie tworzy domieszkę w drzewostanach dębowych.
B u k z w y c z a j n y (Bk) ma na tym terenie zasięg rozproszony, a więc jego znaczenie jako gatunku lasotwórczego jest mniejsze niż np. w Krainie Bałtyckiej. Spotkać go można jedynie na siedlisku Lśw, głównie w północnej części krainy, gdzie tworzy drzewostany lite lub z domieszką dębów, brzozy brodawkowatej i sosny.
D ą b s z y p u ł k o w y (Dbs) ma największe znaczenie lasotwórcze wśród gatunków liściastych, występujących na terenie krainy. Spotykany bywa na całym obszarze krainy, jednakże największy udział i bardzo wysoką jakość osiąga na utworach polodowcowych dzielnicy Krotoszyńskiej. Drzewostany dębowe, często z udziałem świerka i graba spotykane są na siedlisku Lśw. Na siedlisku Lł dąb tworzy drzewostany z udziałem lipy, jesionu i wiązu, a na siedliskach Lw - z udziałem brzozy i olszy. Wraz z d ę b e m b e z s z y p u ł k o w y m (Dbb), który występuje jako domieszka w drzewostanach sosnowych na siedliskach uboższych i mniej wilgotnych zajmuje w krainie 4,8% powierzchni w Lasach Państwowych.
O l c h a c z a r n a (Ol) preferuje żyzne siedliska wilgotne i bagienne, gdzie tworzy drzewostany lite lub z domieszką jesionu; podobnie jak wiąz i jesion stanowi często domieszkę w drzewostanach dębowych na siedlisku Lw. Udział jej wynosi ok. 3%, przy czym w kilku dzielnicach zbliża się do 5%, a tylko w dzielnicy Borów Tucholskich i w dzielnicy Kotliny Gorzowskiej wynosi odpowiednio 0,7% i 1,5%.
B r z o z a b r o d a w k o w a t a (Brzb) jest najpospolitszym gatunkiem domieszkowym. Występuję na wszystkich siedliskach, aczkolwiek z różnym udziałem. Na siedliskach wilgotnych może występować jednocześnie z b r z o z ą o m s z o n ą (Brzo), najczęściej w drzewostanach sosnowych (BMw, Bw i Bb) oraz sosnowo-dębowych i olszowych (LMw i Ol). Średni jej udział w krainie wynosi 3,4%, przy czym najwyższy jest w dzielnicach Krotoszyńskiej - ponad 6% i Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego - ponad 5%.
G r a b z w y c z a j n y, związany z żyznymi siedliskami świeżymi i wilgotnymi występuje jako typowy gatunek dolnego piętra drzewostanu. W drzewostanie głównym spotkać go można wraz z dębem jedynie na siedlisku Lw i Lł.
TYPY SIEDLISKOWE LASU
BORY
Bór suchy - Bs
Siedliska skrajnie ubogie i suche, z bardzo głębokim poziomem wody gruntowej. Występują na terenie całej krainy, jednakże nieco większe powierzchnie spotykane są w mozaice z borami świeżymi w dzielnicach: Borów Tucholskich - 2,5%, Kotliny Toruńsko-Płockiej - 2,1% i Pojezierza Lubuskiego 3,6%. Zajmują z reguły wierzchołkowe części wydm śródlądowych, z najbardziej suchymi, gruboziarnistymi piaskami i bardzo głębokim poziomem wody gruntowej. Charakterystyczną cechą jest drzewostan sosnowy niskiej jakości, o rozluźnionym zwarciu i ok. V bon. oraz silnie rozwinięta warstwa krzaczkowatych porostów w runie z dominacją gatunków z rodzaju Cladonia sp. Warstwa zielna słabo rozwinięta (10-30%) złożona głównie z krzewinek i wąskolistnych traw o skupiskowym występowaniu.
Runo
Gatunki Bs
Chrobotek leśny - Cladonia sylvatica
Chrobotek reniferowy - Cladonia rangiferina
Chrobotek wysmukły - Cladonia gracilis
Chrobotek - Cladonia cornuta
Porost islandzki - Cetraria islandica
Widłoząb miotlasty - Dicranum scoparium
Kostrzewa owcza - Festuca ovina
Wrzos pospolity - Calluna vulgaris
Turzyca wrzosowiskowa - Carex ericetorum
Borówka brusznica - Vaccinium vitis-idaea
Rokiet pospolity - Pleurosium schreberi (Entodon Schreberi)
Szczotlicha siwa - Corynephorus canescens
Jastrzębiec kosmaczek - Hieracium pilosella
Trzcinnik piaskowy - Calamagrostis epigeios
Szczaw polny - Rumex acetosella
Typy lasu
SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne I p. - So IV-V bon.
Gatunki dom. I p. - sporad. Brzb
Podszyt - jał.
Zespół roślinny
- Cladonio-Pinetum Juraszek 1927 - bór sosnowy suchy odm. suboceaniczna
Bór świeży - Bśw
Siedliska ubogie, świeże, bez wyraźnego wpływu wody gruntowej lub pod słabym jej wpływem. Bśw jest najliczniej reprezentowanym typem siedliska w krainie III. Największe powierzchnie zajmuje w dzielnicach: Borów Tucholskich (64,5%), Puszczy Noteckiej (75,3%) i Kotliny Toruńsko-Płockiej (65,7%).
Runo
Gatunki różnicujące Bśw od Bs
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Gajnik lśniący - Hylocomium splendens
Siódmaczek leśny - Trientalis europaea
Fiołek psi - Viola canina
Kosmatka owłosiona - Luzula pilosa
Pszeniec zwyczajny - Melampyrum pratense
oraz w części wschodniej krainy także:
Gorysz pagórkowy - Peucedanum oreoselinum
Wężymord niski - Scorzonera humilis
Nawłoć pospolita -Solidago virgaurea
Przetacznik lekarski - Veronica officinalis
Gatunki częste
Śmiałek pogięty - Deschampsia flexuosa
Rokiet pospolity - Pleurosium schreberi (Entodon Schreberi)
Borówka brusznica - Vaccinium vitis-idaea
Bielistka siwa - Leucobryum glaucum
Turzyca wrzosowiskowa - Carex ericetorum
Kostrzewa owcza - Festuca ovina
Widłoząb miotlasty - Dicranum scoparium
Widłoząb falisty - Dicranum polysetum (D. undulatum)
w wariancie Bśw2 - Molinia coerulea (do 5%) oraz pjd. w drzewostanie Brzo.
Typy lasu
SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne I p. - So III bon.
Gatunki dom. I p. - Brzb
Podrost - pjd. So
Podszyt - pjd. jał., jrz,
Zespoły roślinne
- Leucobryo-Pinetum (W.Mat. 1962) W.Mat.&J.Mat. 1973 - subatlantycki bór sosnowy świeży odmiana pomorsko-śląska, wariant typowy (Bśw1) i wariant z trzęślicą (Bśw2).
Zajmuje rozległe, płaskie równiny, jak też niewielkie zagłębienia międzywydmowe lub płaskie obniżenia terenu. Drzewostan sosnowy z domieszką brzozy brodawkowatej; w niektórych obniżeniach terenu występują niewielkie skupiska świerka, nie wychodzące jednak poza II piętro.
- Peucedano-Pinetum typicum Mat. (1962) 1973 - kontynentalny bór sosnowy świeży, odmiana sarmacka, wariant typowy (Bśw1) i wariant z trzęślicą (Bśw2).
We wschodniej części krainy (w dzielnicach Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego i Kotliny Toruńsko-Płockiej) drzewostan sosnowy osiąga nieco wyższą bonitację, a jako domieszka, oprócz brzozy w I piętrze pojawia się często świerk.
Bór wilgotny - Bw
Siedliska ubogie, wilgotne - pod umiarkowanym i dość silnym wpływem wody gruntowej. Występują sporadycznie, przy czym często razem z siedliskami Bśw. Udział powierzchniowy tych siedlisk nie przekracza w poszczególnych dzielnicach 0,5%, z wyjątkiem dzielnicy Kotliny Żmigrodzko-Grabowskiej, gdzie wynosi 3,4%.
Runo
Gatunki różnicujące Bw od Bśw
Trzęślica modra - Molinia coerulea (obficie)
Płonnik pospolity - Polytrichum commune
Torfowiec całolistny - Sphagnum nemoreum
oraz w wariancie Bw2
Borówka bagienna - Vaccinium uliginosum (pjd.)
Bagno zwyczajne - Ledum palustre (pjd.)
Gatunki częste
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Rokiet pospolity - Pleurozium schreberi (Entodon Schreberi)
Borówka brusznica - Vaccinium vitis-idaea
Widłoząb falisty - Dicranum polysetum (D. undulatum)
Gajnik lśniący - Hylocomium splendens
Widłoząb miotlasty - Dicranum scoparium
Izgrzyca przyziemna - Sieglingia decumbens
Siódmaczek leśny - Trientalis europaea
Wrzos pospolity - Calluna vulgaris
Typy lasu
SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - So II.5 bon.
Gatunki dom. Ip. - Brzb, Brzo
Podrost - brak
Podszyt - krusz., jrz
Zespół roślinny
- Molinio caeruleae-Pinetum W.Mat.&J.Mat.1973 - bór sosnowy wilgotny, wariant typowy (Bw1) i wariant z bagnem zwyczajnym (Bw2)
Bór bagienny - Bb
Siedliska występujące w lokalnych, bezodpływowych zagłębieniach terenu, ze stagnującą wodą gruntową. Związane są z głębokimi, kwaśnymi torfami torfowisk wysokich. Na terenie krainy III siedliska te występują sporadycznie - ich udział powierzchniowy jest mniejszy od 0,1%.
Runo
Gatunki różnicujące Bb od Bw:
Żurawina błotna - Oxycoccus palustris (O. quadripetalus)
Torfowiec magellański - Sphagnum magellanicum (S. medium)
Torfowiec błotny - Sphagnum palustre
Modrzewnica zwyczajna - Andromeda polifolia
Wełnianka pochwowata - Eriophorum vaginatum
Płonnik sztywny - Polytrichum strictum
Próchniczek bagienny - Aulacomnium palustre
Gatunki częste
Bagno zwyczajne - Ledum palustre (obficie)
Borówka bagienna - Vaccinium uliginosum (obficie)
Torfowiec całolistny - Sphagnum capilifolium (S. acutifolium)
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Rokiet pospolity - Pleurozium schreberi (Entodon Schreberi)
Borówka brusznica - Vaccinium vitis-idaea
Torfowiec zakrzywiony - Sphagnum recurvum
Torfowiec magellański - Sphagnum capilifolium (S. acutifolium)
Typy lasu
SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - So V bon. (w Bb1 - IV-V bon.)
Gatunki dom. Ip. - Brzo
Podrost - brak
Podszyt - krusz., wb krzew. (wbsz., wbusz.).
Zespół roślinny
- Vaccinio uliginosi-Pinetum Kleist 1929 - bór sosnowy bagienny, odmiana śródlądowa środkowopolska
BORY MIESZANE
Bór mieszany świeży - BMśw
Siedliska o glebach mineralnych, niezbyt żyzne, świeże, z głębokim poziomem wody gruntowej. Tworzą często większe kompleksy z siedliskami Bśw. Udział ich w Lasach Państwowych krainy wynosi 26,4% i jest dość wyrównany - od 16,7% w dzielnicy Kotliny Gorzowskiej do 35,4% w dzielnicy Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego
Runo
Gatunki różnicujące BMśw od Bśw
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Poziomka pospolita - Fragaria vesca
Nerecznica krótkoostna - Dryopteris carthusiana (D. spinulosa)
Orlica pospolita - Pteridium aquilinum
Płonnik strojny - Polytrichum formosum (P. attenuatum )
Trzcinnik leśny - Calamagrostis arundinacea
Wiechlina gajowa - Poa nemoralis
Turzyca pigułkowata - Carex pilulifera
Fiołek Rivina - Viola riviniana
Konwalia majowa - Convallaria majalis
Gatunki częste
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus (licznie)
Borówka brusznica - Vaccinium vitis-idaea
Gajnik lśniący - Hylocomium splendens
Rokiet pospolity - Pleurosium schreberi (Entodon Schreberi)
Śmiałek pogięty - Deschampsia flexuosa
Pszeniec zwyczajny - Melampyrum pratense
oraz w wariancie BMśw2
Trzęślica modra - Molinia coerulea (pjd.)
Orlica pospolita - Pteridium aquilinum
Typy lasu
DĘBOWO-SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne - So I-II bon., Dbs, (Dbb) III-IV bon.
Gatunki dom. I p. - Brzb, Dbb, Os
Gatunki IIp. - Dbb
Podrost - So, Dbb
Podszyt - jał., jrz, krusz.
Zespół roślinny
- Querco roboris-Pinetum typicum (W.Mat 1981) J.Mat. 1988 - kontynentalny bór mieszany, podzespół typowy
Spotykany na terenie całej krainy. Związany jest z czwartorzędowymi utworami piaszczystymi. Drzewostan tworzy sosna, z domieszką lub drugim piętrem dębowym (oba dęby mogą się zastępować) i warstwą krzewów dość dobrze rozwiniętą. Roślinność charakteryzuje przewaga gatunków właściwych borom nad gatunkami lasów liściastych.
DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Dbb (Dbs) II-III bon., So
Gatunki dom. I p. - Św, Brz, (Bk)
Podrost - gatunki drzewostanu
Podszyt - krusz., lesz., jrz
Zespół roślinny
- Calamagrostio arundinaceae-Quercetum (Hartm.1934) Scam.1959 - środkowoeuropejski acidofilny las dębowy (kwaśna dąbrowa środkowoeuropejska)
Występuje na całym terenie, lecz na pojedynczych stanowiskach. Drzewostan tworza oba gatunki dębów (ok. III bon.) i sosna z domieszką świerka i brzozy. W runie dominuje Calamagrostis arundinacea.
BUKOWO-DĘBOWY
Drzewostan:
Gatunki główne Ip. - Bk III-IV, Dbb III-IV bon.
Gatunki dom. Ip. - So I-II bon., Brzb
Podrost - Bk, Dbb
Podszyt - jrz, krusz., such., jał.
Zespół roślinny
- Fago-Quercetum typicum Tx. 1955 - pomorski las bukowo-dębowy (kwaśna dąbrowa subatlantycka), podzespół typowy
Spotykany tylko w I i III krainie w terenie morenowym, gdzie zajmuje zbocza, najczęściej północno-zachodnie i zachodnie, pagórków moren czołowych. Drzewostan tworzy głównie buk i dąb bezszypułkowy niskiej bonitacji. Runo jest ubogie florystycznie, o charakterze krzewinkowo-trawiastym, z niewielkim udziałem mszaków; występują m.in. Holcus mollis, Hieracium sabaudum, Hieracium laevigatum, Carex pilulifera
Bór mieszany wilgotny - BMw
Siedliska dość ubogie, wilgotne. Najczęściej występują w dzielnicy Kotliny Żmigrodzko-Grabowskiej, gdzie ich udział powierzchniowy wynosi 11,9% oraz w dzielnicy Krotoszyńskiej - 6,5%. Na pozostałym terenie spotykane są bardzo rzadko.
Runo
Gatunki różnicujące BMw od Bw
Tojeść pospolita - Lysimachia vulgaris
Turzyca pospolita - Carex nigra (C. fusca)
oraz w typie lasu bukowo-dębowym
Kłosówka miękka - Holcus mollis
Groszek skrzydlasty - Lathyrus montanus
Gatunki różnicujące BMw od BMśw
Trzęślica modra - Molinia coerulea (obficie)
Trzęślica trzcinowata - Molinia arundinaceae
Płonnik pospolity - Polytrichum commune (małe kępy)
Torfowiec całolistny - Sphagnum capilifolium (S. acutifolium)
Gatunki częste
Orlica pospolita - Pteridium aquilinum
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Nerecznica krótkoostna - Dryopteris carthusiana
Siódmaczek leśny - Trientalis europaea
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Rokitnik pospolity - Pleurozium schreberi (Entodon Schreberi)
oraz inne gatunki występujące w Bw i BMśw
Typy lasu
DĘBOWO-SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne - So II bon., Dbs, (Dbb)
Gatunki dom. I p. - Brzb
Gatunki IIp. i podrost - Gb, Os, Brzo
Podszyt - jrz, gb
Zespół roślinny
- Querco roboris-Pinetum molinietosum (W.Mat 1981) J.Mat. 1988 - kontynentalny bór mieszany podzespół trzęślicowy
Najczęściej występuje razem z siedliskami BMśw. Drzewostan sosnowy z domieszką dębu i brzozy. W II piętrze pojedynczo może występować grab i osika, a w runie dominuje Molinia coerulea.
BUKOWO-DĘBOWY
Drzewostan:
Gatunki główne I p. - Dbb, Bk II-III bon.
Gatunki dom. I p.- So, Brzb, Brzo, Dbs
Podrost - Dbs
Podszyt - jrz, krusz., such
Zespół roślinny:
- Fago-Quercetum petraeae molinietosum - pomorski las bukowo-dębowy (kwaśna dąbrowa), podzespół z trzęślicą modrą
Spotykany jedynie w terenie morenowym (dzielnice 1, 2, 4, 6). Zajmuje zbocza, najczęściej północno-zachodnie i zachodnie pagórków moren czołowych. Drzewostan tworzy głównie buk i dąb bezszypułkowy. Runo ubogie florystycznie ma chrakter krzewinkowo-trawiasty, z dominacją trzęślicy modrej oraz z niewielkim udziałem mszaków. Gatunkami wyróżniającymi ten typ lasu są przetacznik leśny (Veronica officinalis), kłosówka miękka (Holcus mollis), jastrzębiec sabaudzki (Hieracium sabaudum) oraz jastrzębiec gładki (Hieracium laevigatum)
BRZOZOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Dbs II-III bon.
Gatunki dom. I p. - Brzb, Brzo, (So, Św)
Podrost - Dbs
Podszyt - krusz (zwarcie 10-60%)
Zespół roślinny
- Molinio caeruleae-Quercetum Scam. 59 em. Brzeg, Kaspr., Krot.89 - środkowoeuropejski acidofilny las wilgotny.
Zajmuje rozległe obniżenia terenu na podłożu piaszczystym, z wysokim poziomem wód gruntowych lub na piaszczysto-gliniastym z zatrzymującą się, na warstwie gliny, wodą opadową. Spotykany tylko w dzielnicach 7, 8 i 9. Drzewostan dość zwarty tworzy dąb szypułkowy z domieszką brzóz oraz miejscami sosny i świerka. Drugie piętro nie zajmuje więcej niż 20%. Runo trawiaste z przewagą Molinia coerulea..
Bór mieszany bagienny - BMb
Siedliska BMb należą do najrzadziej występujących - ich udział powierzchniowy w krainie wynosi 0,1%; spotykane są tylko w północnej części Krainy (dzielnice 1, 2, 3, 5). Występować mogą w sąsiedztwie olsu lub boru bagiennego. Drzewostan tworzy brzoza omszona z domieszką sosny oraz miejscami świerka i buka.
Runo
Gatunki różnicujące BMb od Bb
Wełnianka wąskolistna - Eriophorum angustifolium
Nerecznica szerokolistna - Dryopteris dilatata (D. austriaca )
Turzyca gwiazdkowa - Carex stellulata
Turzyca siwa - Carex canescens
Widłak jałowcowaty - Lycopodium annotinum
Gatunki różnicujące BMb od BMw
Torfowiec błotny - Sphagnum palustre
Borówka bagienna - Vaccinium uliginosum
Bagno zwyczajne - Ledum palustre
Gatunki częste
Torfowiec całolistny - Sphagnum capilifolium (S. acutifolium)
Torfowiec zakrzywiony - Sphagnum recurvum
Trzęślica modra - Molinia coerulea
Płonnik pospolity - Polytrichum commune
Siódmaczek leśny - Trientalis europaea
Rokietnik pospolity - Pleurozium schreberi (Entodon Schreberii)
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Orlica pospolita - Pteridium aquilinum
Typy lasu
SOSNOWO-BRZOZOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Brzo III bon.
Gatunki dom. Ip. - So III-IV bon., Św
Podrost - Św, Brzo
Podszyt - krusz.
Zespół roślinny
- Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis Libbert 1933 - brzezina bagienna
LASY MIESZANE
Las mieszany świeży - LMśw
Siedliska średnio żyzne, świeże, z głębokim poziomem wody gruntowej. W krainie III zajmują średnio ok. 10 % powierzchni leśnej. Najczęściej są spotykane w dzielnicach: Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego i Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej (po ok.21%), natomiast w Dzielnicy Kotliny Gorzowskiej stanowią zaledwie ok. 2%.
Runo
Gatunki różnicujące LMśw od BMśw
Przylaszczka pospolita - Hepatica nobilis
Żurawiec fałdowany - Atrichum undulatum (Catharinea undulata)
Gwiazdnica wielkokwiatowa - Stellaria holostea
Kupkówka Aschersona - Dactylis polygama (D. aschersoniana)
Perłówka zwisła - Melica nutans
Prosownica rozpierzchła - Milium effusum
Przytulia leśna - Galium sylvaticum
Przytulia Schultesa - Galium Schultesi
Pszeniec gajowy - Melampyrum nemorosum
Lilia złotogłów - Lilium martagon
Zawilec gajowy - Anemone nemorosa
Sałatnik leśny - Mycelis muralis
Dąbrówka rozłogowa - Ajuga reptans
Turzyca palczasta - Carex digitata
ponadto w buczynach:
Kostrzewa leśna - Festuca altissima (F. sylvatica)
Gatunki częste
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Kosmatka owłosiona - Luzula pilosa
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Poziomka pospolita - Fragaria vesca
Jastrzębiec leśny - Hieracium murorum
Trzcinnik leśny - Calamagrostis arundinacea
Konwalia majowa - Convallaria majalis
Nerecznica krótkoostna - Dryopteris carthusiana (D. spinulosa )
oraz Zachyłka trójkątna - Gymnocarpium dryopteris (Phegopteris dryopteris) - w LMśw2
Typy lasu
BUKOWY
Drzewostan:
Gatunki główne I p. - Bk III bon.
Gatunki dom. I p. - So, Dbs
Podrost: - brak
Podszyt: - brak
Zespół roślinny:
- Luzulo pilosae-Fagetum W.Mat.&A.Mat.1973 - kwaśna buczyna niżowa, podzespoły: typicum i cladonietosum (LMśw1) oraz - dryopteridetosum (LMśw2).
Występuje w granicach zasięgu buka, zwykle na ciągach moren czołowych. Drzewostan bukowy, średniej bonitacji z pojedynczą domieszką sosny i dębu szypułkowego.
SOSNOWO-DĘBOWY
DĘBOWO -SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Dbb III-IV bon., So I-II bon.
Gatunki dom. I p. - Brzb, Dbs, Os
Gatunki IIp. - pjd. Dbb, So
Podrost - So, Dbb
Podszyt - jał., jrz, krusz., lesz.
Zespół roślinny
Querco roboris-Pinetum coryletosum (W.Mat 1981) J.Mat. 1988 - kontynentalny bór mieszany podzespół leszczynowy
Spotykany na terenie całej krainy. Związany jest z czwartorzędowymi utworami piaszczystymi, głównie piaskami wodnolodowcowymi i piaskami rzecznymi tarasów plejstoceńskich. Drzewostan tworzy sosna, z domieszką lub drugim piętrem dębowym (oba dęby mogą się zastępować) i dość dobrze rozwiniętą warstwą krzewów. W runie występują gatunki oligotroficzne i mezotroficzne.
GRABOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Dbs II-II.5 bon.
Gatunki dom. I p. - Lp, Brzb, Os, Bk, Dbb, So
Gatunki II piętra - pjd. Gb
Podrost - Bk, Kl
Podszyt - krusz, trz., jrz
Zespoły roślinne
- Galio sylvatici-Carpinetum Oberd.1957 - grąd środkowoeuropejski (wysoki), podzespoły: polytrichetosum i lathyretosum
Spotykany jest na terenie całej krainy. Na terenach płaskich o podłożu piaszczysto-gliniastym i gliniastym drzewostan tworzy dąb z udziałem lipy oraz domieszką różnych gatunków liściastych. Runo jest ubogie w gatunki.
- Stellario holostae-Carpinetum deschampsietosum Oberd.1957 - grąd subatlantycki podzespół ze śmiałkiem
Wystepuje tylko w północnej części krainy, zwykle w dolnej części wzniesień morenowych. Drzewostan dwupiętrowy tworzą oba gatunki dębów oraz lipa, buk i inne gatunki liściaste. W podszycie pojedynczo może występować leszczyna, czeremcha i jabłoń.
- Tilio-Carpinetum calamagrostietosum Tracz.1962 - grąd subkontynentalny podzespół z trzcinnikiem, odmiana mazowiecka
Wystepuje w północno-wschodniej części krainy. Drzewostan dębowy z domieszką świerka i lipy oraz często z nielicznym II piętrem grabowym. W runie dominuje Calamagrostis arundinacea.
DĘBOWY
Drzewostan:
Gatunki główne I p. - Dbb, Dbs II bon.
Gatunki dom. I p. - So, Brzb, Os, Lp
Podrost - Dbb, Dbs
Podszyt - lesz., trz b., such.
Zespół roślinny:
Potentillo albae-Quercetum - Libb.1933 n.inv. Oberd.1957 em. Müller 1991 - świetlista dąbrowa
Związany zwykle ze wyniesieniami terenu: ozy, kemy, moreny czołowe, a także z dobrze nasłonecznionymi zboczami dolin. Podłoże piaszczysto-żwirowe, często z przewarstwieniami gliniastymi, miejscami wzbogaconymi w węglan wapnia. Runo bogate w gatunki, m.in. występuje Potentilla alba, Campanula persicifolia, Betonica officinalis, Serratula tinctoria, Galium mollugo, Pulmonaria angustifolia, Geranium sanguineum.
Las mieszany wilgotny - LMw
Występuje bardzo rzadko, zwykle wśród siedlisk LMśw, gdzie zajmuje obniżenia terenu z wodą w zasiegu profilu glebowego. Jedynie w dzielnicy Kotliny Żmigrodzko-Grabowskiej siedliska te zajmują 6,8% powierzchni leśnej i nieco ponad 3% w dzielnicach Krotoszyńskiej i Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej. Na pozostałym terenie krainy udział ich zwykle nie przekracza 1%.
Runo
Gatunki różnicujące LMw od BMw
Śmiałek darniowy - Deschampsia caespitosa
Sit rozpierzchły - Juncus effusus
Sit skupiony - Juncus conglomeratus
Wietlica samicza - Athyrium filix-femina
Gatunki różnicujące LMw od LMśw:
gatunki wymienione wyżej oraz
Trzęślica modra - Molinia coerulea
Tojeść pospolita - Lysimachia vulgaris
Turzyca pospolita - Carex nigra (C. fusca)
Płonnik pospolity - Polytrichum commune (pjd.)
Gatunki częste
Kłosówka miękka - Holcus mollis
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Siódmaczek leśny - Trientalis europaea
Nerecznica krótkoostna - Dryopteris carthusiana (D. spinulosa)
Przytulia leśna - Galium sylvaticum
Orlica pospolita - Pteridium aquilinum
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Typy lasu
GRABOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Dbs II bon.
Gatunki dom. I p. - Brzb, Os, So
Gatunki II p. - Dbs, Brz, Jw
Podrost - gatunki występujące w drzewostanie
Podszyt - krusz., trz., jrz, lesz.
Zespoły roślinne
- Galio sylvatici-Carpinetum Oberd.1957 - grąd środkowoeuropejski; postać uboga
- Tilio-Carpinetum caricetosum remotae Sok.1980 - grąd subkontynentalny, odmiana małopolska (podzespół z Carex remota)
Spotykany w całej krainie na podłożu piaszczysto-gliniastym i gliniastym, najczęściej związany jest z glebami opadowoglejowymi. Drzewostan dębowy z domieszką innych gatunków liściastych lub z sosną.
SOSNOWO-DĘBOWY
DĘBOWO-SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Dbs III bon., So I-II bon.
Gatunki dom. Ip. - Brzo, Os
Gatunki IIp. - Dbs, Os Brzo
Podrost - Dbs
Podszyt - krusz., lesz., jrz, trz. b.,
Zespół roślinny
- Querco roboris-Pinetum coryletosum (W.Mat 1981) J.Mat. 1988 - kontynentalny bór mieszany podzespół leszczynowy
Występuje rzadko na tym terenie. Związany jest z czwartorzędowymi utworami piaszczystymi. Odznacza się najczęściej drzewostanem dwupiętrowym, sosnowo-dębowym, z domieszką osiki i brzozy omszonej. Warstwa krzewów jest dość dobrze rozwinięta, dość licznie pojawia się kruszyna i leszczyna. W runie występuje m.in. Molinia coerulea.
Las mieszany bagienny - LMb
Siedliska bardzo rzadko spotykane. Zwykle stanowią strefę przejściową między siedliskami boru bagiennego i siedliskami świeżymi lub boru bagiennego i olsu. Drzewostan olszowy z brzozą omszoną, w runie częste występowanie gatunków borowych oraz Sphagnum squarrosum i Sphagnum palustre, czym różni się od olsu.
Runo
Gatunki różnicujące LMb od BMb
Torfowiec - Sphagnum fimbriatum
Torfowiec nastroszony - Sphagnum squarrosum
Nerecznica błotna - Thelypteris palustris (Dryopteris thelypteris)
Czartawa drobna - Circaea alpina
Siedmiopalecznik błotny - Comarum palustre
Turzyca błotna - Carex acutiformis
Turzyca nitkowata - Carex lasiocarpa
Bobrek trójlistkowy - Menyanthes trifoliata
Czermień blotna - Calla palustris
Gatunki częste
Torfowiec Girgensohna - Sphagnum girgensohnii
Torfowiec błotny - Sphagnum palustre
Trzcinnik lancetowaty - Calamagrostis canescens
Płonnik pospolity - Polytrichum commune
Tojeść pospolita - Lysimachia vulgaris
Pięciornik kurze ziele - Potentilla erecta
- oraz w wariancie mniej mokrym (LMb1) i na wyżej położonych kępach
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Śmiałek pogięty - Deschampsia flexuosa
Kłosówka wełnista - Holcus lanatus
Typy lasu
BRZOZOWO-OLSZOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Ol III bon., Brzo
Gatunki domieszkowe Ip. - So, Św
Zespół roślinny
- Sphagno squarrosi-Alnetum Sol.Górn. (1975) 1987 - ols torfowcowy odmiana środkowoeuropejska
LASY
Las świeży - Lśw
Udział siedlisk Lśw między poszczególnymi dzielnicami jest silnie zróżnicowany. Jedynie w dzielnicy Krotoszyńskiej jest on wysoki i wynosi ponad 35%. W dzielnicach Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego i Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej wynosi ok. 9%, a na pozostałym terenie zaledwie ok. 1%.
Runo
Gatunki różnicujące Lśw od LMśw
Gajowiec żółty - Galeobdolon luteum
Żywiec cebulkowy - Dentaria bulbifera
Marzanka wonna - Galium odoratum (Asperula odorata)
Czerniec gronkowy - Actaea spicata
Żankiel zwyczajny - Sanicula europaea
Turzyca leśna - Carex sylvatica
Jaskier różnolistny - Ranunculus auricomus
Świerząbek gajowy - Chaerophyllum temulum
Miodunka ćma - Pulmonaria obscura
Groszek wiosenny - Lathyrus vernus
Kopytnik pospolity - Asarum europaeum
Czworolist pospolity - Paris quadrifolia
Szczyr trwały - Mercurialis perennis
Podagrycznik pospolity - Aegopodium podagraria
ponadto w lasach bukowych
Perłówka jednokwiatowa - Melica uniflora
Kostrzewa leśna - Festuca altissima (F. sylvatica)
ponadto w Lśw2:
Kokorycz wątła - Corydalis intermedia (C .fabacea)
Kokorycz pusta - Corydalis cava
Cienistka (Zachyłka trójkątna) - Gymnocarpium dryopteris
Czyściec leśny - Stachys sylvatica (pjd.)
Gatunki częste
Zawilec gajowy - Anemone nemorosa
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Prosownica rozpierzchła - Milium effusum
Przylaszczka pospolita - Hepatica nobilis
Gwiazdnica wielkokwiatowa - Stellaria holostea
Sałatnik leśny - Mycelis muralis
Dąbrówka rozłogowa - Ajuga reptans
Żurawiec falistolistny - Atrichum undulatum
Perłówka zwisła - Melica nuntans
Typy lasu
BUKOWY
Drzewostan:
Gatunki główne Ip - Bk I-II bon.
Gatunki dom. Ip. - Jw, pjd. Dbs, Gb, Kl, Lp
oraz Md, Dbb na siedliskach uboższych
Gatunki IIp. - Gb
Podrost - gatunki występujące w drzewostanie
Podszyt - gb, bk, jrz, lesz.
Zespół roślinny:
- Galio odorati-Fagetum Rűbel 1930 ex Sougnez et Thill 1959 em. Dierschke 1989 (=Melico-Fagetum Lohm. In Seibert 1954 p.p.) - żyzna buczyna niżowa; podzespoły - typicum i deschampsietosum (Lśw1) oraz corydaletosum (Lśw2)
Występuje na obszarze całej krainy jednak niezbyt licznie. Zajmuje najczęściej piaszczysto-gliniaste i gliniaste wzniesienia moren dennych i czołowych. Poziom wód gruntowych jest poza profilem glebowym i zasięgiem korzeni roślin
GRABOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Dbs II.bon.
Gatunki dom. I p. - Lp, Bk, Brzb, Os, Dbb
Gatunki II p. - Gb, Lp, Bk, Klp, Jw
Podrost - gatunki występujące w drzewostanie
Podszyt - krusz., trz., jrz
Zespoły roślinne
- Galio sylvatici-Carpinetum Oberd.1957 - grąd środkowoeuropejski; podzespół typowy (Lśw1) i wariant ze Stachys sylvatica (Lśw2)
Największe powierzchnie zajmuje w Dzielnicy Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej. Występuje na terenach płaskich o podłożu piaszczysto-gliniastym i gliniastym. Drzewostan tworzy dąb szypułkowy z udziałem lipy i buka oraz domieszką różnych gatunków liściastych. Drugie piętro utworzone głównie z grabu oraz lipy i buka osiąga często zwarcie 60-80%.
- Stellario holostae-Carpinetum betuli Oberd.1957 - grąd subatlantycki, podzespół typowy (Lśw1) i wariant ze Stachys sylvatica (Lśw2)
W północnej części krainy (dzielnice 1, 2, 3, 5) ten typ lasu zajmuje często płaskie obniżenia u podnóży wzniesień morenowych. Wyróżnia się tym, że w podszycie, oprócz innych gatunków, pojawia się wiciokrzew, głóg i leszczyna.
- Tilio-Carpinetum typicum Tracz.1962 - grąd subkontynentalny podzespół typowy, odmiana mazowiecka, podzespół typowy (Lśw1)
W północno wschodniej części krainy, na terenie dzielnic Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego i Kotliny Toruńsko-Plockiej ten typ lasu związany jest głównie z wysoczyznami morenowymi i równinami akumulacji zastoiskowej. Drzewostan dębowy, często z udziałem lipy oraz domieszką gatunków liściastych, z drugim pietrem grabowym i licznie występującą leszczyną w podszycie. Warstwa runa zajmuje 40-100% powierzchni i jest dość bogata w gatunki. Wyróżnia się brakiem klonu polnego w drzewostanie oraz Chaerophyllum temulum i Ranunculus auricomus w runie.
Las wilgotny - Lw
Siedliska wilgotne, bardzo żyzne. Występują w krainie III nielicznie. Nieco większe powierzchnie tych siedlisk spotkać można w dzielnicy Kotliny Żmigrodzko-Grabowskiej i Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej, gdzie udział ich przekracza nieco 3%. Najrzadziej występują w dzielnicach Borów Tucholskich i Kotliny Gorzowskiej - czyli na terenach z dominującym krajobrazem sandrowym i tarasów plejstoceńskich.
Runo
Gatunki różnicujące Lw od LMw
Jaskier kosmaty - Ranunculus lanuginosus
Czosnek niedźwiedzi - Allium ursinum
Czyściec leśny - Stachys sylvatica
Podagrycznik pospolity - Aegopodium podagraria
Kopytnik pospolity - Asarum europaeum
Szczyr trwały - Mercurialis perennis
Kostrzewa olbrzymia - Festuca gigantea
Czworolist pospolity - Paris quadrifolia
Gwiazdnica gajowa - Stellaria nemorum
Turzyca odległokłosa - Carex remota
Czartawa pospolita - Circaea lutetiana
Niecierpek pospolity - Impatiens noli-tangere
Kostrzewa olbrzymia - Festuca gigantea
oraz geofity wiosenne:
Zawilec żółty - Anemone ranunculoides
Złoć żółta - Gagea lutea
Ziarnopłon wiosenny - Ficaria verna (Ranunculus ficaria)
Kokorycz pełna - Corydalis solida
Kokorycz wątła - Corydalis intermedia
Kokorycz pusta - Corydalis cava
Łuskiewnik różowy - Lathrea squamaria
Gatunki częste
Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica
Nerecznica samcza - Dryopteris filix-mas
oraz inne gatunki występujące w Lśw
Typy lasu
GRABOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Dbs I-II bon.
Gatunki dom. I p. - Lp, Os, Jw, Ol, Js, Wz
Gatunki II p. - Gb, Klp
Podrost - gatunki występujące w drzewostanie
Podszyt - krusz., trz., jrz
Zespoły roślinne
- Galio sylvatici-Carpinetum corydaletosum Oberd.1957 - grąd środkowoeuropejski podzespół z kokoryczą
Spotykany na terenie całej krainy, jednakże największe powierzchnie zajmuje w dzielnicy Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej. Związany z terenami płaskimi i glebami piaszczysto-gliniastymi i gliniastymi. Drzewostan wielopiętrowy dębowy z udziałem lub domieszką lipy i innych liściastych. Drugie piętro z przewagą grabu, o zwarciu 60-80%.
- Tilio-Carpinetum stachyetosum i corydaletosum Tracz.1962 - grąd subkontynentalny, wariant z kostrzewą olbrzymią lub z kokoryczą, odmiana mazowiecka
W części północno-wschodniej krainy (dzielnice Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego i Kotliny Toruńsko-Płockiej) związany jest głównie z równinami akumulacji zastoiskowej i glebami opadowo i gruntowoglejowymi oraz czarnymi ziemiami. Drzewostan często 3-4 warstwowy - dębowy z udziałem świerka i lipy. Występuje II piętro grabowe oraz dość licznie w podszycie leszczyna i kruszyna.
Ols - Ol
Siedliska Ol tworzą się w miejscach oddalonych od bezpośredniego wpływu cieków wodnych i jednoczesnie znajdujących się pod wpływem wód gruntowych, utrzymujacych się przez dłuższy czas w strefie przypowierzchniowej. Tworzy się w tych warunkach kępowo-dolinkowa struktura lasu z gatunkami szuwarowymi i gatunkami lasów liściastych.
Siedliska te spotykane są na terenie całej krainy, udział ich jest w miarę równomiernie rozłożony we wszystkich dzielnicach i wynosi średnio 1,4%. Nieco więcej tych siedlisk (2,4%) występuje jedynie w dzielnicy Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego, a najmniej - w Borach Tucholskich (0,5%).
Runo
Gatunki różnicujące Ol od LMb
Turzyca błotna - Carex acutiformis
Kosaciec żółty - Iris pseudoacorus
Szczaw lancetowaty - Rumex hydrolapathum
Porzeczka czarna - Ribes nigrum
Tarczyca pospolita - Scutellaria galericulata
Wiązówka błotna - Filipendula ulmaria
Krwawnica pospolita - Lythrum salicaria
Knieć błotna - Caltha palustris
Karbieniec pospolity - Lycopus europaeus
Turzyca długokłosa - Carex elongata
Gatunki różnicujące Ol od Lw
Turzyca ciborowata - Carex pseudocyperus
Turzyca brzegowa - Carex riparia
Trzcinnik lancetowaty - Calamagrostis canescens
Nerecznica błotna - Thelypteris palustris (Dryopteris thelypteris)
Gatunki częste
Psianka słodkogórz - Solanum dulcamara
Gorysz błotny - Peucedanum palustre
Przytulia błotna - Galium palustre
Tojeść pospolita - Lysimachia vulgaris
ponadto na kępach:
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Nerecznica krótkoostna - Dryopteris carthusiana (D. spinulosa)
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Typy lasu
OLSZOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Ol II bon.
Gatunki dom. Ip. - Brzo, Brzb, Js
Gatunki II p. - brak
Podrost - Ol
Podszyt - krusz., jrz, porz., czm, wb
Zespół roślinny
Ribeso nigri-ALnetum Sol.-Górn. (1975) 1987 - ols porzeczkowy odm. środkowoeuropejska
LASY ŁĘGOWE
Las łęgowy - Lł
Siedliska bardzo żyzne, ale zajmujące niewielkie powierzchnie wzdłuż rzek i mniejszych cieków wodnych. Związane są z terenami zalewanymi przez wody powodziowe.
Runo
Gatunki różnicujące Lł od OlJ
Przytulia czepna - Galium aparine
Czosnaczek pospolity - Alliaria petiolata (A. officinalis)
Jasnota plamista - Lamium maculatum
Skrzydlik cisolistny - Fissidens taxifolius
Jeżyna popielica - Rubus caesius
Czosnek niedźwiedzi - Allium ursinum (licznie)
oraz wiosną łanowo geofity:
Zawilec żółty - Anemone ranunculoides
Ziarnopłon wiosenny - Ficaria verna (Ranunculus ficaria)
Piżmaczek wiosenny - Adoxa moschatellina
Złoć mała - Gagea minima
Złoć żółta - Gagea lutea
Kokorycz pusta - Corydalis cava
Kokorycz pełna - Corydalis solida
Gatunki częste
Kostrzewa olbrzymia - Festuca gigantea
Śledziennica skrętolistna - Chrysosplenium alternifolium
Merzyk fałdowany - Plagiomnium undulatum (Mnium undulatum)
Turzyca odległokłosa - Carex remota
Czartawa pospolita - Circaea lutetiana
Bluszczyk kyrdybanek - Glechoma hederacea
Perz psi - Agropyrun caninum
Kopytnik pospolity - Asarum europaeum
Miodunka ćma - Pulmonaria obscura
Szczaw gajowy - Rumex sanguineus
Świerząbek korzenny - Chaerophyllum aromaticum
Czyściec leśny - Stachys sylvatica (obficie)
Szczyr trwały - Mercurialis perennis
Świerząbek gajowy - Chaerophyllum temulum
Żywokost lekarski - Symphytum officinale
Typy lasu
WIĄZOWO-JESIONOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Js I bon., Wz, Dbs I-II bon.
Gatunki domieszkowe Ip. - Ol
Gatunki II p. - Bst, Wzs, Tpb
Gatunki IIIp. - Czm, Gb, Lp, Kl, Klp, Jb
Podrost - Js, Dbs, Tpb
Podszyt - czm, bez c., trz, der. św., p. cz.
Zespół roślinny
- Ficario-Ulmetum minoris Knapp 1942 em. J.Mat. 1976 - łęg jesionowo-wiązowy, podzespół typowy
- Ficario-Ulmetum minoris chrysosplenietosum Knapp 1942 em. J.Mat. 1976 - łęg jesionowo-wiązowy, podzespół ze śledziennicą.
Związany jest zwykle z dolinami wielkich rzek. Występuje na skrzydłach dolin, w strefie epizodycznych zalewów, powodujących osadzanie drobnoziarnistych osadów mineralnych i tworzenie się gleb typu mad rzecznych (podzespół typowy). Może występować także w rozległych zagłębieniach na tarasach jeziornych, w dolinach mniejszych rzek i cieków oraz w rynnach odprowadzających wody opadowe. Charakterystyczne jest wtedy żyzne podłoże gliniaste, dość wysoki poziom wód oraz spływ powierzchniowy (podzespół ze śledziennicą). Drzewostan w tym typie lasu jest dwu lub trzywarstwowy, wiązowo-jesionowy z udziałem dębu szypułkowego. Liczny jest udział czeremchy zwyczajnej w podszycie i dolnym pietrze drzewostanu, a ponadto charakterystyczna jest sezonowa zmienność runa - występowanie geofitów wiosennych oraz aspektu letniego.
WIERZBOWO-TOPOLOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Wbb, Tpb, Tpc, Tpsz
Gatunki dom. Ip. - Wbb, Wbkr, Wzs, Wzp, Dbs, Ol
Podrost - gatunki drzewostanu
Podszyt - czm, bez c., trz., der. św., p. cz.
Zespoły roślinne
- Salicetum albo-fragilis Tx. 1955 - nadrzeczny łęg wierzbowy
- Populetum albae Br.-Bl. 1931 - nadrzeczny łęg topolowy
Na młodych piaszczystych aluwiach rzecznych, w dolinach rzek dużych i średnich, w strefie corocznych zalewów tworzą się łęgi wierzbowe z glebami typu mad rzecznych inicjalnych, natomiast na starszych aluwiach rzecznych, łęgi topolowe z glebami typu mad rzecznych właściwych. W runie dominują: Glechoma hederacea, Aegopodium podagraria, Phalaris arundinacea, Calystegia sepium, Humulus lupulus.
Ols jesionowy - OlJ
Siedliska spotykane bardzo rzadko, udział ich w krainie kształtuje się w granicach 0,5%. Związane są z zalewami i jednocześnie niewielkimi zabagnieniami terenu. Zajmuje tereny o powolnym przepływie wód, np. płaskie dna dolin wolno płynących mniejszych rzek i strumieni oraz brzeżne partie dolin większych rzek. Spotykany bywa też w miejscach wysięku i dopływu wód z wyżej położonych terenów, na tarasach przyjeziornych, przy źródliskach oraz na obrzeżach dolin. Drzewostan olszowy z udziałem jesionu, wiązów, rzadziej brzozy omszonej. W podszycie, o zwarciu ok. 20%, występuje grab i czeremcha zwyczajna.
Runo
Gatunki różnicujące OlJ od Ol
Przytulia błotna - Galium palustre
Kuklik zwisły - Geum rivale
Czartawa drobna - Circaea alpina
Czartawa pośrednia - Circaea intermedia
Ostrożeń warzywny - Cirsium oleraceum
Gatunki różnicujące OlJ od Lł
Knieć błotna - Caltha palustris
Karbieniec pospolity - Lycopus europaeus
Psianka słodkogórz - Solanum dulcamara
Rzeżucha gorzka - Cardamine amara
Pępawa błotna - Crepis paludosa
Kozłek lekarski - Valeriana officinalis
Gatunki częste
Śledziennica skrętolistna - Chrysosplenium alternifolium (licznie)
Wietlica samicza - Athyrium filix-femina
Czartawa pospolita - Circaea lutetiana
Chmiel zwyczajny - Humulus lupulus
Kostrzewa olbrzymia - Festuca gigantea (licznie)
Czyściec leśny - Stachys sylvatica (licznie)
Kosaciec żółty - Iris pseudoacorus
Kuklik pospolity - Geum urbanum
Turzyca rzadkokłosa - Carex remota
Jaskier rozłogowy - Ranunculus repens
Szczyr trwały - Mercurialis perennis
Kopytnik pospolity - Asarum europaeum
Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica (obficie)
Bodziszek cuchnący - Geranium Robertianum
Typy lasu
JESIONOWO-OLSZOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Ol I bon.
Gatunki dom. Ip. - Js II bon., Kl, Wz
Podrost - Js, Wz, Dbs
Podszyt - czm, gb, lesz., trz., jrz, krusz.
Zespół roślinny
- Fraxino-Alnetum W.Mat.1952 - łęg jesionowo-olszowy
112