W 4 MORZA i OCEANY
ocean, wrzechocean, wrzechmorze, ocean światowy powłoka wodna
morza- 71 % (p. północna - 60,6 p. południowa - 81)
lądy 29 % (p. północna - 39,4 p. południowa - 19)
Objętość
lądy - 100 mln km ^3
oceany - głębokość 3600 m
powierzchnia - 14000 mln km^3
Cechy
Morza Wody słodkie
2/3 pow. Ziemi , 95% wód - 5 % pow. ziemi
starsze od gleb, od początku - zbiorniki młode (trzeciorzęd, czwartorzęd)
jednolity, wahania wody znikome - zmienne, charakter wyspowy, szybkie wahania;
życie w sposób ciągły - ciągłe zmiany, zarastanie
woda krąży po kuli - wyspy na lądowym oceanie
lądy nie mają wpływu na morza - ląd wpływa na wody śródlądowe. Regulacja klimatu
morze regulują klimat - siarczany, węglany
chlorki Na , Mg - zasolenie małe
duża wartość osmotyczne
osobne typy; gromady - brak osobnych typów i gromad zwierząt; dużo roślin
i zwierząt wtórnie przystosowanych do wody
wpływ organizmów nikły - wpływ organizmów znaczny
pelagial rozległyl przewaga planktonu - bentos i plankton równorzędne(przewaga bentosu)
nad bentoserm
Zwierzęta Rośliny
37 5 morza
14 10 morza i wody słodkie
3 3 wody słodkie
6 15 ląd
Ocean - słona powłoka, 71 % powierzchni ziemi, głębokośc 3704 m; objętość 1370,4; zasolenie 38%, pH=8,2; powierzchnie 361 mln km^ 2 oceanografia; oceanografia biologiczna
liczba oceanów 3,4 lub 5!
Morze - przybrzeżna część oceanu; oddzielona łańcuchem wysp, występami lądu; indywidualizm; zasolenie 7 -40 ‰ ; Azowskie - najpłytsze; karaibskie - najgłębsze; 10 % powierzchni wrzechoceanu
przybrzeżne
śródziemne (międzykontynentalne, śródkontynentalne, międzywyspowe (girlandowe)
morza są geologicznie młodymi; powstały w trzeciorzędzie i czwartorzędzie
Zatoka- część zbiornika wodnego (oceanu, morza, jeziora) wcinająca się w ląd, ograniczona często od wód otwartych przylądkami lub małymi wyspami, przy czym rozmiary i kształt tego akwenu nie mają większego znaczenia.
Największy ocean- spokojny (Pacyfik); najgłębszy i największa objętość; jest tam Rów Mariański
litoral w jeziorach inny niż w morzach
szelf- ze strefą... litoral ograniczony szelf kontynentalny (półka kontynentalna) - część kontynentu zalana wodami płytkiego morza - morza szelfowego. Szelf stanowi podwodne przedłużenie kontynentów i wyznacza granicę ich powierzchni, jak również przybliżoną granicę wpływu morza na kontynent.
Hadalpelagial
temp. Spada poniżej 4 stopni
światło ulega zanikowi
biomasa skupiona w epipelagialu niska w słupie wody; skupiona tez przy dnie
Szelf- platforma kontynentalna, najniższa, płaska część kontynentu; zalana przez morze; dno szelfu- litoral a wody to strefa nerytyczna; szerokość 90 km.; 1/16 powierzchni oceanu najsilniej eksploatowana; najwięcej organizmów żywych
Stok oceaniczny- skłon, łączy zewnętrzny kraniez szelfu z dnem oceanicznym; strony o budowei przypominającej ląd
Batial (abysam)- pomiędzy litoralem a abisalem; obszar stoku i wzniesienia kontynentalnego
Abisal - `bezdenny' strefa denna oceanu; od końca stoku kontynentalnego
Strefa afotyczna- do największych głębin (hadal)
Hadal - rowy oceaniczne; największe głębiny; mięszaki; Rów Mariański; rowy głęobokie
pochłanianie różnych części widma świetlnego wraz z głębokością najszybciej zanika czerwone, żółte, zieolone, fiolet, niebieskie (dociera najgłębiej)
Zasolenie
średnie 35‰
Wpływa na:
gęstość wody
temp. Zamarzania < 0
prędkość rozchodzenia dźwięku
rozpuszczalność tlenu
życie
załamywanie się promieni świetlnych
woda morska: chlorki, trochę siarczanów
woda słodka: siarczany i węglany
Skład wody morskiej
NaCl - 28,014 - przewaga
Zasolenie oceanu Cl (50%) Na (30%) SO4 (7,67%) , Mg, Ca
Składniki drugorzędowe: Br, C,Sr,B,Si ,F
Pierwiastki śladowe: P, N, Fe,Mo, Zn, P
Zasolenie mórz
35‰ = 3,5%
w pobliżu równika 35,5 ‰ - zasilenie z deszczy zenitalnych
w strefie passatów - 18‰ - wysoka temp. Powietrza, parowanie, małe opady
podbiegunowe 30 ‰
zasolenie zmienia się z głębokością; spada, wzrasta a później jest stałe
Wenecki system podziału wód ze względy na zasolenie
Strefa zasolenie - ‰
Hyperhalinowa >40
Euhalinowa- większość 30-40
(mixo) halinowa 0,5-30
(mixo)polihalinowa 18-30
(mixo) mesohalinowa 18-5
(mixo) oligohalinowa 5-0,5
limnetyczne -słodkie <0,5
Mixo - wody morskie i słodkie wymieszane- słonawe
Rozpuszczalność tlenu zależy od:
temperatury
zasolenia
wraz z temp. I zasoleniem spada rozpuszczalność
rozpuszczone- stężenie
zasolenie, mineralizacja
masa soli nieorganicznych wyrażona w gramach rozpuszczonych w 1 kg wody morskiej, masa soli na objętość wody
Wzór Kundsena
S ‰ =1,805 Cl ‰ + 0,030
Cl‰- równowartość chlorkowa
PSU - practical salinity units - stosowanie przewodnictwa elektrolitycznego do próbki wody skala od 2 PSU do 42PSU odpowiada przedziałowi zasoleń 2 ‰ - 42 ‰ przewodnictwo elektrolityczne a nie masa soli
Temperatura wód oceanicznych
Średnia 3,8 C
Dla wód powierzchniowych 17, 4 C
Na równiku 27 C
Upwelling- prąd wstępujący - wiatr odpycha wodę od brzegu i z głębi wynoszona jest woda chłodna i bogata w biogeny
obszary produktywne rybacko
Biogeografia mórz
podział zoogeograficzny w oparciu o faunę wód szelfowych, mało ruchliwa
kraina borealna (północna)- dzielnice: arktyczna, bałtycka, śródziemnomorska, sarmacka
kraina tropikalna - dzielnice: panamska, karaibska, gwinejska, indopacyficzna
kraina antyborealna - atyborealna i antarktyczna
Najbogatsza - indopacyficzna i karaibska
Uboga - gwinejska i sarmacka
Uboższa - sarmacka
Biomasa zooplanktonu - wysoka na północy; południu w strefach upwellingu
Obszary otwarte
biomasa fauny dennej bogata na szelfie- obszary otwarte to pustynia
Podział morza
Strefa przyboju (oprysku)- część pobrzeżna, środowisko lotyczne- narażone na falowanie; omywane przez fale; litoral kamienisty; organizmy strefy przyboju
Przystosowania: narządy czepne, przylgi, nici bisiorowe - Patella, Fucus
Przypływy i odpływy
Przypływy syzygijne - duże; siły się sumują,
Przypływy kwadraturowe - małe
wysokości zależne od ustawienia księzyca i słońca
Pływ syzygijny (pływ maksymalny) - zjawisko pływowe powstające, gdy Ziemia, Księżyc i Słońce znajdują się w linii prostej. Oddziaływania grawitacyjne Księżyca i Słońca działają wówczas na Ziemię w tym samym kierunku (choć ich zwrot może być ten sam lub przeciwny), skutkiem czego występujące na Ziemi pływy morskie są maksymalne. Zjawisko to występuje dwa razy w miesiącu synodycznym: pełni Księżyca (Ziemia jest wtedy pomiędzy Księżycem i Słońcem) oraz w nowiu (Księżyc jest wtedy pomiędzy Ziemią i Słońcem).
Odwrotnością pływu syzygijnego jest pływ kwadraturowy (minimalny) mający miejsce również dwa razy w miesiącu synodycznym, a występuje on, gdy Księżyc, Ziemia i Słońce tworzą kąt prosty.
prędkość niektórych prądów pływowych niekiedy b. znaczna (m/s)
Strefa pływów - w morzach otwartych część litoralu, środowisko astatyczne; zmienne w czasie; zmiany zasolenia,parowania, deszcze rozcieńczają
Organizmy strefy pływów znoszą brak wody i zmiany; małe zbiorniczki; woda nagrzewa się , spada stężenie tlenu, silne promieniowanie
Przystosowania do zmian
zgrupowania zależne od głębokości
najwyżej zielenice, brunatnice, krasnorosty, małże, ryby
mogą uciekać lub zagrzebywać, zamykać, przywierać do podłoża ślimaki przytwierdzają się
strefa bogata w strefie umiarkowanej; uboga w zimnej i tropikalnej (przegranie, wysusznie)
nie występują rafy koralowe
Strefy roślinności w morzu
mało urozmaicona
osiadła
głównie rdestnicowate (Potamogetonaceae)
max zasięg do 130 m
2% pokrywa powierzchni
niewielka rola w produkcji pierwotnej
płycizny - głównie zielenice
głębiej - brunatnice i krasnorosty
brunatnice - wielkomorszcz (Macrocystis) Laminaria, Fucus
krasnorosty - Callithamnion, Ceramium, Furcelaria, „mech irlandzki”, glony wapienne
„trawy morskie” - żabiściekowate (Hydrocharitaceae); Zoostera, posidania
Glony - docierają do 130 m (zwykle kilka, kilkadziesiąt m.)
Ulva lactuca - sałata morska
Acetabularia, Caulerpa, Taxiflora,
Macrocystis pyrifera - wielkomorszcz
Lithotamnium sp
Halophila sipulscra
Kryl - Euphasia superba
Żebropław
Wiele gatunków świeci
Ryby- Chauliodus
Łańcuch pokarmowy: phytoplankton zooplanktonfish larvaesmall fishpredators
2/3 powierzchni ziemi- oceany
Estualria i rafy koralowe - największa produktywnosć
Pelagial oceanów- mało produkuje na jednostkę powierzchni
Produktywność (g C/ m 2/ rok)
Morza i oceany - ultraoligotroficzne
Dorsz , plamiak, czerniak