08.05.2010

WYKŁAD II

RODZAJE DÓBR:

1. DOBRA PUBLICZNE:

- dobra, które ze względu na cechy fizyczne mogą służyć społeczeństwu lub zbiorowości lokalnej (woda, powietrze, drogi, bezpieczeństwo zewnętrzne, itp.)

- są to tzw. ”czyste dobra publiczne”.

2. DOBRA SPOŁECZNE:

- dobra mogą być ze względu na cechy fizyczne dobrami prywatnymi.

3. DOBRA PRYWATNE

Źródła finansowe	Fundusze publiczne		Fundusze prywatne
Dobra	Publiczne sensu largo
		Klasyczne	Społeczne	Prywatne
		Publiczne sensy stricto
Źródła ifnansowania	Fundusze publiczne	Fundusze prywatne

Fundusze publiczne są finansowane z funduszy publicznych i prywatnych.

Finanse publiczne:

- obejmują zjawiska i procesy związane z tworzeniem i rozdysponowaniem funduszy publicznych.

- to finanse państwa, jednostek samorządu terytorialnego jako związków publiczno-prawnych.

Podstawowym aktem prawnym dot. f. publicznych jest Ust. Z 28.08.2009 o Finansach Publicznych.

Skład sektora finansów publicznych:

Art. 9. Sektor finansów publicznych tworzą:

1) organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały;

2) jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;

3) jednostki budżetowe;

4) samorządowe zakłady budżetowe;

5) agencje wykonawcze;

6) instytucje gospodarki budżetowej;

7) państwowe fundusze celowe;

8) Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;

9) Narodowy Fundusz Zdrowia;

10) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;

11) uczelnie publiczne;

12) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;

13) państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe;

14) inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, jednostek badawczo-rozwojowych, banków i spółek prawa handlowego.

W przekroju instytucjonalnym system finansów publicznych tworzą fundusze przyjmujące najczęściej formę:

1) budżetu państwa,

2) budżetów samorządowych szczebla podstawowego lub wyższego (powiatowy, samorządowy),

3) funduszy ubezpieczeń społecznych,

4) pozostałych funduszy publicznych,

5) fundacji publicznych.

W przekroju instrumentalnym funkcjonowanie systemu finansów publicznych zapewniają zwłaszcza następujące narzędzia:

- podatki centralne,

- podatki lokalne,

- opłaty,

- cła,

- dochody z majątku publicznego,

- składki na ubezpieczenia społeczne,

- subwencje,

- dotacje,

- kredyty państwowe i pożyczki publiczne.

Cechy finansów publicznych:

- państwo dysponuje przymusem dla zapewnienia sobie dochodów i nie podlega przymusowi w zakresie wykonywania wydatków,

- finanse publiczne wyrażają się w pieniądzu,

- finanse publiczne są nakierowane na realizację interesu ogółu,- wielkość finansów publicznych jest nieporównywalna z tym, czym może dysponować osoba prywatna (różnica skali).

FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH:

1) ALOKACYJNA

- dostarczanie dóbr społecznych

- proces, w którym wykorzystanie całości zasobów jest dzielenie między społeczne i prywatne dobra,

2) DYSTRYBUCYJNA

- podział dochodów i bogactwa, jego dostosowywanie do zgodności z tym, co społeczeństwo uważa za „słuszne”,

3) STABILIZACYJNA

- oddziaływanie na gospodarkę głównie poprzez politykę fiskalną i monetarną dla utrzymania jej prawidłowego rozwoju we wszystkich obszarach (zatrudnienie, poziom stopy wzrostu gospodarczego itp.)

SZCZEBLE publiczne:

Szczebel rządowy

- organ stanowiący: sejm + senat= parlament,

- organ wykonawczy - Rada ministrów,

Samorządność w terenie:

I Województwo (sejmiki - stanowiący zarząd wykonawczy na czele z marszałkiem)

II Powiat

III Gmina

Wojewoda jest przedstawicielem szczebla rządowego na terenie (nie czerpie z budżetu województwa, ale z przeznaczonej części budżetu państwa).

POWIAT:

- Organ wykonawczy: Zarząd powiatu na czele ze Starostom Powiatu,

- Organ stanowiący: Rada powiatu na czele z Prezydium Powiatu i przewodniczący Rady Powiatu.

GMINA:

- organ wykonawczy: jednoosobowy organ wykonawczy: Wójt, Burmistrz, Prezydent

- organ stanowiący: Rada Gminy.

Gminy i miasta na prawach powiatu => realizują zadania przypisane gminą i powiatom.

Prezydent jest jednocześnie Starostą Powiatu.

BUDŻET:

- zasób środków finansowych,

- zestawienie dochodów i wydatków (plan finansowy),

- fundusz o przeznaczeniu ogólnym,

- jest aktem prawnym w randze ustawy.

ASPEKTY DEFINIOWANIA BUDŻETU PAŃSTWA:

BUDŻET PAŃSTWA:

1. Aspekt polityczny:

- akt zaufania politycznego,

2. Aspekt ekonomiczny:

- pieniężny zasób publiczny,

3. Aspekt proceduralny:

- sporządzony w formie planu,

4. Aspekt prawny:

- ranga ustawy.

RODZAJE ŚRODKÓWPUBLICZNYCH:

• Dochody publiczne/ daniny publiczne i inne dochody należne budżetowi państwa i innym jednostkom, wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki, dochody z mienia, spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej, odszkodowania należne.

• Środki pochodzące z budżetu UE,

• Inne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi,

• Przychody budżetu państwa i budżetów jst oraz innych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych, finansowych prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jst ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych, z otrzymanych pożyczek i kredytów.

• Przychody sfp z prowadzonej działalności oraz z innych źródeł.

Jsfp - jednostki sektora finansów publicznych,

Jst - jednostki samorządu terytorialnego.

Dochody budżetu państwa w 2010 roku.

Wyszczególnienie	Plan na 2010
Dochody Ogółem	249 006 601
Dochody podatkowe i niepodatkowane Dochody podatkowe Podatki pośrednie - podatek od towarów i usług - podatek akcyzowy - podatek od gier 1.1.2 Podatek dochodowy od osób prawnych i fizycznych 1.2 Dochody nieopodatkowane	1.2.1 Dywidendy 1.2.2 Cło 1.2.3 Opłaty. Grzywny, odsetki i inne dochody nieopodatkowane 1.2.4 Wpłaty jednostek samorządu terytorialnego. 2. Środki z UE i innych źródeł niepodlegających zwrotowi.

PODATEK:

- podstawowa danina publiczna.

- jest to świadczenie pieniężne jednostronne określone, przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne, o charakterze ogólnym, pobierane od osób fizycznych i prawnych przez państwo na podstawie obowiązujących aktów normatywnych.

ELEMENTY TECHNICZNE KONSTRUKCJI Podatku:

1. Podmiot:

- czynny (państwo),

- bierny (podatnik, płatnik)

2. Przedmiot:

- rzeczy lub zdarzenia (np. uzyskany dochód, mieszkanie grunt),

3. Podstawa:

- wartość, ilość (jednostki naturalne),

4. Stawki:

- stałe, zmienne,

5. Skala

- progresywna: ciągła i skokowa (podatek rośnie szybciej niż podstawa),

- degresywna,

- regresywna,

- proporcjonalna.

6. Zwolnieni, ulgi, zyski.

7. Warunki płatności.

PODATNIK - osoba fizyczna lub prawna, której dotyczy podatek, uszczupla się jego budżet, ciężar świadczenia podatkowego uszczupla jego budżet lub majątek.

PŁATNIK - osoba fizyczna lub prawna zobowiązana do obliczenia i odprowadzenia podatku.

Skala progresywna:

Podstawa opodatkowania	Stawka podatkowa
Do 10.000	2%
10.001-12.0000	3%
12.001-14.000	4%
14.001-16.000	5%
16.001-18.000	6%
18.001-20.000	7%

Podstawa opodatkowania	Podatek
I 12.000	3% z 12.000 = 360,-
II 12.000	2% z 1000 = 200,- 3% z 2000 = 60,- 260,-

Progresja ciągła II

Progresja globalna I

12.001 4% z 12.001 = 480,04 p. globalna

12.001 260 + 4% x 1zł. = 260,04 p. ciągłą

FUNKCJE PODATKU:

1. FISKALNA - oznacza, że podatek jest głównym źródłem zasileń budżetowych, budżetowych.

2. BODŹCOWA - stymulacyjna - poprzez określone zobowiązania dotyczące konstrukcji pracodawca dąży do realizacji f. stymulacyjnej, stosuje ulgi podatkowe, konstruuje odpowiednie stawki podatkowe, poprzez reakcje podatnika na określony podatek zostały osiągnięte określone cele przewidziane przez pracodawcę.

3. ROZDZIELCZA - następuje rozdział bogactwa, przesunięcie środków prywatnych do publicznych.

Klasyfikacja podatków ze względu na kryteria:

Kryterium przedmiotu opodatkowania	Kryterium stosunku przedmiotu opodatkowania do źródła podatku	Kryterium władztwa podatkowego
Dochodowe Konsumpcyjne Majątkowe Przychodowe	Bezpośrednie Pośrednie	Rządowe Samorządowe Wspólne

Np.

1. podatek dochodowy od osób fizycznych lub podatek od osób prawnych,

2. podatek rolny, leśny,

3. występują w momencie wydatkowania środków (zakup),

4. podatek od darowizn, od nieruchomości, od środków transportu,

5. podatek dochodowy,

6. przerzucalność ciężaru podatkowego, np. podatek od towarów i usług,

7. zasilają tylko budżet państwa,

8. zasilają tylko budżet samorządu terytorialnego,

9. podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych, zasilają oba w/w budżety.

ZASADY PODATKOWE:

• RÓWNOŚCI - proporcjonalnie rozłożenie ciężaru podatku w stosunku do zdolności płatniczej podmiotu

• PEWNOŚCI - stabilizacja ciężaru opodatkowania,

• DOGODNOŚCI - pobieranie podatków miejscu i czasie najdogodniejszym dla podmiotów,

• TANIOŚCI - minimalizacja kosztów związanych z wymiarem i poborem podatku.

FUNKCJE PODATKU:

1. FISKALNA - Podatki są zasadniczym źródłem dochodów budżetowych.

2. REGULACYJNA - kształtowanie poprzez podatki dochodu i majątku będącego w dyspozycji podatników.

3. STYMULACYJNA - wykorzystanie instrumentów podatkowych w celu oddziaływania na decyzje i warunki działania podmiotów.

Wydatki budżetu państwa przeznaczone są na różne cele: Art. 97

- utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy publicznej, kontroli

- dotacje dla jednostek samorządu,

- subwencje dla partii politycznych,

- zadnia wykonywane przez administrację rządową.

Wydatki budżetu państwa dzielą się na:

1. dotacje i subwencje,

2. świadczenia na rzecz osób fizycznych,

3. wydatki bieżące jednostek budżetowych,

4. wydatki majątkowe,

5. wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa,

6. wpłaty środków własnych UE.

Dochody budżetowe nie wystarczają na zrealizowanie planów budżetowych - wydatków = takie zjawisko obserwuje się obecnie.

DEFICYT BUDŻETOWY:

- sytuacja, w której dochody ze źródeł zwyczajowych(podatki, opłaty, cła) nie wystarczają na pokrycie zaplanowanych wydatków (budżetowych).

Źródła pokrycia deficytu:

- zaciągnięcie kredytu,

- emisja obligacji,

- prywatyzacja mienia.

W toku wykonywania budżetu pojawiają się problemy - problem braku płynności.

BRAK PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ:

- krótkotrwałe niedobory środków w stosunku do zapadających zobowiązań.

DŁUG PUBLICZNY:

- suma zobowiązań władz publicznych z tytułu zaciągniętych pożyczek i innych działań powodujących zobowiązania.

Podział długu publicznego:

Dług publiczny jest skutkiem zobowiązania państwa (władzy publicznej, rządowej i samorządowej) z tytułu:

- kredytów, pożyczek,

- emisji papierów wartościowych,

- nie regulowania przez jednostki sektora publicznego wymaganych zobowiązań.

Rodzaje długu publicznego:

- krótkoterminowy (płynny) związany z przejściowymi trudnościami płatniczymi władzy publicznej,

- długoterminowy - dotyczy pokrycia deficytu budżetowego,

- globalny,

- wewnętrzny (krajowy),

- zewnętrzny (zagraniczny).

Przyczyny powstawania długu publicznego:

- deficyt budżetowy,

- okresy wzmożonych wydatków publicznych (okresy wojen, głębokich kryzysów gospodarczych),

- realizowana doktryna ekonomiczna (deficyt budżetowy i dług publiczny jako narzędzia interwencjonalizmu państwowego),

- osiąganie celów politycznych rządzących (nie decydowanie się na podnoszenie podatków przy jednoczesnym rezygnowaniu z cięć w wydatkach publicznych),

- wpadnięcie władz publicznych w pułapkę zadłużenia.

Dług publiczny napędza deficyt budżetowy.

Źródła zasilenia budżetu gmin:

- podatki i opłaty lokalne,

- dochody z majątku gminy,

- dochody realizowane przez komunalne jednostki budżetowe oraz wpłaty innych komunalnych jednostek organizacyjnych,

- wpływy z samo opodatkowania m mieszkańców,

- spadki, zapasy i darowizny,

- odsetki od środków finansowych gminy na rachunkach bankowych,

- środki z państwowych funduszy celowych,

- udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa,

- dotacje i subwencje z budżetu państwa,

- nadwyżki budżetowe z lat ubiegłych,

- wpływy zaciągniętych przez gminy pożyczek.

---