5 X 2006
Analiza doktryny liberalnej
doktryna (myśl polityczna):
pewien zbiór idei
wysoki poziom teoretycznej ogólności i wewnętrznego uporządkowania
koncentruje się na takich kwestiach jak wolność, równość, sprawiedliwość, gospodarka, prawo itd.
wciąż ewoluuje, rozwija się
Liberalizm
W średniowieczu słowo apolityczne (dot. sztuk wyzwolonych), pierwszy raz użyte w kontekście politycznym w Hiszpanii, gdzie parlamentarzyści w Kortezach domagali się świeckości państwa i wolności prasy
Po 1820 r. - termin „liberalizm” staje się synonimem zagrożenia porządku monarcho-feudalnego
John Locke - podał pierwszą, systematyczną doktrynę liberalną
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela
Konstytucje USA i Francji >>ugruntowanie pozycji liberalizmu
ograniczona rola państwa
leseferyzm („pozwólmy działać”, koncepcja państwa „stróża nocnego”, postulat wolnej konkurencji)
państwo organizacją zabezpieczającą własność i życie obywateli, pozwalającą im samodzielnie działać
II poł. XIX wieku:
liberalizm socjalny - nie wszyscy sobie radzą, więc trzeba wprowadzić jakiś socjal
liberalizm konserwatywny - wyraz obawy przed radykalizmem i nadmiernym tempem zmian, obawa przed powszechnością wyborów
poszanowanie wolności jednostek i społeczny egalitaryzm
indywidualizm
poszanowanie prawa własności
urzeczywistnienie idei postępu
jednostka jest podmiotem praw/uprawnień naturalnych
spośród tych praw najważniejsza jest własność
władza polityczna w państwie pochodzi od jednostki, ograniczony charakter
społeczeństwo i państwo są organizacjami dobrowolnymi
struktura rządu odzwierciedla zasadę podziału władz
rządzonym przysługuje wobec rządzących prawo oporu, gdy uprawnienia rządzonych są systematycznie gwałcone
Poszczególne okresy liberalizmu:
I - Locke, Monteskiusz
II - 1848-1914 - uważany za okres prawdziwego rozkwitu doktryny
III - liberalizm socjalny (demoliberalizm)
od końca XIX wieku do dzisiaj
uwarunkował go Wielki Kryzys (ówczesne interwencje państwa)
IV - połowa XX wieku - postulat odrodzenia klasycznego liberalizmu
Adam Smith
Reprezentant angielskiej szkoły liberalizmu
„Badania nad naturą i przyczynami bogacenia się narodu” - wykład klasycznych podstaw liberalizmu
indywidualizm
człowiek homo economicus dąży do pozyskania zysków
wizja atomistyczna społeczeństwa-zbiór poszczególnych jednostek
analiza społeczeństwa realizuje się poprzez badanie jednostek (ich potrzeb, interesu, etc.)
państwo rodzi się spontaniczne pod wpływem rozwijających się stosunków między jednostkami ( :) )
moment powstania państwa-pojawienie się podziału biedni-bogaci
im większe bezpieczeństwo państwa, tym większe jego bogactwo-konieczność utrzymywania armii, sądów (podział władz)
idea taniego rządu-skoro rząd nie przysparza bogactw (nic nie produkuje), to przynajmniej jego utrzymanie powinno być tanie
niskie podatki
wydatki rządu relatywne do zamożności społeczeństwa
gospodarką rządzą określone, obiektywne prawa ekonomiczne
wszelka wartość określona jest pracą = praca jest źródłem bogactwa
państwo ma zapewnić ochronę praw jednostek, nie może ingerować w wolny rynek
państwo ma możliwość interwencji gdy:
obywatele sami o to poproszą
gdy bezpieczeństwo publiczne jest zagrożone
12.10.2006
Marion Gräfin Dönhoff (ur. 2 grudnia 1909 we Friedrichstein w ówczesnych Prusach Wschodnich; zm. 11 marca 2002 w Crottorf) - dziennikarka niemiecka, współwydawca poczytnego tygodnika Die Zeit, autorka ponad 20 książek, działała na rzecz pojednania Niemiec z krajami Europy wschodniej.
Biografia:
Dönhoff przyszła na świat w rodzinie arystokratycznej, jej ojciec posiadał duży majątek ziemski, był posłem na sejm Prus i Rzeszy, matka była zaś damą dworu cesarzowej Augusty Wiktorii. W roku 1932 Dönhoff podjęła studia ekonomii we Frankfurcie nad Menem. Po dojściu do władzy nazistów przeniosła się ze względu na poglądy polityczne do Bazylei w Szwajcarii, gdzie kontynuowała studia zdobywając w roku 1935 tytuł doktora nauk politycznych. Po studiach podróżowała po Europie, Afryce i USA. W roku 1938 wróciła do Niemiec, by przejąć zarządzanie majątkiem ojca. W latach drugiej wojny światowej działała w opozycji antyhitlerowskiej i współuczestniczyła w nieudanym zamachu na życie Adolfa Hitlera (zob. Claus von Stauffenberg). W wyniku represji po zamachu straciła większość ówczesnych przyjaciół, sama pozostała jednak na wolności. W styczniu 1945 opuściła Prusy Wschodnie, uciekając konno przed nadciągającą Armią Czerwoną. Tę siedmiotygodniową ucieczkę opisała pózniej w książce Nazwy, których nikt już nie wymienia. W roku 1946 Dönhoff podjęła pracę w tygodniku Die Zeit, ukazującym się w Hamburgu. W roku 1955 objęła w nim kierownictwo resortu polityki, a w roku 1968 stanowisko redaktora naczelnego. W 1972 roku została wydawcą tego pisma. W roku 1988 założyła fundację wspierającą porozumienie między Niemcami i sąsiednimi krajami poprzez stypendia, dotacje oraz nagrodę im. Marion hrabiny Dönhoff.
Wyróżnienia:
Dönhoff była laureatką wielu nagród i wyróżnień, m.in.:
Rozliczne doktoraty honorowe, np.: New School for Social Research w Nowym Jorku (1987), Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (1991), uniwersytet w Birmingham (1999) i w Kaliningradzie (1999).
Nagroda Pokojowa Księgarzy Niemieckich za działalność na rzecz pojednania z krajami Europy wschodniej (1971).
Obywatelstwo honorowe miasta Hamburga.
Publikacje:
Nazwy, których nikt już nie wymienia, 2001 (niem. Namen, die keiner mehr nennt, 1962)
Dzieciństwo w Prusach Wschodnich, 1993 (niem. Kindheit in Ostpreußen, 1988)
Ucywilizujmy kapitalizm, 2000 (niem. Zivilisiert den Kapitalismus)
Liczne książki w języku niemieckim
Myśl polityczna Kreisauer Kreis („Krąg z Krzyżowej) - James von Moltke potomek feldmarszałka von Moltke, posiadał majątek w Krzyżowej. Przyjaciele Moltkego spotykali się tam, aby dyskutować o tym, co dalej z Niemcami jeśli przegrają wojnę. Moltke uważał jednak, że nie należy występować zbrojnie przeciwko Hitlerowi, obawiał się, że zrodzi się legenda „ciosu w plecy”. James von Moltke - nie chciał doprowadzić do wzrostu chaosu chciał kontaktu z polskim podziemiem, przygotowywał przyszłe demokratyczne, powojenne Niemcy (państwo prawa, wartości chrześcijańskie, prawa i obowiązki obywatelskie etc.). Koncepcja ukarania zbrodniarzy wojennych, stworzono kategorię osób winnych pogwałcenia prawa, karany miał być każdy, kto wykonał zbrodniczy rozkaz. Przynajmniej jedna osoba w trybunale miała być z Niemiec. Zakładano zerwanie z państwem nazistowskim, powrót godności osobistej jednostki, szanse na rozwój. Von Moltke: przywrócenie mocy samorządów, czyli budowanie demokracji oddolnie, reedukacja społeczeństwa niemieckiego. Inny pomysł - Kreisauer Kreis, czyli stworzenie federacji europejskiej, stworzenie silnych gmin, powiatów, regionów etc. Federacja europejska - miała skupiać silne regiony, a nie państwa.
Tradycja pruska u Marion Gräfin Dönhoff - Fryderyk Wilhelm, Fryderyk I, Fryderyk II byli twórcami silnych Prus. Ich zasługą było stworzenie państwa otwartego na przybyszów z zewnątrz, tolerancyjnego pod względem religijnym, w którym poddani są lojalni, ale nie ulegli. Prusy zamieszkiwało wielu ludzi o różnej narodowości i wyznaniu. Król zdecydował się na pewne ograniczenia - król jako sługa. Prusy nie poradziły sobie z pojęciem narodu, zjednoczenie Niemiec zmarnowało oświecenie Prus. Od XIX w. tylko militarny rozwój, przerost aspiracji doprowadził do ich zguby, sięgano do tradycji, kult ślepego rozkazu. Wg Dönhoff Prusy nie są winne. Chęć pojednania polsko - niemieckiego [Ostpolitik].
19.10.2006
Wilhelm von Humboldt - modelem państwa, które daje szanse rozwoju jest państwo występujące jako „stróż nocny”. Interwencjonizm państwowy prowadzi do rozbudowy aparatu państwowego. Forma (administracja) staje się wtedy ważniejsza od treści (potrzeb). Podstawowymi działaniami państwa są: zapewnienie bezpieczeństwa, praworządności (wymaga to skutecznej polityki karnej), ustanawianie prawa, które gwarantuje bezpieczeństwo (kara musi być skuteczna), resocjalizacja przestępców (przestępca powinien mieć poczucie winy), państwo ma także zapewnić wolność i warunki samodoskonalenia jednostki (proces prowadzący do rozwoju osobowości, wymagający od jednostki zaangażowania) (państwo jednak nie ma zapewniać dobrobytu, gdyż doprowadziłoby to do pozbawienia obywateli możliwości rozwoju własnego potencjału oraz do upodobnienia ich indywidualnych charakterów). Humboldt przedstawia istotę życia zdeterminowanego przez samodoskonalenie za pomocą dwóch metafor:
organicznej - ludzka osobowość jest organizmem rozwijającym się z własnej potrzeby
artystycznej - człowiek samokształcący się tworzy swoją osobowość tak, jak artysta dzieło sztuki
Harmonia miedzy indywiduum a oddziaływaniami zewnętrznymi. Koncepcja wolności negatywnej
„To, co nie jest wynikiem wolnego wyboru człowieka a jest rezultatem przyjmowania wskazówek bądź instrukcji przekazywanych z zewnątrz, nie może sięgać do głębi jego jaźni, a więc nadal pozostaje obce jego prawdziwej naturze”
John Stuart Mill - wolność jednego człowieka jest ograniczona wolnością drugiej osoby, wolność jednostki nie może naruszać jej bezpieczeństwa (odporność na zło) i autonomii (możliwość kierowania procesem swojego myślenia, działania). To jednostka jest autorem swojego życia. Społeczeństwo i państwo mają stworzyć warunki do kształtowania osobowości. Państwo ma unikać paternalizmu, konieczny jest brak interwencji w decyzje jednostki, nienarzucanie jednej dominującej myśli (wolność słowa, przekonań). Rząd reprezentatywny, prawdziwa demokracja - każda grupa powinna być odpowiednio reprezentowana. Obawa przed rządami motłochu, rząd reprezentatywny powinien temu zapobiegać. Praw wyborczych nie mogą mieć analfabeci, ludzie bardzo ubodzy (jeśli ktoś nie radzi sobie z własnym życiem to nie może reprezentować społeczeństwa). Mill postulował także nadanie praw wyborczych kobietom.
Benjamin Constant - kojarzony z wolnością i konstytucjonalizmem, uważany za ojca systemu parlamentarno-gabinetowego. Constant był autorem rozróżnienia wolności starożytnej i współczesnej.
Wolność starożytna - dotyczy udziału w rządach, możliwa w krajach słabo zaludnionych, zwartych terytorialnie, wykorzystujących pracę robotniczą, chodzi tutaj o aktywną partycypację w kolektywnej władzy i poświęcenie wolności indywidualnej dla wolności publicznej. Wolność nowożytna - dotyczy sfery ludzkiej aktywności poza działaniem państwa, w społeczeństwach wolnych od podziałów stanowych i pluralistycznych. Uczestnictwo w życiu publicznym jest wówczas wartością tylko wtedy, gdy stanowi gwarancję wolności indywidualnej. Jest to również niezależność od ingerencji innych, zwłaszcza państwa.
Prawo powinno strzec wolności jednostki, działania niezgodne z prawem należy uchylić. Wolność „od” - wyzwolenie od przymusu i bezprawia. Wolność „do” - wyrażanie opinii, wolność słowa, prasy, konkurencji, wolność wyboru, dysponowanie majątkiem, zrzeszanie się. Wolność to prawo indywidualne, przysługuje jednostce, ponieważ jest ona człowiekiem/obywatelem. Rząd większości może prowadzić politykę gwałtu praw jednostki. Prawo to miałoby być wspierane przez podział władzy. Suwerenność ludu zdaje egzamin, gdy ogól nie narzuca swojego zdania, nie narusza praw jednostki. Stąd: instytucjonalna gwarancja wolności, konstytucyjna gwarancja praworządności, polityczna odpowiedzialność rządu przed parlamentem. 6 rodzajów władzy:
monarcha (dziedziczny)
władza wykonawcza (rząd)
reprezentacja stała
reprezentacja opinii (wybory)
władza sądownicza
władza municypalna (lokalna)
Alexis de Tocqueville - arystokrata, sceptyczny liberał. „O demokracji w Ameryce”. Starał się obserwować dychotomię miedzy arystokracją a demokracją (więcej równości czy wolności). Wykształcenie się społeczeństwa masowego, demokracja służy izolacji jednostki, ludzie zawsze będą się różnili indywidualnie. Tendencje do izolacji - jednostka jest zapracowana, goni za zapewnieniem sobie lepszej pozycji, tym samym traci więź z grupą. Jednostka wycofuje się z życia społecznego, a na jej miejsce stopniowo wkracza państwo (zanik autorytetów, zamkniecie na sprawy publiczne). Przeciwwaga mogą być stowarzyszenia, organizacje służące temu, by jednostka żyła w jakiejś wspólnocie, to wyrywa z izolacjonizmu. Wg Tocqueville'a jest to ratunek dla demokracji. Przyszłość należy do ustrojów demokratycznych. Inne gwarancje zapewnienia wolności: wyzbycie się egoistycznych pragnień, celem jest dobro ludzkości. Liberalizm de Toqueville'a ma dużo wspólnego z konserwatyzmem (nawiązanie do tradycji). Zasady leseferyzmu - gospodarka rozwija się wtedy, gdy się w nią nie ingeruje, podkreślenie znaczenia wartości prywatnej
Liberalizm socjalny (społeczny):
Założenie, że ani społeczeństwo ani państwo nie może pozostać pozostawione sobie same. Wolność „do” - bezpieczeństwa socjalnego, państwo ma ją zabezpieczać. Thomas Hill Green - czasem jednostka sobie nie radzi i państwo musi ingerować. Własność ma charakter społeczny.
Liberalizm konserwatywny:
Przedstawiciele głównie z grona historyków. Obawiano się przekształcenia demokracji w ustrój, który zburzy porządek. Propozycja ograniczenia praw wyborczych, wskazanie, że zmiany zbyt śmiałe mogą zburzyć porządek. W Anglii dwa nurty:
nurt ewolucyjny, nawiązywał do tradycji konserwatywnej
nart nawiązujący do społecznego darwinizmu (socjaldarwinizm) - Herbert Spencer
Lord Acton postawił pytanie o możliwość współżycia katolicyzmu z liberalizmem. Acton uważał siebie za liberała, był wrogiem nacjonalizmu. Spór między tym co katolickie a publiczne/państwowe. Acton proponował otwarcie się kościoła i podjęcie debaty, mogło to pomóc kościołowi. Głowna wartość/idea to wolność, która istnieje dzięki prawdzie woli. Dla Actona wolność to jeden stały element łączący pokolenia. Zwrócenie przeciw nacjonalizmowi wrogiemu kościołowi i demokracji, która wg niego prowadzi do totalitaryzmu. Poszukując dobrego społeczeństwa trzeba go chronić. Źródłem przemocy może być tyrania większości. Wg Actona najlepszym modelem jest federacja. Dobre społeczeństwo nie lekceważy biedy czy bezrobocia. Koncepcja antytotalitarna. „Każda władza deprawuje”.
Benedetto Croce - polityk, dożywotni senator, ostoja myśli wolnościowej w 20-leciu. Odrzucał demokrację w sensie filozoficznym, demokracja to abstrakcyjne wizje egalitaryzmu. Liberalizm Crocego postawa duchowa, moralna, nie był to hedonizm. Bardzo wiele od siebie wymagał, stworzył doktrynę wolności.
26 X 2006
Herbert Spencer - elita odpowiedzialna za przechowywanie tradycji, elita to ludzie, którzy zwyciężają w drodze ewolucji. Społeczeństwo na wzór organizmu. Spencer był indywidualistą, liberałem. Postulował najmniejszą władzę państwa (powinno dbać o bezpieczeństwo). „Jednostka przeciw państwu” (1884 r.). Cała przyroda jest pełną wartością, jest rezultatem prawa równowagi sił. To nie opatrzność kieruje rozwojem ludzkości, rozwój następuje poprzez ewolucję. Nauka o poznaniu - socjologia określa stosunek jednostki do społeczeństwa. Ewolucja jednostek wpływa na ewolucje społeczeństwa. Spencer dowodził, że ewolucja prowadzi od społeczeństwa militarystycznego do przemysłowego. W społeczeństwie przemysłowym obowiązuje zasada współdziałania jednostek, jednostka korzysta z wolności - jest to jednak tylko model przyszłości. Współdziałanie jednostek jest dobrowolne, oparte na prawie. Spencer podkreślał, że każda struktura polityczna wykazuje cechy konserwatywne. Państwo gwarantuje stabilność, a organy mają pomóc w kontroli tego państwa. Zhierarchizowane społeczeństwo - ewolucyjny proces doboru (wpływ darwinizmu). Brutalizm - wyłanianie najlepszych. Odrzucana jest idea poszanowania prawa wyborczego, zaburza to bowiem naturalny dobór, przeszkodą jest tutaj państwo (uzurpacje, ingerencje). Spencer twierdzi, że przyzwolenie na ingerencję w sferę życia materialnego to odwrót od tradycji liberalnej. Stoi na straży wolności indywidualnej, jest to nieuchronny skutek rozwoju społeczeństwa. Człowiek ma prawo czynić co chce jeśli nie narusza praw innego człowieka. Konserwatywny liberalizm Spencera przejawiał się w:
koncepcji ewolucji
koncepcji naturalnego doboru (wyłonienie najlepszych, wola nie zawsze jest najważniejsza, połączenie liberalizm, leseferyzmu i biurokracji, wielu nacjonalistów powoływało się później na poglądy Spencera - doktryna rasistowska)
José Ortega y Gasset - ur. 9 maja 1883 w Madrycie, zm. 18 października 1955 w Madrycie, filozof i eseista hiszpański. Jeden z twórców egzystencjalizmu. Współczesność odrzuciła arystokrację na rzecz demokracji. Gasset tęsknił za arystokracją i krytykował demokrację, ponieważ jest to „równanie w dół” (jednostkom narzuca się „kulturowy gorset”, który nie pozwala na autonomię i realizowanie wolności indywidualnej). Ostrzegał przed „buntem mas” - przyjęcie jednego „gorsetu kulturowego” rodzi niebezpieczeństwo. Człowiek masowy - jego pozycja z każdym dniem się umacnia, domaga się dostarczenia nowych korzyści. Współczesny człowiek dąży do życia bez trudności i problemów, nie utrzymuje swego życia w ryzach. Nowy obraz świata - zapewnia dobra, możliwości, utwierdza w przekonaniu, że człowiek będzie jeszcze bogatszy. Swobodna ekspansja potrzeb, brak poczucia wdzięczności wobec tych którzy umożliwili dobre życie. Człowiek masowy zachowuje się jak rozpuszczony dzieciak, nie interesuje go nic poza swoim dobrobytem. Dominujący obraz człowieka - obdarzony apetytami i środkami do ich zaspokajania (wiara w swą samowystarczalność). Wierzy w podporządkowanie mu państwa, charakteryzuje go brak etyki, pasożytnictwo (czerpie z tego, co pozostawili mu inni) - hermetyzm, niesforność (nie uznaje autorytetów zewnętrznych). Wg Gasseta tam, gdzie masy niewolnicze sięgają po władzę, tam rodzi się totalitaryzm. Elitą nie są ci, którzy posiadają, ale ci samowystarczalni, zdolni do podejmowania ryzyka.
Początek XX wieku - kryzys liberalizmu
John Dewey, Hans Kelsen, John Maynard Keynes
państwo może sprostać wyzwaniom teraźniejszości jako państwo aktywne, sprawujące pieczę nad swoimi obywatelami
początki - reformy socjalne, np. Bismarcka w 1883 r. (ubezpieczenia socjalne, minimalne płace), czy w Anglii 1906-14
„New deal” Fraklina Delano Rooseevelta - aktywizacja kapitału przez państwo
1900 - powstanie Partii Pracy w Anglii
po II WS - programy likwidacji bezrobocia poprzez inwestycje państwowe
państwo dobrobytu - alternatywa wobec liberalizmu oraz socjalizmu
Keynes:
* jedynym środkiem zachowania liberalnej demokracji w warunkach zagrożeń totalitaryzmu, a także jej usprawnienia, jest odejście od leseferyzmu
* podział bogactwa jest nierówny
* państwo powinno interweniować, by zdynamizować rynek, oraz przejąć odpowiedzialność za wydatki i popyt
* odejście od oszczędności
* regulacja gospodarki i polityka pełnego zatrudnienia. Pełne zatrudnienie, wraz z wysokimi zarobkami, wyeliminują konflikty społeczne
* funkcje państwa:
rozważna działalność gospodarcza
funkcje socjalne
aktywność przy redystrybucji dochodu narodowego
9 XI 2006
Franklin Delano Roosevelt (New Deal)
interwencjonizm państwa - możliwość przezwyciężenia kryzysu
równość możliwości - prawa dla wszystkich tych, którzy mogą pracować
swobody obywatelskie dla wszystkich
rozszerzenie opieki lekarskiej, socjalnej
podatki wedle możliwości płatniczych
swoboda wypowiedzi, myśli, słowa, wyznania
gwarancje uwolnienia jednostki od braków oraz strachu (rozbrojenie światowe)
demokracja jednym z najlepszych ustrojów
naród, podobnie jak człowiek, posiada umysł, który musi być informowany i utrzymywany w sprawności
Neoliberalizm:
dojrzała postać 20/30 XX wieku
nawiązanie do tradycyjnych założeń liberalizmu XIX wieku
zademonstrowanie niezadowolenia z państwa dobrobytu
państwo liberalno - demokratyczne
Ludwig von Mises
ukazanie braku warunków dla racjonalnego gospodarowania w systemie planowym
jedynie wolny rynek stanowi wzór racjonalnego życia gospodarczego - pozostawia ludziom wolność w doborze celów i środków ich realizacji
sens liberalizmu - pozwolić jednostkom działać
nie można mówić o racjonalnym gospodarowaniu, gdy zachodzi interwencja państwa
nie można planować, gdyż nie ma takich kalkulacji ekonomicznych
tylko prywatna własność środków produkcji gwarantuje poszanowanie własności, wolności i pokoju
system faszystowski - obok socjalistycznego - kolejną formą etatyzmu
wolny rynek - federacja konsumentów
wyniki głosowań oraz ilość wydanych na rynku pieniędzy jest najlepszym wyrazem opinii konsumentów
gospodarka socjalistyczna - środki produkcji są własnością publiczną, rząd decyduje, co i jak powinno być produkowane, a następnie zajmuje się dystrybucję tego wśród obywateli
model marksistowski - naród jest unią pracowników z pierwszym sekretarzem na czele
model narodowo-socjalistyczny - socjalizm z zachowaniem pozorów systemu kapitalistycznego; przedsiębiorcy z nazwy, ale to i tak państwo o wszystkim decyduje
interwencjonizm - system skrępowanej gospodarki rynkowej. Rząd wywiera na rynek presję, ale nie dąży do jego likwidacji
każde odejście od wolnego rynku pozbawia konsumentów wolnego wyboru
Friedrich Hayek
korzenie nazizmu tkwiły w polityce i praktyce socjalizmu
krytyk planowania, kolektywizmu
wolność = brak przymusu (negatywna koncepcja wolności)
im więcej wolności, tym bogatsze życie duchowe i materialne ludzkich zbiorowości
nie jest możliwa ucieczka od odpowiedzialności bez rezygnacji z wolności wyboru
koncepcja sprawiedliwości:
szkodliwość sprawiedliwości społecznej - tak naprawdę nie istnieje
ważna jest sprawiedliwość komutatywna - wynagrodzenie wedle wartości usług
krytyka sprawiedliwości dystrybutywnej, gdyż wiąże się z narzucaniem czegoś społeczeństwu
teoria państwa i prawa:
wg idei praworządności
prawo musi traktować wszystkich równo
prawo ogólne, abstrakcyjne i jasne
prawo jest formą przez którą państwo umożliwia realizację dążeń obywatelom
16 XI 2006
Milton Friedman
Wolność prowadzi do dobrobytu, niewola do niedostatku
Wolność-nieobecność przymusu (nawiązanie do Hayeka)
Kapitalizm jedynym systemem gwarantującym wolność jednostki
Rozdział władzy politycznej i ekonomicznej-władze te muszą się kontrolować
Wolność ekonomiczna determinuje wolność polityczną
Wolność jako funkcja warunków systemu kapitalistycznego
Nie ma nic pośredniego: albo jest wolny rynek albo gospodarka centralnie sterowana
Dowodził, że podatki nie wracały do ludzi-utrzymywano nimi system administracyjny
interwencjonizm: ubezpieczenia społeczne, pomoc społeczna, etc.-to demagogia nie przynosząca korzyści. Decydując za innych o wydawaniu pieniędzy równa się z ograniczeniem praw jednostek
decydowania za innych prowadzi do rozkładu społeczeństwa - model paternalistyczny utrzymuje stan świadomości dzieciństwa
ubezpieczenia - urzędnik nie wie co jest dobre dla rodziny (rozkład więzi rodzinnych bo brak odpowiedzialnośći dzieci za rodziców)
Zadania dla rządu:
Działalność gwarantująca wolną wymianę w gospodarce
Zapewnić zrębu systemu gospodarczego i prawnego
Definiowanie własności
Definiowanie reguł gry wolnego rynku
Libertarianie
odwołanie do Hayeka i Missesa
lata 60. XX wieku
swoista wrogość, sceptycyzm do państwa ingerującego w życie społ - gosp
uważają się za kontynuatorów klasycznego liberalizmu, a z drugiej strony mają znamiona anarchizmu
cel: zwiększenie wolności jednostek poprzez działalność państwa np. poprzez likwidację podatków
libertarianizm synonimem walki o maksymalizację wolności - de facto l. mylą wolność z maksymalną swobodą
wolny rynek jako podstawa funkcjonowania społeczeństwa
sprzeciw wobec cenzurze, zakazu pornografii, etc.
Albert Nock
XIX/XX w.
„Państwo -nasz wróg“
państwo jawi się jako monopolista stosujący przymus, a ten jest przestępstwem
podatki to kary
władza nie ma żadnego moralnego prawa ograniczania wolności jednostki
Nock zauważa ciągły proces rozszerzania władzy państwowej kosztem wolności ludzi-musi nastąpić zwrot
Rosenbaum, Ayn Rand
Wizja Ameryki zainspirowała ją do obrony kapitalizmu, a krytyki socjalizmu, który narusza podstawowe prawo własności, powoduje gospodarczy paraliż, pochłania ofiary, nie zaposkaja potrzeb społeczeństwa
Sama nie określała się libertarianką, lecz skrajną zwolenniczką kapitalizmu
Nurt radykalny - M. Rothbard
Żadna jednostka ani grupa jednostek nie mogą dokonać napaści na osobę lub jej własność-aksjomat agresji
Pobór do wojska to niewolnictwo
Z naturalnego prawa do wolności i własności wyprowadza tezę, że jednostka ma sama decydować o sobie aż do samounicestwienia
Nie ma praw człowieka, które byłyby odseparowane od prawa własności
Państwo to „mafia wszechczasów”
Podatki-zalegalizowana kradzież
Nurt umiarkowany-Robert Nozick
Państwo -instytucja minimalna, zabezpieczająca prawa jednostki
Jednostki mają prawa-nikt nie może ich odebrać
Prawa jednostki są granicą uprawnień państwa
Państwo nie jest wynikiem umowy społecznej ale powstaje w wyniku niewidzialnej ręki w procesie ewolucyjnym-4 stadia:
towarzystwo wzajemnej ochrony
profesjonalne organizacje ochronne
słabsze grupy odpadają
powstaje państwo legitymizowane, nie ograniczające praw jednostki, wolność - życie -własność
w państwie jednostka realizuje własną wizję życie
państwo nie może stosować przymusu
państwo nie może zakazywać jednostkom takich działań, które przyniosłyby jej korzyści
23 XI 2006
Doktryna konserwatywna
reakcja na Oświecenie i Rewolucję Francuską
tradycjonaliści, nie chcą zmienić istniejących, sprawdzonych struktur
szacunek dla tradycji i dawnych obyczajów
przekonanie o ewolucyjnym rozwoju, zmiany są czymś koniecznym, ale nie mogą być rewolucyjne i radykalne
koncepcja społeczeństwa jako organicznej całości
odwołania do rodziny, wolności osobistej, własności, państwa jako autorytetu
Edmund Burke - uważany za ojca konserwatyzmu
konserwatyzm - usytuowany pomiędzy tradycjonalizmem a liberalizmem
człowiek - postrzegany przez pryzmat natury, sceptycyzm wobec racjonalizmu i moralnych kwalifikacji człowieka - założenie o niedoskonałości natury ludzkiej (mieszanina dobra i zła). Ludzie z natury są raczej egoistami, potrzebują zdyscyplinowania, np. poprzez religię. Religia staje się podstawią życia społecznego
tradycja - jeden z najważniejszych elementów konserwatyzmu. Zasługuje na zaufanie, gdyż jest wyrazem mądrości grupowej
społeczeństwo - wspólnota hierarchiczna. Religia, tradycja, rodzina są spoiwami dla tych wspólnot
egalitaryzm - prowadzi do niszczenia autorytetów oraz atomizacji społeczeństwa. Jednak, mimo to, że ludzie nie są równi, tak powinni mieć te same prawa
prawo do wolności - ograniczone przez posłuszeństwo wobec autorytetu, prawa (pojęcie wolności realnej)
własność prywatna - nie wyczerpuje się na uprawnieniach właściciela, nakłada na niego również obowiązki i odpowiedzialność
prawo - ustępstwo wspólnoty na rzecz jednostki, lecz nie może służyć nieokiełznanemu indywidualizmowi
gospodarka, funkcjonowanie państwa:
tradycjonaliści, romantycy - sceptycyzm wobec wolnego rynku
konserwatyzm liberalny - aprobuje mechanizmy wolnorynkowe
podkreślenie istoty własności prywatnej, w oparciu o którą organizowana jest gospodarka państwa
państwo - konieczność istnienia władzy państwowej oraz państwa, związek z ograniczonym zaufaniem do natury ludzkiej. Trzeba też zwracać uwagę na sposób organizowania tej władzy. Sceptycyzm wobec demokracji, gdyż może się ona przerodzić w despotyzm motłochu. Gwarantem porządku może być władza wyłaniana wyłącznie spośród elit. Podkreślanie idei rządów prawa - instytucji, nie ludzi
Konserwatyzm sceptycznie podchodzi do zmian społecznych, opowiada się za rzeczami istniejącymi
odrzucenie umowy społecznej, naród od zawsze związany jest z państwem
rewolucja - śmierć społeczeństwa, gdyż naród nie może istnieć poza swoją przeszłością
„ludzie nie oglądający się na przodków, nie ujrzą swych potomków”
spojrzenie na jednostkę przez pryzmat państwa
Nurt tradycjonalistyczny
Joseph de Maistre
wiele miejsca w swoich dziełach poświęcał samej rewolucji francuskiej
rewolucja była karą bożą za wiek odejścia od Boga, sprzeniewierzenia się zasadom ustrojowym itd. (panujący wówczas duch zniszczenia)
rewolucji nie trzeba ani akceptować, ani odrzucać, gdyż jest działaniem Boga
by skłonne do zła jednostki respektowały zasady dane przez Boga, konieczna jest władza państwowa, zdolna nakłonić do przestrzegania tych zasad, nawet przymusem i groźbą
gdy nie ma takiej władzy, wspólnota nie może istnieć, gdyż grupa wówczas znajdzie się w stanie permanentnej wojny, gdzie liczy się wyłącznie siła fizyczna
źródłem tej władzy jest Bóg, jednak to osobowy i odpowiedzialny suweren warunkuje istnienie wspólnoty. Jest on poddany prawu, jednak prawu nadanemu przez Boga, nie organ przedstawicielski. Realizacja boskiej konstytucji jest zadaniem władcy
władca musi pozostawać w łączności z Bogiem i jego następcą na Ziemi - Papieżem
tradycjonaliści - szczególna rola przyznawana Kościołowi
ultramontanie - prymat Papieża nad władzą polityczną i hierarchią kościelną.
30 XI 2006
Konserwatyzm XX wieku
w XX wieku pojawia się refleksja odnośnie odrodzenia konserwatyzmu
wyzwanie komunizmu - systemu niechcianego, acz zapowiadanego przez konserwy
kolejne wyzwanie - prawicowy radykalizm
hasło rewolucji konserwatywnej - przywrócenie tego, co zostało utracone w czasach wzmożonego dyskursu liberalnego
dwa kierunki:
wzmacnianie i obrona dziedzictwa zachodu w obawie przed sowietyzacją
silne odwoływanie się do kultury, tożsamości wspólnot, krytyka kultury współczesnej
obrona własności prywatnej, zapewnienie wolnej konkurencji
sceptycyzm wobec integracji europejskiej
Michael Oakeshott
Brytyjczyk, czołowy filozof polityki XX wieku o nastawieniu konserwatywnym
zmiana jest dopuszczalna, pod warunkiem, że polega na usuwaniu słabości
krytyka faktu, że politycy odcinali się od tradycji pewnych wartości itd.
krytyka racjonalizmu - oskarżenie o niszczenie tradycyjnych idei
stanowisko polityków wiąże się z próbą poddania społeczeństwa jakiemuś centralnemu planowaniu - każda taka próba jest zniewoleniem i deprecjacją ludzkiego ducha
analiza człowieka masowego - polityka to sztuka rozpoznawania, jaka decyzja zmobilizuje największą ilość osób/głosów. Człowiek masowy określony jest nie poprzez charakter, a liczebność
skłonność do bycia antyjednostką, do poddańczości, tkwi w każdym człowieku
Piero Gobetti
antyfaszysta
założyciel pisma Liberalna Rewolucja
poszukując przyczyn włoskiego faszyzmu stwierdził, że jest to triumf postawy poddańczości w narodzie
Nurt paternalistyczny (konserwatyzm organiczny)
jedność narodowa, narodowe przywództwo
lojalność wobec państwa
harmonia społeczna
Nurt indywidualistyczny (libertariański)
konieczność ograniczania roli państwa
podkreślanie zalet wolnego rynku
od lat 60-tych ma coraz większe znaczenie, od 70-tych praktycznie dominuje
organicyzm - koncepcja, z której wynika zhierarchizowana struktura społeczeństwa
gradualizm - ewolucyjna koncepcja rozwoju społeczeństwa
Margaret Thatcher
lansowanie leferystycznego programu gospodarczego przy odwołaniu do konserwatywnych wartości
zdławienie inflacji, obniżenie podatków, ograniczenie praw związków zawodowych, upowszechnienie własności
rządy prawa
wolności słowa, zgromadzeń, własności, prawo narodów do samostanowienia
społeczeństwo jest strukturą żywą, spojrzenie poprzez pryzmat wspólnot grup
sprzeciwiała się utożsamianiu społeczeństwa z państwem
społeczeństwo = źródło obowiązków, odpowiedzialność społeczeństwa za innych
socjalizm = kultura niesamodzielności
krytyka komunizmu i partii komunistycznej - monstrualnego pasożyta ( dobre ). Nikt, komu zależy na demokracji, nie może ufać komunizmowi
silne podkreślanie własności prywatnej - gwarantuje ludziom niezależność od państwa
wolny handel - konieczność, aczkolwiek jego realizacja przychodzi czasem z wielkim trudem
thatcheryzm - szczególny przypadek politycznego reformizmu, chcącego uchronić reguły gry rynkowej
rygorystyczna kontrola wydatków państwa
Autorytaryzm vs totalitaryzm
Autorytaryzm |
Totalitaryzm |
|
|
12 XII 2006
Teologia wyzwolenia
-była próbą odpowiedzenia na problemy Ameryki Łacińskiej ( dyktatury, problemy gospodarcze)
- wobec kościoła były zarzuty, że sprzyja tej sytuacji ze względu na swoją hierarchiczność i tradycjonalizm.
- skompromitowana strategia „Sojusz dla postępu” Kennedy'ego
- nierówny podział dóbr ( dla wąskiej grupy rządzących)
Sobór Watykański II - polecenie zaangażowania kościoła w sprawy społeczne
Konferencja w Medelin - spotkanie bp. Ameryki Łacińskiej - podwaliny pod teologie wyzwolenia. Postanowienia spotkania:
- stan w Ameryce Łac. nie jest naturalny i dany raz na zawsze
- jest wynikiem błędnej polityki
- postanowienie walki z przemocą i instytucjonalizacją
- Jezus Chrystus był pierwszym rewolucjonistą (powoływano się na to i traktowano to dosłownie)
- utożsamienie zbawienia z wyzwoleniem (całe społeczeństwa miały być zbawiane „na raz”)
- przełożono kwestie zbawienia na płaszczyznę społeczno-polityczną
3 fazy :
założycielska
przygotowawcza
rozwoju
Gustavo Gutierez - „Teologia wyzwolenia” - połączenie refleksji o Bogu z marksizmem
- zbawienie ma się dokonać tutaj na ziemi
- drogą wyzwolenia (zbawienia), walka klas
- kościół ma zbawiać (wyzwalać)
- walka z kapitalizmem i burżuazją
- połączenie retoryki kościelnej z rewolucyjną
Inne postulaty :
- stworzenie kościołów ludowych (bez hierarchów)
- szerzenie idei marksistowskich
- parcelacja majątków ziemskich
- „jedynym rozwiązaniem dla Ameryki Łacińskiej jest marksizm”
Kwestie polityczne:
- zaangażowanie jezuitów w pomoc społeczną
- w rządach sandinistów było 3 księży
- księża brali udział w partyzantce
- Watykan nie tolerował tego ruchu
4 I 2007
Ojcowie integracji europejskiej
baza dla integracji - cywilizacyjny dorobek Europy (Grecja, Rzym, chrześcijaństwo)
po doświadczeniach I WŚ - ożywienie ruchów integracyjnych, jednak prawdziwy start dopiero po II WS
źródło inicjatywy w chrześcijańskiej demokracji, inspiratorami UE byli chadecy
europeizm jako lekarstwo na nacjonalizmy, wyciszenie narodowych antagonizmów
3 główne koncepcje integracyjne:
federalistyczna - przekształcenie państw europejskich w jedno związkowe
konfederacyjna - grupa suwerennych państw
funkcjonalistyczna - stopniowe, oddolne działania integracyjne - poprzez rozwiązywanie prostszych problemów, do tych trudnych
plan Schumanna (twórcą był w rzeczywistości J. Monnet) - zakładał kontrolę tranzytu węgla i stali. Miał to być pierwszy krok ku federacji gospodarczej, a także miał wyeliminować konflikty pomiędzy Francją a zachodnimi Niemcami.
Robert Schuman
urodzony w Luksemburgu, studiował prawo, po studiach osiedlił się w Metzu, walczył na frontach I WS
1919-1940 - jeden z bardziej poważanych francuskich parlamentarzystów
w 1940 aresztowany przez Gestapo, potem w Wolnej Francji organizował ruch oporu
po wojnie wciąż był ważną osobą w polityce, między innymi szefem MSZ, premierem
dostrzegał niebezpieczeństwo dla Europy ze strony bolszewików
uważał, że wojny światowe były de facto walką bratobójczą
integracja musi służyć pokojowi
wierzył w braterstwo ludzkie
aby przezwyciężyć podziały między cywilizacjami, należy budować wspólnoty o bliskim sąsiedztwie
nie nadszedł jeszcze moment zrzeczenia się suwerenności przez państwa narodowe. Jednak pierwszym krokiem powinno być powstanie międzynarodowych frakcji zrzeszających partie narodowe tego samego nurtu
opowiadał się za zachowaniem kulturowej różnorodności
przestroga przed uległością wobec przywódców, może to doprowadzić do wypaczenia demokracji. Jedyne dopuszczalne ograniczenia wolności, to te służące zapobieżeniu przemocy
demokracje europejskie powinny się wyzbyć biurokracji i technokracji - paraliż administracyjny jest głównym zagrożeniem dla struktur państwowych
demokracja jest związana z chrześcijaństwem doktrynalnie i ideologicznie
Kościół powinien troszczyć się o ochronę najważniejszych interesów wspólnoty ludzkiej
de Gaulle - sceptycyzm wobec EWG, uważał integrację za coś sztucznego, „zrodzonego w umysłach technokratów”, zwolennik ścisłej współpracy suwerennych państw narodowych
Alcide de Gasperi
urodzony we Włoszech, zmarł w 1954 roku
uważany za człowieka, który po epoce totalitaryzmu wprowadził Włochy do nowych struktur europejskich
deputowany z ramienia ludowców w czasach faszyzmu, reprezentował wobec nich postawę pojednawczą
czas „najtwardszego” faszyzmu i wojny spędził jako pracownik Biblioteki Watykańskiej, później organizował nieformalne spotkania chadeckie
w 1944 zostaje szefem MSZ, w 1945 premierem
rozumiał jednoczenie Europy jako budowanie muru przed bolszewizmem. Twierdził, że o sile elementarnej socjalizmu ludowego stanowi gwałtowność jego metod, a także absolutny brak zmysłu moralnego
struktury i formuły minionych wieków nie mają już znaczenia
partia jest ograniczona, jest potrzebna wyłącznie jako instrument działający w pewnym fragmencie przestrzeni społecznej
chciał, by Włochy odegrały ważną rolę w procesie integracji
„naród zajmuje teraz miejsce, które kiedyś zajmowało miasto” - tak, jak kiedyś zjednoczyły się Włochy, tak teraz zjednoczy się Europa
11 I 2007
Konrad Adenauer
- Uważał, że idea jedności europejskiej jest zakorzeniona w chrześcijaństwie
- Kurs atlantycki w polityce europejskiej
- nawiązanie stosunków dyplomatycznych z ZSRR w 1955
- kanclerz od IX 1949
Poglądy:
- konstytucyjne państwo prawne
- obywatel podmiotem stosunków politycznych
- podkreślenie znaczenia godności osoby ludzkiej
- personalistyczny konserwatyzm
- humanizm, prawo natury
- tolerancja
- dążył do zintegrowania pokonanego narodu, odbudowy moralnej
- afirmacja wolności jednostki ( odpowiedzialność za siebie i bliźnich)
- zasada subsydiaryzm
- gospodarka nie może być celem samym w sobie
- godność człowieka poza władzą państwową
- chciał zwalczać ateizm i materialistyczna wizja rzeczywistości
- nie był za „Europą Sześciu” , myśląc o Europie jako całości miał na myśli też Wschód
Kwestie państwowe :
- społeczne gospodarka rynkowa
- nieliberalna i nieplanowana
- ordoliberalizm (państwo ma porządkować ustrój gospodarczy)
- daleko od sterowania i interwencjonizmu
- ale odejście od „stróża nocnego”
- człowiek nie jest „homo economicus”
- był za państwowym ustawodawstwem społecznym
- wolność konkurencji sprowadza się do swobody przedsiębiorcy
- źródłem dobrobytu jest właśnie konkurencja
- demokracja + wolny rynek (całość) opozycyjne do dyktatury i sterowania
Polityka społeczna :
- najwyższy stopień wolności
- uzupełnienie dla gospodarki rynkowej
- tylko na podstawie dużego i stabilnego wzrostu PKB
- własność prywatna uczy odpowiedzialnego obchodzenia się z nią
- wyrównywanie dochodu, ulgi mieszkaniowe
- sprzeciw wobec monopoli
Zjednoczona Europa - niejednolity twór, ale będący gwarantem pokoju, wywodzący się z tej samej cywilizacji i kultury (wszelkie wojny miały miejsce w obrębie jednego kręgu cywilizacyjnego)
Nauczanie społeczne kościoła
1891 (Rerum Novarum) ( przed nim Pius IX , ultramontanin, nieomylność papieża, Sylabus)
- przełomowy etap, otwarcie się kościoła, zwrócenie uwagi na sprawy społeczno- polityczne, konfrontacja z ówczesnym światem i wyjście z izolacji
- określenie stosunku do liberalizmu i socjalizmu
a) socjalizm krytykowany za
- ateizm
- negacje własności prywatnej
- złudne marzenia o rzeczywistości
- podważenie roli rodziny
b) liberalizm krytykowany za
- indywidualizm
- uniwersalizm
- gospodarkę kapitalistyczną, za konsekwencje nie podstawy (wyzysk)
- kapitalizm „mniejsze zło”, kościół oprócz obrony tradycyjnych wartości musi tez o nie walczyć
Demokracja chrześcijańska - dobroczynna działalność na rzecz ludu (jednak nie państwo socjalne) ( neotomizm , Akwinata )
- odrzucenie umowy społecznej, władza od Boga (św. Tomasz)
- współdziałanie kościoła i państwa
- państwo ma bronić praw człowieka
- prawo stanowione zgodne z naturalnym
- wyższość prawa objawionego nad stanowionym ( szacunek dla prawa, sprzeciw tylko w przypadku jego sprzeczności z prawem objawionym)
- istnieją obiektywne granice wolności
- nienaruszalne prawo własności ( gwarant porządku społecznego)
- wszyscy musza mieć prawo do posiadania
- ochrona płacy robotniczej (ta ma wystarczyć na utrzymanie rodziny)
- hierarchiczny model rodziny
- opieka nad ubogimi (solidarność chrześcijańska)
- stowarzyszenia - robotnicy powinni mieć możliwość zrzeszania się w katolickie związki zawodowe
18 I 2007
Pius XII
Pomimo tradycyjnych poglądów, pojawiały się zapowiedzi pewnego novum
zwracał uwagę na społeczność międzynarodową, pojmowaną jako jedną rodzinę ludzką
rodzina ludzka - płaszczyzna, gdzie realizowane jest bonum commune w wymiarze międzynarodowym
stosunki międzynarodowe powinny być realizowane zgodnie z nauką Kościoła
stara się stworzyć zasady współegzystencji: solidaryzm, subsydiaryzm, demokracja
pokój integralny - gwarant bezpieczeństwa na świecie
konieczność rechrystianizacji
ostra krytyka komunizmu (1949 r. - obłożenie ekskomuniką wszystkich komunistów - partyjniaków, agitatorów, publicystów). Doktrynę komunistyczną uważał za materialistyczną i bezbożną
zwolennik ustroju korporacyjnego, upowszechnienia własności
uznał słuszność rozwiązań demokratycznych w ustroju państwa jako zapory przeciw totalitaryzmom. Kościół winien być drogowskazem do takiej demokracji
podniósł temat godności ludzkiej: człowiekowi przysługuje szczególna godność tylko dlatego, że jest człowiekiem, postrzegał człowieka poprzez pryzmat jego godności (Kościół staje się rzecznikiem praw człowieka)
często korzystał z mass mediów (encyklika Miranda Prosus), wskazywał też na zagrożenia z nich płynące
Jan XXIII
1958 r. - zostaje wybrany papieżem
twórca aggiornamento = uwspółcześnienie polityki i doktryny + włączenie Kościoła do rozwiązywania współczesnych problemów
kontynuator Piusa XII
otwarcie drogi dla ruchu ekumenicznego, „chęć szukania drogi jedności z braćmi odłączonymi”
postulat zwołania soboru, który usankcjonowałby wszystkie zmiany w Kościele
V 1961 - encyklika „Mater et magistra”
bez ustępstw w kwestii dogmatów wiary
odejście od uznania tomistycznej zasady nierówności, postulat, by nierówności nie zwiększały się, a nawet zmniejszały => postulat podniesienia stopy życiowej
upowszechnienie prawa własności jako prawa naturalnego
nowością problem Państw Trzeciego Świata i sprawiedliwego podziału dochodów
1963 - encyklika „Pacem in terris” („O pokoju między narodami opartym na prawdzie, sprawiedliwości, miłości i wolności”)
pokój na świecie jako wielki dar, potępia wyścig zbrojeń i wojnę atomową
katalog praw jednostki
uznanie społeczeństwa za pluralistyczne i laickie => religia jest indywidualną sprawą wierzących
lud ma prawo wybierać rządzących (~demokracja)
X-XII 1962 - I sesja Soboru Watykańskiego II (kolejna była prowadzona już przez Pawła VI):
fundamentalne znaczenie by przebudować Kościół
zdjęcie klątwy z chrześcijan wschodnich
najliczniejszy - b. dużo obradujących, najbardziej owocny: wydanie 4 konstytucji i deklaracji
zmiana liturgii
Najważniejsze idee: pluralizm - konieczność kościoła egzystowania w świecie współczesnym konieczność pojednania wierzących i niewierzących + personalizm - uznanie fundamentalnych wartości: wolności, dobra etc., podniesienie kwestii praw człowieka (prawa jednostki do wolności (również sumienia), wolność wyznania, państwo nie może narzucać ideologii) + szacunek dla demokracji
nowa koncepcja całej ludzkości jako wspólnoty
potępienie nietolerancji
powszechne prawo do pracy, strajku, słusznego wynagrodzenia, wolność zrzeszania się w związkach zawodowych
SW II to wyraźny postęp poprzez: ekumenizm, postrzeganie osoby ludzkiej, akceptowanie demokracji i wielka otwartość.
Paweł VI
w nauce - kontynuacja doktryny soborowej
pogłębia ekumenizm, prawa jednostki, pluralizm, duża rola rozwoju jednostki
idea postępu, upowszechnienia oświaty, poszanowania pluralizmu
własność prywatna nie jest absolutnym i bezwarunkowym prawem
ewolucyjne kształtowanie nowych stosunków społecznych
teologia pokoju
pokój jest wyrazem solidarności między narodami
pokój nie jest wyłącznie brakiem wojny, jest czymś, o co trzeba zabiegać, jest to wartość wymagająca aktywności w walce o wolność
Cały jego pontyfikat to uwspółcześnienie Kościoła, wyróżniała go postępowość (kwestie doktryn + funkcjonowania Kościoła), zlikwidował np. Św. Oficjum, przygotował grunt pod pontyfikat JP II.
Jan Paweł II
Rzeczowe przesłanie już od Redemptor hominis (1979!) - postulat łączenia wiary z wiedzą i mądrością.
3 zasadnicze problemy:
1. człowiek - prawo człowieka do życia - najbardziej podstawowe, narodzenia i naturalnej śmierci 2.rodzina jest pierwszą i najważniejszą ludzką wspólnotą (wspólnota cywilizacji miłości)
3. praca - ciężar i błogosławieństwo
IX 1981 - encyklika „Laborem exercens”
człowiek jest powołany do pracy, praca jest podstawową wartością, pozwala zachować egzystencję
wymiar wew. - człowiek poprzez pracę staje się lepszy, zbliża się do Boga
wymiar zew. - służy całości społeczeństwa
wyróżnienie pokoju wewnętrznego i zewnętrznego, poszanowanie 4 podstawowych wartości: miłości, sprawiedliwości, wolności, prawdy
człowiek współczesny jest zagrożony przez wytwory własnych rąk i umysłu, to główny dramat ludzkiej egzystencji
1988 - encyklika „Solicitudo rei”
analiza współczesnej cywilizacji przesłanie dla państw (musi być ograniczone, ma czuwać nad dobrem wspólnoty, przestroga przed kultem posiadani, pochwała wolności)
V 1991 - encyklika „Centesimus Annus” (w 100. rocznicę wydania “Rerum novarum” - nawiązuje do niej)
stanowcze potępienie walki klas
godność pracy i osoby ludzkiej
praca ma wymiar społeczny
prawo do słusznej płacy
prawo powszechnego poszanowania dóbr
państwo nie może zabraniać zrzeszeń
podsumowanie roku 1989 jako zwycięstwa woli dialogu i ducha ewangelicznego
demokracja nie może sprzyjać powstawaniu wąskich grup kierowniczych, demokracja może być realizowana jedynie w państwie prawnym
Socjaldemokracja
geneza - od II Międzynarodówki
1905 - rozłam wewnątrz rosyjskich komunistów, podział na bolszewików (zwolenników centralizmu demokratycznego) i mienszewików (frakcja umiarkowana, przeciwnicy rewolucji, zwolennicy reform)
1923 - socjalistyczna międzynarodówka robotnicza, rewizjonistyczne koncepcje Edwarda Bernsteina: odrzucenie przemocy, zdobycie władzy drogą demokratyczną, uważano, że w kapitaliźmie również można rozwijać uspołecznienie, trzecia droga - program jednak nie oparty na jednolitych podstawach doktrynalnych
koncepcja państwa nie jako społeczeństwa obywatelskiego, lecz infrastruktury administracyjnej
rozdział dóbr przez państwo
socjaldemokracja dąży do reform, nie rewolucji, szanuje konstytucję i demokratyczne wybory, akceptuje opozycję oraz ewentualne odsunięcie ich od władzy
1951 - partie socjaldemokratyczne łączą się w międzynarodówkę
Cele i zadania ruchu socjaldemokratycznego („Deklaracja frankfurcka” 1951):
potępienie kapitalizmu i komunizmu (program trzeciej drogi)
krytyka polaryzacji społeczeństwa bogaci vs biedni
komunizm - nowy imperializm, zagraża wolności i sprawiedliwości społecznej
likwidacja kapitalizmu na drodze do socjalizmu demokratycznego
ruch socjalistyczny - ponadklasowy, otwarty dla wszystkich tych, którzy chcą położyć kres wyzyskowi człowieka
socjalizm da się pogodzić z istnieniem własności prywatnej
ustrój państwa powinien kierować się dobrem ogółu, nie zaś wyłącznie chęcią zysku, powinien likwidować drogą ewolucyjną nierówności społecznej, czemu mają służyć podatki, socjale i inne bzdury
zaakcentowanie zmian w świadomości i strukturze społecznej:
zanik tradycyjnej klasy robotniczej
partie socjaldemokratyczne muszą więc stać się partiami ludzi pracujących, nie tylko robotników
lata 80-te - dalsza ewolucja doktrynalna, coraz bardziej w kierunku demokratyzacji
AUTORYTARYZM I TOTALITARYZM
PYTANIA NA EGZAMINIE - STUDIA ZAOCZNE
-Czym jest libertarianizm
-Keynes
-Pojęcie nowożytniej wolności - kto wymyślił i na czym polegała
-Cechy faszyzmu włoskiego (w sumie najdłuższe, najbardziej można było się produkować)
-Encykliki (nazwa, data, kto wydał)
-Co to było aggiornamento
-Co to jest decyzjonizm polityczny
-New Deal
-Milton Friedman
-Zasada użyteczności
-Czy liberalizm zakłada a)ograniczenie, b)nieograniczenie włądzy i dlaczego
-Toqueville
-Jaką wizję europy kreowali "ojcowie" integracji europejskiej?
-Liberalizm konserwatywny w UK po IIWŚ
-Ustrój polityczny III Rzeszy to...
-J.S. Mill
-Hayek
-Rerum Novarum
12