10.Na czym polega profilaktyka , diagnoza i terapia niepowodzeń szkolnych.
Niepowodzenia szkolne to takie sytuacje, które charakteryzują się występowaniem wyraźnych rozbieżności między wymaganiami wychowawczymi i dydaktycznymi szkoły a postępowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania. Niepowodzenia mogą mieć charakter ukryty lub jawny. Niepowodzenia ukryte występują wówczas gdy nauczyciele nie dostrzegają braku w wiadomościach, umiejętnościach i nawykach uczniów, mimo że braki tego rodzaju (z punktu widzenia celów oraz programu nauczania) rzeczywiście nie istnieją. Niepowodzenia ukryte prowadzą zazwyczaj do niepowodzeń jawnych. Niepowodzenia jawne występują wtedy, gdy nauczyciel stwierdza określone braki w opanowanej przez ucznia wiedzy i w rezultacie ocenia wyniki jego pracy jako „niedostateczne”. W przypadku, gdy ocena niedostateczna nie obejmuje całorocznej pracy ucznia, lecz odnosi się do rezultatów uzyskanych przez niego np. w ciągu semestru nauki szkolnej, stanowi ona wskaźnik tzw. Jawnego opóźnienia przejściowego. Wczesne wykrycie przez szkołę tego opóźnienia oraz podjęcie środków mających na celu jego zlikwidowanie to zabiegi, dzięki którym można uchronić ucznia przed powtarzaniem danej klasy. Jeżeli natomiast ocena niedostateczna odnosi się do wyników całorocznej pracy ucznia, to musi on wówczas powtarzać daną klasę, staje się uczniem drugorocznym. Zjawisko drugo- i wielokrotności prowadzi dość często do odsiewu szkolnego, tzn. do całkowitego przerwania przez ucznia nauki w szkole przed jej ukończeniem.
Społeczno-ekonomiczne przyczyny niepowodzeń szkolnych.
to całokształt tych względnie trwały warunków materialnych, społecznych i kulturalnych, które powodują niekorzystną sytuację życiową dziecka w środowisku rodzinnym, szkolnym i pozaszkolnym. Bardzo złe warunki materialne i mieszkaniowe, rozpad struktury rodziny i zakłócenia jej wewnętrznej atmosfery, niski poziom intelektualny i kulturalny rodziców, niewłaściwa postawa rodziców wobec dziecka, poziom świadomości wychowawczej rodziców, współpraca rodziców lub opiekunów dziecka ze szkołą, brak zrozumienia i zaspokojenia potrzeb dziecka oraz brak zainteresowania jego nauką wpływają na niekorzystne wyniki w nauce i na występowanie niepowodzeń szkolnych. Nieprawidłową postawą jest również postawa nadopiekuńcza wyrażająca się w wyręczaniu dziecka, usuwaniu wszystkich przeszkód, nie wymaganiu wysiłku od dziecka. Taki uczeń cofa się przed trudnościami, nie potrafi zmusić siebie do wysiłku, nie wiele mu się chce. Równie negatywna postawą jest postawa nadmiernego wymagania, nie licząca się z możliwościami dziecka, stale karząca. Rezultatem takiej postawy bywa lękliwość dziecka, jąkanie się, moczenie nocne, unikanie szkoły, ucieczka w chorobę. Wszystko to nie pozostaje bez wpływu na wyniki w nauce.
Rodzice mogą także mieć niewłaściwy stosunek do samej nauki, lekceważąco odnoszą się do szkoły, nauczyciela. Rodzina może nie zapewnić odpowiednich warunków do nauki, przez brak w niej stabilizacji, rytmiczności życia, spokoju. W mniejszych miastach i na wsiach istnieją bariery edukacyjne. Tworzą je m.in.: mniejsza liczba szkół, niższy poziom pracy tych szkół, niższy poziom wykształcenia rodziców i ich małe możliwości finansowe, a za tym idzie mniejsza możliwość wysłania dzieci do szkół ponadgimnazjalnych. W dużych miastach, dzięki większemu zróżnicowaniu kulturowemu dzieci mają większe możliwości rozwoju i przejmowania różnych wzorców. Mają też lepszy i częstszy dostęp do kina, teatru, biblioteki innych instytucji kulturalnych.
Wg Cz. Kupisiewicza przyczyny społeczno ekonomiczne (warunki materialne, społeczno kulturowe), niekorzystna sytuacja rodzinna, brak odpowiedniej opieki i zainteresowań dzieckiem, nadmierne obciążanie dziecka pracą domową, wykształcenie rodziców.
Biopsychiczne przyczyny niepowodzeń szkolnych.
Wg Kupisiewicza cechy osobowościowe ucznia, motywacja do nauki, zły stan zdrowia, choroby, zaburzenia nerwicowe, nadpobudliwość psycho ruchowa, zaburzenia lateralizacji, opóźnienia rozwoju funkcji wzrokowych, słuchowych, rozwoju ruchowego, nieprzestrzeganie zasad higieny szkolnej oraz higieny psychicznej, zły stosunek do nauki, niski poziom dojrzałości szkolnej, nieobecności, nieodpowiednie zachowanie.
Dydaktyczne przyczyny niepowodzeń szkolnych.
Wg Kupisiewicza: *zależne od nauczyciela i szkoły (niewłaściwa praca nauczyciela, brak zainteresowania uczniem); *niezależne od nauczyciela i szkoły (warunki materialne, programy, kształcenia).
1.Nieodpowiednie zewnętrzne warunki pracy dydaktycznej nauczyciela: *różnorodne braki istniejącego systemu szkolnego, nieprzystosowanie szkoły do wymagań współczesnej nauki i techniki; *nieprzystosowanie programów nauczania do możliwości intelektualnych oraz społecznie uwarunkowanych zainteresowań oraz potrzeb uczniów; *nieodpowiedni poziom podręczników pod względem merytorycznym i metodycznym; *niedostateczne wyposażenie szkół i pracowni przedmiotowych w niezbędny sprzęt i pomoce naukowe; *trudne warunki organizacyjne pracy szkół, nadmierna liczba uczniów w klasie, nieracjonalna organizacja zajęć szkolnych. 2.Działalność dydaktyczna nauczyciela: *błędy metodyczne i wychowawcze wynikające z niedostatecznej znajomości współczesnej teorii pedagogicznej oraz posługiwania się teoria w praktyce; *błędy oraz usterki metodyczne i wychowawcze wynikające z niedostatecznej znajomości uczniów; *niedostateczna opieka nad uczniami opóźnionymi w nauce; *nieprzygotowywanie się do lekcji, zaniedbywanie samokształcenia i podnoszenia kwalifikacji. 3. Wadliwa praca ucznia: *brak odpowiednich warunków do odrabiania pracy w domu; *niechętny stosunek do nauki, niesystematyczność, lekceważenie obowiązków szkolnych, wagary.
Po rodzinie szkoła i wraz z nią nauczyciele pełnią bardzo ważną rolę w życiu ucznia. Praca nauczyciela w szkole to nie tylko nauczanie, ale i wychowanie.
Przeciętnie zdolny uczeń, pozbawiony w domu podstawowej opieki i jednocześnie nie znajduje zrozumienia w szkole, będzie napotykał na coraz większe trudności w nauce i sprawiał kłopoty wychowawcze. Przyczyny powodujące niepowodzenia szkolne mają charakter sprzężony, stanowią splot różnych uwarunkowań. Ujawniając się najpierw w nauce, przerzucają się najczęściej na zachowanie lub odwrotnie- obejmując zachowanie, przenoszą się na naukę.
Na czym polega profilaktyka zakresie niepowodzeń szkolnych?
Profilaktyka - zapobieganie, chodzi o to, by metody pracy przyczyniały się skutecznie do wzrostu efektywności w pracy. Wiąże się to z przygotowaniem nauczyciela , psychiką dziecka, krytycyzmem nauczania problemowego, znajomością dziecka, indywidualizowaniem. Wyniki procesu nauczania i wychowania zależą w dużej mierze od samego nauczyciela oraz stosowanych przez niego form i metod pracy dydaktyczno wychowawczej. Do form i metod wpływających skutecznie na wzrost efektywności pracy szkoły należy nauczanie problemowe. Podczas nauczani problemowego praca uczniów przebiega w kilkuosobowych zespołach nad określonymi problemami o charakterze praktycznym lub teoretycznym powoduje: *wzrost zainteresowania nauką; *wdraża do kolektywnego przezwyciężania trudności; *stwarza okazję do wymiany poglądów; *wyrabia krytycyzm myślenia; *uczy racjonalnych metod planowani pracy i organizacji wysiłków. Nauczanie problemowe w zespołach stanowi jeden z najpoważniejszych warunków skuteczności walki z niepowodzeniami szkolnymi.
Na czym polegają diagnoza i terapia w zakresie niepowodzeń szkolnych?
Diagnoza jej podstawą są rozmowy z rodzicami, wywiady środowiskowe, badania testowe oraz zebrania nauczycieli. Opiekun, który chce spełnić ten warunek musi prowadzić dziennik obserwacyjny dla każdego ucznia. Znajomość tych rzeczy daje dobre skutki, gdyż zapobiega niepowodzeniom. N powinien systematycznie badać wyniki nauczania przy pomocy testów. Podstawą diagnozy pedagogicznej są: *indywidualne rozmowy N z U i jego rodzicami; *przygodne i ciągłe obserwacje uczniów; *wywiady środowiskowe; *badania testowe; *organizowanie co 2-3 tygodnie zebrań rad klasowych.
Opiekun klasy powinien prowadzić na bieżąco dziennik obserwacji pedagogicznej każdego ucznia, współpracować z rodzicami ucznia, współpracować z organizacjami młodzieżowymi i pozostałymi nauczycielami, aby poznać nie tylko warunki domowe ucznia, jego pozycję w rodzinie, lecz również jego zainteresowania, skłonności, tempo pracy. Nauczyciele powinni również przeprowadzić w różnych formach kontrolę i ocenę wyników nauczania, aby możliwie szybko wykrywać występujące braki w zakresie opanowania treści programowych. Badanie takie można przeprowadzić za pomocą testów pedagogicznych. Wyniki ich stanowią podstawę do kierowania uczniów opóźnionych do grup wyrównawczych w celu usunięcia braków.
Terapia może przybierać charakter indywidualny i zbiorowy. N może polecić wykonanie zadań, ćwiczeń, otoczyć opieką słabszych uczniów, jeśli to nie doprowadzi do rezultatu powinien zorganizować grupy wyrównawcze celem zlikwidowania u uczniów braków. N powinien dostosować ćwiczenia do każdego ucznia, które doprowadziłyby do zlikwidowania braków. Podnosić wiarę we własne siły, jak również organizować pomoc pozalekcyjną dla uczniów opóźnionych w nauce. Terapia pedagogiczna może być stosowana indywidualnie bądź zbiorowo. N znając braki uczniów posługuje się różnymi formami pracy w celu usunięcia ich. Może np. polecić U wykonanie odpowiednio zindywidualizowanych prac dom, prowadzić indywidualne konsultacje, otaczać słabych U specjalną opieką w czasie lekcji, uzgadniać z rodzicami wspólną linię oddziaływań dydaktyczno wychowawczych. Jeżeli te sposoby pracy indywidualnej nie odnoszą rezultatów N powinien skierować U do odpowiedniej grupy wyrównawczej. Wskazane jest aby zajęcia w gr. wyrównawczej obywały się po lekcjach na terenie szkoły. W grupach tych U powinien pracować samodzielnie pod kierunkiem N. Dobór ćwiczeń musi odpowiedni do braków. Zarówno plan zajęć w grupie, jak i oceny uzyskiwanych wyników należy omawiać w czasie zebrań rad klasowych. Skład grup wyrównawczych nie powinien być stały. Zajęcia w gr. Wyrównawczych stanowią stałą pozycje w tygodniowym rozkładzie zajęć szkoły. Bardzo przydatne w pracy nad usuwaniem luk w wiadomościach i umiejętnościach U okazują się testy programowe (dot. tematów w zakresie których uczniowie wykazują określone braki). Pozwala mu to pracować samodzielnie w stosownym dla grupy tempie i zmusza do systematycznej kontroli i oceny uzyskiwanych rezultatów. Ta forma likwidowania opóźnień w nauce stanowi skuteczne uzupełnienie prowadzonych w gr. Wyrównawczych.