• Prawo - to zespół wszystkich norm, wydanych lub usankcjonowanych przez państwo, regulujący postępowanie obywateli oraz zasady funkcjonowania instytucji, zagwarantowany państwowym przymusem.

• Prawo - to ogół uprawnień przysługujących obywatelom i instytucjom w danym państwie.

Prawo stanowione powinno odwoływać się do prawa moralnego.

Norma moralna to stosunek społeczeństwa do danego zdarzenia.

• Norma prawna - obowiązująca w danej sytuacji zasada postępowania poparta środkami państwowego przymusu.

Podział norm:

• nakazu (Należy…, Powinniśmy…, Jesteśmy zobowiązani…)

• zakazu (Nie wolno…, Nie należy…, Zabrania się…)

• upoważniające - zezwalają na odrębne uregulowanie danej sprawy przez strony; w przypadku gdy strony nie skorzystają z tego uprawnienia w grę wchodzi obowiązujące prawo (prawo cywilne)

Normy prawne narzuca państwo, moralne - wychowanie

Normy prawne dotyczą wyłącznie słów i czynów, moralne - psychiki.

Budowa normy prawnej składa się (na ogół) z trzech części

1. hipoteza - opisuje zdarzenie, które jeśli wystąpi mamy zachować się tak jak opisuje

2. dyspozycja, a jeśli nie to

3. sankcja

Akt prawny (normatywny) - zbiór przepisów regulujących określoną dziedzinę (zagadnienie) z życia społeczno-gospodarczego.

Do aktów prawnych zaliczamy wg. hierarchii:

• ustawy (w Polsce akty najwyższej rangi)

• rozporządzenia

• zarządzenia -skierowane do konkretnej grupy odbiorców, wydawane na podstawie delegacji ustawowej

• uchwały

• statuty

• regulaminy itp.

Wszystkie obowiązku narzucone obywatelowi muszą być określone w ustawie

Przepis prawny - część aktu prawnego wyodrębniona z całości w postaci:

• artykułu Art. (nr.)

• paragrafu §. (nr.)

• ustępu 1.2.

• punktu 1) 2)

• litery a) b)

Stosunki prawne - to te związki pomiędzy różnymi podmiotami (ludzie, instytucje, firmy), które są regulowane przez obowiązujące prawo.

Przykłady stosunków prawnych:

rodzice - dzieci (kodeks rodzinny i opiekuńczy)

pracodawca - pracownik (kodeks pracy)

zleceniodawca - zleceniobiorca (kodeks cywilny)

sprawca - poszkodowany (kodeks cywilny/kodeks karny)

nauczyciel - uczeń (ustawa o systemie oświaty)

sprzedawca - konsument (ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej)

Zdarzenia prawne - wszystkie sytuacje wywołujące określone skutki (konsekwencje) prawne, takie jak:

• nawiązanie stosunku prawnego (np.. zawarcie małżeństwa, podpisanie jakiejkolwiek umowy, popełnienie czynu niedozwolonego

• wygaśnięcie stosunku prawnego (np. śmierć współmałżonka, wykonanie zobowiązania, rozwód)

• zmiana istniejącego stosunku prawnego (np. separacja, zmiana wynagrodzenia za tę samą pracę, zmiana czynszu).

Wykładnia prawa - to interpretacja obowiązujących przepisów prawnych przez uprawnione do tego instytucje.

Rodzaje wykładni:

• legalna - dokonuje jej Trybunał konstytucyjny oceniając zgodność z konstytucją

• autentyczna - dokonywana jest przez samego prawodawcę (jeśli jest to ustawa to Sejm jest prawodawcą), który w treści aktu normatywnego objaśnia znaczenie pewnych pojęć

• sądowa - dokonują jej sądy, indywidualnie dla każdych rozpatrywanych spraw

• organów organizacji państwowych - dokonywana jest przez organy wyższego szczebla, np. Rada Ministrów, dla organów niższego szczebla, np. Wojewodowie

• doktrynalna - dokonywana przez znawców prawa

• Interpretacyjna, gramatyczna/językowa - dokładnie czytać

• systemowa - lub systematyczna - ze względu na położenie w ustawie

• celowościowa - cel jaki przyświecał ustawodawcy

• historyczna -

• ze względu na wynik -

Źródła prawa, wymienione w Konstytucji RP:

(konstytucja jako ustawa zasadnicza)

• wszystkie ustawy

• umowy międzynarodowe ratyfikowane przez Polskę

• rozporządzenia

• akty prawa miejscowego (in. lokalnego)

Przepisy, które nakładają na obywatela jakiś obowiązek należy stosować ścieśniająco / zawężająco na korzyść obywatela

• Konstytucja - tzw. ustawa zasadnicza, naczelne źródło prawa w Polsce; aktualna Konstytucja pochodzi z 1997r., uchwalona została przez Sejm i Senat, a podpisana przez prezydenta RP A. Kwaśniewskiego.

• Ustawy uchwala Sejm, zatwierdza Senat, podpisuje prezydent. Ustawa może wejść w życie najwcześniej z dniem opublikowania w Dzienniku Ustaw.

• Vacatio legis - okres przewidziany w akcie normatywnym, który upływa między jego ogłoszeniem a dniem wejścia w życie wszystkich lub wybranych jego postanowień. Vacatio legis stwarza możliwość, by wszyscy zainteresowani mogli zapoznać się z treścią aktu normatywnego, zanim zacznie on obowiązywać.

Inicjatywa ustawodawcza - wystąpienie z wnioskiem o opracowanie danej ustawy.

Prawo to mają:

• prezydent

• Senat

• komisje sejmowe

• grupa posłów - min. 15 osób

• grupa obywateli - min. 100 tysięcy

• rzecznik praw obywatelskich

Delegacja ustawowa - upoważnienie dla Rady Ministrów lub konkretnego ministra zawarte w treści ustawy, na podstawie którego zostają wydane rozporządzenia szczegółowo regulujące zagadnienia, o których jest mowa w ustawie.

Ustawy - nie mają charakteru stałego, tzn. że w miarę potrzeb wprowadza się do nich poprawki, czyli dokonuje tzw. nowelizacji

System sądownictwa w Polsce

Zasady na których opiera się polski system sądownictwa to:

• niezawisłość - władza sądownicza jest całkowicie niezależna, nikt nie może wpływać na decyzje sędziów

• dwuinstancyjność - od wyroku sądu pierwszej (I) instancji można się zawsze odwołać do sądu II instancji

I instancja apelacja II instancja

Sąd Rejonowy Sąd Okręgowy

Sąd Okręgowy Sąd Apelacyjny

Wyroki sądów II instancji są prawomocne. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się złożenie wniosku o kasację tych wyroków.

Kasacji dokonuje Sąd Najwyższy, wniosek taki może złożyć adwokat, rzecznik praw obywatelskich, minister sprawiedliwości.

Kasacja - anulowanie wyroku sądu, sprawa toczy się od nowa

Traktat akcesyjny UE - dwie główne zasady

1. bezpośredniego stosowania

2. pierwszeństwa

prawo wspólnotowe

- pierwotne

• traktaty

• ogólne zasady prawa

- pochodne

• dyrektywy

• rozporządzenia

• konwencje

• i nie mające mocy prawnej

• zalecenia

• opinie

Jeśli ustawa nie mówi od kiedy ma obowiązywać to vakacjo legis = 14 dni

Ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą

Kryterium dochodowe na osobę w rodzinie - 316 zł

dochód rodziny - ustala się wg ustawy o Pomocy społecznej

Do dochodu nie wlicza się stypendiów i świadczeń z pomocy społecznej

Prawo pracy

świadczenie pracy w ramach stosunków pracy

Stosunek pracy

stosunek prawny, w którym pracownik zobowiązany jest świadczyć osobiście i zgodnie z poleceniami pracodawcy pracę określonego rodzaju. Pracodawca zobowiązany jest stworzyć warunki do wykonywania pracy i wypłacić wynagrodzenie.

Normy semiiperatywne

normy jednostronnie bezwzględnie obowiązujące - nie można ich zmienić na niekorzyść pracownika

W przypadku nieprawidłowości (naruszenie prawa pracy) pracownik może

1. zgłosić się do PIP i w ciągu 14 dni powinna się odbyć kontrola w zakładzie pracy.

PIP jest zobowiązana do zachowania anonimowości.

2. zgłosić się do sądu pracy - postępowanie zwolnione jest od opłat (na razie)

Warunki pracy

pracodawca może nakazać wykonanie jakiejś pracy, chyba, że praca do wykonania będzie uwłaczała godności pracownika

Świadczenie pracy przez pracowników socjalnych

ust. o pracownikach samorządowych z dn. 22 III 1990, tekst ujednolicony Dz. U. 2001 art. 21 poz 4 - reguluje tryb powstania stosunku pracy z kierownikami OPS

Ograniczenia s stosunku do pracowników

- nie można zatrudnić małżonka, osoby w stosunku pokrewieństwa, powinowactwa, przystosowania - nie może być bezpośredniej podległości

Obowiązki - Art. 15

Umowa o pracę - forma pisemna, może być początkowo forma ustna ale należy podpisać najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy - obowiązek pracodawcy:

- miejsce pracy

- od kiedy zaczyna obowiązywać

- sposób naliczania wynagrodzenia

Bez zgody pracownika pracodawca może potrącić z wynagrodzenia:

• składkę na ubezpieczenie społeczne

• składkę na ubezpieczenie zdrowotne

• zaliczkę podatku

Innych potrąceń można dokonać albo za zgodą pracownika, albo na podstawie tytułu wykonalności

Rodzaje umów:

• na okres próbny - max trzy miesiące
  - można rozwiązać za porozumieniem stron
  - można rozwiązać za wypowiedzeniem
  - jeżeli < 2 tyg to okres wypowiedzenia wynosi trzy dni

- jeżeli między 2 tyg a 3 mies to okres wypowiedzenia wynosi 7 dni

- jeżeli trzy miesiące to okres wypowiedzenia wynosi dwa tygodnie

• na czas określony - określa początek i koniec
  - jeśli na czas < 6 miesięcy to nie można jej rozwiązać chyba, że za zgodą pracownika
  - jeśli na czas > 6 miesięcy to można rozwiązać, okres wypowiedzenia powinien być określony w umowie, jeśli nie jest to wynosi 2 tygodnie

• umowa na zastępstwo - na czas usprawiedliwionej nieobecności pracownika - określony początek, koniec gdy wróci pracownik (w przeddzień)
  - można rozwiązać za wypowiedzeniem - 3 dni

• umowa o wykonanie konkretnej pracy - umowa na czas określony
  - tylko początek
  - rozwiązanie za wypowiedzeniem
  < 6 miesięcy - 2 tygodnie
  > 6 miesięcy < 3 lata - 1 miesiąc
  > 3 lata - 3 miesiące
  trzecia umowa na czas określony jest traktowana jako na czas nieokreślony, jednak przerwy między umowami nie mogą być dłuższe niż trzy dni

Nie można zwolnić z pracy:

• kobiety w ciąży po trzecim miesiącu

• osób w wieku przedemerytalnym na 4 lata przed

• osób na zwolnieniu lekarskim - jeśli były zatrudnione
  < 6 miesięcy to po trzech miesiącach zwolnienia można zwolnić bez wypowiedzenia,
  > 6 miesięcy - nie można zwolnić w okresie pobierania zasiłku (80 dni) i świadczenia rehabilitacyjnego (12 mies)

• w razie usprawiedliwionej nieobecności z innego powodu można pracownika zwolnić po 30 dniach

• nie można rozwiązać umowy z pracownikiem jeśli sprawuje opiekę nad dzieckiem > 14 lat
  14 dni na opiekę nad członkiem rodziny ??????????
  60 dni na dziecko poniżej 14 roku życia ??????????

Jeżeli wypowiedzenie odbyło się niezgodnie z prawem to

- PIP

- Sąd Pracy

• przywrócenie do pracy

• odszkodowanie za nieprawne zwolnienie

Rozwiązanie bez wypowiedzenia - z winy pracownika

• ciężkie naruszenie obowiązków pracownika

• popełnienie przestępstwa, które jest ewidentne lub potwierdzone wyrokiem sądu

• pracownik stracił kwalifikacje

Rozwiązanie bez wypowiedzenia - z winy pracodawcy

• praca szkodliwa dla zdrowia - zaświadczenie

• pracodawca ciężko naruszył przepisy BHP

• pracodawca nie płaci

Wygaśnięcia

• z chwilą śmierci pracownika lub pracodawcy jeśli jest osobą fizyczną

• jeśli pracownik został aresztowany na 3 miesiące

Urlopy

• 20 dni - pierwszy urlop, po przepracowaniu 1 miesiąca należy się 1/12

• 26 dni - po pierwszym roku, który został przepracowany, od 1 stycznia pełny wymiar

• macierzyński - 16 tygodni przy 1 dziecku, 18 przy drugim, 26 przy trzecim

Pracownik młodociany

16 - 18 lat

mogą pracować młodsi - 15 lat

8 godzin na dobę > 16 lat

6 godzin na dobę < 16 lat

Formy czynności prawnych

- ustna

- pisemna

- kwalifikowana pisemna z datą pewną (urząd musi przystawić pieczęć z datą)

- kwalifikowana pisemna z poświadczonym podpisem

- akt notarialny

Nie zachowując ustalonych przez ustawodawcę form ryzykujemy nieważność dokumentu, nieważność dokumentu do celów dowodowych

Przedstawicielstwo - ważne do momentu gdy do przedstawiciela/pełnomocnika dotrze informacja o jego wygaśnięciu

Dziedziczenie

1. tryb testamentowy ma pierwszeństwo

przed

2. tryb ustawowy

Trzy formy testamentu

1. pisemna - napisany własnoręcznie, wymienia spadkobierców, zawiera własnoręczny podpis i datę sporządzenia

2. ustna - przekazany ustnie i spisany w formie protokołu w obecności osoby publicznej (wójt, burmistrz, prezydent, sekretarz gminy) i dwóch świadków

3. akt notarialny

Testament nieważny

- sporządziła go osoba niepoczytalna

- sporządzony pod wpływem błędu

- sporządzony pod przymusem

Zaliczenie - Ostatnie zajęcia:

test 20 pytań

prawo - moralność

proces legislacyjny

prawo - co to?

prawo karne - okoliczności wyłączające winę

nieletni

kary

def. przestępstwa

prawo pracy - różne formy stosunku pracy, rozw. umowy

prawo cywilne - dzieciczenie

Prawo str. 5

---