AKREDYTYWA
Akredytywa (dokumentowa i pieniężna) została częściowo uregulowana w art. 85 i 86 pr. bankowego. W zakresie nie uregulowanym w pr. bank. do akredytyw należy stosować przepisy kodeksu cywilnego (w szczególności część ogólną k.c. i część ogólną zobowiązań). Istotną rolę odgrywać mogą także wykształcone w praktyce bankowej zwyczaje, zwłaszcza wykształcone w obrocie międzynarodowym.
Akredytywa dokumentowa występuje przede wszystkim w obrocie międzynarodowym jako jedna z form rozliczeń pieniężnych z tytułu transakcji handlowych. Prawo bankowe definiuje ją jako pisemne zobowiązanie banku otwierającego akredytywę wobec beneficjenta do zapłaty na jego rzecz ustalonej kwoty pieniężnej, po spełnieniu przez niego wszystkich warunków określonych w dokumencie akredytywy. Przez warunki, od których spełnienia uzależniona jest zapłata przez bank otwierający akredytywę na rzecz jej beneficjenta, należy rozumieć dokumenty odpowiadające wymaganiom określonym w oświadczeniu banku o otwarciu akredytywy. Akredytywą bywa także nazywany dokument zawierający oświadczenie banku o otwarciu akredytywy lub stosunek prawny łączący bank z beneficjentem akredytywy.
W akredytywie da się wyróżnić co najmniej trzy stosunki prawne: stosunek prawny łączący zleceniodawcę (akredytującego) z bankiem otwierającym akredytywę (akredytat), stosunek łączący bank z beneficjentem akredytywy (akredytowany) oraz zleceniodawcę z beneficjentem. Gdy w realizacji akredytywy uczestniczy bank pośredniczący (co w obrocie międzynarodowym jest regułą) pojawia się ponadto czwarty stosunek prawny między bankiem otwierającym akredytywę i tzw. bankiem pośredniczącym.
Według dominującego w nauce polskiej poglądu akredytywę należy uważać za odmianę przekazu. Konstrukcja przekazu wyjaśnia także relację między bankiem otwierającym akredytywę, bankiem pośredniczącym i beneficjentem akredytywy. Dochodzi w takim przypadku do udzielenia tzw. podprzekazu. Przekazującym świadczenie jest bank otwierający akredytywę, bank pośredniczący jest przekazanym, zaś beneficjent akredytywy odbiorcą przekazu.
Banki otwierają akredytywy na zlecenie swoich klientów. Przepisy pr. bank. nie określają treści zlecenia otwarcia akredytywy dokumentowej. W praktyce bankowej przyjęło się wystawianie zlecenia otwarcia akredytywy na formularzach przygotowanych przez banki. Zlecenie powinno zawierać dane, które muszą się znaleźć w treści oświadczenia banku o otwarciu akredytywy. Z reguły banki żądają od zleceniodawcy określenia: beneficjenta akredytywy, kwoty i waluty akredytywy, sposobu spełnienia świadczenia przez bank (zapłata, skup weksli), rodzaju akredytywy, terminu ważności akredytywy, rodzaju, ilości i miejsca prezentacji dokumentów przez beneficjenta. Zlecenie otwarcia akredytywy stanowi skierowaną do banku ofertę zawarcia umowy.
Akredytywa pieniężna, rzadko stosowana w praktyce bankowej, wykształciła się z instytucji listu kredytowego. Z uwagi na pełnioną przez tę akredytywę funkcję (swoistego rodzaju środka transportu w obrocie zagranicznym) należałoby ją określić jako dokument, w którym bank otwierający akredytywę upoważnia inny bank lub banki do dokonania wypłat na rzecz beneficjenta akredytywy na ustalonych w treści akredytywy warunkach. Otwierając akredytywę pieniężną, bank upoważnia wskazany bank (lub banki) do wypłaty określonej kwoty na rzecz beneficjenta akredytywy i zobowiązuje się do zwrotu wydatkowej przez ten bank kwoty lub do zapłaty za weksle beneficjenta.
Akredytywa pieniężna otwierana jest najczęściej na zlecenie przyszłego beneficjenta (zleceniodawcą akredytywy pieniężnej może być jednak inna osoba). Zleceniodawca zawiera z bankiem umowę, w której bank zobowiązuje się do otwarcia akredytywy na ustalonych warunkach. Umowę tę należy uznać za umowę zlecenia. Zleceniodawca zobowiązany jest do zapewniania bankowi środków na pokrycie wydatków związanych z realizacją akredytywy.
Akredytywa pieniężna może przybrać postać akredytywy okrężnej lub adresowanej. W akredytywie okrężnej bank otwierający akredytywę wręcza beneficjentowi pismo (tzw. list kredytowy), w którym zwraca się do kilku lub wszystkich banków-korespondentów z prośbą o dokonanie wypłaty określonej kwoty na rzecz beneficjenta (beneficjent akredytywy pełni wówczas rolę posłańca banku otwierającego akredytywę). W przypadku akredytywy adresowanej bank otwierający akredytywę zwraca się natomiast z prośbą o zapłatę na rzecz beneficjenta bezpośrednio do jednego banku (z reguły drogą telekomunikacyjną), który zawiadamia beneficjenta o otwarciu akredytywy.
Kwotę określoną w akredytywie pieniężnej beneficjent może wypłacić tylko w jednym banku (w przypadku akredytywy adresowanej) lub w kilku bankach (w przypadku akredytywy okrężnej). Częściowe wypłaty kwoty akredytywy banki odnotowują na dokumencie akredytywy. Wypłata kwoty akredytywy może nastąpić jedynie w terminie ważności akredytywy Oświadczenie banku otwierającego akredytywę pieniężną zawiera upoważnienie dla wskazanego banku do dokonania wypłaty kwoty akredytywy na rzecz beneficjenta oraz upoważnienie dla beneficjenta do pobrania tej kwoty we wskazanym banku. Oświadczenie to można zatem uznać za przekaz w rozumieniu art. 9211 k.c. Z upoważnieniem dla wskazanego banku do wypłaty kwoty akredytywy połączone jest oświadczenie banku otwierającego akredytywę, w którym zobowiązuje się on do zwrotu wskazanemu bankowi wypłaconej beneficjentowi kwoty lub skupu weksli.