Poetyka historyczna, Spinoza, • Spinoza, Baruch - Spinoza urodził się 24 listopada 1632 roku w Amsterdamie, gdzie osiedliła się jego żydowska rodzina po ucieczce przed hiszpańską i portugalską inkwizycją

• Spinoza, Baruch - Spinoza urodził się 24 listopada 1632 roku w Amsterdamie, gdzie osiedliła się jego żydowska rodzina po ucieczce przed hiszpańską i portugalską inkwizycją. Uczęszczał do szkoły mieszczącej się w synagodze Hiszpanów i Portugalczyków, którzy uczyli zarówno religii żydowskiej, jak i wiedzy ogólnej, zdobytej w Hiszpanii. Spinoza zapoznał się z pracami niemieckich średniowiecznych myślicieli żydowskich, jak Abraham Ibn Ezra i Mojżesz Majmonides. Przyswoił sobie również pewne idee wczesnych krytyków Biblii oraz nowe idee współczesnej mu nauki. W końcu przeciwstawił się religijnym naukom swojej gminy i został przez nią wyklęty w lecie 1656 roku. Odrzucony przez Żydów Spinoza żył najpierw z niezależnymi chrześcijanami i spędził resztę swego krótkiego życia bez bogactw i luksusów. Pracował na utrzymanie, szlifując soczewki, a w wolnym czasie pisał. W dniu śmierci (1677 r.) był radosny i nie obawiał się niczego. Zmarł rzekomo w wyniku infekcji wywołanej okruchami szkła. Co się tyczy jego poglądów - głosił koncepcję racjonalności poznania, przejętą od Kartezjusza, i podobnie jak on postanowił zbudować swą filozofię "more geometrico" (na sposób geometrii), matematycznie, tak, by z przyjętych ogólnych przesłanek można było wyprowadzić niepodważalne wnioski - różnił go jednak w tej materii fakt, że nie uznał kartezjańskiego podziału rzeczywistości na ducha i świat (świadomość i rozciągłość). Spinoza miał na celu stworzenie systemu monistycznego, przełamującego dualizmy, istniejące w myśli filozoficznej (Boga i przyrody, wolności i konieczności, moralności i natury). Przyjął istnienie jednej substancji rozumianej jako Bóg, uznając, że świat nie może istnieć poza Nim. Był to pogląd utożsamiający Boga i przyrodę - panteizm - który kosztował Spinozę wykluczenie z Synagogi. Wracając do tradycyjnego podziału rzeczywistości na ducha i materię - Spinoza sądził, że są one przymiotami (atrybutami) jednej substancji (przyrody, tj. Boga). Sam Bóg posiada nieskończenie wiele atrybutów, lecz tylko dwa z nich są poznawalne: materia (rozciągłość) oraz myślenie (świadomość). Spinoza był entuzjastą radykalnego determinizmu, co wiązało się z jego poglądem na świat jako mechanizm. Koncepcja ta warunkowała również jego postrzeganie kwestii etycznych: Spinoza, podobnie jak stoicy, utrzymywał, że działanie dobre etycznie musi być zgodne z naturą. W kwestiach politycznych i społecznych był zwolennikiem tolerancji i wolności. Poglądy swe myśliciel przedstawił w najważniejszym dziele swego życia, pt. Etyka sposobem geometrycznym wyłożona (1662-1675, wydania polskie 1888, 1954, 1990).