Witamina B6
Witamina B6 to trzy oddzielne związki: pirydoksyna, pirydoksamina i pirydoksal. Pirydoksyna występuje głównie w roślinach, podczas gdy pirydoksamina i pirydoksal w produktach pochodzenia zwierzęcego. Te trzy postaci wit. B6 ulegają łatwemu wzajemnemu przekształceniu i charakteryzują się jednakową (przy podaniu parenteralnym) aktywnością metaboliczną u ludzi i innych gatunków kręgowców.
Rola fizjologiczna
Witamina B6 stanowi grupę prostetyczną około 50 enzymów katalizujących szereg reakcji w kluczowych dla żywego organizmu szlakach metabolicznych. Do reakcji tych zalicza się między innymi:
dezaminację seryny, treoniny, cysteiny,
dekarboksylację tyrozyny, argininy i kwasu glutaminowego,
syntezę niacyny z tryptofanu,
konwersję kwasu linolowego do archidowego,
rozkład glikogenu do glukozo - 1 - fosforanu,
syntezę amin biogennych ( histaminy, hydroksytyraminy, tauryny, serotoniny, GABA ),
wbudowanie Fe, bursztynianu i glicyny w cząsteczkę hemu.
Do pozostałych "funkcji metabolicznych" wit. B6 zalicza się między innymi:
udział w syntezie przeciwciał,
regulację wewnątrzkomórkowego magazynowania aminokwasów,
stymulację wchłaniania aminokwasów z jelita cienkiego,
udział w przemianach nienasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu,
"regulację" przemian węglowodanowych.
Wyniki doświadczeń wskazują, iż "fizjologiczny" poziom wit. B6 w osoczu jest jednym z czynników warunkujących prawidłowe stężenie glukozy w wątrobie.
Witamina B6 pełni również istotną rolę w metabolizmie ośrodkowego układu nerwowego, a szczególnie tkanki mózgowej. Jako kodekarboksylaza uczestniczy w procesie dekarboksylacji kwasu glutaminowego do kwasu g - aminomasłowego (GABA), będącego jednym z neurotransmiterów (mediatorów hamujących) w obrębie mózgu. Wit. ta jest również jednym z kluczowych czynników warunkujących "integralność" tkanki nerwowej.
Źródła występowania i zapotrzebowanie na witaminę B6
Witamina B6 występuje w pokarmie w formie związanej z białkami, głównie jako pirydoksal i pirydoksamina. Do produktów bogatych w wit. B6 zalicza się między innymi: wątrobę, mięso, ryby, rośliny strączkowe, kapustę, pieczywo z pełnego przemiału oraz drożdże.
Alkohol zmniejsza uwalnianie wit. B6 z połączeń białkowych, jej wchłanianie w jelicie oraz hamuje przekształcanie pirydoksyny do fosforanu pirydoksalu: dlatego też ludzie pijący regularnie duże ilości alkoholu charakteryzują się znacznie większym (w porównaniu z abstynentami) zapotrzebowaniem na tę witaminę.
Tabela 1.0. Dobowe zapotrzebowanie na witaminę B6 [mg/dobę]
Niemowlęta
0,5
Dzieci
1,3
Dorośli
2,5
Kobiety w ciąży
3,0
Kobiety podczas laktacji
3,0
Tabela 1.1. Zawartość witaminy B6 w produktach [mg/kg sm.]
Źródło
Zawartość
Drożdże
39,8
Wątroba
18
Ziemniaki
15,5
Soja
6,7
Orzeszki ziemne
5,4
Kukurydza
5,3
Ryż
5,0
Mleko
4,5
Mięso wołowe
0,7
Niedobór witaminy B6
Ze względu na powszechne występowanie wit. B6 w produktach roślinnych i zwierzęcych niedobór tej wit. "pochodzenia pokarmowego" występuje jedynie sporadycznie. Znacznie częściej spotyka się niedobory pirydoksyny, mające "podłoże" metaboliczne. Istotne zmniejszenie koncentracji wit. B6 w osoczu krwi i krwinkach białych zaobserwowano m.in. podczas ciąży (ze względu na duże zapotrzebowanie płodu na pirydoksynę) i laktacji. Do objawów wit. B6, charakterystycznych dla większości gatunków zwierząt i człowieka zalicza się m.in.:
zmiany skórne (rumień, łuszczenia, nadmierne rogowacenie, obrzęk warstwy łącznotkankowej),
zmiany w obrębie gruczołów łojowych i mieszków włosowych,
zanik tkanki limfatycznej, limfocytopenię i leukocytozę wielojądrzastą,
skrócenie okresu życia krwinek czerwonych,
"przeładowanie" Fe wątroby, śledziony i szpiku kostnego,
upośledzenie syntezy przeciwciał,
zaburzenia procesów transaminacji, prowadzące do zwiększonego wydalania szczawianów z moczem.
Objawy niedoboru wit. B6 tylko u człowieka (niedobory spotyka się głównie u dzieci, młodzieży, kobiet w ciąży i podczas laktacji):
anemia normocytarna hipohromatyczna,
wymioty,
nadpobudliwość,
drgawki typu epileptycznego ( u dzieci ),
depresja,
zmiany w EKG,
próchnica i zmiany w budowie zębów,
próchnica i zmiany w budowie zębów,