Barok 11, Czy tekst „Świętoszka” potwierdza tezę Moliera: „Zadaniem komedii jest poprawiać ludzi bawiąc ich jednocześnie”

Molier, to niewątpliwie jeden z najwybitniejszych komediopisarzy klasycyzmu francuskiego, mający ogromne doświadczenie w dziedzinie sztuki i teatru. Doświadczenia tego artysta nabrał w czasie kilkunastoletniej wędrówki ze swoją trupą teatralną. Jeżdżąc po prowincjach Francji, zwracał uwagę na to, co dzieje się w kraju, jak rozwija się życie społeczne uwagę na to, co dzieje się w kraju, jak rozwija się życie społeczne i religijne. w czasach współczesnych Molierowi Kościół wzmocnił swoją pozycję. Powstawały liczne zakony, o których tak pisał Tadeusz Boy-Żeleński: „...były to zakony bądź nowe, bądź odnowione w surowym, ascetycznym duchu...”. Niewątpliwie więc Kościół ponownie zaczął odgrywać istotną rolę w życiu Francji. Molier śledził te wszystkie prawa religijne, które zaczęły być niejaka kodeksem życia społecznego. Także bogacenie się duchowieństwa budziło w komediopisarzu niechęć. Ludzie bogacili się kosztem innych, wiara często była fałszywa. To wszystko sprawiło, że w umyśle Moliera narodziła się myśl napisania dzieła, które odzwierciedlałoby ówczesną obłudę i fałsz. „...Wyzwany, podrażniony, dotknięty w najboleśniejszych strunach, podjął wyzwanie: napisał «Świętoszka»” - tak to ujął T. Boy-Żeleński. Ukazanie się Świętoszka od razu wywołało skandal, mimo że był napisany bardzo dowcipnie. Nie było to dzieło, w którym problem zostaje przedstawiony otwarcie, jasno i w nieprzyjemny sposób. Molier użył bowiem doskonałego chwytu literackiego. Ukazał ową religijność na tle zwyczajnego życia mieszczańskiego. Bohaterem jest, jak sam ironiczny tytuł wskazuje, Świętoszek, wokół którego rozgrywa się akcja. Tartuffe jest przedstawicielem siedemnastowiecznego francuskiego społeczeństwa, które było postawy ówczesnego duchowieństwa, mimo że sam nie jest osobą duchowną. Pod płaszczykiem fałszywego ascetyzmu ukrywa swoje prawdziwe oblicze - oszusta i hipokryty. Przebiegłym zachowaniem wzbudza litość łatwowiernego Orgona, który zaczyna pomagać mu materialnie (o co przecież chodziło Świętoszkowi). Ciekawe jest to, że Tartuffe'a polubił tylko Orgon i jego matka - pani Pernelle, która koncentruje w sobie cechy typowej dewotki. Molier chcąc nie chcąc stworzył w swojej komedii dwa obozy: obóz zwolenników obłudnego Świętoszka i jego przeciwników. Przeciwnicy Tartuffe'a są ludźmi trzeźwo patrzącymi na świat i dlatego nie dają się zauroczyć Świętoszkowi. Walczą z nim i próbują otworzyć oczy Orgonowi. Doskonale zdają sobie sprawę z tego, że ich nowy gość jest zwykłym oszustem i niemal złodziejem, jak i z tego, że Orgon daje się wodzić za nos. W jego oczach Tartuffe jest wysłannikiem niebios, osobą świętą i nieskalaną, podczas gdy ten najzwyczajniej romansuje z żoną Orgona. Po długich perypetiach i dzięki przebiegłości Elmiry, Świętoszek zostaje zdemaskowany. Koniec jest szczęśliwy, zgodnie z zasadami komedii charakterów. Trzeba bowiem dodać, że Świętoszek jest właśnie taką komedią. Ścierają się w niej dwa zupełnie odmienne charaktery. I na tym właśnie polega komizm utworu. Molier wprowadził do Świętoszka wszystkie typy komizmu. Zarówno komizm postaci (choćby pani Pernelle, która robi bardzo dużo szumu i zamieszania), komizm dialogu, jak i komizm sytuacji (sytuacja, gdy Orgon siedzi pod stołem i podpatruje zaloty Tartuffe'a). W swojej komedii Molier ukazał „pobożnych” ludzi, żyjących we Francji. Tartuffe zdaje się być tylko postacią występującą na scenie teatru, podczas gdy takich jak on Tartuffe'ów żyło we Francji tysiące. Orgon jest natomiast uosobieniem siedemnastowiecznego francuskiego społeczeństwa, które było absolutnie poddane władzy Kościoła i nie zauważało jego wad. Takich osób jak Dorna, Damis, czy Kleant w rzeczywistości było niewiele. Niewielu ludzi miało świadomość prawdziwego oblicza duchowieństwa. Dlatego Molier zwraca na to uwagę. współcześni Molierowi widzowie sztuki, którzy prawidłowo odebrali jej tekst, na pewno dojrzeli wady Kościoła. Praktycznie komedia ta mogła zapoczątkować falę niezadowolenia z zamożności duchowieństwa i dlatego Kościół krytykował nie tylko Moliera w ostrej walce na słowa i pióra, ale mu wystawiać jego sztuki. Mimo to Molier nadal realizował swój plan poprawy moralności współczesnych mu Francuzów. Nie idzie tu o całą przebudowę społeczeństwa, ale o pouczenie ludzi, co zgodne jest z tezą „zadaniem komedii jest poprawiać ludzi, bawiąc ich jednocześnie”. Molier pokazuje w komedii nie tylko fałszywą wiarę i uczynki, ale ukazuje też i hipokrytę. Tym samym uczula na tego typu osoby. Osoby, które są chytre, przebiegłe, i które mamią poczciwych ludzi. Komediopisarz daje czytelnikowi lub widzowi do zrozumienia, że człowiek niewinny nie powinien obawiać się swojej wiary, martwić się, że jest ona niedoskonała (jak to robi Orgon), a tym bardziej naśladować bliźniego, który jest przepełniony chęcią zysku, mimo że wygląda pozornie na bardziej cnotliwego. Molier wyszydza także dewotki, które odmawiają pacierze, a w życiu rodzinnym potrafią być przykre (pani Pernelle uderza w twarz starą, poczciwą służącą). Kontrastem tej niejako próżnej wiary są nieliczni ludzie, którzy mają poczucie własnej godności, którzy nie dają się zaślepić byle komu i którzy zwalczają obłudę. Ten kontrast, wzięty wprost z samego utworu, jest jeszcze jednym dowodem na to, że sztuka ta jest komedią charakterów. Nie wiadomo, czy było to zamiarem Moliera, ale wydawać by się mogło, iż porównał on ową komedię charakterów do codziennego życia. A przecież życie należy traktować bardzo poważnie, choćby dlatego, że jest jedno i nie należy tego daru zmarnować. Nie można ciągle prowadzić sprzeczek i starć z Kościołem, gdyż to niszczy ludzi i ich spokój. Żaden człowiek nie może wyzyskiwać bliźniego, a tak przecież się działo i dzieje się nadal. To wszystko ma odbicie w sztuce Moliera.