Wykład 11 STRATYFIKACJA
I Stratyfikacja - drabina społeczna
- generalised other- 'uogólniony inny'- na wyższych szczeblach socjalizacji, rola innych ludzi (np nauczyciel)
- significent other- 'znaczący inni'- osoby, które wywierają największy wpływ na socjalizację
Struktura społeczna
Stratyfikacja to podział społeczeństwa w układzie wertykalnym (pionowym) na klasy, warstwy, stany (uwarstwienie społeczne)
kategoria użyteczna do badania struktury społecznej
warstwy społeczne
kategorie i grupy społeczne powiązane realną więzią subiektywną i obiektywną, różniące się między sobą zbiorowymi szansami osiągnięcia społeczne cenionych dóbr- bogactwa, władzy, prestiż oraz wynikającego z tego poziomem i stylem życia, ideologią i obyczajami [P. Sztompka]
Status <pojęcie kluczowe dla struktury>
miejsce, jakie zajmuje jednostka w strukturze społecznej, wiąże się z określonym stylem życia- wzorami zachowań
statusy są w obrębie danego społeczeństwa zhierarchizowane i zorganizowane wg kryteriów kulturowych, prawnych, politycznych i ideologicznych
status jest wynikiem urodzenia, stylu życia i wykształcenia (i to klasyfikuje nas na drabinie społecznej)
status jest podtrzymywany przez oznaki statusu- małżeństwo, styl życia, zwyczaje, konwencje
statusy dzielą sią na:
status podstawowy- zwrócenie uwagi na nasze koleje życia i wyznaczniki, które mają pierwszeństwo przed innymi wskaźnikami pozycji społecznej
status przypisany- wynikający z cech biologicznych (rasa, płeć); ciężko go zmienić (kiedyś też stan, klasa urodzenia)
status osiągany- jednostka zajmuje pozycję społeczną na bazie własnych osiągnięć w drodze treningu i przygotowania oraz rynkowego współzawodnictwa z innymi
Mobilność społeczna
ruchliwość jednostek w górę i w dół po drabinie społecznej, która zależna jest od typu społeczeństwa:
społeczeństwa zamknięte- stanowe, przeważa status przypisany przy opisie statusu jednostek (urodzenie określało pozycję jednostki). Kanały mobilności w górę są zamknięte (przypadki osiągnięcia wyższego statusu są bardzo rzadko, niezmieniające zasad; bardzo duży dystans społeczny)
społeczeństwo otwarte- przeciwstawne zamkniętemu- typ współczesnego społeczeństwa przemysłowego, gdzie mobilność jest wyznacznikiem; ważny status osiągany; istnieje możliwość przekraczania barier, klas; kanały mobilności są otwarte
Typy mobilności społecznej:
mobilność strukturalna- w obrębie struktury społecznej; między klasami
mobilność międzypokoleniowa- pozycja w danym momencie życia porównując pokolenia rodzice- dzieci
mobilność wewnątrzpokoleniowa- kariera życiowa jednostki, bez uwarunkowań społecznych losy 1 jednostki
mobilność pionowa- ruch w górę/ dół po drabinie społecznej (awans, ale w tej samej klasie społecznej)
mobilność przestrzenna- (pozioma) przeprowadzenie się do innego miejsca
Relacje związane z przynależnością do określonej klasy, stanu:
relacje podrzędności- nadrzędności
każda społeczność składa się z poziomów pozostających ze sobą w relacjach nadrzędności i podrzędności; relacje władzy, przywilejów, prestiżu
każde społeczeństwo ma określony system rang- jedne warstwy stoją wyżej niż inne, a ich suma to system stratyfikacyjny społeczeństwa
Najważniejszy typ stratyfikacji to typ klasowy (sytuacja życia determinowana ekonomiczne)
klasa warunkuje szanse życiowe jednostki na wiele sposobów- określa oczekiwania i szanse życiowe jednostki
ważne we współczesnych społeczeństwach są oznaki statusu, atrybuty pozycji
przez użycie rozmaitych symboli człowiek pokazuje jak daleko doszedł
Klasy społeczne żyją w odmienny sposób ilościowo i jakościowo- różne miejsca zamieszkania, inaczej spędzają wolny czas, różnią się filozofią życia: oczekiwania, strój, język; na inne choroby zapadają Ci ludzie
Wiele z wyznaczników stratyfikacyjnych jest społecznie determinowanych- społeczeństwo ma wobec nas pewne oczekiwania i nasze środowisko też ma takie oczekiwania- dochody= pewny styl życia
*socjolingwistyka- subdyscyplina socjologii badająca jak język wpłynął na życie
Istnieje też podklasa (underclass) <badana od lat 70 i 80; w RP od 80.>
Underclass to część społeczeństwa na najniższej części drabiny społecznej; żyjący w złych warunkach, trwale wykluczeni z rynku pracy, uzależnieni od pomocy społecznej (np bezdomni)
Często podklasę wiąże się z nieuprzywilejowanymi grupami mniejszościowymi, emigrantami, mieszkającymi w gettach
Wykluczenie społeczne- sytuacja, w której jednostki zostają trwale pozbawione możliwości pełnego uczestnictwa w społeczeństwie
ubóstwo- są ubodzy
edukacja- małe szanse na rynku edukacyjnym
technologia- zapóźnienie w nowych technologiach
kapitał kulturowy- wartości edukacyjne, kulturowe, zawód
wykluczenie ekonomiczne- trwałe wykluczenie z rynku pracy
wykluczenie polityczne- nie zdobywanie bieżących informacji o systemie politycznym
wykluczenie cyfrowe- nie umiejętność obsługi technologii