BRAHMAN I ATMAN
NA PODSTAWIE KSIĄŻKI GAVIN'A FLOOD'A „HINDUIZM. WPROWADZENIE”
(ponoć Pani Sacha średnio go lubi, więc nie ćwierkać za głośno skąd to jest starałam się zmienić jak najbardziej, ale z racji małej ilości materiału średnio się udało.)
W Brachmanach termin brahman oznacza moc, rytuał, od której nie ma nic starszego ani jaśniejszego.
- jest to rzeczownik rodzaju nijakiego, nie należy mylić go z męskim rzeczownikiem Brahma, imieniem boga stwórcy, ani z brahmana (rodz. nijaki)- nazwa gr. tekstów, ani też z brahmana (rodz. męski)- braminem, członkiem najwyższej kasty, choć wszystkie są ze sobą powiązane.
Z czasem nastąpił proces abstrahowanie brahman stał się zasadą odnoszącą się nie tylko do siły rytuału, ale także do esencji całego wszechświata istoty w sercu wszystkich zjawisk.
Brihadaranja: dialog pomiędzy teologiem Jadźńawalkją a królem Widehy- Dźanaką ilustracja wczesnego, upaniszadowego ducha poszukiwań istoty świata.
Król przekazuje teologowi nauki o brahmanie jakie usłyszał od innych- wg. nich jest on:
- mową (vac)
- tchnieniem (prana)
- okiem, umysłem, sercem (hrdaya).
Teolog stwierdza, że to tylko częściowa prawda, gdyż brahman jako taki jest podstawą wszystkich tych zjawisk. Jest on zarówno podstawą rytuału i świata jak i esencją jaźni (atman)- prawdą o sobie poza różnicami zewnętrznymi.
Teolog Uddalaka Aruni w dialogu ze swoim synem Śwetaketu stwierdza, że brahman jest najmniejszą cząstką świata. Brahman jest niewidoczny (ilustruje to na oddzielonym owocu figi od pestki) podobnie sól: wsypana do wody rozpuszcza się i nie można jej dostrzec, ale można posmakować. Brahman jest istotą wszystkich rzeczy, której nie widać, ale można jej doświadczyć. Jak sam jest jaźnią.
„To właśnie co jest najsubtelniejsze to dusza całego świata, to rzeczywistość, to atman (…).”
Jest to przykład nieosobowego monizmu charakterystycznego dla wczesnych Upaniszad. Stał się on teologią o wielkim znaczeniu- zwłaszcza tradycja wedanty i współczesny neohinduizm.
Istotą jaźni jest absolut, realizowany w niej dzięki wiedzy o wewnętrznym znaczeniu rytuału i oderwaniu zmysłów od świata fizycznego.
Upaniszady podkreślają wew. charakter rytuału, a wręcz krytykują zew. czynności rytualne. Prawdziwe znaczenie rytuału nie tkwi w zew. czynach, ale w realizacji symboliki i znaczeń ezoterycznych. Upaniszady ukazują kulminację procesu, prowadzącego do uznania indywidualnej jaźni za nadzwyczaj głęboką wew. w istocie zawierająca w sobie wszechświat. Prawda (satya) jest absolutem (brahman), który jest także jaźnią (atman). Jest to jedyna rzeczywistość leżąca u podstaw różnorodności zjawisk wiedza o niej stanowi cel internalizacji rytuału, nie służy tylko jako informacja do zrozumienia, ale jest bezpośrednią, natychmiastową intuicją doświadczaną jako radość czy błogość nie jest to zwykły błogostan, ale sam szczyt w hierarchii doświadczenia rozkoszy, wykraczający daleko poza wielką, ludzką radość.
Atman w jodze (oddech):
Teologia Śankary: aby poznać prawdę o tożsamości jaźni (atman) z brahmanem trzeba wykształcić w sobie zdolność rozróżniania. Rozróżnienie pozwala odróżnić swoją jaźń, od tego, co nią nie jest- prawdziwy byt od obiektu, wiedzę od niewiedzy. Jest to wycofanie lub rozpłynięcie projekcji. Niewłaściwe jest nakładanie na podmiot świadomy, którego sferą jest idea „ja” - przedmiotu i jego atrybutów- sfera „nie-ja” - i na odwrót. Jest to naturalna zdolność świadomości ogarniętej niewiedzą, a co za tym idzie- jest to złe nakładanie. Usunięcie tego nakładania oznacza usunięcie niewiedzy i poznanie jaźni, jako świadomego podmiotu tożsamego z brahmanem- jest to wyzwolenie.
Proces: słuchanie, rozważanie, refleksja medytacji. Wiedza prowadzi do wyzwolenia. Żadne czyny nie mogą oddzielić atmana od tego, co nim nie jest- jedynie wiedza może to zrobić. Aforyzmy Upaniszad dotyczące wiedzy: „ja jestem absolutem”, „jaźń jest absolutem”. Uświadomienie sobie ich mocy egzystencjalnej oznacza wyzwolenie rozróżnienie między bytem a zjawiskiem. Brahman jest tożsamy z atmanem - poza określeniami czy własnościami. Zachowanie cząstkowej wiedzy oznacza pojmowanie absolutu jako Boga osobowego- zachowanie pewnego rozróżnienia miedzy jaźnią a brahmanem.
Jeśli rzeczywistość jest jedna, to wszystkie rozróżnienia muszą być iluzoryczne. Niewiedzę należy przekroczyć.
Wg. Gandhiego: Prawda (satya), Bóg (najwyższy byt- sat) i jaźń (atman)- to jedno.
OPRACOWANIE ZNALEZIONE W INTERNECIE:
7. Brahman i atman.
a)Brahman [sanskr., `wzrost', `rozszerzenie', `przeobrażenie', `rozwój']
wg Wed, oznacza wypowiedź wypływającą z serca ku uczczeniu bogów, czyli modlitwę, mantrę lub hymn.
- identyfikowany z Wedą (czyli świętą Wiedzą)
- jest magiczną świętą mocą, która poprzez słowo modlitwy, mantry czy hymnu udziela się sprawowanej ofierze i każdej czynności rytualnej. Moc ta pochodzi z uporządkowanego współdziałania hymnów, śpiewów i darów ofiarnych;
- moc brahmana jest fundamentem wszystkiego, co istnieje.
W literaturze egzegetycznej (brahmany) pojęcie zostało podniesione do roli
najwyższej zasady, która jest jednocześnie siłą powołującą do istnienia wszystkich bogów;
w upaniszadach i u późniejszych filozofów (Śankara, VII/VIII w.), jako czysto duchowa moc został uznany za prasubstancję bytu tożsamą z atmanem.
- Podobnie jak atman, jest kwintesencją panświadomości znajdującej się u źródeł wszechbytu i kosmosu.
- Jest to pojęcie pozostające poza wszelkimi kategoriami pozytywnymi; stąd do charakteryzowania go stosuje się zwykle określenie nirguna [`bez przymiotów'], którego odpowiednikiem w upaniszadach jest sformułowanie neti, neti [`nie to, nie to'];
- jednak kategorie także mają w brahmanie swe źródło, może więc być on również postrzegany jako saguna [`mający przymioty'],
w tym wypadku jego pierwotnymi atrybutami są: sat [`byt-prawda'], ćit [`świadomość'], ananda [`radość']. Gdy obdarzony przymiotami b. uświadamia sobie własne istnienie, staje się Osobą (Iśwara) i w rezultacie Bogiem.
b) atman [sanskr., `jaźń', `istota rzeczy', `natura]
w Wedach oznacza tchnienie
w upaniszadach — duszę, zasadę życia i odczuwania, ideę osoby, a także organizm traktowany jako całość.
-. jest zasadą nadającą jedność wszystkim bytowym aspektom człowieka, dlatego przysługują mu określenia „cielesny” lub „mający ciało”.
- ma naturę samoobjawiającej się świadomości,
- jest podstawą aktywności myśli i najwyższą osobową zasadą życia;
-Atmana zaczęto też uznawać za ostateczną, niezmienną podstawę bytu,
absolutną prawdę (tattwa), w odróżnieniu od prawdy fenomenalnej (satja),
i kwintesencję powszechnego podmiotu doznawania integrującego w sobie również jego przedmiot.
od ok. VIII w. p.n.e. utożsamiano go z brahmanem — istotą wszechświata, zakładając jednoczesność obu.
-W rezultacie przez poznanie jaźni jednostkowej drogą swoistej implozji duchowej można osiągnąć stan całkowitej wolności a. jako identycznego z brahmanem, czyli wyzwolenie (moksza).
-W tym stanie możliwe jest postrzeganie całej rzeczywistości jako różnych postaci jednego Atmana