Status społeczny: to społecznie definiowana (określona, rozpoznawana) pozycja w zbiorowości lub społeczeństwie jako całości. Każdy człowiek uczestniczy w wielu grupach i zbiorowościach społecznych, ma więc wiele statusów. Dominujący-kultura społeczeństwa lub wartości grupowe określają, który status jest dominujący. (np. status ojca, matki); uogólniony-konstrukcja kulturowa, pozwalająca nam ocenić status danej osoby. Przypisany-status nadany przez społeczeństwo lub grupę, na podstawie cech, które jednostka posiada bez własnej zasługi, nie mając nad nimi kontroli. Składnikami statusu przypisanego mogą być talent, płeć, uroda, wiek, cechy nabyte wraz z urodzeniem, w tym orientacja seksualna, rasa i pochodzenie społeczne. Osiągany- Status osiągnięty jest statusem nadawanym przez społeczeństwo lub grupę, na podstawie cech, które jednostka nabyła przede wszystkim poprzez własne zasługi, np. wykształcenie, poziom dochodów, sytuacja rodzinna.

Rola a status- są ze sobą związane ale różnią się. Osoba „ma” status ale „odgrywa role”. Status nie miał by sensu bez związanych z nim przypisów ról,

Rola społeczna-(1) zbiór praw i obowiązków wiążących każdego, kto zajmuje daną pozycję społeczną, bez względu na cechy osobiste. (2) zestaw oczekiwań kierowanych do ludzi, określonych ze względu na zajmowaną przez nich pozycję lub posiadany status. konflikt ról - Występuje on na ogół wtedy, gdy związek między statusem a rolą nie jest jeden do jednego. Przepisy związane ze statusem zazwyczaj zgadzają się ze sobą, zachodzi jednak między nimi konflikt. Czasami także przepisy związane z 2 lub więcej statusami są sprzeczne. Napięcie ról - wysiłek wkładany w wypełnianie przypisów wynikających ze statusu społecznego powoduje niepokój, stres. Przepisy je wywołujące nie muszą byś sprzeczne

Działania społeczne M. Webera - twierdzi że tradycja wstrzymywała zmianę społeczną. Wyznacznikami współczesnego społeczeństwa są cele, środki natomiast to skuteczność, racjonalność. Kalwinizm przyczynił się do rozwoju współczesnego kapitalizmu. Powodzenie w życiu doczesnym jest odbierane jako znak jego losu w życiu przyszłym. Takie spojrzenie doprowadziło do rozwoju cech będących wyznacznikiem kapitalizmu: ciężka praca, dyscyplina itp. Analiza ta pokazuje wiarę webera we wpływ idei na zmianę społeczną. W ideach weber widział właśnie przyczynę istnienia owych struktur, twierdził iż pełnią one niejako rolę motywującą

Grupy pierwotne i grupy wtórne. Więzi w grupach pierwotnych mają charakter osobowy i naturalny (rodzina), w grupach wtórnych dominują więzi o charakterze celowym, opierające się na zamiarze realizacji wspólnego celu (drużyna piłkarska). Grupy pierwotne charakteryzują się względną długotrwałością i wielofunkcyjnością. Grupy wtórne mogą być krótkotrwałe, o zmiennym składzie. Przynależność do grupy pierwotnej przypisana jest jednostce wraz z urodzeniem i pojawia się w jej życiu bardzo wcześnie, bez możliwości ich wyboru. Grupy wtórne są na ogół wybierane i pojawiają się relatywnie późno, wtedy, gdy jednostka jest dojrzała do realizacji ról społecznych.

Grupy swoje i obce: swoje- zbiorowość do której jednostka należy i z którą dzieli poczucie tożsamości i lojalnośći. Przeciwieństwem jest g. obca do której jednostka nie należy i wobec której nie jest lojalna, wręc negatywnie nastawiona, a nawet wrogo. Grupy te nie utrzymują ze sobą kontaktów, ich wiedza o sobie nawzajem jest niewielka, członkowie często kierują się stereotypami.

Grupy odniesienia, to te, z którymi jednostka szczególnie silnie się identyfikuje, np. rodzina, naród, grupa „kiboli”. Określają one dla jednostki wzorce, normy (f. normatywna).Zapewniają one standad według którego osądza się słuszność oczekiwań wyrażanych przez innych w stosunku do jednostki (f. porównawcza). Grupy odniesienia pełnią także funkcję audytorium: która polega na ocenie stosowności zachowań jednostki.

Styczność i podobieństwo: styczność: duży wpływ ma bliskość grupy, tworzymy ją z osobami otaczającymi nas. Im bliżej znajdują się dwie osoby pomiędzy którymi dochodzi do interakcji tym większe prawdopodobieństwo ich spotkania, a w efekcie powstanie grupy. Podobieństwo: z reguły ludzie wolą wiązać się z osobami podobnymi do siebie. Czują się swobodniej z kimś kto dzieli ich zainteresowania , czy wartości. Wpływ mają tu także inne czynniki jak rasa, religia.itp.

Tworzenie norm: powstają one w wyniku stopniowej interakcji między członkami grupy; Zachowanie jednostki zostaje poddane pewnej ocenie, tworzone są normy , które są niejako rezultatem akumulacyjnego procesu interakcji grupowej.

Konformizm: grupy są mniej tolerancyjne wobec zachowań które odstają od norm, niż społeczeństwo jako całość. Im mniejsze grupy tym większa presja na konformizm w stosunku do norm (wpływ na zachowanie danego członka)

Struktura grupy: -statusy i role: członkowie mają bardzo często różne pozycje w obrębie grupy i różne są zadania im powierzone Grupa składa się nie jako z powiązanych wzajemnie statusów i ról im przypisanych. Hierarchia statusów: statusy w grupie są powiązane jednak nie mogą być sobie równe. Niektóre mogą być ważniejsze inne mniej. Np.. grupy mają swojego szefa który ma większy wpływ na resztę grupy niż pozostali członkowie, czasami jednak ważniejszy jest status danej osoby w świecie wewnętrznym niż w grupie, i osoba nie będąca członkiem może być ważniejsza niż przywódca grupy. Granice: grupy mają granice oddzielających członków od osób nie będących członkami. Służyć ma to wzmacnianiem interakcji między członkami grup.

Kultura: podstawa życia społecznego- względnie trwałym wyznacznik sposobu życia w danych społeczeństwach, zmienia się wraz ze społeczeństwem, wytwór wielorakiej praktyki życia społecznego, ludzkich działań i interakcji. Poprzez kulturę społeczeństwa przenoszą swoje wielowiekowe doświadczenia. Pełni ona w nich funkcję integrująca, określa normy i wartości, współtworzy kryteria racjonalności działań, umożliwia ich przewidywalność.

Składniki kultury: - kultura materialna: wszystkie konkretne wytwory społeczeństwa; - niematerialna: duchowne wytwory społeczeństwa przekazywane przez pokolenia. Stanowią one niejako ośrodek życia społecznego.; Znaki i symbole: jest to przede wszystkim język. To nie tylko instrument komunikacji, ale także myślenia. Są to także gesty za pomocą których ludzie się porozumiewają, czy symbole (znaki konwencjonalne) które są stworzonymi przedstawieniami uzyskującymi znaczenie dzięki niejako umowie społecznej. Znaki naturalne: mają ścisły związek z tym co przedstawia np. zapach. WARTOŚCI: pojęcia określające co społeczeństwo uważa za słuszne i pożądane. Są one podstawą oceny działań, przez co kształtują nasze wybory. Nie są one ścisłe, mogą się zmieniać wraz z upływem czasu. NORMY: To wynikające z przyjętych wartości ustalone i zaakceptowane sposoby zachowania w danym społeczeństwie. Normy ogólnie podzielić można na zwyczaje, obyczaje, tabu i prawa. Naruszanie zwyczaju nie pociąga istotnych sankcji. Obyczaje to istotniejsze normy, których naruszanie powoduje pewne sankcje; np Tabu to obyczaje określające czego w żadnym wypadku, pod groźbą poważnych sankcji czynić nie wolno, np. kazirodztwo. Prawa są normami ustanowionymi i wymuszanymi przez władze. Wiedza i przekonanie: Są to poglądy jakie wytworzyliśmy sobie na temat świata. Pojęcie wiedza odnosi się do pojęć które oparte są na wnioskach pochodzących z doświadczenia empirycznego, przekonanie są natomiast poglądami nie popartymi odpowiednim doświadczeniem

Relatywizm kulturowy - praktyka oceniania danej kultury zgodnie z jej własnymi standardami. Jest to stanowisko uwikłane w różne konteksty problemowe, stąd oznaczające je pojęcie jest do pewnego stopnia wieloznaczne. Skoncentrowana jest ona na strukturze gramatycznej języka. Determinuje ona to w jaki sposób Członkowie społeczeństwa pojmują świat. Sprawia iż skupiamy się na takich aspektach rzeczywistości a nie innych. Przeciwieństwem r. kulturowego jest Etnocentryzm (kulturocentryzmu) - praktyka osądzania innych kultur przez standardy naszej własnej kultury. Jest postawą polegającą na uznawaniu własnej kultury za uniwersalnie najlepszą, a w przełożeniu na myślenie potoczne, po prostu za „normalną”, „zwyczajną” i zrozumiałą. Ocenia on postępowania innych kultur niejako dewiacji.

Natura ludzka: biologiczne i psychiczne wyposażenie człowieka, nieukształtowane świadomie przez niego i jego udział w życiu społecznym. Ona w znacznym stopniu określa jego potrzeby, zdolności i siły motoryczne, których realizacja jest w społeczeństwie zapośredniczona przez normy kultury. Istotną częścią ludzkiej natury są instynkty, czyli wrodzone skłonności i umiejętności. Także wychowywanie ma wpływ na jednostke. Jest to świadomy, intencjonalny proces kształtowania osobowości człowieka według przyjętego w danej zbiorowości ideału wychowawczego. Tak rozumiane wychowywanie nie jest tożsame z procesem socjalizacji, może być uznane tylko za jeden z jego istotnych elementów. Osobowość człowieka kształtują nie tylko zamierzone oddziaływania innych osób, ale także nieplanowane i „przypadkowe” bodźce napływające ze środowiska zewnętrznego.

Perspektywy teoretyczne: psychoanaliza- istnieją fundamentalne potrzeby ludzkie(popęd), które pomagają kierować ludzkim zachowaniem i je kształtować. Struktura osobowości: Id jest siedzibą powszechnych popędów biologicznych, a wymagania życia społecznego reprezentują w osobowości superego. Są one podobne do siebie, gdyż stawiają żądania, są nieelastyczne i często tracą kontakt z rzeczywistością. Często są też swoimi przeciwieństwam. Rozwój osobowości: faza oralna: ssanie i gryzienie; analna: kontrola nad wypróżnianiem się; f. falliczna: wstępna inicjacja seksualna; f. latencji: rozwój umiejętności fizycznych i intelektualnych; f. genitalna: zmiany hormonalne; Teoria poznawcza: faza sensomotoryczna (12-18 miesiac) uczenie przez zmysły; f. przedoperacyjna(18mies. 7rok) rozwój umiejętności i posługiwanie symbolami; f. operacji konkretnych (7 -11lat) stosowanie logiki i alternatywnych perspektyw; f. operacji formalnych (12-wzwyz) myślenie abstrakcyjne, potrafią stosować wyobraźnie; Interakcjonizm symboliczny: rozwój jaźni- patrzenie na siebie z innej perspektywy; okres przedwerbalny: nie rozróżnianie co jest jaźnią, a co nią nie jest; o. werbalny: zabawa w trakcie której dzieci uczą odgrywania innych ról niż swoje; zorganizowana gra to etap podczas którego dzieci zauważają związek między wieloma rzeczami; uogólniony inny- postrzeganie siebie z punktu widzenia „wspólnoty”. O. natura jaźni: każdy z nas inaczej zaczyna pojmować i interpretować rzeczywistość

Czynniki socjalizacji: rodzina- pierwszy i najbardziej trwały świat społeczny; szkoła: instytucja ta przekazuje jednostce informacje, umiejętności i wartości; grupa rówieśnicza: składa się z jednostek o podobnym statucie, na pozycje w tej grupie trzeba zapracować; mass media: wpływają one na socjalizacje, prezentują dodatkowe i alternatywne modele norm, wartości społecznych.; Inne czynniki: np. instytucje religijnemu, sąsiedztwo, itp.

Resocjalizacja: wykorzenienie i restrukturyzacja podstawowych wartości, czy postaw jednostki; dobrowolna: mamy do czynienia w przypadku, gdy jednostka z własnej nieprzymuszonej woli poddaje się psychoterapii; przymusowa: często związane jest to z pobytem w więzieniu, czy placówce zamkniętej, aby odizolować jednostkę i pomóc jej zerwać z przeszłością.

DEWIACJA - naruszenie norm społecznych uznanych i sankcjonowanych (przez odrzucenie społeczne lub reguły prawne). Dewiantem jest ten, kogo wartości i zachowania odbiegają od norm społeczeństwa lub grupy społecznej, do której należy.

Dewiacja prawna: działąnia te są zabronione przez kodeksy prawne; traktuje się ją jako odstępstwo od prawa (przestępstwo) społeczna: zachowania takie nie naruszają kodeksów prawnych, jednak naruszają normy społeczne, są niejako odstępstwem od norm społecznych jednak nie jest przewidziana za nie sankcja.

Dewiacja pierwotna: gdy wszyscy ludzie dopuszczają się działań określonych jako dewiacyjne ale nie są one zauważane, są niejako przypadkowymi odchyleniami, przekroczeniami normy. Wtórna: jest to publiczne naznaczenie kogoś jako dewianta; Stygmat: silnie negatywne pogląd istotnie zmieniający widzenie siebie przez daną osobe i zmuszający ją niejako do kontynuowania swej dewiacji.

Kara śmierci: ma wielu przeciwników i zwolenników; zwolennicy twierdzą, że stanowi ona właściwe zadośćuczynienie moralne za najcięższe zbrodnie, że odstrasza innych, przeciwnicy podkreślają, że Edno zło moralne nie usprawiedliwia drugiego, i że nie spełnia ona roli odstraszającej, ponieważ przestępcy nie kalkulują konsekwencji popełnienia swoich czynów. Ponadto na kare śmierci może zostać skazana osoba niewinna.

Nierówności społeczne mogą wynikać z tego że pewna osoba pracuje ciężej od innych lub wybrała zawód czy karierę które zapewniają więcej władzy niż inne. Różnice między całymi klasami społecznymi a nie tylko między jednostkami nazywamy zróżnicowaniem społecznym. Kiedy ludzie zostają w owych kategoriach uszeregowanie w pewnym hierarchicznym porządku rezultatem jest stratyfikacja społeczna. Jest ona cechą społeczeństw a nie ich pojedynczych członków.

Stratyfikacja: Kasta- jest to system zamknięty w którym pozycja zależy od rodziny, w jakiej urodziła się dana jednostka. Mamy tu do czynienia z statusami przypisanymi określające pozycje kastową osoby. Małżeństwa zawierane są zazwyczaj na tym samym poziomie społecznym. Ideologia ta wywodzi się z wierzeń religijnych.

Klasa: jest on formą otwartej stratyfikacji w której można zmieniać pozycje określoną przez urodzenie. W istocie jednostkowa pozycja zależy od status osiąganego do którego dochodzi się przynajmniej w części dzięki własnym wysiłkom i decyzjom. Klasa ma duży wpływ na szanse życiowe jednostki, ma ona charakter wielowymiarowy, istnieje kilka określających ją czynników (majątek, władza)

Bezklasowe: nie wiadomo czy możliwe jest istnienie takich społeczeństw. W Rosji twierdzono przynajmniej do 1917 roku kiedy wybuchłą rewolucja przeciw caratowi że jest to możliwe. Jak jednak pokazała historia w tamtych czasach nie udało się doprowadzić do bezklasowej społeczności i istniało tam kilka klas społecznych.

Seksizm: pogląd iż jedna płeć jest gorsza od drugiej. Jest on podobny do rasizmu. Wywodzi się on z przekonania że mężczyźnie są w sposób naturalny nadrzędni w stosunku do kobiet. Seksizm instytucjonalny: występuje nie tylko w formie osobistej ale także instytucjonalnej. Przekonanie o wyższości płci męskiej przenika strukturę społeczeństwa, wpływając na społeczne i ekonomiczne możliwości kobiet.

Gerontologia społeczna: bada ona społeczne aspekty starzenia się społeczeństw. Jest to spowodowane niejako skutkiem wzrostu długości życia społeczeństw w dzisiejszych czasach.

Ageizm - dyskryminacja ze względu na wiek - opiera się na przekonaniu że jedna kategoria wiekowa jest gorsza od innych. Podobnie jak w przypadku rasizmu i seksizmu podstawą tej formy dyskryminacji jest ocena cech zewnętrznych jednostki. Wiąże się ono ze stereotypami. Kładziony jest niejako nacisk na młodość i żywotność, sugerując że starość jest niepożądana.

Struktura społeczna:

- status (przypisany, osiągany, dominujący) a rola (konflikt roli, napięcie w roli)

- działania społeczne w ujęciu M.Webera - zmiana idei prowadzi do zmiany społecznej

Grupy i organizacje społeczne:

- typy grup: pierwotne i wtórne, swoje i obce, grupy odniesienia (i ich 3 funkcje: normatywna, porównawcza, audytoryjna)

- powstawanie grup: styczność i podobieństwo

- normy grupowe: tworzenie norm, konformizm

- struktura grupy: statusy i role, hierarchia statusów, granice

Kultura:

- definicja kultury,

- składniki kultury:

kultura materialna;

kultura niematerialna: wiedza, przekonania, wartości, normy (zwyczaje, obyczaje, tabu, prawa), znaki i symbole (znaki naturalne a znaki konwencjonalne; język, gesty)

- hipoteza relatywizmu językowego

- relatywizm kulturowy a etnocentryzm

Socjalizacja:

- natura a wychowanie

- perspektywy teoretyczne wykorzystywane w badaniach nad socjalizacją: psychoanaliza, teoria poznawcza, interakcjonizm symboliczny

- czynniki socjalizacji

- resocjalizacja (przymusowa i dobrowolna)

Interakcja społeczna:

- efekt publiczności i efekt współudziału

- ujęcia teoretyczne interakcji: interakcjonizm symboliczny (definiowanie sytuacji), ujęcie dramaturgiczne (scena i kulisy, przedstawianie jaźni, altercasting), etnometodologia, wymiana społeczna

- sieć relacji społecznych (gęstość, dostępność, zasięg)

Dewiacja i kontrola społeczna:

- dewiacja prawna a dewiacja społeczna

- dewiacja pierwotna, dewiacja wtórna, stygmat

- problematyka kary śmierci

Stratyfikacja społeczna:

- nierówności społeczne, zróżnicowanie społeczne, stratyfikacja społeczna

- systemy stratyfikacji: kasta, klasa, społeczeństwa bezklasowe

Warstwy społeczeństwa według płci i wieku:

- seksizm, seksizm instytucjonalny

- gerontologia społeczna, ageizm

---