Według Platona najtęższy rozum posiadają filozofowie. Oni jedyni pragną mądrości „nie tej lub owej, lecz całej”. Tylko oni posiadają wiedzę, podczas gdy wszyscy inni mają miemania. Filozofowie więc powinni stanąć na czele państwa.
Politea- Arystoteles ujmował ją jako syntezę oligarchii i demokracji, w której przewagę uzyskują elementy demokratyczne. Bardzo chwalił ten ustrój, widząc w nim harmonijne połączenie ideałów wolności i porządku, czyli hierarchii; stan pośredni (grupa przeważająca liczebnie. System wykluczający walki
Lud, senat, urzędnicy
Karol Wielki. Koronacja na cesarza 25 grudnia 800r dokonał jej papież Leon III w bazylice św. Piotra i Pawła W Rzymie.
„ rex imperator in regno suo”.- król jest cesarzem w swoim królestwie; suwerenem rodzącego się państwa jest jego władca.
6. Karta Swobód powstała w 1215roku. W Anglii król Jan Bez Ziemi
Wojnę sprawiedliwą głosili: Stanisław ze Skarbimierza, Paweł Włodkowic
Purytanie dzielili się na prezbiterian ( ortodoksyjni kalwini) i independenci -odrzucali zwierzchność kościoła,
Islam- czyli oddanie Bogu
Koran- święta księga muzułmanów, Sunna - zbiór opowieści czynów i wypowiedzi proroka Mahometa(hadisy), stanowiący muzułmańską tradycję religijna; jest źródłem wiary i podstawą prawa muzułmańskiego; zbiór nakazów i zakazów; pierwszego ministra.
Oprycznina- oddział, obóz wojskowy
Richelieu był sekretarzem stanu do spraw polityki zagranicznej, został powołany do Rady Królewskiej, by zostać ministrem. Kierował polityką państwa.
Prawa natury wg. Grocjusza- prawo to nakaz ludzkiego rozumu, że pewien czyn w skutek samej zgodności ma cechy zgodne z naturą. Wg. Grocjusza są właściwościami matematycznymi, są uniwersalne, ponad czasowe, są niezależne od woli.
Podstawą systemu politycznego Hobbesa było pesymistyczne założenie, że człowiek to istota rządzona przez namiętnośći.
A. Comte reprezentował filozofie pozytywną, która miała być systemem uniwersalnym, obejmującym wszystkie dziedziny życia, miała służyć społecznej ingerencji i idei jedności świata; twórca pojęcia
Izby powstają w XIV W. Izba Lordów i Izba Gmin
„Listy o anglikach”- Wolter, „O duchu praw”- Monteskiusz
Encyklopedyści to określenie osób tworzących Wielką Encyklopedię Francuską w latach1751-1780. Stworzenie tej encyklopedii było jednym z największych przedsięwzięć epoki oświecenia i wyrazem oświeceniowego światopoglądu.
Diderot , Wolter, Monteskiusz
„Uwagi o rządzie polskim” napisał - Jan Jakub Rousseau
Upadek części zachodniej - 476r. część wschodnia- 1453r.
Encyklikę Rerum nowarum ogłosił Leon XIII 1916r; cenzura w rzymskokatolickiej nauce społecznej
Burke wyraził opinię, że naród jest zbiorem jednostek, ale ograniczonym związkiem pokoleń przeszłych, teraźniejszych, przyszłych
Twórcami socjalizmu utopijnego byli : Robert Owen, Henri de Saint-Simon, Charles Fourier.
Ferdynand Lasalle
Indukcja - metoda badawcza czyli rozumowanie umożliwiające przechodzenie od faktów jednostkowych(zdarzeń pojedynczych)do uogólnień; wyprowadźzanie nowych pojęć, twierdzeń lub sugerowanie możliwości zaistnienia nowych faktów na podstawie intuicyjnej analizy wejść, przesłanek Dedukcja - rozumowanie polegające na wyprowadzaniu z jednego albo więcej zdań jakiegoś ich następstwa tj. zdania wynikającego z nich logicznie.
Prawo podmiotowe
1) zagwarantowana przez przymus państwowy możność domagania się od innej osoby określonego zachowania się, uwarunkowana ciążącym na niej obowiązkiem prawnym;
2) zagwarantowana przez przymus państwowy możność zachowania się, uwarunkowana ciążącym na innej osobie obowiązkiem prawnym. Prawo podmiotowe jest elementem stosunku prawnego i nie istnieje poza nim. Powstaje z chwilą powstania stosunku i gaśnie z chwilą jego ustania. Uprawnienie - wypływa z prawa podmiotowego i jest zarówno jego elementem, jak i przejawem (postacią). Roszczenie to uprawnienie skonkretyzowane (skierowane do określonej osoby). Roszczenie wymagalne to roszczenie, którego realizacji może domagać się podmiot prawa od podmiotu obowiązku; powstaje najczęściej po upływie jakiegoś czasu; można go dochodzić na drodze sądowej przez wytoczenie powództwa (żądania zrealizowania roszczenia na drodze przymusu). Roszczenie niewymagalne to roszczenie, którego realizacji podmiot prawa nie może się jeszcze lub już domagać od podmiotu obowiązku. Rodzaje praw podmiotowych:
a) względne - skuteczne wobec określonej osoby lub określonych osób;
b) bezwzględne - skuteczne wobec wszystkich, stanowiących najczęściej otoczenie podmiotu prawa.
1. Obraz państwa według Platona- istnieją dwa światy: świat idei i swiat odbijajmy te idee. Pierwszy z nich doskonały jest identyczny z bóstwem lub też stanowi jego twór, drugi jest niedoskonałym odbiciem pierwszego. Świat idei jest absolutny, jego prawa są niezmienne, dobre i trwałe, są oparte na zasadach hierarchii. Jedynie mędrzec może zbliżyć państwo do idealnego wzorca, tworząc organizację doskonałą, odpowiadającą ideom dobra, sprawiedliwości, piękna i prawdy. Państwo stworzył człowiek. Naczelną zasadą realnych tworów państwowych nie jest rozum, kontemplujący ideę dobra. Istotą ich jest albo odwaga albo pazerność, albo anarchia, albo wreszcie strach i zbrodnia. Państwo staje ponad jednostką, jednostka to część składowa całości
2. Z wielkiego dystansu stoicy spoglądali na państwo i jego aparat. Zasadą była współpraca z władzą. Stoik aprobował współpracę z państwem tylko wtedy, kiedy uznawał je za twór rozumny. Kiedy odmawiał mu tego przymiotu, mógł odwrócić się od państwa i zamknąć się w sferze duchowej autonomii.
3. Państwo ziemskie- nie jest u Augustyna identyczne z jakimkolwiek konkretnie istniejącym tworem państwowym. Twierdził on, że w każdym realnym państwie współegzystują obywatele obu, bożego i szatana, tyle że po stronie tych ostatnich jest znaczna liczebna przewaga. Państwo stanowi zatem organizację niepewną, podatną na pokusy podsuwane przez diabła, niezdolną do poprawienia ludzkiej natury. Państwo może się przyczynić do tego, aby ludzie jeszcze bardziej nie pogrążali się w grzechu.
4. Cezaropapizm bizantyjska doktryna imperialna, postawiona na straży jedności i potęgi państwa. Cezaropapizm łączył tradycje rzymskie z elementami chrześcijańskimi, a wpływy hellenistyczne z wątkami orientalnymi. Stanowił wschodnioeuropejską odmianę procesów etatyzacyjnych chrześcijaństwa doceniając i skutecznie rozwijając polityczne treści religii chrześcijańskiej, ważne w epoce tworzenia się struktur feudalnych. Nie upowszechnił się na Zachodzie, gdyż zabrakło mu silnego zaplecza w realiach imperium, które z trudem odpierało ataki swych licznych przeciwników. Niektóre jego wątki jednak uzyskały uznanie niemieckich cesarzy oraz papieży; wpłynęły też na kształt myśli politycznej na Rusi Kijowskiej, w Bułgarii, Serbii oraz na Węgrzech.
5. Papilizm- doktryna głosząca uniwersalną, czyli ogólnoświatową, duchowną i świecką suwerenność papieża .Rozwinął się w XIII. Kiedy to zakończono dzieło centralizacji Kościoła. Papilizm wspierały liczne konstrukcje teoretyczne. Teoria jedności świata- który zbudowany jest na podobieństwo organizmu człowieka i nie może mieć dwóch głów tylko jedna papieską; Teoria Kościoła- duszy i władzy świeckiej ciała. Istniała hierarchia bytów, najbardziej uduchowionym był papież; Teoria wyższych zadań papiestwa i niższych celów państwa, papież wskazuje ostateczne cele; Teoria kościoła jako instytucji doskonałej i państwa jako tworu obarczonego grzechem; Teoria wikariatu, po śmierci cesarza władza powinna wracać do rąk papieża; Teoria dwóch mieczy wyższość władzy papieskiej nad władzą świecką;
6. Spór gregoriański pomiędzy papieżem Grzegorzem VII a Henrykiem IV dotyczył inwestytury biskupów. Papież dwukrotnie ogłaszał cesarza jako pozbawionego władzy (mianowani przez cesarza biskupi stanowili ostoję monarchii), chciał odebrać cesarzowi prawa do mianowania biskupów, więc wykorzystywał opozycję książąt i możnych przeciw władzy cesarza - króla, wspierał radykalny antyniemiecki ruch społeczny, odwoływał się do jedności Włochów przez wskrzeszenie rzymskich tradycji, wykorzystał konflikt między formującymi się na granicach Rzeszy monarchii widzących w sojuszu z papieżem niezawisłość od cesarza. Zapoczątkował proces desakralizacji władzy świeckiej - państwo to twór z istoty zły, a władza państwowa zrodziła się z podszeptu szatana, z pychy i żądzy władzy. Tylko państwo pobłogosławione przez kościół może być organizacją pożyteczną i miłą Bogu, na czele kościoła stoi papież, który będąc namiestnikiem Boga naziemni jest jedynym prawdziwym cesarzem sędzią mogącym usuwać władców z tronu a ludność poddaną złym panom zwalniać z obowiązku posłuszeństwa - idea o nieomylności
7. Idee uniwersalizmu światowego władztwa papieży oraz świętego obejmującego cały cywilizowany świat cesarstwa spotykały się z oporem i coraz częściej o opór potykały. Opór pochodził od rozwijających się monarchii narodowych, które niechętnie podporządkowywały się potęgom uniwersalnym i w miarę upływu czasu coraz natarczywiej oznajmiały o swych aspiracjach narodowych i wyrażały tęsknotę do życia w strukturach suwerennych. W legendach, pieśniach, kronikach przetrwały wyobrażenia podkreślające jedność wspólnot państwowych i narodowych. Narodowe sentymenty znajdowały wyraz przede wszystkim w akcentowaniu idei monarchicznej jako symbolu trwałości jednolitego państwa. Symptomatyczne było eksponowanie religijnych treści ideologii monarchicznej.
8.Tomasz z Akwinu (jednostka-państwo) Przejmował naukę Arystotelesa o człowieku jako istocie społecznej i politycznej.Żródłem społeczności ludzkiej jest ludzka natura, władza państwowa pochodzi tylko pośrednio od stwórcy, jednak boska jest tylko sama zasada władzy, a konkretny ustrój tworzą ludzie.Zadania państwa nie są tylko doczesne, gdyż mają one prowadzić ludzi ku wiecznej szczęśliwości i tworzyć warunki potrzebne do zbawienia. Warunkami tymi są pokój(pax) i porządek(ordo), czyli hierarchiczna struktura społeczeństwa oparta na nierówności.
Człowiek ma dwie natury i dąży do dwóch celów: jako istota ziemska i cząstka społeczeństwa zorganizowanego w państwo podlega on władzy świeckiej. Lojalność i posłuszeństwo wobec tej władzy jest zasadą. Jednak człowiek to również istota obdarzona nieśmiertelną duszą, podlega więc Bogu bezpośrednio władzy duchowej. Ponieważ cele niebieskie są wyższe od ziemskich władza duchowa ma przewagę nad władzą świecką w relacjach człowiek- władza.Jeżeli ludzie nie podporządkowują się władzy świeckiej i duchowej to są heretykami, powinno się ich eliminować ze społeczeństwa.
9. Cechy władcy wg Machavellego - władca nie popełnia błędów, jest księciem nowego formatu, jest bezwzględny, ale tępi tylko tych którzy spiskują przeciwko władzy; unika totalnego terroru. Nie stara się wzbudzać nienawiści swych poddanych. Nie nastaje na ich własność. Jest protektorem ludu, czyli rzemieślników, bankierów, kupców, dzierżawców. Pamięta o tym, że lud chce tylko tego aby nie być uciskanym. Zdaje sobie sprawę z korzyści, jakie daje stan równowagi sił społecznych, dba też o to by złagodzeniu uległy skrajności majątkowych różnic. Jego dyktatura jest tamą dla warcholstwa i awanturnictwa; jego terror zmiata tych, którzy zagrażają władzy. Mądry despota prowadzi aktywną politykę wiązania z sobą jak najszerszych kręgów obywateli, czuwając nad tym aby poddani jego stale, we wszystkich czasach i okolicznościach państwa jego potrzebowali, wówczas będą mu stale wierni.
10. Państwo wg Locka- państwo powstało w drodze umowy, która inaczej anizeli u Hobbesa składała się z dwóch aktów: najpierw jednostki umawiały się z sobą, powołując społeczeństwo, potem umowa społeczna z władzą stworzyła rząd, czyli państwo. Znaczyło to że ewentualne zerwanie umowy z władzą nie niweczyło samego społeczeństwa, które jest starsze od państwa, podobnie jak starsza od społeczeństwa i państwa jest jednostka. Oznaczało też, że umowa zawarta z przesłanek utylitarystycznych jako że ludzie zrezygnowali ze stanu natury w celu wzajemnego zachowania swych praw do życia, wolności i mienia umocniła ich prawa. Ludzie bowiem oddali władzy państwowej tylko jedno uprawnienie, proregatywę karania gwałcicieli prawa. Największym dobrodziejstwem umowy było uzyskanie przez człowieka prawa do skuteczniejszej ochrony najważniejszego z naturalnych praw: prawa do własności.
11. Postulaty reformatorskie A. Frycza Modrzewskiego- Skonstruował ideę złagodzenia przedziałów stanowych i wysunął propozycję pewnej demokratyzacji ustroju państwa, a także reformy Kościoła polskiego. Nie tworzył utopii. Przeprowadził ostrą krytykę stosunków społecznych w kraju. Wziął w obronę chłopa: protestował przeciwko nadmiernej pańszczyźnie i kwestionował celowość utrzymywania poddaństwa. Domagał się ochrony prawnej dla chłopa: opiekę nad nimi chciał powierzyć państwu. Bronił chłopskiego stanu posiadania i żądał zrównania główszczyzny chłopskiej z karą za mężobójstwo wyznaczoną na szlachcica. Wystąpił też w obronie mieszczan, w szczególności mieszczańskich posesjonatów. Domagał się zapewnienia im udziału w apelacyjnym trybunale państwowym, równouprawnienia wyznaniowego oraz miejsc w sejmie. Proponował wzmocnienie władzy króla. Monarcha miał stać na czele państwa, miał być jego sternikiem, jego władza miała być największa. Miał też być arbitrem w sporach między stanami, twórcą obywatelskiej zgody i strażnikiem politycznej równowagi. Do niego miał należeć decydujący udział w tworzeniu prawa. Sejm należało usprawnić. Ograniczeniu miała ulec rola izby senatorskiej: król miał wysłuchiwać wotów członków senatu, jednak ich zdanie nie miało go wiązać.
12. Różnice w poglądach między sunnitami i szyitami- W VII w doszło do rozłamu islamu trwającym do dziś, doszło do podziału na szyitów i sunnitów. Istotą podziału był spór o władzę Kalifa (następców Mahometa). Oba odłamy uznawały pierwszych 4 następców proroka tzw. Kalifów sprawiedliwych. Szyici uważają , że władza należy się tylko i wyłącznie potomkom pierwszej linii Mahometa, czyli potomkom 1Kalifa Alego i córki Mahometa Fatimy. Natomiast sunnici uważają że władza Kalifa może mieć ten kto potrafi ja zdobyć. W późniejszym czasie szyici podzielili się ponownie chodziło o liczbę i kolejność następców. Powstały 3 odłamy : zajdyci uważali że następców było 4; ismalici uważali że następców było 7; ismamici uważali że następców było12.
13. Państwo to ja Ludwik XIV- król jest identyczny z państwem, on i tylko on rozstrzyga o tym , co jest racją stanu, a co nie. Nic go w tym nie może krępować: Racja stanu czyni godziwymi rzeczy, które w innych sytuacjach były godne potępienia. Celem państwa jest m.in. szczęście poddanych; rozkazy władcy powinny więc być słodkie i umiarkowane. Ale pomyślność poddanych całkowicie zależy od pomyślności władcy, państwo bowiem przypomina organizm chorego którego jedynym lekarstwem może być król. Monarcha nie jest związany prawem Stoi ponad nim; jest jego twórcą. Monarcha rządzi wedle własnego rozumu, słucha tylko własnego sumienia i tylko przed obliczem Boga zdaje sobie sprawę ze swego postępowania.
14. Cztery nakazy Grocjusza ( zasady prawa natury)- wśród fundamentalnych zasad prawa natury związanych nierozerwalnie z naturą człowieka, będących prawami podmiotowymi rodzących roszczenia których można dochodzić na drodze sądowej, Grocjusz wymieniał obowiązek nienaruszania cudzej własności, obowiązek wynagradzania szkód ( dokonanie zwrotu jeżeli mamy coś cudzego wraz z zyskiem który osiągnęliśmy), obowiązek dotrzymywania umów oraz obowiązek ponoszenia kary za popełnione przestępstwa. Uważał, że są one wartościami samoistnymi i uniwersalnymi. Oczywiście ich treść nie wyrażała zasad ponadformacyjnych , odpornych na działanie czasu i okoliczności. Odzwierciedlała ona aspiracje niderlanckich producentów i kupców, którzy najbardziej bezpośrednio byli zainteresowani w umocnieniu własności, bezpieczeństwa i pewności obrotu.
15. Państwo- Lewiatan jest absolutnym władcą jednostek, albowiem takie jest logiczne następstwo umowy społecznej. Umowa jest porozumieniem się jednostek: suweren nie był jej stroną, z nikim się o nic nie umawiał, otrzymał pełnię władzy jakby w darze od ludzi, a zatem nikt nie może być zwolniony od poddaństwa pod pretekstem, że suweren nie dochował umowy. Poddani nie mogą zmienić treści umowy, w której zrzekli się naturalnej wolności w całości i nieodwołalnie. Poddani nie mogą też skarżyć suwerena o niesprawiedliwość. Od poddanych suweren nie może być zależny, bo nie ma dwóch sił w państwie: suwerena i społeczności. Prawa władcy- suwerena są niepodzielne, nie może on ich tracić, ani komukolwiek przekazywać, tylko on decyduje o polityce, tylko on rozstrzyga o tym jakich doktryn należy uczyć poddanych, tylko on reguluje sprawy własności i sprawuje najwyższy wymiar sprawiedliwości.
16. Państwo wg Rousseau- Państwo było rezultatem paktu, zawartego z inicjatywy bogatych. Pierwszym etapem było zawarcie paktu poddania, w wyniku którego powstała społeczność polityczna. Etap drugi powołał do zycia władzę wykonawczą, której działanie skierowane było na umocnienie nierówności między ludźmi. Efektem tych paktów, zawartych w wyniku manipulacji bogatych, był upadek ludzkości, która ostatecznie osiągnęła najwyższy stopień nierówności pomiędzy ludźmi- niewolnictwo i despocję. Umowa społeczna, którą jednostki zawierają ze wszystkimi, jest zupełne oddanie się człowieka ze wszystkimi jego uprawnieniami całej społeczności. Istotą umowy jest zatem wolność wszystkich ludzi jako podstawa wszelkiej wolności. Umowa społeczna dała początek zasadzie suwerenności ludu. Rousseau zaproponował konstrukcję woli powszechnej. Wola powszechna symbolizowała interes powszechny, ogólny kierunek aktywności suwerennego ludu. Umowa społeczna była wielkim wyznaniem zaufania zdrowego rozsądku ludu. Wola powszechna niekoniecznie musi wyrażać jednomyślność: jej wyrazicielem może być równie dobrze mniejszość lub jednostka.
17. Teoria podziału władz Monteskiusza- republika, monarchia , despotyzm. Republika to ustrój w którym władza należy do ludu( przybiera postać demokracji) lub do jego części ( arystokracja). Demokracja to struktura mało realna. Zasadą demokracji są cnota i skromność. Demokracja zakłada równość praw. Zasadą republiki jest umiarkowanie. Wymaga znacznie wyższego poziomu moralnego od elity. Monarchia naturą monarchii są rządy zgodne z prawem, a jej zasadą jest honor. Natomiast naturą despocji są arbitralne rządy jednostki, zaś jej cechę stanowi, to że prawem jest wola suwerena, a zasadą działania państwa- strach. Zasada rządu despotycznego jest z natury skażona, bo ustrój ten lekceważy prawa i cnotę z lęku poddanych, ich ciemnoty i nietolerancji. Najlepszym ustrojem jest monarchia, która jest najpewniejszą gwarancją odporności na despotyzm. Jest ona synonimem umiarkowania, a w konsekwencji miarą wolności i praworządności. Monarchia w najpewniejszym zakresie umożliwia respektowanie praw stanowych szlachty i duchowieństwa. Tamą dla despotyzmu jest parlament. Najskuteczniejszą barierą dla despotyzmu jest podział władz.
18. Doktryna bonapartyzmu - bonapartyzm był doktryną, w której porewolucyjne formuły grały pierwszoplanowe role. Napoleon głosił się wykonawcą testamentu Wielkiej Rewolucji, opowiadał się za suwerennością ludu, chwalił wolność i równość. Swoją wolę wywodził z woli narodu i wolą narodu tłumaczył jej rozmiar. Z pogardą traktował arystokratyczne salony: uważał się za rzecznika interesów bogatego chłopstwa. Gardził ideologiami; jego doktryna to doktryna plebiscytarnej dyktatury szefa narodu. Najważniejszym składnikiem bonapartyzmu był pogląd, że jednostka, przez lud powołana do sprawowania pełnej władzy, uosabia ten lud i jego wolę. Innym składnikiem tej doktryny był lekceważący stosunek do zasad parlamentaryzmu. Ponad parlamentem usytuowany jest rząd, z jego szefem na czele. Rząd jest w centrum społeczeństwa. Cechą bonapartyzmu było jednak połączenie apologii jednowładztwa z doktryną rewolucyjną: zasada absolutyzmu zespalała się w nim z zasadą zwierzchnictwa narodu.
19.Deklaracja praw człowieka i obywatela 26.VIII.1789r.- najważniejszy dokument uchwalony przez Zgromadzenie Narodowe zawierała różne wątki: z amerykańskiej Deklaracji Niepodległości z 1776r., widoczne wpływy Monteskiusza i Rousseau. Głosiła: wolność i równość wszystkich ludzi w swych prawach; celem państwa jest utrzymywanie naturalnych praw człowieka; źródłem władzy jest naród. -Własność jest prawem świętym i nienaruszalnym: odrzucenie własności feudalnej opartej na przywileju i zróżnicowaniu stanowym.Własność została świadomie oderwana od innych praw naturalnych (wolność,równość); Zgromadzenie nie przyznało praw obywatelskich Murzynom i nie zniosło niewolnictwa we francuskich koloniach. Poza tym wprowadzono we Francji podział obywateli na czynnych i biernych uznając za podstawowe kryterium tego podziału majątek
20. Państwo - stróż nocny?
W doktrynie liberalnej XIX wieku koncepcja funkcji państwa zreformowana została właściwie do braku wszelkiej ingerencji w egzystencję jednostki. Wiązało się to ściśle z prezentowanymi postulatami wolności, niezależności i indywidualizmu każdego członka społeczeństwa. Funkcje państwa miały się więc sprowadzać jedynie do zapobiegania sytuacjom, w których jednostki szkodziłyby innym niż sobie. Państwo zredukowane zostało do roli, którą Lasalle określił jako zajęcie stróża nocnego albo policjanta kierującego ruchem ulicznym2. Liberałowie odnosili się również do tej koncepcji przyjmując za podstawową zasadę ekonomii politycznej formułę leseferyzmu, ukształtowaną na przełomie XVII i XVIII wieku. Leseferyzm żądał ograniczenia interwencji państwa głównie w sfery produkcji i handlu, wysuwając hasła wolnej konkurencji. Celem tego programu była swoboda jednostek w zdobywaniu dóbr majątkowych.3 Założenia teoretyczne doktryny liberlanej nie znalazły jednak pełnego zastosowania w praktyce, nie istaniało bowiem państwo, które całkowicie realizowałoby model państwa „stróża nocnego”. Zdawał sobie wyraźnie z tego sprawę John Stuart Mill, który, choć na początku wydaje się być absolutnym zwolennikiem nieingerencji państwa, to przy bliższej analizie jego poglądów można dostrzec dość wyraźne odstępstwa od pierwotnej idei. Z jednej strony „prawo równej wszystkim wolności” powinno według niego ograniczać rolę państwa wyłącznie do zapobiegania naruszeniu wolności oraz utrzymaniu pokoju i porządku. Z drugiej jednak strony Mill powołując się na zasadę użyteczności, usprawiedliwiał ustawodawstwo i kontrolę państwa w znacznie szerszym zakresie z uwagi na dobro i szczęście ogółu.4 I tak wyjątkiem od tej reguły było jego podejście do edukacji, która miała być zagwarantowana przez powszechny obowiązek zdobycia elementarnego wykształcenia. Uzasadnienie tego poglądu znajdujemy w eseju O wolności, w którym Mill mówiąc o potrzebie wolności dla jednostki i braku przymusu ze strony państwa nawet dla jej dobra, zaznaczał jednak, iż dotyczy to wyłącznie jednostek dorosłych. Dzieci natomiast, chronić należy nie tylko przed krzywdzeniem innych, lecz również przed wyrządzaniem krzywdy samym sobie. A taką właśnie krzywdą był według Milla brak wykształcenia, które wobec tego powinno być zapewnione przez państwo. „Czyż nie jest oczywisty pewnik, że państwo powinno wprowadzić przymus nauczania, aż do pewnego poziomu, każdej ludzkiej istoty będącej jego obywatelem?”.5 Nie oznacza to, iż Mill postuluje przejęcie monopolu nauczania przez państwo, które określa jako „kształtowanie ludzi na tę samą modłę”, uznaje on koegzystencję szkół publicznych i prywatnych.
21.Uwspółcześnienie nauki Kościoła Katolickiego - Lemennais zmiana jego poglądów wynikała z przekonania, że Kościół winien być bardziej obecny w stosunkach społecznych, a może tego dokonać wyłącznie Kościół, który wyzbędzie się postawy jednoznacznie legitymistycznej. Akceptujący demokratyczną formę państwa, jaką Lemennais słusznie uważał za tę, która w przyszłości okaże się dominująca. Będąc zwolennikiem pozbawienia papieża świeckiej władzy w Pastwie Kościelnym. Zgadzał się na oddzielenie Kościoła od państwa jako że kwestie polityczne stanowią dla chrześcijan sferę wolnego działania, zależącego wyłącznie od wyznawanych poglądów. Optował także za całkowitą wolnością prasy, zgromadzeń i zrzeszania się, wolnością sumienia i uwolnieniem treści nauczania od wpływów religii. Nie akceptował jednak gospodarki wolnorynkowej i liberalnego indywidualizmu. Istota katolicyzmu leży w tym, że jest on z natury swej społeczny.
22. Czy konserwatyzm odrzuca zmiany. Społeczeństwo jest ze swej istoty hierarchiczne. Jego rozwojem powinna rządzić zasada ciągłości historycznej. Jest to jedna z najważniejszych zasad uznawanych przez konserwatystów. Ich zdaniem istniejące instytucje ucieleśniają mądrości i doświadczenie kolejnych generacji, natomiast tradycja przekazywana z pokolenia na pokolenie jest spoiwem gwarantującym ład społeczny. Nie oznacza to, że konserwatyści są niechętni wszelkim zmianom. Dopuszczają oni takie przeobrażenia, które nie naruszają ciągłości między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością, są efektem naturalnego procesu gromadzenia i przewartościowywania doświadczeń.Jedyną drogą do poprawienia są powolne i ostrożne reformy, nie zakłócające organicznego rozwoju. Wyznając taki pogląd, konserwatyści odnoszą się do rewolucji i reform głęboko ingerujących w życie społeczne. Stoją na stanowisku, że społeczeństwu, nawet w imię doskonalenia instytucji i ludzi, nie wolno narzucać żadnych rozwiązań zasadniczo zmieniających istniejące struktury i zasady współżycia. Oznacza to bowiem destrukcję i chaos, a dążenie do naprawy zła kończy się złem jeszcze większym.
23.Konserwatyzm (zachowywać, ocalić, nietkniętym zostawić) jest doktryną polityczną. Po raz pierwszy termin ten został użyty przez filozofa angielskiego Edmunda Burke`a, który określał konserwatyzm jako "skłonność do zachowania przy równoczesnej możliwości ulepszenia".Konserwatyści często odwołują się do takich wartości, jak tradycja, religia, naród, rodzina, hierarchia, autorytet, odpowiedzialność, wolność osobista, własność, poszanowanie prawa.Doktryna konserwatyzmu wyrosła na radykalnej krytyce oświecenia
24. Państwo dla Marksa jest organizacją klasową.Definicja klasy społecznej w systemie marksistowskim nie jest jednoznaczna, jednak najwłaściwsze wydaje się przyjęcie, że o przynależności do danej klasy decyduje stosunek do środków produkcji.Podział na klasę posiadającą i nie posiadającą zakłada istnienie pomiędzy nimi koniecznego konfliktu. Państwo które jako przedmiot panowania klasowego i aparatu ucisku jednej klasy przez drugą, straci rację bytu w społeczeństwie porewolucyjnym. Państwo obumiera w miarę jak socjalizm się umacnia, jednak podkreślał, że okres porewolucyjnego dochodzenia do modelu społeczeństwa socjalistycznego, bezklasowego, może być procesem rozciągniętym w czasie.Okres przejściowy do socjalistycznego społeczeństwa bezklasowego to okres dyktatury proletariatu, który ma przeprowadzić państwo w sposób ewolucyjny i pokojowy do stadium pełnego komunizmu.
25. E.Berstein. Proces dochodzenia do socjalizmu dokonywać się powinien w oparciu o przewidywanie najbliższych celów, co zostało przez Bernsteina w znanym powiedzeniu „To co nazywamy pospolicie ostatecznym celem jest dla mnie niczym, ruch jest wszystkim”. Oznaczało to, że wizja rzeczywistości porewolucyjnej jest zbyt nieokreślona i stąd nie stanowi ani dla robotników ani dla działaczy lewicy wystarczającego motywu podejmowania konkretnych działań. Bernstein obawiał się, że motyw taki stanowi dla nich wyłącznie wizje rewolucji jako wstępu do gwałtownych przemian i do zdobycia władzy. Jego teoria była przełomowa dla międzynarodowego ruchu robotniczego wywodzącego się z marksizmu, bowiem przez cały XIX wiek dominowało w nim przekonanie, że niedopuszczalna jest jakakolwiek współpraca z rządem burżuazyjnym,Bernstein wzywał partie lewicowe do wstępowania w koalicję z rządem burż. , było to z jego strony celowe również dlatego że odsuwało groźbę kontrrewolucji. W miejsce rewolucji zaproponował prowadzenie działalności reformatorskiej, reformy socjalne mające na celu polepszenie pozycji klasy robotniczej która była silniejsza i rosła w siłe przez co mogłaby dyktować swoje żądania kapitalistom.Głos robotników zaczynał odgrywać coraz większą rolę w systemie parlamentarnym .Berstein w odróżnieniu od Marksa nie postrzegał jednoznacznie państwa jako narzędzia ucisku i sojusznika klas posiadających, dopuszczał daleko idącą współpracę robotników z państwem, także w prowadzeniu korzystnej jego zdaniem dla robotników polityki kolonialnej.
Postulował zniesienie pieniądza i wprowadzenie wymiany towarowej, rozwoju spółdzielczości, i aktywności związków zawodowych, które jego zdaniem doprowadzić mogą, że kapitalizm przekształci się w socjalizm w drodze przekształceń ewolucyjnych. Bernstein krytykuje rewolucję - dyktat jednej części społeczeństwa w stosunku do innej, podkreśla znacznie praw człowieka, jego wolności osobistej nad interesami ekonomicznymi i postulatami egalitaryzmu.
26.”Byt określa świadomość” teza marksistowska- oznacza z perspektywy człowieka dwie rzeczy: ja jako podmiot i cała otaczająca nas rzeczywistość.To co myślimy jest odbiciem rzeczywistości. Skoro jednak mówimy że byt określa świadomość to mamy tu do czynienia z pewnym procesem, który dokonuje się w czasie. Nadbudowa a więc ludzka świadomość i stworzone przez człowieka instytucje rozwijają się wolniej, aniżeli stosunki produkcji czyli podstawowe formy własności przyjęte w danym społeczeństwie.
27 Prawo podmiotowe jest to sfera możności działania ograniczona przez ustawodawcę w dyspozycji normy prawnej.Prawo w ujęciu podmiotowym to zbiór uprawnień przyznawanych jednostce przez obowiązujące akty normatywne (np. konstytucja), służące zabezpieczeniu jej interesów i dające tej jednostce pewną swobodę działania. Prawo podmiotowe istnieje bez względu na to czy uprawniony z niego korzysta. Wynika ono ze stosunku prawnego a więc każdemu prawu podmiotowemu odpowiadają obowiązki innej osoby - są to obowiązki nienaruszania sfery możności postępowania uprawnionego. Prawo podmiotowe jest prawem przyznanym przez normę prawną