WZROST = PODZIAŁY KOMÓREK + WYDŁUŻANIE KOMÓREK

WZROST = POZIAŁY KOMÓREK + WYDŁUŻANIE KOMÓREK + ZRÓŻNICOWANIE KOMÓREK

* dzięki podziałom zachodzącym w tkankach merystematycznych powiększa się liczba komórek

* proces wydłużania (elongacji) - komórki powiększają swoją długość i objętość, a organy roślinne rosną

* proces zróżnicowania - komórki nabywają nowych właściwości strukturalnych i funkcjonalnych, których nie mają ich komórki macierzyste (zróżnicowanie nie oznacza nabywania nowej informacji genetycznej)

* stadia rozwojowe w cyklu rozwojowym rośliny nasiennej: wegetatywne i generatywne

PORÓWNANIE WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNYCH I FIZJOLOGICZNYCH FITOCHROMU P ₆₆₀ i P₇₃₀

CZYNNIKI WARUNUKUJĄCE WZROST I KWITNIENIE ROŚLIN

STADIUM WEGETATYWNE

* rozpoczyna je rozwój embrionalny, który prowadzi do uformowania nasion

SPOCZYNEK NASION

* stan nasion nazywany ogólniej stanem życia utajonego (anabiozy)

* w nasionach ustają procesy wzrostu i rozwoju, a przemiana materii zostaje spowolniona (spowodowane jest to tym, że w pełni wykształcone nasiona są organami mocno odwodnionymi)

* w czasie spoczynku nasiona są bardzo odporne na niekorzystne warunki środowiska zewnętrznego

* dobrze wytrzymują nieodpowiednią temperaturę, niedostatek tlenu, brak wody czy szkodliwe czynniki chemiczne

SPOCZYNEK WZGLĘDNY

* właściwy nasionom, które osiągnęły dojrzałość morfologiczną i fizjologiczną, jednak nie kiełkują z powodu niekorzystnych warunków środowiskowych

* ten typ spoczynku wykazują nasiona większości naszych roślin uprawnych

SPOCZYNEK BEZWZGLĘDNY/GŁĘBOKI

* cechuje nasiona, które osiągnęły dojrzałość morfologiczną, ale nie są gotowe pod względem budowy anatomicznej lub fizjologicznej do kiełkowania

* nawet optymalne warunki środowiska nie przerywają ich spoczynku

* przyczyny:

- zbyt twarda, nieprzepuszczalna dla wody łupina nasienna, jak u roślin motylkowych (łubin, koniczyna), w warunkach naturalnych przeszkodę tę usuwają bakterie i grzyby glebowe, które rozkładają składniki łupiny nasiennej, czyniąc ją przepuszczalną dla wody

- stan zarodka - dojrzałego morfologicznie, lecz niedojrzałego fizjologicznie (np. ziarniaki zbóż)

* działalność inhibitorów wzrostu i rozwoju roślin (np. kwas abscysynowy)

KIEŁKOWANIE

* w sprzyjających warunkach (dostęp wody i tlenu, odpowiednia temperatura, czasami światło) w pełni wykształcone nasiona kiełkują z odpowiednią energią i siłą

* energia kiełkowania - określana procentem nasion, które wykiełkowały w krótkim czasie (3-10 dni), mówi o zdolności nasion do szybkiego kiełkowania i jest wskaźnikiem ich żywotności

* siła kiełkowania - określana procentem nasion, które wykiełkowały w dłuższym czasie (5-28 dni), określa liczbę nasion żywych, które są w stanie kiełkować, nawet z dużym opóźnieniem w stosunku do pozostałych

FIZJOLOGIA KIEŁKOWANIA

* skomplikowany, wieloetapowy proces, w którym następuje aktywacja różnych układów enzymatycznych zwykle przy czynnym udziale regulatorów wzrostu i rozwoju:

- intensywne pobieranie wody i tlenu, czemu towarzyszy pęcznienie nasion i wzmożone oddychanie komórkowe

- dzięki uwodnieniu zachodzi synteza odpowiednich fitohormonów (głównie cytokinin) oraz giberelin i auksyn

- cytokininy - jeśli to konieczne przełamują hamujące działanie inhibitorów wzrostu i rozwoju, np. kwasu abscysynowego i etylemu

- gibereliny - indukują wytwarzanie hydrolaz (enzymów rozkładających materiały zapasowe gromadzone w bielmie lub liścieniach)

- uruchomione rezerwy pokarmowe odżywiają zarodek, który zaczyna intensywnie rosnąć (jego komórki dzielą się i wydłużają)

- pęka łupina nasienna i zarodek wydostaje się na zewnątrz

- pierwszym organem, który pojawia się w czasie kiełkowania jest korzeń zarodkowy, zaopatrujący siewkę w wodę i sole mineralne

- później pojawia się łodyżka zarodkowa

- dalszy rozwój przebiega różnie, w zależności od typu kiełkowania, które może być nadziemne lub podziemne

KIEŁKOWANIE NADZIEMNE/EPIGEICZNE

* wydłuża się podliścieniowa część zarodka (hipokotyl) i liścienie są wynoszone ponad powierzchnię gleby

* następnie liścienie zielenieją - fotosyntezują, a umieszczony między nimi pączek zarodkowy rozwija się w łodygę

* ten typ występuje np. u fasoli, dyni, rzodkiewki, cebuli i roślin szpilkowych

KIEŁKOWANIE PODZIEMNE (HIPOGEICZNE)

* wydłuża się nadliścieniowa część zarodka (epikotyl)

* liścienie pozostają w glebie, a ponad jej powierzchnię wydobywa się jedynie epikotyl

* wkrótce pojawiają się na nim liście, które rozpoczynają proces fotosyntezy

* typ charakterystyczny np. dla traw, zbóż, grochu i dębu

ROZWÓJ MŁODOCIANY (JUWENILNY) ROŚLINY

* zapoczątkowany przez kiełkowanie

* roślina szybko rośnie i rozwija się, tworząc wyłącznie organy wegetatywne - korzeń, łodygę i liście

* rozwojowi towarzyszy proces zróżnicowania, polegający na tworzeniu określonych typów tkanek budujących organy wegetatywne

BIEGUNOWOŚĆ/POLARNOŚĆ

* zasadniczy warunek procesu różnicowania

* występuje od samego początku rozwoju

* polega na ustaleniu bieguna korzeniowego i pędowego rośliny

* zjawisko nie do końca poznane, ale łatwe do wykazania

* jeśli np. fragment gałązki wierzby zawiesimy w ciemnym pomieszczeniu nasyconym parą wodną to po pewnym czasie biegun korzeniowy (dolna część gałązki) wytworzy korzenie, a pędowy (górna część gałązki) wytworzy pęd, stanie się tak nawet wtedy, gdy gałązkę zawiesimy odwrotnie

* jeśli następnie przetniemy gałązkę na dwa czy więcej fragmentów, to każdy z nich również odtworzy korzenie i pędy na odpowiednich biegunach

* dalsze różnicowanie organów wegetatywnych łączy się z procesami korelacji i regeneracji

KORELACJA

* współzależność występująca między organami rośliny, które nie funkcjonują samodzielnie (niezależnie), lecz wywierają na siebie wpływ

* ma często podłoże hormonalne, jak np. dominacja wierzchołkowa, kiedy to wierzchołek wzrostu pędu rośliny hamuje za pomocą auksyn rozwój pąków bocznych

REGENERACJA

* zarastanie ran i odtwarzanie utraconych przez roślinę organów

*w miejscu zranienia pojawia się początkowo kallus (niezróżnicowana tkanka przyranna zasklepiająca ranę)

* następnie rozpoczynają się procesy różnicowania i odtwarzania utraconych komórek czy organów

WPŁYW CZYNNIKÓW ZEWNĘTRZNYCH NA KWITNIENIE

* rośliny monokarpiczne - kwitną i owocują tylko raz, tak jak jednoroczne i dwuletnie

* rośliny polikarpiczne - większość roślin nasiennych kwitnących i owocujących wielokrotnie w ciągu życia, teoretycznie długość ich życia jest nieograniczona i zamierają zwykle na skutek wyczerpania składników odżywczych podłoża albo jakiejś infekcji

* wiele roślin zakwita po uzyskaniu odpowiedniego stopnia rozwoju wegetatywnego (odpowiedniego wieku i biomasy)

* niektórym roślinom osiągnięcie wewnętrznego stanu gotowości do kwitnienia nie wystarcza, konieczne są jeszcze określone czynniki zewnętrzne (środowiskowe), są to: odpowiednia temperatura, a także odpowiednia długość dnia i nocy (okresu światła i ciemności), czyli odpowiedni fotoperiod

STADIUM GENERATYWNE

* rozpoczyna się po zakończeniu okresu młodocianego

* roślina wykształca kwiaty, nasiona i owoce

TEMPERATURA

* wymagania termiczne roślin są wyraźnie zróżnicowane

KRIOFITY

* optimum termiczne dla wzrostu i rozwoju poniżej 20°C

TERMOFITY

* optimum termiczne dla wzrostu i rozwoju może przekraczać 40°C

MEZOFITY

* optimum termiczne dla wzrostu i rozwoju w granicach 20°-40°C

WERNALIZACJA/JARYZACJA

* indukcyjny (pobudzający) wpływ temperatury na procesy kwitnienia dotyczący

szczególnie niskich temperatur

* miejscem percepcji bodźca termicznego jest merystem wierzchołkowy łodygi

* wystarczy podziałać niską temperaturą na wierzchołek wzrostu łodygi, ab y uzyskać efekt, jak przy oziębieniu całej rośliny

* przypuszcza się, że werbalizowana roślina syntezuje substancję wywołującą kwitnienie (wernalinę)

* jednak do tej pory nie udało się wyodrębnić tej hipotetycznej substancji

* pewne rośliny (filodendron, lotos orzechodajny) wytwarzają podczas kwitnienia spore ilości ciepła

* rośliny te mogą nawet utrzymywać temperaturę swoich kwiatów na stałym poziomie, o prawie 20°C wyższa niż temperatura otoczenia

* prawdopodobnie taka temperatura pozwala łatwiej parować lotnym substancjom zapachowym przywabiającym owady

ROŚLINY DWULETNIE

* kapusta, burak, cebula, czosnek

* w pierwszym roku wytwarzają jedynie organy wegetatywne

* dopiero po przejściu zimy (okresu niskich temperatur) w drugim roku zakwitają

ZBOŻA OZIME/OZIMINY

* aby zakwitnąć muszą przetrwać okres niskich temperatur

* dlatego wysiewa się je jesienią, a nie na wiosnę, jak pozostałe zboża (jare)

* możliwe jest wysiewanie ozimin na wiosnę, ale pod warunkiem wcześniejszej wernalizacji ich nasion

ŚWIATŁO

* fotoperiodyzm - reakcja większości roślin na czas trwania okresów światła i ciemności i na ich periodyczne następstwo w cyklach dobowych (konsekwencja ewolucyjnego przystosowania roślin zmieniających się na różnych szerokościach geograficznych pór roku)

* roślinom wystarczy na ogół kilka (2-4) kolejnych cykli fotoperiodycznych dla wywołania kwitnienia, w dowolnych warunkach oświetlenia

* nie stwierdzono jeszcze, jakie związki chemiczne są za ten proces odpowiedzialne

* przypuszcza się, że w skład regulatora kwitnienia (hipotetycznego florigenu) wchodzą co najmniej dwie substancje - najprawdopodobniej giberelina i antezyna (nie wyodrębniona)

* zadaniem gibereliny byłoby wytwarzanie pędów kwiatowych, a anetyzyny wytwarzanie kwiatów

* miejscem percepcji bodźca fotoperiodycznego są młode liście

* zawarty w nich błękitny barwnik pochłaniający światło (fitochrom) odpowiada za reakcję fotoperiodyczną

* związek ten dopasowuje rytm wzrostu i rozwoju rośliny do warunków świetlnych panujących w danej porze roku

* cząsteczką fitochromu jest chromoproteina złożona z części białkowej połączonej z barwnikiem

* barwnik budują cztery pierścienie pirolowe, podobnie jak w cząsteczce chlorofilu

* nie tworzą one jednak układu porfinowego jak w chlorofilu, lecz są połączone szeregowo w łańcuch

* reagowanie roślin na czas trwania okresów światła i ciemności jest rożny (podzielono je na trzy grupy fotoperiodyczne)

ROŚLINY KRÓTKIEGO DNIA (RKD)/DŁUGIEJ NOCY

* kwitną, gdy w dziennym fotoperiodzie przeważa faza ciemna (ponad 12h)

* wymagają kilku cykli długiej nocy i krótkiego dnia, aby po pewnym czasie zakwitnąć

* w ciemności zachodzą w tych roślinach reakcje, które pobudzają kwitnienie (są to reakcje wrażliwe na światło i przerwanie okresu ciemności powstrzymuje kwitnienie)

* rośliny sfer równikowych (tytoń szlachetny, soja uprawna, złocień ogrodowy - chryzantema, komosa czerwona, poinsecja)

ROŚLINY DŁUGIEGO DNIA (RDD)/KRÓTKIEJ NOCY

* kwitną, gdy w dziennym fotoperiodzie przeważa faza jasna (ponad 12h)

* nie wymagają wcale okresu ciemności

* zwykle najlepiej kwitną w warunkach nieprzerwanego oświetlenia (zbyt długi okres ciemności hamuje kwitnienie)

* rośliny naszych szerokości geograficznych (szpinak, jęczmień - odmiany ozime, owies, burak cukrowy i pastewny)

ROŚLINY NEUTRALNE (RN)

* nie wykazują wrażliwości fotoperiodycznej

* zakwitaj po osiągnięciu określonego wieku lub wielkości

* bób, ogórek, ryż (odmiany jare), większość odmian grochu

Właściwości	Fitochrom
		P 660	P730
Pochłania światło	jasnoczerwone	ciemnoczerwone
Maksimum adsorpcji światła	660 nm	730 nm
W ciemności	trwały	nietrwały
Możliwość przekształcenia w drugą formę	- w dzień pod wpływem światła przekształca się w P730 - w nocy trwały	- w dzień pod wpływem światła przekształca się w P 660 - w nocy nietrwały, bardzo wolno przekształca się w P 660
Aktywność fizjologiczna	nieaktywny	aktywny (najprawdopodobniej zmienia aktywność genów)
Wzrost stężenie powoduje	- zakwitanie RKD - hamowanie kwitnienia RDD	- zakwitanie RDD - hamowanie kwitnienia RKD

KWIATY ROŚLIN

JEDNOPŁCIOWE

* osobnik wytwarza organy jednej płci (męskie pręciki albo żeńskie owocolistki)

* współczesne nagonasienne i mniej liczna grupa okrytonasiennych (sosna, świerk, buk, dąb, brzoza, leszczyna)

OBUPŁCIOWE

* osobnik wytwarza organy zarówno płci męskiej (pręciki) jak i żeńskiej (owocolistki)

* owocolistki zrośnięte w słupek

* większość okrytonasiennych (cis, osiki, wierzba)

POJEDYNCZE

* kwiat rozwija się na szczycie nie rozgałęzionego pędu (fiołek, tulipan, mak, zawilce)

ZBIOROWE

* tworzą kwiatostany

* mogą przyjmować postać grona, kłosu, baldacha, wierzchotki, główki lub koszyka

ZAPYLANIE U NASIENNYCH

* rozpoczyna rozmnażanie

* polega na przeniesieniu pyłku bezpośrednio na zalążek (nagozalążkowe) lub na znamię słupka (okrytozalążkowe)

SAMOZAPYLANIE

* najmniej korzystne zjawisko (zapylenie własnym pyłkiem)

* jedynie dla niektórych roślin (większość zbóż i motylkowych) jest to normalne zjawisko

* ogranicza możliwość tworzenia nowych kombinacji genów zapewniających zmienność organizmów

* bardzo często prowadzi do powstawania w pełni rozwiniętych mało żywotnych nasion

* jest jak małżeństw blisko spokrewnionych osób, których potomstwo może mieć defekty genetyczne

ZAPYLANIE KRZYŻOWE/OBCOPYLNOŚĆ

* zachodzi między różnymi osobnikami tego samego gatunku

* bardzo korzystne, ponieważ gwarantuje zmienność genetyczną potomstwa

* z reguły prowadzi do powstawania dobrze wykształconych nasion, z których następnie rozwijają się silne i żywotne rośliny

* wiąże się z przenoszeniem pyłku na znaczne odległości (szczególnie wtedy, gdy osobniki tego gatunku rosną w dużym rozproszeniu)

* w procesie biorą więc udział różni „pośrednicy”, których można by nazwać współcześnie - dystrybutorami

MECHANIZMY ZABEZPIECZAJĄCE ROŚLINY OBCOPYLENE PRZEZ SAMOZAPYLENIEM

ROZDZIELNOPŁCIOWOŚĆ

DWUPIENNOŚĆ

NIERÓWNOCZESNE DOJRZEWANIE SŁUPKÓW I PRĘCIKÓW

* powoduje tzw. czasowe rozdzielenie płci

PRZEDPRĄTNOŚĆ

* wcześniej dojrzewają pręciki

* rośliny z rodziny złożonych i dzwonkowatych

PRZEDSŁUPNOŚĆ

* wcześniej dojrzewają słupki

* babka okrągłolistna, kokornak powojnikowaty

RÓŻNOSŁUPKOWOŚĆ

* specjalna budowa słupków i pręcików

* występuje u pierwiosnka chińskiego, którego kwiaty tworzą zrośniętą, rurkowatą koronę

* polega na występowaniu w kwiatach różnych osobników tego samego gatunku słupków różniących się długością szyjki i nitek pręcików

* połowa osobników danej populacji wytwarza kwiaty długoszyjkowe (wejście do rurkowatej korony zamyka znamię słupka) a druga połowa krótkoszyjkowe (wejście do rurki kwiatowej zamykają pręciki)

* przystosowane do zapylania tych kwiatów owady o długich trąbkach przenoszą pyłek z jednych kwiatów na drugie

SAMOPŁONNOŚĆ/

SAMOSTERYLNOŚĆ

* wytwarzanie przez roślinę substancji przeciwdziałających rozwojowi na znamieniu słupka jej własnego pyłku

* żyto zwyczajne, gorczyca biała

WIATR

WIATROPYLNOŚĆ

ZWIERZĘTA

OWADOPYLNOŚĆ

PTAKI

* kolibry, wyjątkowo nietoperze i drobne torbacze

GEKONY

WODA

* rośliny nadbrzeżne i wodne

ZAPŁODNIENIE

* konsekwencja zapylenia

NASIONA

* zalążek przekształca się w nasienie (strukturę odpowiadającą z ochronę i rozprzestrzenianie nowej generacji osobników)

* nasiona czasem rozwijają się bez procesu zapłodnienia, w wyniku apomiksji, kiedy to diploidalny zarodek powstaje z komórek tkanki wypełniającej ośrodek zalążka (wiechlina łąkowa)

NASIONA STORCZYKA

* bardzo małe nasiona (jeden waży 0,005 mg, a 200tys waży 1g)

* bielmo nie występuje

* zarodki są z reguły słabo wykształcone

* do kiełkowania i dalszego rozwoju konieczna jest symbioza nasion z odpowiednim grzybem

* symbiotyczny grzyb dostarcza witamin, wody i soli mineralnych, wytwarza również cukier niezbędny do rozwoju zarodka

* w ogrodnictwie stosuje się pożywkę zawierającą ten cukier

BIELMOWE

* tkanka odżywcza występuje w bielmie

SKROBIOWE

* materiałem zapasowym jest skrobia (zboża)

BEZBIELMOWE

* tkanka odżywcza występuje w liścieniach

OBIELMOWE

* tkanka odżywcza występuje w obielmie

OLEISTE

* materiałem zapasowym są tłuszcze (słonecznik, rzepak)

BIAŁKOWE

* materiałem zapasowym są białka w postaci ziaren aleuronowych (fasola, groch)

OWOCE

* u okrytonasiennych powstaje w tym samym czasie co nasiona

* w czasie owocowania (powstawania owocu) płatki korony, pręciki oraz szyjka słupka więdną i opadają, natomiast sam owoc rozwija się zwykle ze ścian zalążni słupka

* typowy owoc składa się z nasienia (nasion) i chroniącej go owocni

POJEDYNCZE

* powstają z kwiatu pojedynczego z jednym słupkiem

* powstają zasadniczo z jednej zalążni, utworzonej z jednego lub kilku owocolistków

ZBIOROWE

* powstają z wielu zalążni jednego wielosłupkowego kwiatu

* w ich powstawaniu dużą rolę odgrywa rozrastające się dno kwiatowe, łączące owoce w jedną całość

* wielopestkowiec maliny i jeżyny, wieloorzeszkowiec truskawki i poziomki

OWOCOSTANY

* zbiory owoców, które powstają z przekształcenia całych kwiatostanów

* w ich wytwarzaniu biorą udział nie tylko zalążnie i dna kwiatowe, ale również elementy okwiatu, liście przykwiatowe, a nawet oś kwiatostanu

* jagodostan ananasa, owocostan pestkowcowi figi, owocostan orzeszkowy morwy

SUCHE

* mają skórzastą lub zdrewniałą owocnię

PĘKAJĄCE

* owocnia podczas dojrzewania pęka (otwiera się), wysypując nasiona

NIEPĘKAJĄCE

* owocnia podczas dojrzewania nie pęka, lecz odpada w całości

MIESZEK

* utworzony z jednego owocolistka

* pęka wzdłuż szwu (miejsca zrośnięcia się owocolistka)

* ma cienką, skórzastą owocnię

* najprawdopodobniej pierwotny typ owocu, który pojawił się u nasiennych

* ostróżka wyniosła

TOREBKA

* zbudowany z wielu zrośniętych owocolistków, często podzielonym wewnątrz na komory z nasionami

* owocnia jest skórzasta, czasami zdrewniała i może otwierać się w różny sposób (wzdłuż szwów i nerwów lub otworkami w ścianie)

* tulipan ogrodowy, len siewny, mak

STRĄK

* zwykle wielonasienny utworzony z jednego owocolistka

* pęka wzdłuż szwu i nerwu środkowego owocolistka

* owocnia skórzasta i cienka, morfologicznie niezróżnicowana

* rośliny z rodziny motylkowych (łubin, groch, fasola, koniczyna, bób)

ORZECH

* zdrewniała owocnia zrośnięta z kilku owocolistków i otaczającej zazwyczaj jedno nasienie

* ma skrzydełka, kolce lub szczecinki służące do ich rozsiewania

* orzech laskowy leszczyny, żołądź dębu, bukiew buka zwyczajnego

* w krajach śródziemnomorskich (Włochy, Hiszpania, południowa Francja) uprawia się kasztan jadalny, jego owoce są bardzo pożywne, zjada się je gorące zaraz po upieczeniu

ZIARNIAK

* jednonasienny owoc traw o szczególnej budowie

* skórzasta owocnia zrasta się całkowicie z łupiną nasienną tworząc okrywę owocowo-nasienną

* początkowo jest ona zielona, później drewnieje i zapewnia dobrą ochronę zarodkowi

* bielmo wypełniające wnętrze ziarniaka stanowi 80% masy owocu

* składa się z kilku warstw białka aleuronowego, leżącego pod okrywą i bardzo grubej warstwy skrobi

* pod wpływem płynu Jugola (wodny roztwór J w KJ) obie warstwy różnicują się kolorystycznie, co widać na preparacie mikroskopowym (białko - żółty, skrobia - fioletowo-niebieski)

* bielmo decyduje o wysokiej wartości użytkowej ziarna zbóż jako pokarm dla człowieka

MIĘSISTE

* mają soczystą owocnię zasobną w cukry i witaminy (zgromadzone w środkowej warstwie owocu)

* dzięki temu niektóre owoce są smaczne i pożywne

JAGODA

* wielonasienny owoc z soczystą owocnią (powstałą z kilku owocolistków)

* czarna jagoda, pomidor, porzeczki, agrest, winorośl, ogórek, dynia, ziemniak, kabaczek, arbuz

PESTKOWIEC

* jednonasienny owoc powstały z jednego owocolistka

* zewnętrzna warstwa owocni ma postać skórki

* środkowa jest najczęściej mięsista i soczysta, a wewnętrzna wykształca się jako twarda i zdrewniała pestka, chroniąca nasienie

* pestkowce: wiśnia, czereśnia, śliwka, orzech włoski, migdał

OWOC RZEKOMY/POZORNY

* jabłkowy owoc szupinkowy

* w jego powstawaniu, oprócz zalążni bierze udział inna część kwiatu, tworząca tzw. szupinkę

* właściwą owocnię jabłka, powstałą ze ścian zalążni, stanowi sam pozostający ogryzek

* soczysta część owocu powstaje z rozrośniętego dna kwiatowego

* podobny owoc wytwarza grusza

ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ ROŚLIN - DIASPORY

* rośliny nie są zdolne do wykonywania ruchów lokomotorycznych, czyli nie przemieszczają się

* ich występowanie niemal na wszystkich lądach możliwe jest dzięki rozprzestrzenianiu się diaspor (każda część rośliny, która przeniesiona na pewną odległość od rośliny macierzystej, daje początek nowemu organizmowi)

NASIONA

SAMOSIEWNOŚĆ

* zachodzi przy wykorzystaniu własnych sił i sposobów rośliny macierzystej

* z reguły nie są to wielkie siły, więc nasiona nie oddalają się zbytnio od organizmu macierzystego

* ten typ rozsiewania odgrywa ważną rolę w zagęszczaniu populacji i zasiedlaniu zajętego przez nią biotopu

WZROST PĘDÓW NA DŁUGOŚĆ

* tworzące się na pędach nasiona zostają doprowadzone bezpośrednio do miejsca ich kiełkowania

* np. rdest ptasi (podróżnik), występujący pospolicie na ścieżkach, drogach i boiskach, wytwarza pędy płożące się po podłożu (do 1m długości)

RUCHY HIGROSKOPIJNE

* związane ze zdolnością do pochłaniania wody i pary wodnej

* dotyczą martwych części roślin

* są odwracalne (powtarzalne) i polegają na nierównomiernym pęcznieniu i wysychaniu ścian komórkowych

* dużą rolę mechanizmy te odgrywają np. w wysychających strąkach wielu roślin motylkowych

* w owocach tych warstwy wewnętrznych komórek reagujące na wysychanie usytuowane są skośnie w stosunku do zewnętrznych, dlatego klapy otwierającego się strąka skręcają się śrubowato

* pękanie strąków odbywa się często tak gwałtownie, że nasiona są wyrzucane na dużą odległość, np. u łubinu palczastego aż do 7m

* odgrywają ważną rolę w otwieraniu się owoców pierwiosnka i mydlnicy oraz dojrzałych (3-letnich) szyszek sosny

OBCOSIEWNOŚĆ

* dotyczy większości roślin, które nie wytworzyły własnych mechanizmów rozprzestrzeniania diaspor

WIATROSIEWNOŚĆ

ANEMOCHORIA

* rozprzestrzenianie diaspor przy wykorzystaniu energii ruchów powietrza

* ważne są tu: siła wiatru, wysokość rośliny i wilgotność powietrza

* nasiona roślin wiatrosiewnych są małe i lekkie (storczyki)

* często przystosowane do latania mają skrzydełka (sosna, świerk, jawor), baloniki (bawełna) lub puch (mniszek lekarski)

WODOSIEWNOŚĆ

HYDROCHORIA

* nasiona i owoce pływające mają wiele przystosowań do przemieszczania się w wodzie

* zawierają z reguły przestwory wypełnione powietrzem, dzięki czemu utrzymują się łatwo na wodzie

* wiele z nich otacza wodoodporna okrywa, pokryta kutyną lub woskiem

* chroni ona zarodek przed wodą i zbyt wysokim stężeniem soli mineralnych

* strzałka wodna, grzybień biały, babka wodna

ZOOCHORIA

* polega na przenoszeniu diaspor przez zwierzęta (głównie ptaki i ssaki)

* liczne nasiona i owoce wytwarzają wyrostki, kolce, haczyki, lepkie włoski, za pomocą których przyczepiają się do ciała zwierzęcia (lucerna, łopian)

* nasiona mogą mieć okrywy odporne na działanie enzymów trawiennych

* w taki sposób szpaki transportują np. nasiona wiśni, a ślimaki nasiona poziomek

OWOCE

ZMODYFIKOWANE ORGANY WEGETATYWNE

NADZIEMNE

ROZŁOGI

* bezlistne łodygi powstające jako odgałęzienia dolnej części nadziemnego pędu

* mają charakter płożący, tzn. rosną poziomo, zwykle tuż przy ziemi

* po pewnym czasie wierzchołek rozłogu wypuszcza korzenie przybyszowe oraz tworzy zaczątek przyszłej, skierowanej ku górze łodygi

* w ten sposób wegetatywnie powstaje nowa roślina, zdolna do samodzielnego rozwoju (jej łodygowe połączenie z rośliną macierzystą z czasem zostaje przerwane)

* przy pomocy rozłogów bardzo szybko i skutecznie rozmnażają się poziomki i truskawki

PODZIEMNE

* dzięki gromadzeniu dużych ilości substancji zapasowych przystosowują rośliny do przetrwania niekorzystnych okresów zimy czy suszy

* są grube bez chloroplastów

* nie wytwarzają kwiatów ani liści asymilacyjnych

* charakterystyczne dla bylin (pozwalają im na zimowanie a następnie szybkie wznowienie wegetacji na wiosnę)

KŁĄCZA

* zgrubiałe pędy podziemne przypominające wyglądem korzenie

* ich łodygowego charakteru dowodzą: poziomy wzrost, wytwarzanie korzeni przybyszowych i uproszczonych oraz łuskowatych liści, a także brak czapeczki na stożku wzrostu

* ich budowa anatomiczna podobna do budowy łodygi i zasadniczo różna od budowy korzenia

* najczęściej zgrubiałe i mięsiste, ponieważ gromadzą materiały zapasowe

* rabarbar, konwalia, kosaćc, paprocie

* podziemne kłącza z chwytnikami przytwierdzały do podłoża psylofity

BULWY

* łodygi podziemne, które ulegają silnemu zgrubieniu i skróceniu, a ich liście całkowicie zanikają

* bulwy ziemniaczane

* na młodych bulwach widoczne są drobne, łuskowate liście

* na ich miejscu w dojrzałej bulwie powstają skupienia pąków bocznych zwane oczkami

* na dojrzałej bulwie widoczna jest także blizna po jej oderwaniu od rozłogu oraz (na przeciwnym biegunie) pąk wierzchołkowy

* wiosną wyrasta z niego nowa roślina ziemniaka

* z każdego fragmentu bulwy zawierającego oczko może się rozwinąć roślina potomna, dlatego rolnicy rozmnażają ziemniaki wegetatywnie nawet z kawałków bulw

CEBULE

* organy podziemne, których zasadniczą część stanowią przekształcone liście (okrywające i spichrzowe)

* łodygę tworzy silnie skrócona „piętka” (krótkopęd), z której wyrastają wąsikowate korzenie przybyszowe

* na szczycie krótkopędu znajduje się pąk wierzchołkowy, z którego wiosną wyrasta nadziemny pęd

* w pachwinach mięsistych liści umiejscowione są pąki boczne, z których powstają nowe cebule

* rośliny jednoliścienne: z rodziny liliowatych (cebula, czosnek, tulipan, narcyz, lilia, hiacynt)

ZAWLEKANIE PRZEZ CZŁOWIEKA

* nieświadomy udział ludzi (zawlekanie różnymi środkami transportu) lub świadomy (uprawa roślin użytkowych - introdukcja)

---