Warzywnictwo, KORZENIOWE, MARCHEW


MARCHEW

Roślina dwuletnia. W pierwszym roku uprawy marchew wytwarza rozetę (na początku pojawiają się liścienie potem tworzy się rozeta liści do 35 szt.) pierzastodzielnych liści oraz korzeń spichrzowy, stanowiący część jadalną. Rozeta liściowa wzniesiona do rozłożystej. Większa część korzenia spichrzowego powstaje z korzenia palowego, z którego wyrastają korzenie boczne. Z części podliścieniowej łodygi tworzą się ramiona, natomiast z części nadliścieniowej - głowa korzenia. W drugim roku uprawy tworzą się organy generatywne. Kwiaty barwy białej lub bladoróżowej zebrane w złożone baldachy osadzone są na rozgałęzionych pędach kwiatostanowych. Owocem jest rozłupka rozpadająca się na dwie niełupki.

Znaczenie gospodarcze: dość duże (spożywana w stanie świeżym a także w postaci krajanek, soków pitnych i mrożonek), 10% powierzchni warzyw w Polsce zajmuje marchew, jest to warzywo które stosunkowo dobrze się przechowuje.

Wymagania klimatyczne i glebowe

Kiełkuje w temperaturze 4-5°C

Optymalna temperatura kiełkowania 18-20°C

Optymalna temperatura wzrostu 15-21°C (optymalna temperatura wzrostu korzeni)

Znosi przymrozki do -6 - -8°C

Dłuższy okres chłodów poniżej 10°C w początkowym okresie wzrostu powoduje jarowizację i wybijanie w pośpiechy.

Optymalna wilgotność gleby w uprawie marchwi wynosi 60-65% polowej pojemności wodnej. Okresy krytyczne to: kiełkowanie i wschody roślin oraz w fazie intensywnego grubienia korzeni. Jeżeli jest za sucho to korzenie marchwi są za cienkie i długie. Gdy jest za mokro to korzenie są grube i krótkie. Gdy obfite opady następują po okresie suszy korzenie marchwi masowo pękają.

Wymagania glebowe: są nieduże, najodpowiedniejsze są gleby lżejsze, piaszczysto gliniaste i gliniasto-piaszczyste, zasobne w próchnice. Nieodpowiednie są gleby podmokłe, na których korzenie gniją, oraz zbyt ciężkie i łatwo zaskorupiające się gleby gliniaste ze względu na zniekształcanie się i rozwidlanie korzeni. Optymalne pH 6-6,5.

Cechy rozpoznawcze i użytkowe

Pokrój rośliny-rozpierzchły, wzniesiony, półwzniesiony. Odmiany późne mają nać większą i sztywniejszą niż odmiany wczesne.

Kształt korzenia-obejmuje kształt głowy, ramion i nasady korzenia oraz ich wzajemne proporcje.

Głowa-może być silnie wypukła, równa lub silnie wklęsła

Ramiona- spadziste, zaokrąglone lub prosto ścięte, mogą przebarwiać się na zielono lub fioletowo

Nasada korzenia- może być tępa, w różnym stopniu zaokrąglona lub ostra (klinowata)

Kształt korzeni:

Kulisty: średnica zbliżona do długości

Walcowaty- korzeń ma prawie jednakową średnicę na całej długości, jest tępo zakończony

Stożkowaty -korzeń najszerszy w ramionach i stopniowo zwężający się do nasady, która może być zaokrąglona lub zaostrzona

Klinowaty- korzeń najszerszy w ramionach, potem zwęża się i przechodzi w korzeń palowy o zakończeniu ostrym, klinowatym

Współczynnik kształtu tj. długość korzenia do jego średnicy mierzonej w ramionach

Wielkość korzenia- można porównywać odmiany uprawiane w tych samych warunkach

Ukształtowanie powierzchni korzenia: gładka, karbowana

Barwa skórki (od ciemnopomarańczowej do jasnopomarańczowej)

Kształt i wielkość walca osiowego: kształt okrągły, czworokątny, lekko gwiaździsty, gwiaździsty zachodzący głównie w korę

Skłonność do pośpiechowatości

Skłonność do pękania

Skłonność do zazielenienia główki

Skłonność do kumulowania metali ciężkich

Plenność

Termin wegetacji

Odmiany średniowczesne: Lenka, Fantazja, Bolero, Nemo, Kometa, Newton.

Odmiany wczesne: Kinga, Kalina, Kamila, Tempo, Turbo

Odmiany średniopóźne: Jawa, Puma, Maestro, Polka

Późne: Koral, Joba, Kraków, Riga,

PIETRUSZKA

Pietruszka korzeniowa jest rośliną dwuletnią. Pochodzi z okolic Morza Śródziemnego. W pierwszym roku uprawy wytwarza obfita rozetę potrójnie pierzastodzielnych liści oraz wydłużony korzeń spichrzowy. Powstaje on z korzenia palowego, jedynie górna część długości 1-2 cm - z części podliścieniowej i nadliścieniowej łodygi. Zabarwienie skórki korzenia bywa białe, szare lub lekko żółtawe, niekiedy z żółtawymi lub czerwonawymi poprzecznymi pręgami. Na przekroju korzeń ma barwę białą, walec osiowy stanowi większą część , natomiast kora występuje w postaci wąskiego paska pod skórką. W drugim roku uprawy wyrastają pędy kwiatostanowe, na wierzchołkach których tworzą się kwiaty zebrane w złożone baldachy. Owocem pietruszki jest dwudzielna rozłupka, rozpadająca się na rozłupki.

Wymagania klimatyczne i glebowe:

Minimalna temperatura kiełkowania 2-4°C, siewki znoszą przymrozki do -9°C, wyrośnięte korzenie odmian późnych mogą zimować w glebie.

Wymagania wodne pietruszki są większe niż marchwi. Susza w początkowym okresie przedłuża kiełkowanie i przyczynia się do niezbyt równomiernych wschodów, a w okresie grubienia korzeni- do ich rozwidlania i drobnienia.

Wymagania glebowe: najodpowiedniejsze do uprawy są gleby średnie , zasobne w próchnicę, o dobrej strukturze i dużej pojemności wodnej. Unikać należy gleb bardzo ciężkich, zaskorupiających się i podmokłych, a także bardzo lekkich, o małej miąższości warstwy ornej. Odczyn gleby powinien być zbliżony do obojętnego.

Cechy rozpoznawcze i użytkowe

Różnią się kształtem i wielkością liści oraz barwą,

Kształt korzeni różny (stożkowaty)

Barwa skórki

Gładkość

Zawartość olejków

Aromat

Przydatność do zimowania

Odmiany:

Berlińska, Lenka, Cukrowa, Alba, Gazela, Branderburska, Kinga

PASTERNAK

Występuje w Europie, Azji. Uprawiany od bardzo dawna zastąpiony ziemniakiem.

Jest to roślina dwuletnia. W pierwszym roku tworzy korzeń palowy, ma stosunkowo duży rdzeń, ma trochę zagięte ramiona. Pachnie jak marchew. Jak jest sucho to jest bardzo włóknisty. Tworzy dość duże korzenie. Średnica korzenia do 8cm. W drugim roku wyrasta pęd kwiatostanowy, baldach. Owocem jest rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki. Nasiona są bardzo lekkie, mają skrzydełka, bardzo płaskie. Są stosunkowo duże 200-250 nasion w 1 gramie. Zdolność kiełkowania 1-2 lata.

Liście pojedynczo, pierzasto dzielne, od góry błyszczące od dołu matowe. Pasternak parzy. Kolor skórki: lekko kremowa lub biała, miąższ biały a na korzeniu widać wyraźne przetchlinki.

Znaczenie gospodarcze:

Niewielkie, robiono barwnik z pasternaka, uprawiano go na susz.

Wymagania klimatyczne i glebowe:

Najlepiej zimuje ze wszystkich roślin w kraju, starsze rośliny zimują zdecydowanie lepiej. Temperatura kiełkowania 5-6°C, wymaga więcej wody do kiełkowania. Temperatura optymalna 15-18°C. Równie dobrze rośnie i przy niższych temperaturach. Bardzo dobrze znosi przymrozki. Temperatura jarowizacji od 2-10°C-musi mieć 3-4 liście.

Wymagania wodne: jeżeli chcemy żeby korzenie były duże i zdrowe musimy zapewnić im dużo wody, w okresie intensywnego wzrostu korzenia -najwięcej ok. 50% Rośnie w pełnym słońcu.

Wymagania glebowe: woli gleby cięższe , mady; nie lubi gleb kwaśnych ani podmokłych

Cechy rozpoznawcze i użytkowe:

Kształt korzeni: krótki okrągły, półdługi, długi

Pokrój rośliny: wzniesiony, rozłożysty

Wielkość liści

Liczba liści

Kształt blaszki liściowej

Kształt korzenia spichrzowego

Długość okresu wegetacji

Plenność

Barwa miąższu

Barwa skórki

Skłonność do rozwidlania się korzeni

Tolerancja do niesprzyjających warunków środowiska

Tolerancja na szkodniki

SELER KORZENIOWY

Pochodzi z Europy, Azji Zachodniej. Jest to roślina błotna

Korzeń spichrzowy: cześć podliścieniowa, część nadliścieniowa, górna cześć korzenia palowego

Selera w Polsce nie uprawiamy z siewu

Kwiatostan baldach. Ma bardzo drobne nasiona, w 1 gramie 2500-3000 nasion. Zachowuje zdolność kiełkowania przez 4-5 lat. W drugim roku początkowo wytwarza rozetę liści a następnie pęd kwiatostanowy.

Liście: dwukrotnie, pierzasto dzielne, ogonki długie sztywne, piłkowane brzegi.

Wymagania klimatyczne i glebowe:

Roślina klimatu umiarkowanego, seler wrażliwy na jarowizacje - jeżeli ma ponad dwa liście właściwe, może się zjarowizować w temperaturze poniżej 14 °C . optymalna temperatura wzrostu 15-20°C . Seler nie jest wrażliwy na krótkotrwałe przymrozki, jesienią wytrzymuje przymrozki do -6°C. Najpierw zbieramy buraka ćwikłowego potem selera. Potrzebuje dużo wody, dobrze by było go nawadniać. Wilgotność 70-80%. Ma duże wymagania świetlne, w cieniu źle rośnie. Wymagania glebowe: pH 6,5-7,0 poniżej 6 pH - potrzebne wapniowanie, gleby żyzne próchniczne, zasobne w Ca. Bardzo dobrze rośnie na torfach.

Wymagania przetwórstwa:

Bujne ulistnienie,

Wzniesiony pokrój

Odporne na septoriozę

Biały nie ciemniejący miąższ

Jasna skórka zewnętrzna

Brak pustych przestrzeni

Brak plamistości na przekroju

Jędrny miąższ

Wysoka zawartość olejków eterycznych

Cechy użytkowe:

Pokrój rośliny: wzniesiony

Wielkość liści

Liczba liści od 12-40

Kształt zgrubienia

Ślady po opadłych liściach

Ścisłość miąższu

Barwa miąższu

Występowanie i wielkość korzeni bocznych

Wczesność

Skłonność do jarowizacji

Plenność odmiany

Tolerancja na niesprzyjające warunki środowiska

Skłonność do ordzawienia miąższu

ODMIANY:

Jabłkowy, Odrzański, Diament, Gol, Rywal. Globus, Makar, Luna, Anita

BURAK ĆWIKŁOWY

Pochodzi od buraka morskiego, korzeń tworzy się z części nad i podliścieniowej i górnej części korzenia palowego. Pierścieni jest od 4-12 mogą być mniej lub bardziej widoczne (ciemne to miękisz spichrzowy). System korzeniowy ma palowy. Uprawiamy go głównie z siewu, ale można tez z rozsady. Liście są trójkątno owalne, osadzone na długich ogonkach. Wiosna spożywane są liście jako tzwn boćwina. W II roku tworzy rozetę następnie ulistniony, rozgałęziony pęd kwiatostanowy. Kwiaty są obupłciowe zebrane w grono, 5 krotne i cały kwiatostan zasycha wraz z nasionami. Nasiona to kłębki, zdolność kiełkowania 5-6 lat.

Rozróżniamy 4 typy użytkowe:

bardzo dobrze się przechowuje. Rocznie uprawia się ok. 15 tyś ha. Otrzymuje się z niego barwnik.

ZAWARTOŚĆ

14- energia,

1,5- białko

0,1- tłuszcz

13,8- sucha masa

ODMIANY:

Egipski, czerwona kula, Detroit, okrągły ciemnoczerwony, opolski, karmazyn

WYMAGANIA KLIMATYCZNE I GLEBOWE

CECHY ROZPOZNAWCZE I UŻYTKOWE

SKORZONERA- Skorzonera hispanica

Rośnie u nas dziko, jest byliną w uprawie 2 letnia. 6 tygodni trwa wytwarzanie się korzenia. Korzeń jest palowy, cylindryczny, długi, kruchy, zawiera sok mleczny ( dł. 25-30 cm, śr. 3-4 cm). Miąższ jest kremowo biały a skórka ciemna, prawie czarna. Liście podłużne lancetowate. W II roku tworzy rozetę a potem rozgałęziony pęd kwiatostanowy, kwiaty są żółte, kwiatostan koszyczek, owocem niełupka -jedno nasienna. Po kwitnieniu korzeń nadaje się do spożycia.

WYMAGANIA KLIMATYCZNE I GLEBOWE

Zimuje w polu bez problemu. Optymalna temp wzrostu 14-18 C, 0-2C może się zjarowizować w fazie nasiona. Lubi stanowiska słoneczne, wymagania wodne 45-65%ppw jak kiełkuje i w okresie wzrostu korzenia na grubość. pH 6,5-70, gleby żyzne próchniczne, nie lubi gleb ciężkich.

SALSEFIA

To roślina 2 letnia skórka korzenia żółtawo-szara, liście równo wąskie, kwiaty niebieskie lub różowe występują w drugim roku, nasiona szarawe, chropowate, spiczaste. Z obu końców korzeń kwitnącej rośliny traci bezpowrotnie wartości konsumpcyjne.

DO WARZYW RZEPOWATYCH ZALICZAMY

Rzodkiewkę Raphanus sativus

Rzodkiew Raphanus sativus

Rzepę Brassica rapa

Brukiew Brassica napus

Zaliczane są do rodziny krzyżowych.

Maja krótki okres wegetacji, odporne są na niskie temp, często wytrzymują przymrozki. Mają duże wymagania wodne, im więcej wody tym zgrubienie jest mniej twarde. Są to rośliny dnia długiego.

Rzodkiewka- I roczna

Rzodkiew- I i II letnia

Rzepa i brukiew - II letnie

Częścią użytkową jest:

RZODKIEWKA

Pochodzi od rzodkwi świrzepy. To roślina I roczna. Siewki mają liście pokryte jasnymi włoskami, liście owłosione są nieparzystodzielne, górny odcinek jest zawsze mniejszy, 5-6 par liści bocznych. System korzeniowy jest płytki, palowy, słabo rozwinięty, jest gęsto pokryty włośnikami, sięga do 30-50 cm. Zgrubienie jest wrażliwe na niedobory wody( kuliste, wydłużone). Barwa może być od białej, różowej do fioletowej. Kwiaty są 4 krotne, od białych po różowe, fioletowe. Owocem jest łuszczyna, która jest miękka 2-6 cm, wewnątrz występują liczne brązowe nasiona.

1g- 140-150 nasion, zdolność kiełkowania 4-5 lat.

Ma krótki okres wegetacyjny 30-50 dni.

Wartość odżywcza:

- 5-6%- sucha masa

odmiany wczesne są łagodne a późne są ostre.

WYMAGANIA KLIMATYCZNE I GLEBOWE

Rośliny mało wrażliwe na niskie temp ( nawet do -5 C w fazie siewki). Optymalna temp 12-14 C. Wyższa temp może spowodować że zgrubienie przedwcześnie wybije w pęd kwiatostanowy. To roślina dnia dł. 15godz.-równomierne zapotrzebowanie na wodę 70-80%ppw. Przy braku wody zgrubienie traci wartość handlową. Lubi glebę pulchną mało zwięzłą, pH 6-7,4, próchnicze, żyzne.

ODMIANY

RZODKIEW

Pochodzi z wybrzeża morza kaspijskiego. To roślina I lub II letnia.

Grupy europejskie - zgrubienie o mniejszej masie do 300g

Grupy azjatyckie- nawet do 3,5 kg

Liścienie są sercowate, liście właściwe są lirowate, nieparzystodzielne, na nerwach występują białe włoski. System korzeniowy palowy do 1 m . Zgrubienie powstaje z większej części korzenia. Zgrubienie może być kuliste, spłaszczone, wydłużone, owalne, od jasno białych , brązowych po fioletowe.

Kwiaty 4 krotne , pęd kwiatowy , kwiatostan grono, kwiaty białe ,żółte jasno i ciemno fioletowe. Owocem jest łuszczyna.

1g to 120-150 nasion, zdolność kiełkowania 4-5 lat.

WARTOŚĆ ODŻYWCZA

WYMAGANIA KLIMATYCZNE I GLEBOWE

Wytrzymuje niższe temp niż rzodkiewka. Optymalna temp 12-14C. Przy długim dniu wybija w pędy kwiatostanowe. Lubi gleby żyzne, przewiewne, pulchne, zawartość Ca optymalna dla danej odmiany

CECHY ROZPOZNAWCZE I UŻYTKOWE

ODMIANY

WCZESNE-= majowe 40-60 dni ( dajkon)

PÓŹNE 90-110 dni

RZEPA

Pochodzi od brasica campestris. Najczęściej uprawiana na paszę. To roślina II letnia. Może wytwarzać pędy kwiatostanowe w I roku gdy zwiększymy jej temp. Liścienie sercowate bez nalotu. Liście lirowate, powcinane, nie parzystodzielne, od jasno do ciemno zielonych. Zgrubienie powstaje z części nadziemnej. Skórka zgrubienia od białej, żółtej do fioletowej. Miąższ biały lub żółty. Pęd kwiatostanowy 1,5 m , kwiatostan grono. Kwiaty 4 krotne białe lub żółte, owocem długa łuszczyna, nasiona okrągłe, brązowe o zdolności kiełkowania 4-5 lat.

WARTOŚĆ ODŻYWCZA

Rzepa posiada właściwości lecznicze w chorobach wątroby, reumatyzmie i anemii.

WYMAGANIA KLIMATYCZNE I GLEBOWE

Chłody do -8 C wytrzymuje, po wytworzeniu zgrubienia naświetlenie może być mniejsze, nadaje się na prawie wszystkie gleby, pH 6-7,6, gleby gliniasto- piaszczyste.

CECHY ROZPOZNAWCZE I UŻYTKOWE

ODMIANY

Schneeball, Goldball

BRUKIEW

Uprawiana jako roślina pastewna. To roślina II letnia, w I roku wytwarza rozetę liściowa, zgrubienie i korzeń, w II roku pęd kwiatostanowy. Okres wegetacji 126-140 dni.

BIOLOGIA

Siewka ma liście sercowate pokryte włoskami, mogą być zielone i żółte. Pierwsze liście owłosione szeroko owalne, ząbkowane pokryte woskowym nalotem. Korzeń grubieje po 30-40 dniach. Zgrubienie powstaje : część dolna z korzenia, część środkowa z cz. podliścieniowej, głowa z cz. nadliścieniowej. Zabarwienie jasno żółte, ciemno żółte, fioletowe. Zgrubienie może być : kuliste, spłaszczone, wydłużone, owalne.

II rok 1,5 m pęd kwiatostanowy, kwiatostan grono, owocem łuszczyna, nasiona nieśluzowacieją, zdolność kiełkowania 7 lat.

WYMAGANIA

CECHY ROZPOZNAWCZE I UŻYTKOWE

8


Wyszukiwarka