Umiejętność OPOWIADANIA

1.Struktura i forma opowiadań dziecka zmienia się w podczas trwania rozwoju dziecka,
a wpływ na to mają:

• Akt działania samego dziecka

• Środowisko zewnętrzne

2.Dzieci i ich rozwój opowiadania (fazy???)

• Z chwilą opanowania symbolicznej funkcji języka (około2 roku życia) dziecko jest zdolne przypomnieć sobie o nieobecnych przedmiotach i zdarzeniach przeszłych dzięki temu dziecko potrafi opowiadać o zdarzeniach przeszłych oraz o tym co może wydarzyć się w przyszłości. (długotrwały proces)

• Opowiadanie jest proste, naładowane emocjami, ma nieskomplikowaną strukturę, przedstawiają bohatera jako sprawcę (najczęściej dziecko się z nim indentyfikuje oraz z jego czynami) Dziecko wybiera tylko osobę oraz czynność, pozostałe czynniki wokół danego zjawiska nie mają znaczenia np. Ala maluje, Pies szczeka.

• Kiedy następuje wzrost świadomości dziecka, oraz zwiększa się jego repertuar zachowań i czynności, automatycznie w opowiadaniu bohater ma większy wachlarz zachowań. Czynności które wykonuje następują po sobie w określonym czasie, ale nie są do siebie zależne.

• Kiedy dziecko zauważa proces przyczynowo- skutkowy, i to że swoim zachowaniem ma wpływ na otoczenie to w opowiadaniu ukazuje zależność działania bohatera
  z warunkami i skutkami. Początkowo jednak bohater nie jest spójny pod względem wartości i norm zachowania (różne sytuacje i przygody to różnie się zachowuje)

• Dziecko zauważa, że cechy charakteru muszą być spójne z zachowaniem
  i odpowiednim reagowaniem na przygody

DOPÓKI DZIECKO NIE UCHWYCI STRUKTURY OPOWIADANIA, TO JEGO WYPOWIEDZI BĘDĄ MIEĆ CHARAKTER FRAGMENTYCZNY , ODTWARZAJĄ ODERWANE,NIEPOWIĄZANE ZE SOBĄ EPIZODY!!!!!!!

Dzieci bardzo chętnie opowiadają , ponieważ chcą się podzielić swoimi wrażeniami oraz opowiedzieć o ważnych dla nich zdarzeniach, dlatego tez np. poranne przybywanie dzieci do przedszkola powinno być poświęcone na to aby dzieci mogły opowiedzieć co np. robiły wczoraj itp. Dzieci szczególnie lubią opowiadać osobą które nic nie wiedzą
o danym wydarzeniu.

3. Od czego zależy umiejętności opowiadania:

• Od stopnia opanowania języka - bogactwo języka, poznania funkcji rozmaitych wyrazów i sposobu ich stosowania (wyrazy do określenia czasu, przestrzeni)

• Od umiejętności opanowania reguł kontekstowości - odpowiednie określenia do opisywanej sytuacji

• Od wzorca= DOROSŁA OSOBA - dostarcza wzorców opowiadań i pomaga dziecku wykryć ich strukturę:

- Dzieci na początku „papugują” od dorosłych tylko intonację oraz emocje podczas formułowania wypowiedzi

• Dobry wzór naśladowania powoduje że dzieci kiedy wzorują się na wypowiedzi dorosłych same tworzą znacznie bardziej rozbudowaną wypowiedz niż kiedy same mają coś stworzyć

• Przez naśladowanie opowiadanie staje się dłuższe ale i bogatsze
  w informacje. Zawierają również więcej elementów narracyjnych, oraz relacje pomiędzy bohaterami

• Ważne są również pytania jakie stawia dorosły dziecku aby dookreślało dane sytuacje itp.

4.Sytuacje zachęcające dzieci do opowiadania:

• Dzieciom najmłodszym należy postawić zadania otwarte, które każde dziecko w miarę swych możliwości zrealizuje (np. opowiedz bajkę, przygodę jaką chcesz) Dzięki temu dziecko ma możliwość wzorowania się na znanych bajkach tworząc własną orginalną kompozycję co wzbudza samozadowolenie.

• Nauczycielka również może rozpocząć jakąś wymyśloną bajkę i poprosić o jej dokończenie.(jest to trudniejsze zadanie bo ogranicza pole pomysłów)

• Nauczyciel rozdaje obrazki a dzieci muszą ułożyć do nich historyjkę (przy małych dzieciach obrazek jest bogaty, zawiera wiele elementów i dzieci po prostu go opisują
  a im starsze dziecko tym mniej elementów np. sama przyroda i dzieci mają do tego miejsca ułożyć opowiadania)

• Trudniejszym zadaniem jest podanie dzieciom konkretnych bohaterów (słownie ,dać im kukiełki, lub obrazki z konkretnym bohaterem) i do nich mają ułożyć historyjkę

• Dzieci niech narysują coś, a do tego obrazka stworzą opowiadanie (rysunek jako bodziec)

• Historyjki obrazkowe

• Starszym dzieciom można podać zarówno bohaterów ,czas, oraz przestrzeń, po czym
  z tymi danymi dzieci musza ułożyć opowieść

• Nauczycielka pokazuje nietypowe przedmioty, a dzieci tworzą na ich podstawie własne opowiadania

5. ROLA I ZNACZENIE HISTORYJKI OBRAZKOWEJ W ROZWOJU MOWY
I MYŚLENIA DZIECKA

Rozwijanie mowy kilkulatka wiąże się ściśle z działaniem. Nauczyciel mając stały kontakt z dziećmi przysłuchując się ich wypowiedziom - zachęca do pytań, do artykułowania własnych spostrzeżeń, doznań i przeżyć. Oczywistościom jest, że szczególną zachętą do wypowiedzi są dla dziecka rzeczy konkretne, zgromadzone w najbliższym otoczeniu. Bezpośredni kontakt jest w pewnej mierze ograniczony warunkami, ponadto nie zawsze obserwacja rzeczywistości wywołuje wypowiedzi dłuższe wielozdaniowe. Są także obiekty i sytuacje niedostępne oglądowi w naturalnym środowisku. Dlatego też często wykorzystujemy ilustracje, obrazy lub inne środki wizualne. „ Ilustracja winna być dostosowana do możliwości i pragnień odbiorców. Winna być równocześnie dobrym utworem graficznym. W obrazowaniu powinna iść dalej niż tekst, gdyż to ona uplastycznia wyobrażenia nim wywołane. Jej zadaniem jest uczyć i bawić, dążyć do prostoty, a unikać wszystkiego, co powoduje gmatwanie jej przejrzystości. ” ¹

Dzieci są bardzo zainteresowane ilustracjami, obrazkami, które przez swą nieruchomość pozwalają dłużej, dokładniej przyglądać się. I

Już od dawna wykorzystywano obrazek do sprawdzania stopnia rozwoju mowy
i myślenia dzieci. Historyjka obrazkowa służy dwu zadaniom :

• sprawdzeniu stopnia rozwoju myślenia dzieci,

• rozwijaniu podstawowych procesów myślenia i mowy.

Praca z obrazkiem ma wiele wartości wychowawczych i poznawczych. Oto one :

1. Obrazek ułatwia wyodrębnianie przedmiotów, czynności, sytuacji oraz nazywanie ich.

2. Obrazek wpływa na rozwijanie pojęć nie tylko elementarnych, ale częściowo uogólnionych.

3. Obrazek wdraża do planowej obserwacji, rozwija podstawowe procesy myślowe, jak porównywanie, syntezę, wnioskowanie.

4. Obrazek rozwija wyobraźnię przez komponowanie brakujących elementów, uzupełnianie treści na zasadzie związków przyczynowo - skutkowych.

Powyżej wymienione zostały tylko te wartości wynikające z pracy z obrazkiem, które mają szczególne znaczenie dla rozwoju myślenia. Bo przecież „ celem ilustracji jest nie tylko odzwierciedlanie rzeczywistości, ale także jej interpretacja.”

W rozwoju mowy, który dokonuje się przy okazji pracy z obrazkiem można wyodrębnić kilka faz. Fazy te są następujące :

1. Dziecko wylicza nazwy przedmiotów, osób, zwierząt, roślin. Są to nazwy uprzednio już przyswojone przez dzieci.

2. Dziecko wymienia nazwy czynności i stanów, w jakich się przedmioty, osoby znajdują. Dziecko 6 - letnie dostrzega już coś więcej aniżeli sam przedmiot, gdyż potrafi określić jego stan lub sposób zachowania się.

3. Dziecko dostrzega już związki między przedmiotami i istotami, przyczyny ich sposobu zachowania się, dostrzega całą sytuację. ⁶

Historyjka obrazkowa „ wdraża dzieci do układania faktów w kolejności, uczy je tego, co było najpierw, co potem, co w końcu się stało. ” ⁷ Umożliwia nauczycielowi realizację wszystkich zadań dotyczących rozwijania

Aby w sposób poprawny ułożyć dwa, trzy lub więcej obrazków, dziecko winno dobrze zrozumieć treść każdego z nich, zauważyć różnice między nimi, ale także podobieństwa. Musi uchwycić związki przyczynowo - skutkowe, gdyż one to właśnie decydują o tym, że obrazki tworzą całość fabularną. Analizując treść poszczególnych obrazków obserwator powinien wykryć zależności między nimi, a więc zrozumieć przyczynę i skutki przedstawionej na kilku obrazkach sytuacji.

Dzieci mogą samodzielne oglądanie obrazków, jak i wspólne z kolegami i
z nauczycielką. Rola nauczycielki polega na kierowaniu spostrzegawczości dziecka, zachęcaniu go do analizowania i oceny sytuacji. Podstawą zrozumienia historyjki obrazkowej jest ustalenie kolejności zdarzeń w czasie, przyczyn i skutków faktów przedstawionych na obrazkach. Tak więc służy ona rozwojowi takich czynności rozwojowych, jak : analiza i synteza, spostrzeganie, porównywanie, wnioskowanie, globalne ujmowanie całości treści.

Stopniowanie trudności, może dotyczyć:

• liczby obrazków, z których składa się historyjka

• jakości treściowej

• sposobu zastosowania

Dla osiągnięcia zadowalających wyników w rozwoju mowy i myślenia poprzez stosowanie historyjki obrazkowej istotna okazuje się jej procedura wykorzystania. Zadanie, jakie stawiamy sobie na początku tej pracy - to doprowadzenie dzieci do zrozumienia, że dwa obrazki wiążą się ze sobą i można z nich jak z bajki odczytać jedno opowiadanie. Początek opowiadania jest na pierwszym obrazku, a zakończenie na ostatnim. Przy zastosowaniu jednego obrazka kierujemy wyobraźnię dziecka na to, co działo się przed sytuacją na nim przedstawioną, względnie na to co może się stać potem.

Po przeprowadzeniu kilku tego typu zajęć można wprowadzić różnego rodzaju utrudnienia takie jak:

1. Podanie obrazków obejmujących jedną historyjkę obrazkową w nie ustalonej kolejności, w celu zmuszenia dzieci do ich uporządkowania przez wykrycie istotnych związków.

2. Pominięcie lub zasłonięcie jednego z obrazków po to, aby dzieci domyśliły się i same uzupełniły tę treść. Pominięcie ostatniego obrazka - dzieci same tworzą zakończenie, a po jego odsłonięciu porównują z nim swoje wypowiedzi. Moment oczekiwania na sprawdzenie trafności tego, co zostało przez dzieci opowiedziane jest źródłem dodatkowych emocji. Przy pominięciu obrazka pierwszego, dzieci szukają przyczyny obserwowanych skutków zdarzeń przedstawionych na następnych ilustracjach.

3. Korzystnym ćwiczeniem wdrażającym do tworzenia uogólnień stanowiących syntezę całej historyjki jest nadanie jej przez dzieci odpowiedniego tytułu. Po wielokrotnym zastosowaniu tego ćwiczenia dzieci zrozumieją, że tytuł historyjki nie dotyczy treści jednego obrazka.

4. Próba rysowania przez dzieci, ułożonej przez nie same historyjki obrazkowej to inny sposób na zajęcie wyzwalające myślenie. Nieodzowne jest tu opowiedzenie historyjki przez autora rysunku.

---