Przemoc
Analizując zjawisko przemocy według przyczyn jej występowania, można powiedzieć, że tkwić mogą one w samych dzieciach (np. dzieci niechciane, upośledzone, trudne, przewlekłe, chore czy kalekie) Bardziej powszechne są jednak przyczyny tkwiące w środowisku rodzinnym. Do takich w pierwszej kolejności należy zaliczyć niedojrzałość i młody wiek rodziców, brak wiedzy i umiejętności wychowawczych, doznanie maltretowania we własnym dzieciństwie, niski poziom wykształcenia, bezrobocie, wszelkiego rodzaju uzależnienia oraz socjopatia i choroba umysłowa. W drugiej grupie natomiast należy wymienić izolację społeczną rodziny, kłopoty małżeńskie, zbyt duże wymagania stawiane dziecku, a także maltretowanie żony przez męża, ponieważ zazwyczaj wiąże się to także ze znęcaniem się nad dzieckiem. Trzeba tu podkreślić również wpływ braku stabilności mogący wynikać z częstej zmiany miejsca zamieszkania oraz z życia w rodzinie, w której tylko jedno z rodziców jest rodzicem naturalnym. Współwystępowanie wymienionych czynników i okoliczności zwiększa prawdopodobieństwo ryzyka występowania przestępczych zachowań rodziców wobec dzieci.
W literaturze wskazywane są trzy główne teorie wyjaśniające pochodzenie ludzkiej agresji:
1) teoria instynktów, która mówi, że agresja jest instynktem wrodzonym i że człowiek z natury zachowuje się agresywnie i stosuje przemoc;
2) teoria frustracji, według której przyczyną zachowań agresywnych jest przeżywana frustracja, będąca wynikiem zablokowania zaspokojenia potrzeb;
3) teoria społecznego uczenia się, która mówi, że ludzie uczą się zachowań agresywnych bądź przez własne bezpośrednie doświadczenie, bądź przez naśladownictwo.
PRZEMOC PSYCHICZNA
Przemoc psychiczna jest to rozmyślne niszczenie lub znaczące obniżanie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka przez od wyzwisk poczynając, emocjonalne odrzucenie, aż po nadmierne wymagania i nieliczenie się z możliwościami rozwojowymi dziecka.
Przemoc psychiczną cechują następujące zachowania:
1) agresja werbalna, np. obrażanie, znieważanie, ironizowanie, kompromitowanie;
2) groźby powiązane z przemocą skierowaną przeciwko osobom oraz przedmiotom, stosowanie presji ni szantażu w celu wymuszenia konkretnych zachowań;
3) dyskryminacja (poniżanie, naruszanie cudzej godności); inaczej mówiąc, jest to wszelkie "dokuczanie" dziecku bez użycia narzędzi, które jest przyczyną występowania u niego negatywnych przeżyć i chociaż nie zostawia śladów na ciele ofiary wyrządza ogromne spustoszenie w sferze emocjonalnej, poznawczej i behawioralnej dziecka.
ZAPAMIĘTAJ!
Przemoc psychiczna to niewłaściwe zachowania wobec dziecka, wyrządzające mu poważne szkody(czasem nieodwracalne) natury emocjonalnej.
OBJAWY WSKAZUJĄCE NA MALTRETOWANIE EMOCJONALNE DZIECKA
DANE Z WYWIADU |
OBJAWY SOMATYCZNE |
ZACHOWANIE |
|
|
|
Konsekwencje tego typu działań są bardzo zbliżone do psychicznych następstw bicia dzieci. Dokuczanie dziecku bez użycia narzędzi wywołuje u niego wiele negatywnych przeżyć: lęk, poczucie niesprawiedliwości i bezsensu, świadomość braku miłości rodzicielskiej i wiele innych konsekwencji, takich jak: zaburzenia snu, przygnębienie, nerwice, zachowania agresywne, a nawet myśli i próby samobójcze. Ponadto krzyczenie na dzieci i poniżanie powoduje poważne konsekwencje w ich dorosłym życiu. Osoby maltretowane w dzieciństwie nawet wiele lat później mają poczucie winy, niską samoocenę, a także zaburzone poczucie własnej tożsamości, silną potrzebę kontrolowania innych oraz są psychicznie uzależnione od swoich rodziców.
UWAGA!
Ofiary przemocy psychicznej cierpią na depresje, nerwice, izolują się od otoczenia bądź odstraszają je swoim perfekcjonizmem lub negatywnymi oczekiwaniami w stosunku do innych.
PRZEMOC SEKSUALNA
Seksualne wykorzystywanie dziecka jest najbardziej odrażającą i szkodliwą ze względu na następstwa, jakie powoduje, formą przemocy. Według prof. dr. hab. Józefy Brągiel (Instytut Nauk Pedagogicznych, Wydz. Historyczno-Pedagogiczny, Uniwersytetu Opolskiego) jest to wciąganie dziecka w sferę aktywności seksualnej nieadekwatnej do jego etapu rozwojowego, w sferę działań, których dziecko nie rozumie i nie jest w stanie zaakceptować i które naruszają jednocześnie normy prawne i społeczne.
Wykorzystywanie seksualne to zaangażowanie dziecka w czynności seksualne, których nie rozumie, na które świadomie nie wyraża zgody, nadużywanie władzy przez dorosłych, nastolatki, dzieci starsze.
Wykorzystanie seksualne dzieci może polegać na oglądaniu dzieci w niestosowny sposób, obnażaniu się w ich obecności, niestosownej nagości w domu, na erotycznym całowaniu dzieci, oglądaniu z dziećmi filmów i zdjęć pornograficznych, dotykaniu dzieci, pocieraniu, onanizowaniu się przed dziećmi lub z udziałem dzieci, penetracji palcem lub innym narzędziem narządów płciowych dzieci, a także na uprawianiu seksu oralnego lub analnego.
Rozróżnia się trzy rodzaje zachowań w zakresie form seksualnego wykorzystywania dzieci przez dorosłych:
1) akty pozbawione fizycznego kontaktu, czyli ekshibicjonizm, podglądactwo, fetyszyzm, obsceniczne telefony oraz eksponowanie ciała dziecka osobom dorosłym w celu zaspokojenia ich seksualnych pragnień;
2) czyny skupione na fizycznym kontakcie osoby dorosłej z dzieckiem, do których zalicza się petting bądź praktyki masturbacyjne;
3) akty noszące znamiona gwałtu, czyli zmuszanie dziecka do stosunków seksualnych.
Następstwa tego rodzaju przemocy mogą być zarówno bezpośrednie, jak i odległe w czasie, oraz mogą to być następstwa somatyczne, poznawcze, emocjonalne, behawioralne i seksualne.
W śród bezpośrednich skutków somatycznych należy wymienić urazy zewnętrznych narządów płciowych, przerwanie błony dziewiczej, infekcje przenoszone drogą płciową oraz urazy ciała związane ze stosowaniem przemocy fizycznej jako środka do osiągnięcia celu - zaspokojenia seksualnego.
Dużo dłuższa jest lista następstw psychicznych. Mogą to być erotyzacja dziecka, zaburzenia snu, fobie, lęki, nerwice, depresje. Ofiary przemocy seksualnej przejawiają prowokacyjne zachowania seksualne wobec swoich rówieśników, wykazują zachowania agresywne i autodestrukcyjne, łącznie z podejmowaniem prób samobójczych, albo wręcz przeciwnie - ich zachowania są regresywne, izolują się. Podobnie jak w przypadku innych rodzajów przemocy dzieci doznające tego typu nadużyć mają problemy w szkole, uciekają
z domu, cechują je zachowania przestępcze oraz niska samoocena, poczucie winy i krzywdy.
Równie długa jest lista odległych w czasie następstw przemocy seksualnej stosowanej wobec dziecka. Mogą to być stany lękowe, zespoły depresyjne, psychozy, zaburzenia osobowościowe i wiele innych skutków występujących także w wyniku stosowania innych rodzajów przemocy. U ofiar tego rodzaju przemocy występują specyficzne zaburzenia seksualne, takie jak dysparemnia, zaburzenia pożądania u kobiet i negatywne postawy wobec mężczyzn i seksu oraz impotencja u mężczyzn. Tendencje orgiastyczne, sadyzm oraz homoseksualny i biseksualny rozwój orientacji płciowej, pedofilia, transwestytyzm, promiskuityzm, prostytucja i gwałcenie to kolejne skutki nadużyć seksualnych. Ta sama przemoc może również spowodować występowanie odmiennych sytuacji, takich jak trudności w nawiązywaniu kontaktów z płcią przeciwną i niepowodzenia seksualne. Także w tym wypadku ofiary mogą przejawiać tendencje do zachowań o charakterze przestępczym oraz do stosowania przemocy w życiu dorosłym, także wobec dzieci.
Zadaniem pracowników socjalnych w razie stwierdzenia przemocy seksualnej jest pomoc w ochronie dziecka, pomoc rodzinie w przezwyciężaniu kryzysu oraz nauczenie domowników innego stylu życia ze sobą.
UWAGA!
Pomoc w konkretnym wypadku przemocy seksualnej zależy od specyficznych potrzeb i problemów danej rodziny. Aby przerwać zaklęty krąg przemocy, ktoś z otoczenia rodziny musi uświadomić sobie jak poważny to jest problem. Tą osobą może być i powinien pracownik socjalny.
Informację o tym, ze koś używa przemocy wobec dziecka, należy zgłaszać do:
1) prokuratury,
2) specjalistów ds. nieletnich w każdej jednostce
Policji,
3) wydziałów rodzinnych sądów rejonowych,
4) kuratorów właściwych sądów dla nieletnich,
5) pedagoga lub psychologa szkolnego,
6) poradni psychologiczno-pedagogicznej,
7) centrum pomocy rodzinie,
8) ośrodka pomocy rodzinie,
9) ośrodka pomocy społecznej
PRZEMOC PRZEZ ZANIEDBANIE
Przemoc to krzywda wyrządzona dziecku zazwyczaj przez opiekunów świadomie, ale także wskutek zaniedbania, której można było uniknąć. Może być natury fizycznej, emocjonalnej, seksualnej, najczęściej wyrządzana jest w sytuacjach wewnątrzrodzinnych, w których nieopanowany stres lub konflikt mogą przerodzić się w przemoc.
Przemoc przez zaniedbanie to krótko mówiąc niezaspokojenie podstawowych potrzeb fizycznych oraz psychicznych dziecka.
OBJAWY WSKAZUJĄCE NA ZANIEDBANIE DZIECKA (www.cmppp.edu.pl. Pracownia Profilaktyki i Uzależnień)
DANE Z WYWIADU |
OBJAWY SOMATYCZNE |
ZACHOWANIE |
|
|
|
CZYNNIKI MOGĄCE UAKTYWNIĆ PRZEMOC WOBEC DZIECKA
SPOŁECZNE (środowisko społeczne) |
PSYCHOLOGICZNE/ PSYCHIATRYCZNE |
INTERAKTYWNE |
|
Rodzice:
|
Dziecko:
|