Społeczność międzynarodowa - to ogół państw suwerennych, utrzymujących stosunki wzajemnie regulowane przez prawo międzynarodowe. Ma ona szerszy skład niż ONZ. Zasada równości - to przede wszystkim równość wobec prawa. Oznacza to, że prawa poszczególnych podmiotów muszą być tak samo respektowane. Wspólnota regionalna - państwa należące do tej wspólnoty łączy poza sąsiedztwem wspólna historia, a nierzadko język czy religia np. Rada Nordycka. Wspólnota funkcjonalna - tworzą ją państwa należące do organizacji międzynarodowej mającej na celu bezpośrednie koordynowanie prowadzonych działań w dziedzinie gospodarczej lub wojskowej np. NATO. Normy uniwersalne i regionalne - normy odnoszące się do całej społeczności są normami uniwersalnymi, natomiast normy odrębne dla jakiejś wspólnoty regionalnej lub subregionalnej są normami regionalnymi. Prawo międzynarodowe - zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami i organizacjami międzynarodowymi oraz innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych mającymi zdolność do działania w stosunkach międzynarodowych Podstawa obow. P.M. - Doktryna naturalistyczna - zwana doktryną podstawowych, zasadniczych praw państwa. Są to zwłaszcza: prawo do istnienia, niepodległości, szacunku i do uczestniczenia w obrocie międzynarodowym. Teoria pozytywistyczna - podstawą obowiązywania prawa międzyn. Jest wspólna wola państw, która znajduje swój wyraz bądź to w normach zwyczajowych bądź też w konwencyjnych. Przestrzeganie norm pr. międzyn. - ze względu na: siłę, która gwarantuje ich wykonanie; wzajemność jak w pr. dypl.; wspólny interes całej społeczności międzyn. Sankcje - to negatywna reakcja społeczności międzyn., z jaka spotyka się państwo naruszające normy prawa międzynarodowego. Są: 1) sankcje zorganizowane - wyraźnie przewidziane przez umowy międzyn., które określają dokładnie sytuację, w jakiej można je zastosować, rodzaj (ekonomiczne, wojskowe) sposób w jaki mają być podjęte (kolektywnie czy indywidualnie), oraz organ decydujący o ich zastosowaniu (2) sankcje korygujące - poprzez ich zastosowanie państwa wyrównują, likwidują skutki naruszenia jakiegoś postanowienia umownego przez nielojalnego kontrahenta.(3) Środki przymusu bezpośredniego - są stosowane przeciwko państwu winnemu naruszenia normy zakazującej uciekanie się do groźby lub użycia siły, popełniającemu przestępstwa lub zbrodnie międzyn. Opierają się one na zasadzie centralizmu i są podporządkowane Radzie Bezpieczeństwa. (4) sankcje nie zorganizowane - nie są one przewidziane w umowie, choć wszyscy sygnatariusze liczą się z ich istnieniem np. sankcje socjologiczne [psychologiczne], czyli reakcje opinii publicznej i odwet. Pr. międzyn. a Pr. wewn. - teoria monistyczna - oba prawa tworzą jeden system prawny, w którym normy pozostają względem siebie w porządku hierarchicznym. Teoria dualistyczna - oba prawa stanowią nie tylko dwie odrębne gałęzie, ale dwa całkowicie odrębne systemy, różniące się między sobą przedmiotem regulacji i źródłami. Umowy międzyn. w porządku prawnym RP - art. 89 u. 1 Konstyt. stwierdza: Ratyfikacja przez RP umowy międzyn. i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy: pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych; wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji; członkostwa RP w org. miedzyn.; znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym; spraw uregulowanych w ustawie lub w których konstyt. wymaga ustawy. Art. 91 konst. stwierdza iż ratyfikowana umowa międzyn. po jej ogłoszeniu w Dz. U. RP stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana. Umowa międzyn. ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą jeśli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. Jeżeli wynika to z ratyfikowane przez RP umowy konstytuującej organizację międzyn. prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w wypadku kolizji z ustawami. Źródła pr. międzyn. - w sensie materialnym jest to co sprawia że prawo międzyn. kształtuje się i nabywa moc obowiązującą. W znaczeniu formalnym - nazywamy zewnętrzny wyraz procesu, który doprowadził do powstania normy prawnej. Umowa międzyn. - to porozumienie międzynarodowe zawarte w formie pisemnej między państwami i regulowane pr. międzyn., ujęte czy to w 1 dokumencie czy też w 2 lub więcej pozostających ze sobą w związku dokumentach bez względu na jego szczególną nazwę. Nie ma ona zastosowania do porozumień między państwami a innymi podmiotami pr. międzyn. oraz między tymi innymi podmiotami, ani do porozumień zawieranych w formie innej niż pisemna. Nie są umowami międzyn. umowy zawierane między państwami a spółkami i korporacjami zagranicznymi. Rodzaje umów międzyn. - ze względu na liczbę kontrahentów rozróżnia się umowy dwustronne (bilateralne) i wielostronne (multilateralne). Z uwagi na odmienny sposób przystępowania do umowy państw trzecich dzielimy umowy międzyn. wielostronne na otwarte i zamknięte. Umowy otwarte zawierają klauzulę dopuszczającą przystąpienie innych państw bez potrzeby uzyskiwania zgody dotychczasowych kontrahentów, zazwyczaj wystarcza jednostronne oświadczenie państwa przystępującego. Forma umów międzyn. - umowę 2 stronną sporządza się w 2 egzemplarzach, przy czym w każdym z egzemplarzy wymienia się na 1 miejscu państwo dla którego dany egzemplarz jest przeznaczony (reguła alternatu). W umowach wielostronnych państwa wymieniane są alfabetycznie. Podpisy składane są alfabetycznie lub na dowolnie wybranym miejscu pod tekstem umowy (pele-mele). Umowy 2 stronne sporządza się w językach obu kontrahentów. Przygotowanie tekstu umowy - opracowania i uzgodnienia tekstu mowy dokonuje się w drodze wymiany not lub w toku rokowań między zainteresowanymi państwami. Uchwalenie tekstu umowy na konferencji międzyn. wymaga zgody 2/3 państw obecnych i biorących udział w głosowaniu. Parafowanie i podpisanie umowy - uzgodniony tekst umowy jest przedstawiany do podpisu . Niekiedy ma miejsce parafowanie umowy przed jej podpisaniem. Polega ono na złożeniu przez pełnomocników parafy (zwykle pierwsze litery imiona i nazwiska) pod umową. Parafowanie umowy oznacza potwierdzenie że uzgadniania tekstu zostało zakończone, że jest on autentyczny i nie można w nim czynić zmiany. W pr. międzyn. przez złożenie podpisów nabierają charakteru prawnie wiążącego tylko te umowy które nie wymagają ratyfikacji lub zatwierdzenia. Z tytułu pełnionych funkcji za przedstawicieli państwa uważa się: szefów państw, rządów i ministrów spraw zagranicznych (dla wszystkich czynności związanych z przyjęciem umowy); szefów misji dyplomatycznych (dla przyjęcia tekstu umowy z państwem przyjmującym); przedstawicieli akredytowanych przez państwa bądź na konferencji międzyn. (dla przyjęcia tekstu umowy na danej konferencji, w danej organizacji lub w danym organie. Czynności związane z zawarciem umowy dokonane przez osoby nieupoważnione mogą być uznane za prawnie skuteczne jeśli zostaną później przez dane państwo zatwierdzone. Pełnomocnictwa podpisują: Prezydent RP (umowy państwowe); Prezes RM (umowy rządowe); właściwy minister (umowy resortowe). Ratyfikacja - oznacza zatwierdzenie umowy przez szefa państwa przy czym w odniesieniu do ważniejszych umów wymagana jest zgoda parlamentu. Art. 133 konstytucji: Prezydent RP jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe o czym zawiadamia Sejm i Senat. Prezydent RP przed ratyfikowaniem umowy międzyn. może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją. Nie podlegają ratyfikacji: deklaracje o treści politycznej przyjęte na spotkaniu mężów stanu; umowy resortowe lub administracyjne zawierane przez ministerstwa i inne urzędy w zakresie ich działania; umowy zawierane w czasie wojny przez dowódców wojskowych. Zgoda państwa na związanie się umową może być wyrażona przez podpisanie, wymianę dokumentów stanowiących umowę, ratyfikację przyjęcie, zatwierdzenie, przystąpienie lub w jakikolwiek inny sposób. Umowa po podpisaniu a przed ratyfikacją nie jest wiążąca dla państw. Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych - dokument ratyfikacyjny jest pismem opatrzonym pieczęcią państwową i podpisami szefa państwa i ministra spraw zagranicznych, w którym stwierdza się dokonanie ratyfikacji. Dokumenty dotyczące ratyfikacji lub zatwierdzenia umów wielostronnych nie są wymieniane lecz tylko składane u depozytariusza. Jest nim z reguły państwo na którego obszarze umowę podpisano. Jeżeli jednak umowa została podpisana na konferencji zwołanej przez ONZ lub inne organizacje międzyn. - depozytariuszem jest Sekretariat ONZ lub innej organizacji międzynarodowej. Wejście w życie umowy międzyn. - dochodzą one do skutku bądź z chwilą wymiany dokumentów ratyfikacyjnych lub z chwilą złożenia dokumentów ratyfikacyjnych przez określoną w umowie liczbę państw lub z chwilą podpisania umowy, powiadomienia o jej zatwierdzeniu lub w inny sposób. Przystąpienie do umowy - na skutek przystąpienia (akcesji) do umowy międzyn. państwo które nie brało udziału w procedurze zawierania umowy, staje się stroną umowy. Od przystąpienia można odróżnić adhezję czyli przystąpienie do części umowy . Może to być dokonane w sposób nieformalny a nawet milczący. Rejestracja i publikacja umów - Art. 102 Karty NZ nakłada na państwa członkowskie obowiązek rejestracji umów. Każda umowa zawarta przez członka ONZ powinna być możliwie najprędzej zarejestrowana w Sekretariacie i przezeń ogłoszona. Sankcją niezajerestrowania jest jedynie niemożność powoływania się na nią przez strony wobec jakiegokolwiek organu ONZ. Klauzule w umowach - Klauzula wzajemności, narodowa, największego uprzywilejowania, arbitrażowa (koncyliacyjna) str. 92. Obowiązywanie umów w czasie i przestrzeni - umowa wcześniejsza ma zastosowanie tylko w takim zakresie w jakim jej postanowienia nie są sprzeczne z postanowieniami umowy późniejszej. W razie sprzeczności miedzy zobowiązaniami członków ONZ wynikającymi z Karty a ich zobowiązaniami wynikającymi z innych umów międzyn. zobow. wynikające z Karty mają pierwszeństwo. Zastrzeżenia - państwo może sformułować zastrzeżenia chyba że: zastrzeżenie jest zakazane przez ten traktat; traktat postanawia że tylko określone zastrzeżenia mogą być czynione które jednak nie obejmują danego zastrzeżenia; zastrzeżenie jest niezgodne z celem traktatu. Przyjęcie zastrzeżenia może być wyraźne lub milczące (brak sprzeciwu w ciągu 12 miesięcy od notyfikowania mu zastrzeżenia lub w dniu wyrażenia zgody na związanie się umową. Moc obowiązująca umów wobec państw 3 - umowa nie tworzy praw ani obowiązków dla państwa 3 bez jego zgody. Z postanowienia umowy powstaje obowiązek dla państwa 3 jeżeli strony zamierzają przez to postanowienie stworzyć obowiązek a państwo 3 wyraźnie na piśmie obowiązek ten przyjmuje. Nieważność umów - nieważna jest umowa zawarta w wyniku groźby lub użycia siły z pogwałceniem zasad prawa międzyn. Błąd jest przyczyną nieważności umowy jeżeli dotyczy faktu lub sytuacji która istniała w czasie zawierania umowy i stanowiła istotną podstawę zgody państwa na związanie się z tą umową. Jeżeli państwo zawarło umowę na skutek podstępu czyli umyślnego wprowadzenia w błąd ze strony innego państwa negocjującego, może powoływać się na podstęp dla unieważnienia swej zgody na związanie się z umową. Takie samo prawo przysługuje państwu w przypadku gdy jago zgoda na związanie się umową została wyrażona w wyniku bezpośredniego lub pośredniego przekupienia jego przedstawiciela przez inne państwo negocjujące. Strona powołująca się bądź na wadliwość swojej zgody na związanie się umową powinna notyfikować to pozostałym stronom umowy oraz podać uzasadnienie swego roszczenia. Jeżeli po upływie terminu który nie powinien być krótszy niż 3 miesiące żadna ze stron nie zgłosiła sprzeciwu strona notyfikująca może podjąć kroki zmierzające do formalnego zatwierdzenia nowego stanu prawnego. Ius cogens - to normy prawne o znaczeniu tak istotnym dla społeczności międzyn. że mają one moc obowiązującą bezwzględną i nie mogą być uchylone żadną umową międzyn. Należą do nich zakaz użycia siły, zakaz interwencji w sprawy wewnętrzne innych państw, zasada wolności morza otwartego, przepisy o treści moralnej i humanitarnej. Mogą one być zmienione tylko późniejszą normą powszechnego prawa międzyn. mającą ten sam charakter. Wygaśnięcie umowy - od stwierdzenia nieważności umowy jej wygaśnięcie różni się tym że pociąga ono za sobą skutki prawne od chwili wygaśnięcia (ex nunc). Przyczyny: przewidziane w umowie i inne. Najczęściej spotykanymi są upływ czasu, spełnienie warunku rozwiązującego oraz wypowiedzenie umowy. Inne to: zgoda stron na uznanie umowy za wygasłą, całkowite wykonanie umowy, trwała niemożność wykonania umowy, niezgodność z nowo powstałą imperatywną normą powszechnego prawa międzyn., pogwałcenie jej przez 1 z umawiających się stron, zasadniczą zmianę okoliczności. Wypowiedzenie umowy - można wypowiedzieć jeżeli jest klauzula wypowiadająca, a jeżeli nie ma to tylko wówczas gdy można ustalić, że strony zamierzały dopuścić taką możliwość albo charakter umowy pozwala domniemywać prawo wypowiedzenia. Jeżeli na skutek wypowiedzenia umowy liczba państw związanych umową wielostronną spadnie poniżej liczby niezbędnej dla wejścia w życie, umowa wygasa tylko wówczas gdy w samej umowie tak ustalono. Jeśli umowa nie określa trybu wypowiedzenia, notyfikacja dotycząca zamiaru wypowiedzenia umowy powinna być złożona co najmniej na 12 miesięcy naprzód. Wpływ wybuchu wojny na umowy międzyn. - nie tracą one mocy obowiązującej, a tylko ich moc ulega zawieszeniu w stosunkach miedzy państwami wojującymi, a po przywróceniu stanu pokoju są nadal stosowane. Zerwanie stosunków dyplomatycznych lub konsularnych między stronami umowy nie wpływa na stosunki prawne ustanowione między nimi przez umowę, chyba że istnienie stosunków dyplomatycznych lub konsularnych jest niezbędne dla zrealizowania umowy w danym zakresie. Środki zabezpieczające wyk. umów - zgoda na przeprowadzenie kontroli jej wykonania. Kontrolę te przeprowadzają same państwa w stosunku do siebie na zasadzie wzajemności, częściej jednak zlecają ją organom lub organizacjom międzynarodowym. Interpretacja umów - największą wagę ma interpretacja dokonana przez strony zawierające umowę (autentyczna) oraz dokonana przez sądy międzynarodowe (sądowa) zwłaszcza przez MTS w Hadze. Akty jednostronne - Należą do nich: Notyfikacja - jest to akt polegający na oficjalnym pisemnym powiadomieniu drugiego podmiotu prawa międzyn. o pewnym wydarzeniu z którym prawo to łączy określone skutki prawne. Uznanie - jest to stwierdzenie przez państwo że przedmiot uznania istnieje i powinien być traktowany w płaszczyźnie prawa międzyn. Protest - jest to stwierdzenie przez państwo że określona czynność lub stan rzeczy są niezgodne z prawem międzyn. Zrzeczenie - jest to akt w którym państwo rezygnuje z pewnych praw. Zwyczaj międzyn. - do wykształcenia się zwyczaju międzyn. konieczne są: praktyka (usus) i przekonanie tej praktyki z prawem. MTS: zwyczaj jest dowodem istnienia powszechnej praktyki przyjętej przez prawo. Zwyczaj traci moc obowiązującą na skutek wykształcenia się nowej, kolidującej z nią normy zwyczajowej lub umownej lub na skutek odstąpienia państw od jej praktykowania czyli odwyknięcia. Podmiotowość pr. międzyn. - podmiotami są tylko państwa mające międzynarodową zdolność do czynności prawnych tzn. utrzymywania stosunków dyplomatycznych i konsularnych, uczestniczenia w organizacjach międzyn., zawierania umów, występowania z roszczeniami i ich dochodzeniem. Taką zdolność mają także organizacje międzynarodowe i Stolica Apostolska [podmiotowość wtórna]. Elementy składowe i istota państwa - to ludność, terytorium i władza najwyższa oraz zdolność do utrzymywania stosunków z innymi państwami. Suwerenność - zdolność do samodzielnego, niezależnego od jakiegokolwiek innego podmiotu występowania w stosunkach międzyn. Ehrlich: samowładność, czyli prawna niezależność od jakichkolwiek czynników zewnętrznych i całowładność czyli kompetencje normowania wszystkich stosunków wewnątrz państwa. Powstanie państwa - powstają przez oderwanie się czy wyodrębnienie z istniejących podmiotów, rozpad takich podmiotów, ich połączenie lub też powstać mogą na terytorium stanowiącym res nullius. Sukcesja - to rezultat zmiany zwierzchnictwa terytorialnego nad częścią lub całością określonego terytorium państwowego. Przedmiot: umowy międzyn., zobowiązania i prawa pozatraktatowe, członkostwo w org. międzyn. Rodzaje państw - 1) jednolite - występujące na zewnątrz jako 1 podmiot (2) złożone - dzieli się na państwa związkowe w których całość jest podmiotem pr. międzyn. a części składowe mogą mieć jedynie ograniczoną zdolność do utrzymywania stosunków zewnętrznych, oraz na związki państw w których podmiotami pr. międzyn. są części składowe a całości albo w ogóle nie ma albo ma ograniczoną zdolność do czynności w stopniu określanym odpowiednim aktem leżącym u podstaw połączenia. Współcześnie państwa złożone występują tylko jako federacje (państwa związkowe) i konfederacje (związek państw). Federacja - istotą federacji jest posiadanie centralnych organów w związku z czym występuje ona jako 1 podmiot pr. międzyn. W konsekwencji części państwa związkowego nie są podmiotami pr. międzyn. Konfederacja - to luźny związek państw oparty na umowie międzyn. dla prowadzenia wspólnej polityki zagranicznej i obronnej. Nie ma centralnej władzy wykonawczej. Państwa zależne - zależność prawnomiędzynarod. to przejęcie reprezentacji zewnętrznej 1 państwa przez inne występujące w jego imieniu, która ogranicza zdolność do czynności prawnych. Państwami zależnymi są protektoraty oraz państwa wasalne. Państwa neutralne - państwo trwale neutralne w zamian za uzyskaną w umowie gwarancje niepodległości i integralności terytorialnej zobowiązuje się nie używać siły zbrojnej przeciwko innemu państwu. Nie może ono przystępować do sojuszy i organizacji wojskowych, uczestniczyć w systemie bezpieczeństwa zbiorowego oraz udostępniać swojego terytorium na bazy wojskowe. Status trwałej neutralności musi być zaakceptowany i zagwarantowany przez inne państwa. Samostanowienie narodu - wszystkie narody mają prawo do samostanowienia. Na mocy tego prawa określają według własnej woli swój status polityczny i swobodnie rozwijają swe życie gospodarcze, społeczne i kulturalne. Sposoby: naród w drodze swobodnie wyrażonej woli może opowiedzieć się za utworzeniem własnej państwowości, może też przyłączyć się do już istniejącego podmiotu. Samookreślenie może nastąpić w drodze pokojowej lub narodowowyzwoleńczej. Podmiotowość org. międzyn. - o ile podmiotowość warunkuje się przymiotami które może mieć tylko państwo jak suwerenność, terytorium czy ludność to org. nie spełnia tych warunków. Jeżeli za kryterium przyjąć zdolność do czyn. pr. to niektóre org. mogą być uznane za podmioty. Podmiotowość Stolicy Apostolskiej - w stosunkach miedzyn. Poza sprawami o charakterze technicznym czy administracyjnym z reguły występuje Stolica Apostolska, a nie miasto Watykan. Ona podpisuje z innymi państwami konkordaty, ona też korzysta z prawa legacji biernej i czynnej. Uznanie międzynarodowe - to akt prawny w którym podmiot pr. międz. Stwierdza istnienie pewnych faktów oraz przyznaje im określone skutki prawne. Przedmiotem uznania może być: państwo, rząd, powstańcy, strona wojująca, naród. Uznanie może być udzielane indywidualnie przez poszczególne podmioty pr. międzyn. a także kolektywnie przez grupę państw czy org. międzyn. W ostatnim przypadku uznaniem podmiotowości państwa jest przyjęcie go w poczet członków. Uznanie może być wyraźne lub dorozumiane. Uznaniem wyraźnym jest notyfikowanie tego zainteresowanemu podmiotowi w sposób jednoznaczny i nie budzący wątpliwości. Uznanie dorozumiane ma miejsce wtedy gdy wprawdzie nie mówi się o nim jednakże wynika ono z faktów konkludentnych. Uznanie de facto jest traktowane jako ograniczone i niepełne a więc warunkowe i odwołalne natomiast uznanie de iure jest nieodwołalne i bezwarunkowe. Istnienie faktów uzasadniających uznanie nie oznacza obowiązku uznania. Uznanie państwa - kryterium uznania państwa jest efektywność, stabilność i skuteczność władzy najwyższej nowo powstałego państwa oraz jej zdolność do utrzymywania stosunków międzyn. Uznanie przedwczesne - jest wtedy gdy zostało ono udzielone mimo iż istnieją poważne wątpliwości co do stabilności i trwałości nowej organizacji terytorialnej. Uznanie za państwo jeszcze w trakcie walki której losy nie są przesądzone lub w sytuacji kiedy trudno mówić o stabilności nowej władzy, jest przedwczesne. Przedwczesne uznanie stanowi naruszenie pr. międzyn. z uwagi na to że jest ono udzielone bezpodstawnie, gdyż uznawana społeczność nie tworzy jeszcze państwa w świetle faktów oraz że jest ono zazwyczaj interwencją w sprawy wewnętrzne jakiegoś państwa. Teoria konstytutywna uznania - skutki powstają dopiero z momentem uznania stanu faktycznego. Teoria deklaratoryjna - skutki mają miejsce z chwilą gdy sytuacja faktyczna spełnia stawiane przez pr. międzyn. warunki. Skutki uznania - zarejestrowanie i akceptacja nowego państwa; nawiązanie stosunków dyplomatycznych; stwierdzenie kompetencji jego organów i przedstawicieli oraz przyznania im stosownych immunitetów i przywilejów; możliwość występowania przed sądami wewn. Uznanie rządu - ma miejsce gdy dochodzi on do władzy w drodze pozakonstytucyjnej w wyniku zamachu stanu, przewrotu, puczu czy rewolucji. Jedynym kryterium uznania rządu jest jego rzeczywistość czyli rzeczywiste sprawowanie władzy państwowej nad określoną grupą ludności, zamieszkującą pewne terytorium. Uznanie za powstańców - powstańcy muszą mieć własny rząd i organizację wojskową; by rząd ten kontrolował pewną część terytorium państwa będącego w stanie wojny domowej w sposób rzeczywisty, tzn. że obszar ten musi być okupowany i administrowany przez władze powstańcze; wreszcie, by powstanie lub rewolucja przybrały formę działań wojennych, w których siły powstańcze, działające w sposób zorganizowany pod jednolitym dowództwem, przestrzegają przewidzianych przez prawo między narodowe sposobów ich prowadzenia. Uznanie udzielone przy braku jednego z tych warunków jest uznaniem przedwczesnym. Uznanie za powstańców oznacza przede wszystkim iż nie są oni traktowani jak przestępcy, czy w przypadku działań na morzu jako piraci. Państwa trzecie nie maja obowiązku do zachowania neutralności. Uznanie za naród - umożliwiło korzystanie przez komitety narodowe z pewnych, ściśle ustalonych przez uznające państwo kompetencji rządowych. Obejmowały one m.in. prawo posiadania armii, trybunałów wojskowych, oraz używania flagi narodowej. Uznanie narodu nie było równoznaczne z automatycznym uznaniem przyszłej państwowości. Źródła odpowiedzialności międzynarodowej państwa - powstaje ona tylko w konsekwencji naruszenia zobowiązania międzynarodowego. Naruszenia te można podzielić na dwa rodzaje: przynoszącą szkodę jakiemuś jednemu państwu, oraz wyrządzające istotną szkodę całej społeczności międzynarodowej. Zbrodnie międzynarodowe - to takie bezprawne działania, które powodują naruszenie zobowiązania międzynarodowego istotnego dla ochrony fundamentalnych interesów całej społeczności międzynarodowej. Odpowiedzialność bezpośrednia i pośrednia - w pierwszym wypadku chodzi o odpowiedzialność jaką państwo ponosi za swe własne działanie tj. swoich organów, w drugim zaś akty poszczególnych osób prywatnych. Przy odpowiedzialności bezpośredniej państwo zobowiązane jest do odszkodowania podczas gdy odpowiedzialność pośrednia wyczerpuje się, poza satysfakcją na ukaraniu winnych lub skłonieniu ich do naprawienia szkód. Jeśli jednak państwo nie czyni tego popełnia wówczas delikt międzynarodowy i odpowiedzialność pośrednia zmienia się w bezpośrednią. Formy odpowiedzialności - polityczna, materialna i moralna. Wyróżniamy: restytucje, odszkodowanie, satysfakcje, sankcje. Rodzaje organów państwa - do organów wewnętrznych należą głowa państwa, parlament, rząd i szef rządu, msz i minister współpracy gospodarczej z zagranicą. Do zewnętrznych należą: przedstawicielstwa dyplomatyczne stałe i doraźne, przedstawicielstwa handlowe, przedstawicielstwa przy organach międzynarodowych, misje wojskowe oraz urzędy konsularne. Głowa państwa - jej uprawnienia sprowadzają się do wysyłania i przyjmowania przedstawicieli dyplomatycznych, zawierania umów międzynarodowych oraz ogłaszania stanu wojny i pokoju. Na terytorium państwa obcego szef państwa jeśli nie podróżuje incognito nie podlega jurysdykcji karnej, administracyjnej i z pewnymi wyjątkami cywilnej (tak samo rodzina i świta). Przywilej nietykalności rozciąga się na rezydencję, pojazdy, środki lokomocji i korespondencje. Parlament - art. 116 Konstytucji: Sejm decyduje w imieniu RP o stanie wojny i zawarciu pokoju. Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium RP lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie o stanie wojny postanawia Prezydent RP. Rząd i szef rządu - art. 146 Konstytucji: RM prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną RP. Sprawuje ona ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzyn. Zawiera umowy wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzyn. Szefowi rządu przysługuje prawo zawierania umów miedzyn., prowadzenia rokowań oraz oświadczenia woli państwa bez specjalnych pełnomocnictw. Minister i MSZ - reprezentuje państwo w stosunkach międzyn. Może prowadzić rokowania dwustronne i wielostronne oraz podpisywać umowy bez okazywania specjalnych pełnomocnictw. Bierze on udział w składaniu listów uwierzytelniających, uczestniczy w przyjmowaniu delegacji rządowych i państwowych, powołuje własnych i przyjmuje obcych charges d`affaires oraz mianuje misje. Struktura MSZ w Polsce - składa się z 4 departamentów terytorialnych: Europa-Wschód, Europa-Zachód, Ameryka Północna i Południowa, Afryka, Azja, Australia i Oceania. Minister SZ kieruje działalnością ministerstwa przy pomocy sekretarza stanu, podsekretarzy stanu, dyrektora generalnego oraz dyrektorów komórek organizacyjnych. Stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne - służą reprezentacji i ochronie interesów państwa. Ich liczba zależy od pozycji i roli państwa. Misje specjalne - cele misji mogą być polityczne: prowadzenie rokowań i załatwianie spraw spornych, negocjowanie i podpisywanie deklaracji i umów międzyn.; ceremonialne: udział w koronacjach, uroczystościach związanych z objęciem stanowiska prezydenta oraz pogrzebach. Wysyłanie misji specjalnej występuje w wyniku uzgodnienia między zainteresowanymi państwami. Przedstawicielstwa handlowe - badają sytuację ekonomiczną państwa pobytu, odnotowują ruch cen i zmiany kursów, udzielają pomocy przedsiębiorcą. Działają pod nadzorem szefa misji dyplomatycznej; korzystają z immunitetów i przywilejów jak przedstawicielstwa dypl. Ustanowienie przedstawicielstwa czy organizacji pozwala państwu na utrzymywanie stałego kontaktu z sekretarzem organizacji, zapewnia szybkie otrzymywanie dokumentacji i informacji, pozwala utrzymać stosunki i uzgadniać stanowisko z innymi państwami członkowskimi. Urzędy konsularne - konsul jest po prostu urzędnikiem państwa wysyłającego o ściśle określonych funkcjach, korzystającym tylko w ograniczonym stopniu z przywilejów i immunitetów, i w konsekwencji nie ma charakteru przedstawicielskiego. Do zadań urzędów konsularnych należy nie tylko ochrona interesów obywateli, lecz także ochrona interesów państwa oraz popieranie przyjaznych stosunków między państwem wysyłającym a przyjmującym. Misje wojskowe - to wszelkie zorganizowane siły zbrojne, jednostki powietrzne, lądowe lub morskie przebywające poza granicami swego kraju, bądź to w związku ze stanem okupacji i pełnieniem funkcji kontrolnych, bądź to z wizytą kurtuazyjną. Obok misji wojskowych doraźnych, wysyłanych dla załatwienia określonej sprawy, po II wojnie światowej rozpowszechniają się stałe misje wojskowe w wyniku umów międzyn. i przebywające stale na terytorium innego państwa. Normy w stos. dypl. - stos. dypl. regulowane są przez tzw. prawo dyplomatyczne, normy o charakterze kurtuazyjnym, oparte na uprzejmości międzyn. i wreszcie przez normy prawa wewn. Ustanowienie stos. dypl. - wszystkie państwa suwerenne mają prawo legacji, czyli prawo wysyłania własnych i przyjmowania obcych przedstawicielstw dypl. Niezbędne jest nawiązanie stos. dypl., znalezienie odp. kandydata oraz tzw. agrament: zgoda przez państwo przyjmujące na proponowaną osobę. Po uzyskaniu agrement szef państwa w przypadku ambasadora czy posła i minister SZ w odniesieniu do charge d`affeires wystawiają listy uwierzytelniające i wprowadzające, które są składane głowie państwa lub msz w specjalnej uroczystej odprawie protokolarnej. Po wręczeniu listów uwierzytelniających ambasador jest przyjmowany przez głowę państwa na audiencji prywatnej. Misja dypl. w państwie w którym szef misji nie mam stałej siedziby może być kierowana przez charge d`affaire ad interim. Funkcje misji dypl. - reprezentowanie państwa wysyłającego, ochrona interesów państwa wysyłającego i jego obywateli, prowadzenie rokowań z państwem pobytu, prowadzenie funkcji konsularnych. Państwo wysyłające ma prawo zdezawuowania oświadczeń swego przedstawiciela i odwołania go do kraju. Istotną działalnością jest zdobywanie dopuszczalnymi sposobami, dozwolonymi przez miejscowe prawo, a nie w drodze szpiegostwa możliwie pełnych i rzetelnych danych o państwie pobytu. Klasy szefów misji - 1) ambasadorowie i nuncjusze (2) posłowie nadzwyczajni i ministrowie pełnomocnych oraz internuncjuszów (3) charges d`affaires. 2 pierwsze kategorie są akredytowani przy głowie państwa a 3 przy MSZ. Precedencja - to pierwszeństwo między szefami placówek. W każdej klasie funkcjonariusze dypl. zajmują między sobą miejsce według daty urzędowej notyfikacji ich przybycia. Personel misji dypl. - 1) personel dypl.: należą do niego radcowie, sekretarze oraz attaches, którzy korzystają z przywilejów i immunitetów. (2) adm. i techniczny: należą kierownik i pracownicy kancelarii, maszynistki, lekarze, tłumacze i szyfranci. (3) służba misji: to personel obsługi [kierowcy, dozorcy, sprzątaczki, zatrudnieni przez państwo wysyłające]. Przywileje i immunitety - to wyłączenia, ulgi, prawa i szczególna ochrona, z jakiej korzystają przedstawiciele dypl. poza granicami swego kraju. Teoria eksterytorialności - misja dypl. powinna być traktowana jak gdyby ambasada czy poselstwo znajdujące się poza krajem pobytu było cząstką państwa wysyłającego Teoria reprezentacji - skoro przedstawiciel dypl. jest osobistym reprezentantem alter ego monarchy-suwerena, który nie podlega żadnej władzy, to i on powinien być traktowany tak samo i mieć takie same przywileje. Teoria funkcjonalna - warunkiem wykonywania przez personel misji powierzonych mu zadań jest korzystanie z określonych przywilejów i immunitetów. Gdyby dyplomaci podlegali jurysdykcji państwa przyjmującego, nie mogliby funkcjonować niezależnie. / Przywileje i immunitety podzielić można na rzeczowe, przysługujące placówce dypl., oraz osobowe z których korzystają poszczególne kategorie pracowników misji. Przywileje i immunitety misji - Nietykalność: bez zgody szefa misji funkcjonariusze państwa przyjmującego nie mają prawa wstępu na jej teren; nakłada ona także obowiązek podjęcia wszystkich środków dla ochrony pomieszczeń misji przed jakimkolwiek natręctwem, szkodą oraz zakłóceniem spokoju i naruszenia jej powagi. Prawo porozumiewania: misja ma prawo porozumiewania się z innymi placówkami i konsulatami państwa wysyłającego za pomocą wszelkich odpowiednich środków [kodem czy szyfrem] włączając w to kurierów dyplomatycznych [nie mogą być aresztowani ani zatrzymani]. Przywileje i immunitety osobowe - Nietykalność: oznacza zakaz stosowania środków przymusu [aresztowania czy zatrzymania]; rozciąga się ona na prywatną rezydencję, akta, korespondencję i z pewnymi ograniczeniami na jego mienie. Immunitet jurysdykcyjny: przedstawiciel dypl. jest wyłączony spod jurysdykcji karnej państwa przyjmującego oraz z 3 wyjątkami spod jurysdykcji cywilnej i administracyjnej. Może on być uchylony przez państwo wysyłające. Immunitet ten nie oznacza że dyplomata nie podlega sądom swego państwa. Zwolnienie z opłat i podatków: dyplomata nie podlega przepisom o ubezpieczeniach społecznych, jest zwolniony od wszelkich opłat i podatków osobistych czy rzeczowych, państwowych, regionalnych i komunalnych, z wyjątkiem podatków pośrednich wliczanych w cenę towarów oraz opłat za świadczone usługi; zwolnienie obejmuje także opłaty celne za przedmioty przywożone do użytku służbowego lub osobistego. Z tych przywilejów poza szefem misji i personelem dypl. korzystają członkowie ich rodzin pozostający z nimi we wspólnocie domowej, jeśli są obywatelami państwa przyjmującego. Korzystanie z immunitetów zaczyna się z chwilą wjazdu na terytorium państwa przyjmującego, a jeśli znajduje się na tym terytorium, od chwili notyfikacji jej nominacji MSZ. Przywileje i immunitety trwają do momentu opuszczenia kraju. Przejazd przez państwo 3: dyplomata korzysta z uprzywilejowanego traktowania jeśli znajduje się w drodze do kraju przyjmującego lub w drodze powrotnej. Obowiązki dyplomaty wobec państwa przyjmującego - dyplomata nie przestrzegający przepisów porządkowych, naruszający ustawy celne czy skarbowe naraża się na notę protestacyjną państwa pobytu, na uznanie za persona non grata, a nawet na wydalenie; nie może też mieszać się w sprawy wew., poddawać krytyce politykę państwa pobytu, prowadzić agitację i działalność wymierzoną przeciwko władzom; nie wolno także wykorzystywać pomieszczeń misji w sposób niezgodny z jej funkcjami, nie wolno też wykonywać im w państwie przyjmującym żadnej działalności zawodowej lub komercjalnej dla uzyskania korzyści osobistych. Korpus dypl. - obejmuje on wszystkich szefów placówek dypl. akredytowanych w danej stolicy. Na jego czele stoi dziekan. Z reguły jest nim najstarszy rangą przedstawiciel dypl., a więc ambasador najdłużej przebywający w danym kraju. W niektórych państwach katolickich funkcje dziekana pełni tradycyjnie nuncjusz Stolicy Apostolskiej. Koniec misji dypl. - może nastąpić na skutek notyfikacji przez państwo wysyłające państwu przyjmującemu o zakończeniu misji i odwrotnie; może być także skutkiem zakończenia działalności całej placówki. Szczególnym sposobem zakończenia misji i ustanowienia nowej jest podniesienie rangi misji, czyli zmiany poselstwa w ambasadę. Stosunki konsularne (początek i koniec) - pełnienie funkcji konsularnych przez misję nie wymaga zgody państwa przyjmującego, lecz jedynie notyfikacji osób, które je wykonują. Zerwanie stos. dypl. nie pociąga za sobą ipso facto zerwania stos. konsularnych. Określając liczbę konsulatów i ich siedziby bierze się pod uwagą liczebność obywateli w danym okręgu itp. Szefowie placówek konsularnych otrzymują tzw. listy komisyjne wystawiane przez głowę państwa, premiera czy ministra SZ, w których wymienia się nazwisko szefa, jego klasę, okręg konsularny i siedzibę placówki. List komisyjny (patent) przekazywany jest w drodze dypl. rządowi państwa przyjmującego. Za jego zgodą list komisyjny może być zastępowany notyfikacją. W przypadku zgody udziela on tzw. exequatur, czyli dopuszcza szefa placówki do pełnienia funkcji konsularnych. Funkcje konsularne - str. 192 (13 pkt.). Immunitety i przywileje osobowe - konsulowie nie podlegają aresztowaniu ani zatrzymaniu, z wyjątkiem przypadków ciężkiej zbrodni (powyżej 5 lat więzienia) i tylko na mocy postanowienia właściwej władzy sądowej; mogą być wzywani na świadków w postępowaniu administracyjnym lub sądowym. Klasy szefów placówek konsularnych - konsul generalny; konsul; wicekonsul; agent konsularny. Szefowie placówek konsularnych znajdujących się w określonym mieście państwa przyjmującego tworzą korpus konsularny. Konsul honorowy - powoływany na podstawie umowy przez państwo wysyłające spośród mieszkańców, najczęściej obywateli państwa przyjmującego. Nie otrzymuje stałego uposażenia lecz zazwyczaj przysługuje mu prawo do rekompensaty poniesionych wydatków z pobieranych opłat konsularnych. Jest zwolniony od podatków i opłat od sum otrzymywanych od państwa wysyłającego z tytułu wyk. funkcji. Terytorium - to określony obszar geograficzny lub przestrzenna sfera ludzkiej działalności. Stanowi tak przedmiot władzy państwowej, jak przestrzeń w granicach której państwo wykonuje władzę w sposób wyłączny i pełny w stosunku do osób, rzeczy i zdarzeń. Rodzaje terytoriów - 1) podlegające suwerenności państwowej (2) nie podlegające jej [morze otwarte, przestrzeń kosmiczna, dno mórz i oceanów będące wspólnym dziedzictwem, teryt. res nullius]. Istota prawna teryt. - Teoria przedmiotowa: uznaje teryt. za przedmiot władzy państwowej. T. podmiotowa: państwo przedstawione jest jako organizm quasi - biologiczny, a teryt. odgrywa w nim rolę ciała. T. przestrzenna: teryt. jest przestrzenią w obrębie której władza państwowa istnieje i działa. T. kompetencji: państwo jest porządkiem normatywnym a teryt. jest sferą kompetencji przestrzennej państwa. Skład teryt. - składa się z przestrzeni lądowej, morskiej i powietrznej; obejmuje rzeki, jeziora i zbiorniki wodne; wchodzi także przestrzeń powietrzna nad obszarem lądowym i morskim. Zwierzchnictwo teryt. - to forma wykonywania przez państwo suwerenności na teryt. Jest ono nie tylko prawem co uznanym i chronionym przymiotem. Obejmuje władzę polegającą na sprawowaniu w obrębie teryt. wszystkich działań i funkcji właściwych państwu oraz na zapobieganiu wyk. analogicznych działań ze strony innych podmiotów. Demilitaryzacja - nakłada na państwo obowiązek zlikwidowania oraz zakaz budowy i utrzymywania w przyszłości urządzeń i obiektów wojskowych na określonej części jego teryt., a także zakaz utrzymywania tam sił zbrojnych. Może być całkowita lub częściowa. Neutralizacja - jest to umowne wyłączenie możliwości prowadzenia działań wojennych na danym teryt. oraz nakaz powstrzymywania się od wykorzystania go w charakterze bazy do prowadzenia takich działań. Baza wojskowa - cechy: władza teryt, na terenie bazy; prawo łączności z bazą przez teryt, przylegające oraz pobyt na terenie bazy i wokół niej obcych sił zbrojnych. Okres 10-99 lat; możliwość instalowania i budowania na niej urządzeń wojskowych, immunitety i przywileje dla personelu poza terenem bazy. Dzierżawa - polega na udzieleniu czasowej zgody przez suwerena teryt. na wykorzystanie części jego teryt. przez inne państwo na warunkach określonych w zawartej umowie dwustronnej. Cesja - to transfer teryt., kiedy 1 państwo przestaje, a 2 rozpoczyna wykonywać swoje zwierzchnictwo nad przekazanym obszarem. Elementy: opuszczenie teryt. przez cedenta; objęcie teryt. przez 2 państwo. Efektywna okupacja (zawłaszczenie) - jest ona rzeczywistą i faktyczną oraz daje tytuł suwerenny; wywołuje określone skutki w prawie międzyn. Zasiedzenie - do zasiedzenia niezbędne jest ciągłe i pokojowe wykonywanie praw suwerennych. Jest to nabycie suwerenności poprzez efektywne wykonanie kompetencji państwowych. Utrata teryt. - cesja, efektywna okupacja w postaci porzucenia; przyrost; derelikcja: kiedy państwo przestaje faktycznie wykonywać na jakimś obszarze swe kompetencje i porzuca je co prowadzi do przekształcania go choćby chwilowego w ziemie niczyją. Pojęcie granicy - to linia a ściślej płaszczyzna w obrębie której zawiera się teryt. państwowe ; oddziela ona je od teryt. innego państwa albo od teryt. nie podlegającego żadnej jurysdykcji narodowej. Rodzaje: naturalne i sztuczne; ze względu na ich ustalenie na orograficzne, uwzględniające ukształtowanie powierzchni i geometryczne przebiegające niezależnie od rzeźby terenu, przy czym szczególnym rodzajem granic są granice astronomiczne, biegnące wzdłuż południków i równoleżników. Delimitacja - obejmuje sporządzenie opisu granicy oraz naniesienie jej przebiegu na mapę o stosunkowo małej skali bez przeprowadzenia jakichkolwiek prac na miejscu. Demarkacja - ma na celu szczegółowe wytyczenie i oznakowanie przebiegu granicy państwowej w terenie. Przeprowadzana jest przez specjalnie w tym celu powołaną komisję mieszaną składającą się na zasadzie parytetu z przedstawicieli zainteresowanych stron. Komisja w swych pracach opiera się na dokonanym w procesie delimitacji opisie i mapie granicy. Administracja granicy - w celu ochrony granicy ustanawia się pas drogi granicznej którym jest obszar o szerokości 15 metrów licząc w głąb kraju od linii granicy państwowej. Jeżeli szerokość strefy nadgranicznej nie osiąga w ten sposób 15 km włącza się do strefy nadgranicznej również te gminy sąsiednie których obszar leży w całości lub w części w odległości 15 km od granicy państwowej Nienaruszalność granic - każde państwo ma obowiązek powstrzymywania się od groźby lub użycia siły celem naruszenia istniejących międzyn. granic innego państwa lub jako środka rozw. sporów międzyn. włączając w to spory teryt. i problemy dot. granic. Rzeka międzyn. - to rzeka przepływająca przez teryt. co najmniej 2 lub większej liczby państw; jest rzeką żeglowną, mającą ujście do morza, na której obowiązywałaby swoboda żeglugi dla statków wszystkich państw. Wody wewn. - to wody znajdujące się między lądem a wewn. Granicą morza teryt. Zalicza się do nich zatoki morskie, zatoki historyczne oraz wody portów. Morze teryt. - to pas wód morskich położonych między wybrzeżem albo wodami wewn. z 1 stony, a morzem otwartym z 2. Statki znajdujące się na morzu teryt. podlegają nie tylko jurysdykcji administracyjnej państwa nadbrzeżnego lecz także karnej i cywilnej. Nieszkodliwy przepływ - to taki przepływ który nie zagraża pokojowi, bezpieczeństwu lub porządkowi państwa nadbrzeżnego. Morski pas przyległy - to obszar morza otwartego o określonej szerokości, przylegający do zewnętrznej granicy morza teryt., nad którym państwo nadbrzeżne sprawuje w odniesieniu do obcych statków kontrolę w specjalnie przewidzianych dziedzinach i w ograniczonym zakresie. Morska strefa ekonomiczna - w tej strefie której szerokość nie może przekroczyć 200 mil, państwo nadbrzeżne ma prawa suwerenne do badania, eksploatacji, ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi oraz jurysdykcję w zakresie ustanawiania i użytkowania sztucznych wysp, instalacji i urządzeń, morskich badań naukowych i ochrony środowiska. W strefie tej wszystkie państwa korzystają z wolności żeglugi i przelotu oraz układania kabli. Strefa rybołówstwa - państwo nadbrzeżne samo określa wysokość dopuszczalnego połowu żywych zasobów w swej strefie przy czym powinno chronić żywe zasoby od niebezpieczeństwa przełowienia. Jeżeli państwo nadbrzeżne nie może pozyskać całego dopuszczalnego odłowu to powinno dopuścić inne państwa do korzystania z istniejącej nadwyżki. Szelf kontynentalny - to dno morskie oraz warstwy ziemi pod dnem morskim przylegające do wybrzeża lecz znajdujące się poza granicami morza teryt. Granica szelfu przebiega w miejscu w którym głębokość wody nie przekracza 200 metrów. Jeżeli państwo nadbrzeżne nie bada lub nie eksploatuje jego zasobów, żadne inne nie mogą podejmować tego rodzaju działalności lub zgłaszać jakichkolwiek roszczeń. Państwo nadbrzeżne jest zobowiązane do dokonywania wpłat lub świadczeń w naturze za eksploatacje zasobów mineralnych szelfu poza 200 milami od linii podstawowej. W 6 roku eksploatacji wpłaty i świadczenia wynieść mają 1% wartości produkcji i wzrastają do 7% w 12 roku eksploatacji, po czym pozostają już na tym poziomie. Morze otwarte - obejmuje wody morskie znajdujące się poza granicami morza teryt. czyli te które nie są ani morzem teryt. ani wodami wew. Wolność mórz obejmuje: wolność żeglugi, rybołówstwa, zakładania kabli podmorskich i rurociągów, przelotu. Dno mórz i oceanów - leżące poza granicami jurysdykcji państwowej zostało uznane za wspólne dziedzictwo ludzkości. Obszar ten jest dostępny wyłącznie w celach pokojowych a jego badania i eksploatacja powinny być prowadzone dla dobra całej ludzkości niezależnie od położenia geograficznego. Cieśnina międzyn - to naturalne drogi wodne łączące morza i oceany, nad których brzegami znajdują się teryt. różnych państw i stanowiące w związku z tym międzyn. szlaki komunikacyjne. Kanał międzyn. - to sztuczne drogi wodne łączące 2 otwarte dla żeglugi międzyn. obszary morskie. Obowiązuje w nich wolność żeglugi. Arktyka - jest podzielona na sektory należące do państw leżących wokół obszaru arktycznego [Kanada, ZSRR, Dania, Norwegia, USA]. Antarktyka - będzie wykorzystywana wyłącznie do celów pokojowych, zakazane jest zakładanie baz wojskowych, fortyfikacji, przeprowadzania manewrów oraz dokonywania prób z bronią jądrową. Jest wolność badań naukowych. Przestrzeń powietrzna - nad teryt. lądowym i morskim podlega jego wyłącznej i pełnej suwerenności, natomiast przestrzeń nad morzem otwartym i teryt. nie podlegającym czyjemukolwiek zwierzchnictwu jest otwarta dla wspólnego użytkowania przez wszystkie państwa. Kabotaż - jest zarezerwowany dla państwa teryt. właściwego. Statek lądujący czy pozostający na teryt. obcego państwa jest zobowiązany do przestrzegania jego ustawodawstwa wew. Które musi być zgodne z konwencją. Przestrzeń kosmiczna - łącznie z księżycem i innymi ciałami niebieskimi jest otwarta dla badania i wykorzystywania przez wszystkie państwa bez jakiejkolwiek dyskryminacji i na zasadach wolności. Nie można zawłaszczyć przestrzeni kosmicznej przez użytkowanie czy okupacje. Zakazane jest także umieszczanie na orbicie okołoziemskiej obiektów zawierających broń jądrową lub inną broń masowej zagłady, oraz instalowanie takiej broni na ciałach niebieskich. Granica przestrzeni kosmicznej to 80 - 100 km. Ludność - to ogół osób fizycznych zamieszkujących teryt. określonego państwa i podlegających jego jurysdykcji. Cudzoziemiec - to osoby mające obce obywatelstwo z reguły 1 rzadziej 2 lub więcej oraz bezpaństwowcy zwani też apatrydami nie mający żadnego obywatelstwa. Obywatelstwo - jest to trwały węzeł prawny łączący osobę fizyczną z jakimś państwem, podmiotem prawa międzyn. W przypadku osób prawnych mówimy o przynależności państwowej. Nabycie: wskutek urodzenia (pierwotne) oraz naturalizację, niekiedy zamążpójście, reintegrację (pochodne). Nabycie przez urodzenie może być na zasadach prawa krwi i prawa ziemi. Utrata: przez nabycie obcego obywatelstwa, zwolnienie z dotychczasowego na prośbę zainteresowanego, niekiedy przez zamążpójście, wstąpienie do służby wojskowej lub państwowej obcego kraju oraz pozbawienie. Naturalizacja - czyli nadanie obywatelstwa, następuje wówczas kiedy osoba je uzyskuje nie mając żadnego lub mając innego kraju. Reintegracja - czyli odzyskanie obywatelstwa poprzedniego. Stosuje się tu uproszczony tryb naturalizacji. Uchodźca - to osoba która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości i przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa którego jest obywatelem i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa. Konwencja zakazuje wydalania uchodźców oraz zawracania ich do granicy terytoriów na których groziłoby im niebezpieczeństwo. Mają prawo do swobodnego wyznawanie religii. Azyl - polega on na udzieleniu zezwolenia na wjazd oraz pobyt cudzoziemcom dyskryminowanym czy prześladowanym ze swe przekonania i działalność polityczną, religijną lub naukową. Osoba uzyskująca azyl korzysta z gwarancji że nie zostanie wydana na żądanie państwa swojego obywatelstwa. Prawo do azylu nie przysługuje osobom winnym popełnienia zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości i zbrodni wojennych. Ekstradycja - polega na wydaniu podejrzanego lub przestępcy państwu któremu przysługuje w stosunku do niego jurysdykcja karna w celu osądzenia lub wykonania orzeczonej już kary. Podstawę ekstradycji stanowić może tylko czyn który jest zagrożony karą w obu państwach; wobec takiej osoby można wykonać tylko taką karę dla wykonania której została wydana; nie podlegają ekstradycji osoby które w państwie pobytu korzystają z prawa azylu. Przestępstwa ekstradycyjne: przestępstwa przeciwko mieniu, życiu i zdrowiu; nie podlegają przestępstwa polityczne czasem wojskowe i religijne. Dyskryminacja rasowa - to wszelkie zróżnicowanie, wykluczenie, ograniczenie lub uprzywilejowanie z powodu rasy, koloru skóry, pochodzenia narodowego lub etnicznego, które ma na celu lub pociąga za sobą unieważnienie lub uszczuplenie uznania, wykonywania lub korzystania na zasadzie równości z praw człowieka i podstawowych wolności w politycznej, gospodarczej, społecznej, kulturalnej lub jakiejkolwiek innej dziedzinie życia publicznego. Ludobójstwo - to jakikolwiek z następujących czynów dokonany w zamiarze zniszczenia w całości lub w części grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych jako takich… Środki kontroli międzyn. - sprawozdania; skargi państw [ skarga może być złożona tylko przez państwo uznające kompetencje Komitetu do przyjmowania i rozważania skarg i tylko w stosunku do strony która też złożyła takie oświadczenie]; badania na miejscu; petycje [ to odwołanie skierowane do organu międzyn. w którym os. fiz. lub prawna wskazuje na naruszenie odpowiedniej umowy międzyn.]. Organizacje międzyn. - to zrzeszenia bądź to państw lub innych osób prawnych lub osób fizycznych z różnych krajów powołane do życia dla zrealizowania zadań określonych w statucie. Są: rządowe, pozarządowe, uniwersalne, regionalne. Funkcje org. - regulacyjne, kontrolne, operacyjne polegające na świadczeniu usług na podstawie własnych decyzji przy użyciu zasobów ludzkich i materiałowych znajdujących się w dyspozycji danej organizacji. Uchwały org. międzyn. - Zgr. Ogólne podejmuje uchwały tylko w zastosowaniu do wąskich kręgów zagadnień głównie w sprawach org. i finansowych. Uchwała przyjęta jednomyślnie jest prawnie obowiązująca dla członków ONZ. Karta NZ - ma pierwszeństwo przed postanowieniami innych umów międzyn., zajmują one wyższe miejsce w hierarchii przepisów prawnych. Każde państwo nie będące członkiem ONZ jeżeli jest stroną sporu rozważanego przez Radę Bezpieczeństwa zostaje zaproszone do udziału w dyskusji bez prawa głosowania. NZ nie są uprawnione do ingerencji w wewnętrzne sprawy państwa. Poza ONZ są Szwajcaria i Tajwan. Wykluczony z ONZ może być członek który uporczywie łamie zasady karty. Zawieszenie w prawach członkowskich może mieć miejsce w stosunku do członka przeciwko któremu RB zastosowała środki zapobiegawcze lub środki przymusu. Członek ONZ zalegający z opłacaniem składek przez 2 ostatnie pełne lata nie ma prawa głosowania w ZO. Organy ONZ - 1) Zgr. Ogólne: uczestniczą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich. Każdy członek może mieć nie więcej niż 5 przedstawicieli i każdy ma 1 głos (2) Rada Bezp.: składa się z 15 członków w tym z 5 stałych. Pozostałych 10 wybiera się na okres 2 lat. Decyzje RB zapadają w sprawach proceduralnych większością 9 głosów a w innych sprawach większością 9 głosów włączając w to głosy wszystkich stałych członków (3) Rada Gosp-Społ.: składa się z 54 członków wybieranych przez ZO na 3 lata z tym że co roku ustępuje 1/3 członków. (4) Rada Powiernicza: składa się z 5 stałych członków RB wybieranych przez ZO na 3 lata by liczba państw zarządzających była równa liczbie państw nie zarządzających teryt. powierniczymi. (5) MTS (6) Sekretariat. Sankcje - 1. nie pociągające za sobą użycia sił zbrojnych 2. sankcje zbrojne [blokada, demonstracja, inne operacje]. Teryt. powiernicze - to teryt. mandatowe oraz kolonie odebrane państwom zwyciężonym w II wojnie światowej a także teryt. jakie państwa kolonialne dobrowolnie zgodziły się poddać. Sekretarz Generalny ONZ - wybiera się na 5 lat przez ZO na zlecenie RB. Kompetencje: prawo uczestniczenia w posiedzeniach ZO i wszystkich 3 rad oraz spełnianie funkcji zleconych przez te organy; przygotowanie projektu budżetu, zarządzanie majątkiem i troska o zbieranie składek. Unia Europejska - Maastricht 1991 - Organy: 1) Rada Ministrów.: złożona z przedstawicieli państw członkowskich na poziomie ministrów. Jej przewodnictwo zmienia się co 6 miesięcy i sprawowane jest kolejno przez wszystkie państwa w systemie rotacyjnym. Większość kwalifikowana w RM to 62 głosy na 87. (2) Komisja: złożona z 20 członków komisarzy wybranych spośród obywateli państw członkowskich [nie więcej niż 2 z 1 kraju] na okres 5 lat. Jest organem, wykonawczym zabezpieczającym realizację i przestrzeganie traktatów UE jak też decyzji Rady. (3) Parlament Europejski: złożony z wybieranych na 5 lat przedstawicieli społeczeństw państw członkowskich; sprawuje kontrolę nad działalnością Komisji; ma uprawnienia dot. budżetu; wyk. funkcje ustawodawcze. Ma 20 komisji, Prezydenta i 14 v-ce Prezydentów. (4) Trybunał Sprawiedliwości: złożony z 15 sędziów mianowanych przez rządy państw na 6 lat. Prezydent jest wybierany spośród i przez sędziów na 3 lata. EFTA - miała na celu obronę państw członkowskich przed ujemnymi skutkami gosp. będącymi następstwami utworzenia EWG. OECD - jej celem jest osiąganie maksymalnego wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i stopy życiowej w krajach członkowskich przy utrzymaniu stabilności finansowej. Rada Europy - jej celem jest osiągnięcie większej jedności między członkami w celu zabezpieczenia i urzeczywistnienia ideałów i zasad oraz ułatwienie postępu gospodarczego i społecznego. Przygotowuje projekty umów międzyn. i innych aktów normatywnych zmierzających do unifikacji prawa. Siedzibą jest Strasburg. Unia Zachodnioeuropejska - jej celem jest utrwalenie pokoju i bezpieczeństwa między państwami członkowskimi, popieranie jedności europejskiej i zachęcanie do stopniowej integracji Europy oraz udzielanie sobie wzajemnej pomocy w razie napaści zbrojnej na którekolwiek z państw członkowskich. Spór międzyn. - to sytuacja w której punkty widzenia 2 stron są wyraźnie przeciwstawne. Strona w sporze wstrzymuje się od głosowania. Dzielą się na: zagrażające i nie zagrażające pokojowi i bezpieczeństwu międzyn. Rokowania bezpośrednie (negocjacje) - to proces w trakcie którego państwa starają się usunąć różnice zdań w drodze wymiany poglądów w celu osiągnięcia porozumienia. Dobre usługi i mediacja - są procedurą pomocniczą która ułatwia rokowania bezpośrednie między stronami i nawiązuje je w razie ich zerwania. Mogą mieć miejsce na skutek zwrócenia się o nie 1 lub obu stron albo też mogą być zaofiarowane przez państwo 3, org. międzyn., a nawet jednostki. Komisje badań - zw. komisją śledczą. Powoływana w celu wyjaśnienia kwestii spornej. Wynik jej badań ujęty jest w formę sprawozdania i nie ma dla stron znaczenia bezwzględnie obowiązującego, chociaż zwykle tworzy punkt wyjścia do dalszej procedury pojednawczej. Koncyliacja - komisja koncyliacyjna sama formułuje propozycję załatwienia sporu; jej wnioski nie mają mocy wiążącej. Są stałe i ad hoc. Stały Trybunał Rozjemczy - w Hadze. Każde państwo ma prawo wyznaczyć 4 osoby zarówno spośród własnych osób jak i cudzoziemców, które wpisywane są na listę. W przypadku powstania sporu między państwami mogą one wybierać z tej listy arbitrów w celu uformowania sądu rozjemczego [można powoływać także spoza listy]. Arbitraż międzyn. - czyli rozjemstwo, polega na załatwianiu sporu pomiędzy państwami za pomocą orzeczenia wydanego przez 1 lub więcej arbitrów wybranych przez strony. Wyróżniamy: arbitraż fakultatywny nie zorganizowany, gdy strony wybierają arbitrów dla poszczególnych sporów i fakultatywny zorganizowany gdy istnieje stały sąd rozjemczy. Od wyroku sądu rozjemczego nie ma odwołania chyba że strony w kompromisie postanowiły inaczej. MTS - składa się z 15 sędziów; nie może być więcej niż 1 z danego państwa. Wyboru sędziów dokonuje ZO i RB. Wybierani są na 9 lat z możliwością reelekcji, przy czym co 3 lata ustępuje 1/3 sędziów. Trybunał wybiera swego Prezesa i v-ce Prezesa na 3 lata. Zasiada w pełnym składzie 15 sędziów lecz może także w 11; do ważności posiedzenia konieczna jest obecność 9 sędziów. Dopuszczone jest delegowanie sędziów narodowych jeżeli żadna z nich nie jest reprezentowana w składzie osobowym Trybunału. Przed Trybunałem mogą stawać tylko państwa. Stosuje on konwencje, zwyczaj, ogólne zasady prawa, wyroki sądowe jako środek pomocniczy. Postępowanie składa się z 2 części: pisemnej i ustnej. W cz. pisemnej strony przedkładają memoriały, kontrmemoriały, repliki oraz inne akty i dokumenty dla poparcia swego stanowiska. Wyrok zapada większością głosów (decyduje głos przewodniczącego) i jest zawsze motywowany. Sędzia może dołączyć opinię odrębną. Wiąże on tylko strony i tylko w danym sporze; jest on ostateczny. Rewizja wyroku jest możliwa tylko w przypadku odkrycia faktu nie znanego Trybunałowi i stronie żądającej rewizji wyroku w chwili jego wydania. Międzyn. Trybunał Praw Morza - składa się z 21 sędziów wybranych przez strony Konwencji. Jego kompetencja obejmuje spory dot. interpretacji lub stosowania Konwencji o prawie morza. Jego decyzje są ostateczne; siedziba Hamburg. Europ. Tryb. Praw Człowieka - (Strasburg): sędziów wybiera Zgrom. Doradcze Rady Europy spośród kandydatów przedstawionych przez państw członkowskie. Spór toczy się pomiędzy komisją a państwem, któremu zarzuca się naruszenie Konwencji. Środki przymusu - to środki nacisku na stronę przeciwną w celu skłonienia jej do ustępstw lub wymuszenia żądanego zadośćuczynienia za naruszenie praw lub interesów państwa odwołującego się do tych środków. Wyróżniamy: retorsję i represalia. Retorsja - polega na zastosowaniu wobec państwa które naruszyło interesy 2 państwa podejmując środki zgodne z prawem międzyn. środków podobnej natury. Represalia - są bezprawnym działaniem będącym odwetem za dokonane uprzednio podobne bezprawie. Mają na celu wymuszenie od strony przeciwnej poszanowania prawa międzyn. Można je stosować w czasie wojny i pokoju. Embargo - polega na zajęciu statków obcego państwa i znajdujących się na nich ładunków w portach państwa stosującego embargo. Blokada pokojowa - oznacza przerwanie komunikacji morskiej z portami jakiegoś państwa za pomocą okrętów wojennych nie dopuszczających statków handlowych do portów. Okupacja pokojowa - polega na zajęciu części teryt. lądowego 2 państwa bez wypowiedzenia wojny i bez oporu zbrojnego ze strony państwa okupowanego. Zasada nieinterwencji - przez interwencji rozumiemy mieszanie się do spraw drugiego państwa w sposób władczy, zwłaszcza w drodze zastosowania groźby użycia siły lub jej użycia. Intercesja zaś to udzielanie przyjacielskich rad i wskazówek. Zakaz ingerencji obejmuje wywieranie jakiegokolwiek militarnego lub politycznego, gospodarczego lub innego nacisku zmierzającego do podporządkowania swym własnym interesom. Samoobrona - powinna być podana do wiadomości RB. Prawo do użycia sił w celach samoobrony przysługuje państwu, przeciwko któremu dokonano zbrojnej napaści. Prawo to przysługuje tylko do czasu podjęcia przez RB środków koniecznych dla utrzymania pokoju. Napaść - to użycie siły zbrojnej przez państwo przeciwko suwerenności, teryt. integralności lub politycznej niezawisłości 2 państwa albo w inny sposób niegodny z Kartą NZ. Zasada konieczności wojennej - państwa obowiązane są przestrzegać prawa wojennego tylko w zakresie w jakim nie koliduje ono z koniecznością wojskową. Zasada proporcjonalności - wojujący mogą być zwolnieni od przestrzegania niektórych przepisów prawa wojennego jeżeli szkody wyrządzone nieprzyjacielowi są niewspółmiernie mniejsze od korzyści wojskowej. Rozejm - to wstrzymanie działań wojennych za wzajemną zgodą stron wojujących. Może być ogólny jeśli wstrzymuje wszędzie działania wojenne, albo miejscowy jeśli wstrzymuje działania wojenne pomiędzy niektórymi częściami armii wojujących albo na określonej przestrzeni. Porozumienia pomiędzy dowódcami wojujących stron noszą nazwę karteli. Kapitulacja - umowa kończąca na uzgodnionych warunkach lub bezwarunkowo obronę bądź to wszystkich wojsk strony wojującej lub też poszczególnych armii lub oddziałów. Poddanie się - 1 ze stron rezygnuje z walki informując o tym białą flagą co zobowiązuje 2 stronę do zaprzestania walki. MKCK - składa się wyłącznie z obywateli szwajcarskich. Działa jako centrum informacji o jeńcach a także o internowanych lub zaginionych. Siedziba to Genewa. Jeńcy - są we władzy państwa nieprzyjacielskiego a nie we władzy poszczególnych osób. Nie wolno zmuszać oficerów do pracy. Szereg uprawnień…Ranni i chorzy - nie wolno dokonywać na nich doświadczeń biologicznych; zostawić bez pomocy lekarskiej. Ochrona ludności cywilnej - zakaz atakowania i bombardowania nie bronionych miast, wsi, domów mieszkalnych i budowli oraz obowiązek uprzedzenia o mającym nastąpić bombardowaniu; zakaz stosowania głodu; nie wolno stosować środków i metod walki które rażą bez rozróżnienia ludność cywilną i kombatantów, dobra o charakterze cywilnym i cele wojskowe; nie wolno niszczyć dóbr niezbędnych do przeżycia ludności. Koniec wojny - kończy się zawarciem traktatów pokoju i likwidacją skutków wojny a także poprzez faktyczne zaprzestanie działań wojennych. Wojna morska - nieprzyjacielska własność prywatna na morzu inaczej niż w wojnie lądowej nie jest chroniona przez prawo międzyn. i podlega prawu łupu tak samo jak i własność osób mających obywatelstwo państw neutralnych. Blokada wojenna - to operacja wojenna podjęta przez okręty 1 z państw z zamiarem przerwania wszelkiej komunikacji drogą morską z pewnym odcinkiem wybrzeża lub portem strony przeciwnej. Wymaga ona oficjalnego powiadomienia. Neutralność - jest państwo które nie uczestniczy w wojnie; jest to stan faktyczny z którego wynikają obowiązki prawne. Neutralność stała zaś wynika z zobowiązania w umowach międzyn. [Austria, Szwajcaria]. Nie wolno przechodzić przez państwo wojujące. Na jego obszarze nie wolno też tworzyć oddziałów przeznaczonych do walki. Musi internować oddziały będące na jego terytorium. Okręty mogą zatrzymywać się w portach neutralnych tylko dla uzupełnienia zapasów; jednocześnie nie więcej niż 3.