Rozwój dziecięcej teorii umysłu. Zarys problematyki. (Białecka-Pikul autorem więc wszystko w jednym paluszku)

Wprowadzenie:

• Dociekania dotyczące tzw. dziecięcych czy naiwnych teorii umysłu stanowią najbardziej dynamicznie rozwijający się nurt badawczy w ramach poznawczej psychologii rozwojowej.

• Teoria umysłu:

• Historia tego terminu:

• Od Wundt ,, volk psychologie”, Heider ,, naiwna psychologia”

• Przez , metaprezentacja” (Pylyshyn), ,, społeczne odniesienie”(Feinman), ,,mentalizowanie” (Marton), ,, umysłowa atrybucja” (Cheney i Seyfarth)

• Aż do ,,reprezentacyjna teoria umysłu” (Josef Perner).

• Wyjaśnianie zachowania innych poprzez przypisywanie im pewnych pragnień (uczuć) czy przekonań (myśli).

• Każdy tworzy sobie model czy teorię umysłu innej osoby, która, przynosi konieczne w sytuacjach społ wyjaśnienia i predykcje. (wiedza potoczna i czł= ,,badacz z ulicy” od Kelly'ego i nurtu badań nad poznaniem społ)

• Wg Johna Flavella i współpracowników podanie precyzyjnej definicji ,, teorii umysłu” jest trudne, bo badacze posługują się nim w znaczeniu szerszym i węższym:

• Znaczenie szersze odnosi się do wiedzy na temat umysłu. Początki zauważalne już u małych dzieci. Dowodem na istnienie teorii umysłu jest to, że dzieci traktują ludzi jako istoty czujące i myślące.

Przejawy teorii umysłu

- wymuszanie za pomocą płaczu zachowań dorosłych

- pocieszanie płaczącego brata

- oszukiwanie

- pierwsze zabawy w udawanie

• Znaczenie węższe odnosi się do abstrakcyjnych, spójnych systemów przyczynowo- wyjaśniających, które pozwalają dziecku przewidywać i wyjaśniać zachowania poprzez odnoszenie się do nieobserwowalnych stanów umysłu, takich jak przekonania, emocje czy wrażenia.

-Szczególny przykład:

Poglądy Gopnik i Wellman:

Rozwój rozumienia umysłu u dzieci to ciąg następujących po sobie naiwnych teorii (mniejszy stopień ogólności, spójności, stałości i systematyczności w porównaniu do teorii naukowych).

Dziecięce teorie umysłu:

-Są produktem działań ludzkiego umysłu, który próbuje zrozumieć świat i przewidywać zdarzenia.

-Składają się z naiwnej ontologii i reguł wyjaśniających.

-Zawierają one również teoretyczne konstrukty, które nie służą do klasyfikowania i uogólniania, ale dostarczają przyczynowych wyjaśnień zjawisk.

-posiadają specyficzne słownictwo, a znaczenia pojęć mogą być interpretowane tylko w ramach odpowiedniej teorii

- są spójne, co wyraża się w tym, że teoretyczne konstrukty współpracując tworzą określona strukturę

-ulegają zmianą,

-ich rozwój przebiega zgodnie z fazami, które charakteryzują zmiany w teoriach, a więc:

1) opór wobec niezgodnych informacji,

2) reinterpretacja faktów, które przemawiają przeciwko posiadanej teorii (tzw. przeciwdowodów)

3) tworzenie hipotez pomocniczych

4) ograniczone stosowanie nowej idei, aż w końcu staje się ona dominująca w nowej teorii

Podsumowanie: Gopnik i Wellman są zwolennikami poglądu, że nazywanie dziecięcej wiedzy o umyśle nie stanowi wyłącznie kwestii używania nowych, popularnych określeń, ale oddaje naturę tejże wiedzy.

• Termin teoria umysłu jako pierwsi zaczęli używać Dawid Premack i Georgie Woodruff w swoich badaniach nad szympansami.

• Badania dziecięcych teorii umysłu:

• To badania nad rozwojem poznawczym dziecka, dziecięcą wiedzą czy reprezentacją świata Dostrzeganie w rozwoju procesów poznawczych ogólnej tendencji do metapoznania, gdy poznanie, a więc pewne sposoby przetwarzania informacji same stają się przedmiotem poznania, a więc z narzędzia zmieniają się w poznawany przedmiot, to najbardziej charakterystyczny rys wszystkich współczesnych koncepcji reprezentacji.

• (Metapoznanie (wprowadził Flavell) - dziecięce myślenie o zjawiskach umysłowych i psychicznych, psychicznych więc cos co nazywamy dziś naiwną psychologią lub dziecięcą teorią umysłu.)

• Nurt badań nad tzw.,, naiwnymi teoriami” zwraca uwagę na wiedzę potoczną dziecka dotyczącą zdarzeń życia codziennego oraz naiwnych wyjaśnień owych zjawisk. ,, Naiwne teorie” koncentrują się najczęściej na określonych aspektach dśw indywidualnego dziecka. To,, obszary poznania” wg Sary Meadows- przedstawia jak dziecko konstruuje wiedzę na temat zjawisk natury(naiwna biologia), o zjawiskach fiz (naiwna mechanika), o stanach umysłu (naiwne teorie umysłu). Inaczej dziecięce teorie umysłu stanowią fragment reprezentacji świata.

• Nurt badań nad poznaniem społ -spostrzeganie społ, rozumienie syt społ, dostrzeganie i pojmowanie emocji, a wreszcie atrybucja cech czy przekonań stanowią zagadnienia, które są w centrum zainteresowania teoretyków umysłu.

• Pionier badań Piaget - badania nad umiejętnością przyjmowania perspektywy. Badania Flavella nad umiejętnością odróżniania pozoru od rzeczywistości to kontynuacja Piageta.

• Piaget o stadium przedoperacyjnym:

• Myślenie charakteryzuje realizm:

,,Dziecko jest realistą, bo nie wie nic o istnieniu podmiotu i o wew charakterze myśli.”

• Myśl jest ściśle związana ze swą treścią, miesza sferę zew i wew, ,,myśl zanurza się bezpośrednio w rzeczywistości, wpływa na bieg zdarzeń”

• Piaget stosował metodę kliniczną (kierowana rozmowa z dzieckiem). Pytał dzieci od 6-12 r. ż.: co to jest myśl, kto myśli , kiedy i w jaki sposób, a także o czym myślimy. Wyróżnił w ten sposób 3 stadia w rozwoju dziecięcego rozumienia myślenia:

1. ok. 6, 7 r. ż. Uważają, że myśli się ustami, uszami. Nie odróżniają wyrazów od rzeczy nazywanych i utożsamiają myśl z przedmiotem myśl. Dlatego myśli można dotknąć.

2. 8-10 r. ż. Myśl to głos w głowie. Twierdzą, że myśli się mózgiem. Myśl nadal materialną substancją (,,myśl to powietrze, krew”), czymś umieszczonym w głowie, choć sfera zew i wew już odróżniona.

3. Ok. 11, 12 .r ż. Uświadomienie sobie, że myśl jest czymś subiektywnym, niematerialnym, psychicznym.

CO SIĘ ROZWIJA? KRYTERIA POSIADANIA TEORII UMYSŁU

• Nabywanie wiedzy-aktywny proces strukturalizowania inf polega na tworzeniu pewnych modeli poznawczych, a więc teorii świata jako struktur nadrzędnych, porządkujących dśw.

• Sposoby badania dziecięcej teorii umysłu:

• Testy fałszywych przekonań- sprawdzają czy dziecko rozumie, że to przekonania innych osób na temat rzeczywistości a nie sama rzeczywistość wpływa na to jak zachowuje się dana osoba.

• 2 rodzaje: (stosowane są w różnych wersjach, zmieniane są tylko osoby lub rekwizyty, albo proponuje się dziecku historyjkę obrazkową);.

• Test Niespodziewanej Zmiany (TNZ) -skonstruowany przez Wimmera i Pernera; Dziecko musi opisać jak postąpi osoba (np. laleczka) w sytuacji, która pod jej nieobecność się zmieniła, np. gdzie będzie szukała kulki, którą pod jej nieobecność przeniesiono z koszyka do pudełka.

• Test Zwodniczego Pudełka (TZP) -stworzony przez Pernera i innych; Dziecko ma przewidzieć, co ktoś inny (kolega/żanka, który/a tu zaraz przyjdzie) pomyśli na temat zawartości pudełka, gdy je zobaczy zamknięte Wcześniej dziecko samo stwierdziło, że pudełko, które np. zwykle zawiera kredki, okazuje się pełne np. czekoladkami.

• Istotą jest odkrycie myśli bohatera historyjki czy kolegi, który nie widział jeszcze przedmiotu; czasem dziecko rozwiązuje z 2 lub 3 próby czy TFP, by sprawdzić, ze udziela tej samej odp

• Kryterium pozwalającym stwierdzić, czy dziecko ma tzw. minimalną teorię umysłu jest sprawdzenie, czy rozumie, że ludzie zachowują się zgodnie ze swoimi przekonaniami nawet, gdy są one błędne, fałszywe.

• Analizowanie wypowiedzi dzieci w syt naturalnych (badania Karen Bartsch i Henry Wellman) - pokazali jak dzieci (2-5 rż) zdobywają wiedzę o umyśle. Zarejestrowali 12000 konwersacji, w kt pojawiły się takie wyrazy jak chcieć, myśleć, wiedzieć.

• Kryterium było używanie czasowników mentalnych,

• Wg Anette Kamiloff-Smith czasowniki te rzeczywiście opisują nasze stany wew. Wszelkie stwierdzenia zawierające czasowniki mentalne zbudowane są z 2 podstawowych składników:

1. Propositional content (treść twierdzenia, jego odniesienie czy zawartość, opisującą fragment rzeczywistości np. czekolada jest w zielonej szafce)

2. Propositional attitude (ustosunkowanie się wobec tej treści, wyrażone czasownikiem mentalnym i opisujące pewną postawę wobec twierdzenia, czy też sam akt lub proces stwierdzania np. Jestem przekonana, że czekolada jest w zielonej szafce.)

• Czasownik mentalny umożliwia wyrażenie pewnej postawy wobec rzeczywistości, a prawdziwość twierdzenia zawierającego taki czasownik może zostać określona bez względu na stan rzeczywistości.

• Uświadomienie sobie, że ludzie postępują w danej syt w pewien sposób, bo kierują się swoim obrazem rzeczywistości stanowi istotę teorii umysłu. Jest to zarazem dostrzeżenie, jak ważna jest relacja między treścią twierdzenia i ustosunkowaniem wobec niej.

• Rozwija się dziecięca wiedza o umyśle, dziecięca reprezentacja stanów mentalnych. Aby to stwierdzić posługiwano się metodą eksperymentalna i obserwacją w syt naturalnej. Prowadzono badania poprzeczne i podłużne.

• Wniosek z badań: ok. 4 r. ż. w dziecięcym rozumieniu umysłu następuje znacząca zmiana (3-latki nie radzą sobie w TFP, a 5-latki tak). 4-latki rozumieją już, że ludzie mają przekonania, że te przekonania mogą zmieniać się w czasie, mogą być fałszywe lub prawdziwe i że powstają w naszych umysłach, dzięki dostępowi do inf.

• Rozumienie natury umysłu, a mianowicie faktu, że pozwala on czł budować obraz rzeczywistości, a więc aktywnie przetwarzać(interpretować) inf, to istota teorii umysłu, kt posiadają dzieci pod koniec wieku przedszkolnego. Różni badacze różnie to nazywają:

• Perner -,,reprezentacyjny model rzeczywistości

• Peter Mitchell -tendencja do symbolizmu

• Bartsch i Wellman - psychologia przekonań-pragnień

• Flavella - pośrednicząca natura umysłu, która pozwala pojmować nie tyle fałszywe przekonania, ale emocje, fikcję, żarty, analogie, przysłowia czy metafory.

MECHANIZM ROZWOJU. JAK ROZWIJA SIĘ TEORIA UMYSŁU?

Na to pytanie stara się odp wiele koncepcji rozwoju dziecięcych teorii umysłu:

• Koncepcja typu domain- general - ujmuje reprezentację stanów mentalnych w ramach poznania społ i pokazuje, że w okresie od 3-6 rż w rozwoju dziecka następują zasadnicze zmiany poznawcze np. w zakresie rozwoju języka, uwagi, a zwłaszcza myślenia. Np.:

• Teoria symulacji Harrisa -Paul Harris twierdzi, że nasze rozumienie umysłu nie jest kwestią teorii, a jedynie kwestią wyobrażeń tj. wyobrażania sobie, co czują i myślą inni. Zakłada, że mamy bezpośredni dostęp do własnych wew stanów psych i możemy dzięki temu symulować czyjeś stany, wyobrażając sobie czyli projektując swoje przeżycia w syt, w której znajduje się ktoś inny.

• Michell Tomasello- ma podobne poglądy; wskazuje, że to co nazywamy teoria umysłu wyraża jedynie zmiany w dziecięcych możliwościach poznawczych i komunikacyjnych.

• Koncepcja typu domain-specific : (rozwój teorii umysłu stanowi specyficzną sferę czy zakres rozwoju, niesprawdzalny i wynikający ze zmian w innych sferach) Poglądy te wyznają Alan M. Leslie i Bartsch i Wellman.

• Bartsch i Wellman- stwierdzili, że istnieją 3 fazy rozwoju naiwnej psychologii:

1. psychologia pragnienia- dzieci mówią o pragnieniach swoich i innych osób; przywołując pragnienie wyjaśniają działania i interakcje; faza charakterystyczna dla 3 rż.; Pragnienia nie mają charakteru reprezentacji, bo są tylko w niewielkim stopniu intencjonalne czyli odnoszą się do czegoś, ale jest to jedynie obiekt zew.

2. Psychologia pragnień -przekonań- (od końca 3rż do 4rż), dziecko zaczyna mówić nie tylko o pragnieniach, ale i przekonaniach. Dzieci mówią o swoich myślach, wyobrażonych ideach oraz przedstawiają swoje przekonania (nawet fałszywe) np. stwierdzają, że myślą, że coś się dzieje w określony sposób. Mimo wszystko dzieci mówią o pragnieniach znacznie częściej niż o przekonaniach i choć potrafią opisywać ludzkie myśli nadal odnoszą się do pragnień, aby zrozumieć zachowania (Faza pośrednia).

3. Psychologia przekonań (od ok. 4 lata) Dziecko rozumie już, że przekonania jako umysłowe reprezentacje świata decydują o zachowaniach innych ludzi.

Pytanie o stadialność zmian rozwojowych:

• Skokowość zmian: Gopnik i Wellman oraz Bartsch i Wellman uważają, że w dziecięcy myśleniu o stanach mentalnych następują nagłe, rewolucyjne zmiany, mechanizm, który faktycznie odpowiada za budowanie teorii umysłu polega na stawianiu i testowaniu hipotez.

• Ciągłość zmian: Koncepcja dziecięcego realizmu Peter Mitchella: zdaniem Mitchella rozwój teorii umysłu polega na stopniowym dochodzeniu do coraz pełniejszego rozumienia stanów umysłowych; Rozwój poznawczy to powolna ewolucja zmian, a nie poznawcza rewolucja. Opisywana zmiana ma charakter przejścia od skłonności do realizmu - do skłonności do symbolizmu. Radykalność zmian może być wynikiem, że TFP są zerojedynkowe i może się zdarzyć że dziecko błędnie odp, choć będzie mieć wiedzę. Michell w ,,hipotezie przeszkadzającej rzeczywistości” twierdzi że dzieci nie rozwiązują TFP, bo rzeczywistość szczególnie przyciąga ich uwagę. Rzeczywistość posiada pewien magnetyzm i zmusza dziecko do odp zgodnej z aktualnie spostrzeganą sytuacją.

Dlaczego? Bo do 3,4 rż rodzice stwarzają dziecku pewien ,,parasol ochronny” tzn zapewniają mu pożywienie, ciepło i bezpieczeństwo, nie żądając nic w zamian. Wrodzone strategie uczenia się i skłonność do uważania na rzeczy nowe powodują, że rzeczywistość posiada dla małego dziecka pewien magnetyzm. (Świat rzeczywisty posiada priorytet nad przekonaniami.) Dopiero w 3, 4 rż pojawiają się 2 ważne czynniki :

1) aktywność symboliczna, czyli język i zabawa

2) wejście w świat społeczny (rówieśnicy nie zawsze są uczciwi, wiec dziecko musi nauczyć się uwzględniać przekonania innych)

Dzięki językowi i zabawie dziecko powoli zdobywa zdolność do ograniczania swojej naturalnej skłonności, aby poddać się wpływowi rzeczywistości. Realizm przestaje dominować i współistnieje ze skłonnościami do symbolizmu. Wtedy właśnie możliwe jest zrozumienie, ze wew stany umysłu decydują o zachowaniu. Skłonności realistyczne są stopniowalne i nigdy do końca nie zanikają.

Koncepcje te można jeszcze analizować poszukując odp na pytanie, czy rozwój to kulminacja dśw czy raczej transformacja.

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ROZWÓJ DZIECIĘCEJ TEORII UMYSŁU, CZYLI DLACZEGO DZIECI BUDUJĄ TEORIE UMYSŁU.

• Spór natywizm-konstruktywizm:

• Statyczny natywizm (nazwa Karmiloff-Smith *): pogląd Alana M. Leslie

• Opowiada się za skokowością rozwoju

• Mechanizm rozwoju teorii umysłu wcale nie polega na gromadzeniu inf, testowaniu hipotez czy transformacji wiedzy.

• Istnieje wrodzony moduł teorii umysłu tzw. Mechanizm Teorii Umysłu (ToMM), który pozwala opanować procesy potrzebne do zrozumienia zachowań innych ludzi drogą kalkulacji.

• ToMM działa na zasadzie szybkiego i ciągłego przetwarzania inf.

• ToMM działa względnie spontanicznie oraz niezależnie od percepcji, kierując uwagę dziecka na stany umysłu.

• ToMM pozwala na wytworzenie specyficznych postaw (zdolności do przyswojenia teorii umysłu), czyli zapewnia intuicyjny wgląd w stany umysłu.

• ToMM jest zaburzony i nie rozwija się u dzieci z autyzmem i dlatego nie przyswaja ono teorii umysłu.

• Zdolność do udawania, która pojawia się między 18-24 m. ż. to przejaw działania ToMM. Formy zabawy w udawanie:

1. Tzw, forma odniesienia (udawanie substytucyjne, gdyż udajemy, że jakiś obiekt jest czymś, czym nie jest) zabawa 2-latka z matką, która udaje że banan to telefon.

2. Tzw. forma prawdy, polega na udawaniu właściwości; wówczas zachowujemy się tak jakby dany obiekt posiadał cechy, których w rzeczywistości nie ma (np. udajemy, że ręce są mokre, gdy mamy suche)

3. Tzw. forma istnienia- polega na udawaniu egzystencjalnym, czyli jest wyobrażeniem sobie czegoś, czego w rzeczywistości nie ma (np. kapelusz na czyjejś głowie)

Relacja między reprezentacja stanowi kryterium wyróżnienia wymienionych 3 form udawania, a tym, co ona reprezentuje. 3 odmiany występują wspólnie, wzajemnie się dopełniając i dlatego tworzą zespół (czy pakiet).

• Zdolność do udawania łączy się zawsze ze zdolnością do udawania innych. Dziecko nie tylko samo inicjuje zabawę w udawanie , ale tez rozumie jak opiekun udaje w zabawie.

• Udawanie jest zawsze zakotwiczone w ,,tu i teraz”, a więc ma charakter tymczasowy

• Leslie opisując działanie ToMM wyróżnia 3 typy reprezentacji:

1. Podstawowa- która jest dosłowną, zrozumiałą definicją świata

2. Rozłączna- czyli nieprzejrzysta, czasowa wersja reprezentacji podstawowej, która pozwala traktować inf jako raport na temat stanu umysłu innej osoby

3. Metareprezentacja- zbiór prostych relacji miedzy reprezentacjami, składający się na strukturę

• Wg Leslie'ego jeśli dziecko bawi się bananem, tak jakby to był telefon, to ma w umyśle: 1)reprezentację podstawową czyli obraz banana, 2)r. rozłączną czyli obraz telefonu-banana. Dla dziecka chwilowo banan staje się telefonem, bo tak o nim myśli mama. →Podejmuję ono zabawę, bo wie że inne osoby mają myśli.(połączenie między zabawą symboliczna a teoria umysłu) Istotą r. rozłącznej jest czasowe zawieszenie prawdziwych własności przedmiotu, a przyjęcie własności zasugerowanych przez drugą osobę. Poza tym dziecko posiada jeszcze wiedzę na temat relacji między tymi dwoma reprezentacjami i jest to 3) metareprezentacja (reprezentacja wyższego rzędu). Umożliwia ona rozróżnienie ustosunkowania wobec stwierdzenia (udaję) od treści stwierdzenia (że to telefon).

• ٭Poglady Leslie'go to statyczny natywizm, bo w ich świetle wyłącznie dojrzałość wrodzonych struktur mózgowych decyduje o tym, że w wieku 18m dziecko zaczyna udawać, czyli zdaniem tego autora tworzyć teorie umysłu w postaci metareprezentacji.

• Bartsch i Wellman krytykują pogląd Leslie'go za nie rozwojowy charakter, bo zakłada ona bowiem istnienie modułu, który jest wrodzony i nie podlega zmianom, a jedynie przejawia się w różnych zachowaniach.

• Bliskie natywistycznej koncepcji Fodora

• Konstruktywizm:

• Poglądy: Gopnik i Wellman, Bartsch i Wellman, Mitchell, Flavella.

• Prezentują poglądy bliskie Brunerowi i Piagetowi

• Spór próbuje rozstrzygnąć Anette Karmiloff-Smith:

• Zestawia koncepcję Piageta i Brunera z koncepcją Fodora (niezależne, wrodzone, anatomiczne moduły) i proponuje wprowadzenie pojęcia ponownego określania reprezentacji w innym formacie. Częściowo podziela poglądy natywistów, że prawdopodobnie istnieją predyspozycje specyficzne dla dziedziny teorii umysłu i jednocześnie twierdzi, że nie wyklucza to istnienia wpływów środowiska socjo-kulturowego na rozwój dziecięcych teorii.

• Zauważa, że rozumowanie z zakresu teorii umysłu ma dlatego szczególny zakres, bo trudno jest odnaleźć inną dziedzinę ludzkiego poznania, w której rozróżnienie między treścią twierdzeń, a ustosunkowaniem wobec niej stanowiłoby tak istotną sprawę. Innymi słowy, aby dziecko mogło zrozumieć fałszywe przekonania, musi przede wszystkim różnicować ustosunkowanie wobec czyjegoś twierdzenia o rzeczywistości. (On jest przekonany ze czekolada jest w zielonej szafce) od twierdzenia (Czekolada jest w zielonej szafce). Dostrzeganie tej subtelnej różnicy wymaga rozumienia czasowników mentalnych, a więc ściśle związane jest zrozumieniem mowy.

• 3 grupy przesłanek wskazujące, które zachowania dzieci świadczą o tym, że odnoszą się do innych osób jako do istot posiadających myśli, pragnienia, intencje (propozycje Lewisa i Mitchella):

• percepcyjno- poznawcze:

• już od urodzenia darzą szczególnym zainteresowaniem innych ludzi

• preferują patrzenie na twarze (Johnson i Morton)

• chętniej słuchają głosu matki niż innej kobiety

• odróżniaja zapach matki

• Wg Astingtona podstawą teorii umysłu jest umiejętność odróżniania ludzi i przedmiotów.

• Gopnik, Slaughter, Melthzoff dowodzą, że rozumienie percepcji wzrokowej jest prekursorem rozumienia przekonań.

• Między 9-12 m.ż dziecko zaczyna rozumieć rolę spojrzenia innej osoby czy gestu wskazywania w akcie komunikowania się ( rozumie nie tylko to że inni ludzie patrzą na przedmioty, ale też i to, że między spojrzeniem a światem zew istnieje relacja) (badania Butterwortha, Baron- Cohena)

• Ok. 18 m.ż dziecko rozumie już stałość przedmiotu (zaczyna dostrzegać relację między fiz lokalizacją przedmiotu, możliwością dostrzeżenia go)

• 2,5-letnie dzieci rozumieją już, że choć one same widzą przedmiot to ktoś inny może go nie widzieć (i odwrotnie) - opisał Flavella - nazywa to poziomem 1 umiejętności przyjmowania perspektywy. Poziom 2 umiejętności przyjmowania perspektywy wymaga dużo bardziej złożonej wiedzy. (dzieci muszą ocenić jak wygląda przedmiot, który przedstawiony jest tak by wydawał się inny np. ,,do góry nogami”)

• Gopnik dzieci nie tylko wcześniej rozumieją błędy percepcyjne niż błędy przekonania, ale również, że uczenie dostrzegania błędnych spostrzeżeń (w tzw. percepcyjnych zadaniach) polegających na pytaniu o to, co ktoś inny spostrzega w danej sytuacji, przyspiesz rozumienie fałszywych przekonań.

• związane z umiejętnością udawania :

• Leslie wczesną dziecięcą zabawę w udawanie (ok. 18 m. ż.) można odczytywać jako relacje między podstawową reprezentacją (bezpośrednim obrazem rzeczywistego przedmiotu, którym dziecko się bawi np. klockiem) i rozłączną tj. reprezentacją II rzędu ( dotyczącą zawartości udawania np. że klocek jest filiżanką pełną herbaty)

Rozłączanie pozwala dziecku traktować udawaną zawartość odrębnie od normalnych relacji, którą przyjmuje podstawowa reprezentacja rzeczywistego obiektu lub zdarzenia.

Reprezentacje podstawowa i rozłączna angażują różne poziomy przetwarzania i stosują się do innych logicznych i przyczynowych sposobów wnioskowania.

Udawanie wymaga umiejętności rozróżniania rzeczywistości od reprezentacji tej rzeczywistości.

3. komunikacyjno- społeczne :

• Stanowią je te zachowania, które możemy wiązać z początkami społecznego odnoszenia oraz kontaktami z otoczeniem poprzez konwersację, zarówno niewerbalną, jak i językową.

• Bardzo wcześnie zwracają uwagę na gesty, ruchy ciała, wzory interakcyjne, spojrzenia opiekunów.

• Jerome Bruner opisał epizody wspólnego zwracania uwagi w 5, 6 m. ż., a wcześniej społ uśmiech, które świadczą, że dziecko inaczej odnosi się do ludzi, a inaczej do przedmiotów.

• Rudolf Schaffer dowiódł, że epizody wspólnego zwracania uwagi są podstawa tworzenia się więzi, a zarazem stanowią sytuację podzielania działania przez matkę i dziecko. W takiej syt na płaszczyźnie przedwerbalnej dochodzi do zrozumienia, co umożliwia nawiązanie kontaktu, a w konsekwencji poznanie drugiej osoby jako istoty czującej i myslącej.

• George Butterworth opisał dziecięce gesty i nazwał je komunikacją ostensywną czyli przedjęzykowym sposobem komunikowania się poprzez skierowanie uwagi adresata na coś, co jest przedmiotem zainteresowania nadawcy. Komunikację ostensywną zapewnia koordynacja między spojrzeniem i gestem wskazywania.

Są 2 typy komunikacji ostensywnej:

-protoimperatywy- używają kilkumiesięczne dzieci, które nie potrafią same zdobyć przedmiotu i próbują takimi gestami i spojrzeniami wpłynąć na zachowanie dorosłego

-protodeklaratywy- więcej ich pojawia się ok. 12 mż, gesty wskazywania, które są raczej dziecięcym sposobem skomentowania stanu rzeczywistości (,, jaka ładna zabawka”) niż sposobem na zdobycie przedmiotu; funkcją tych gestów jest raczej wywarcie wpływu na uwagę, stan psychiczny odbiorcy niż chęć uzyskania przedmiotu. Mogą więc protodeklaratywy stanowić przesłankę, a nawet pierwszy przejaw naiwnej, dziecięcej psychologii.

• Podsumowanie: wszystkie wymienione wyżej przesłanki stanowią bazę dla rozwoju dziecięcej wiedzy o umyśle.

Zaproponowane koncepcje można zestawić w grupy:

• Leslie , Fodor na pytanie, o przyczynę rozwoju teorii umysłu stwierdziliby: natura, mechanizmy wrodzone

• Mitchell powiedziałby: stosunki z innymi ludźmi

• Oba stanowiska próbowałaby pogodzić Karmiloff-Smith wskazując interakcję czynników wrodzonych i nabytych jako przyczynę zmian oraz proponując proces systematyzacji i eksplicytacji, które są istotą reprezentacyjnej redeskrypcji, jako mechanizmy rozwoju.

KIERUNKI PRZYSZŁYCH BADAŃ

• Badacze poszukują związków między kolejnymi zmiennymi a możliwościami dzieci w zakresie rozumienia przekonań. np. Cutting i Donn stwierdziły, że różnice indywidualne w dziecięcym rozumieniu fałszywych przekonań i emocji wiążą się z różnicami w możliwościach językowych dzieci oraz ich sytuacją rodzinną (zwłaszcza zawodem rodziców i poziomem wykształcenia matki). Co ciekawe, a sprzeczne z poprzednimi badaniami, nie wstępuje związek między liczbą rodzeństwa, a poziomem rozwoju poznania społ, natomiast dziewczynki osiągają lepsze wyniki w testach fałszywych przekonań niż chłopcy. Autorki sugerują potrzebę badań longitudinalnych.( Powoli przechodzi się więc od szukania ogólnych prawidłowości do odkrywania różnic indywidualnych.)

• Badania interwencyjne (dawniej tzw eksperyment pedagogiczny) konieczny krok w poszukiwaniach z zakresu teorii umysłu. Jeśli wykażemy, ze dzieci po treningu rozwiązują TFP lepiej to może odkryjemy jakie są istotne czynniki w rozwoju dziecięcej teorii umysłu. Dobierając różne grupy wiekowe podlegające treningowi będziemy szukać rozwojowego punktu ,,0”. Jeśli trening nie przyniesie rezultatu może będzie trzeba poprzeć koncepcjęLesliego.

• Badania nad stymulowaniem rozwoju dziecięcych teorii umysłu czy badania podłużne, w których stosuje się wiele technik, umożliwiają dokładne poznanie przebiegu rozwoju dziecka i przyniosą z pewnością wiele ciekawych wyników oraz poszerzą naszą wiedzę na temat rozwoju wiedzy dziecka o umyśle.

• Stosując coraz precyzyjniejsze metody badawcze i statystyczne unikamy błędów i nadużyć.

• Putko stwierdził, że badania nad rozwojem dziecięcych teorii umysłu, a szczególnie nad zaburzeniami tego rozwoju u dzieci autystycznych wskazują, ze rozwój poznawczy można przedstawiać jako proces eksplicytacji i systematyzacji.

---