PRAWO WYKROCZEŃ
WYKŁAD 21.02.2007
Europejskie systemy (modele) orzekania w sprawach o wykroczeniach:
sądowy
administracyjny
mieszany
Model sądowy (francuski)
- Kodeks Napoleona z 1810 r. wprowadzał klasyczny trójpodział przestępstwa na:
zbrodnie (sądy przysięgłych)
występki (sądy poprawcze)
wykroczenia (sądy policyjne)
Art. 1 „przestępstwo, za które grozi kara policyjna jest wykroczeniem”.
Model administracyjny (austriacki)
- wykroczenia kryminalne
należą do przestępstw ujętych w kodeksie karnym
podlegają kompetencji sądów
- wykroczenia administracyjne
normowane są w ustawach administracyjnych
podlegają kompetencji organów administracji
Model mieszany (pruski)
wykroczenia były unormowane w kodeksie karnym z 1871 r.
zasada, że w sprawach o wykroczenia orzekają sądy, lecz zastępczo były do tego uprawnione organy administracyjne
od 1975 r. wykroczenia nie należą do kategorii przestępstwa
nowa nazwa „naruszenie przeciwporządkowe”
orzekanie należy do organów administracji
możliwość zaskarżenia do sądu (sprzeciw ukaranego uchyla orzeczenie organu administracji)
System prawa anglo - amerykańskiego
nie wyodrębnia się formalnie kategorii wykroczeń
drobne naruszenia prawa mogą być rozpatrywane jako przestępstwa małej wagi i poddawane są orzecznictwu sądowemu najwyższej instancji
Kodyfikacja prawa wykroczeń z 20 V 1971 r. (weszła w życie 1 I 1972 r.)
- uchwalono kodeks wykroczeń, kodeks postępowania w sprawach o wykroczenie, prawo o ustroju kolegiów
- zniknęły nazwy: „prawo karno - administracyjne”, „kolegia karno - administracyjne”; pojawiły się: „prawo wykroczeń” (uznano, że materialne prawo wykroczeń nie jest działem prawa administracyjnego), „kolegia do spraw wykroczeń”
- zasada kodyfikacji częściowej w kodeksie wykroczeń - kodeks obejmuje znamiona najbardziej typowych wykroczeń
Art. 237 Konstytucji RP z 2 IV 1997 r.
Zmiana związana z nową kodyfikacją karną, dokonana ustawą nowelizacyjną z 28.08.1998 r., która weszła w życie z dniem 1.09.1998 r.
Począwszy od 17 X 2001 r. w sprawach o wykroczenia orzekają sądy rejonowe
Zadania prawa wykroczeń:
- ochrona stosunków społecznych przed naruszeniami porządku prawnego (funkcja ochronna)
Czy prawo wykroczeń jest częścią prawa karnego?
wg Gardockiego: prawo wykroczeń nie jest częścią prawa karnego; prawo wykroczeń blisko spokrewnione z prawem karnym; odrębna dziedzina
wg Marka, Bojarskiego: prawo wykroczeń jest częścią prawa karnego sensu largo
Spór o istotę wykroczenia:
Przestępstwo - narusza istotne prawo natury
Wykroczenie - burzy normy porządkowe
Różny jest stosunek względem norm moralnych i kulturowych
Przestępstwo - podlega potępieniu społecznemu
Wykroczenie - nie podlega potępieniu społecznemu
Przestępstwo - narusza konkretne normy prawne
Wykroczenie - narusza ogólny porządek prawny, reguły konwencjonalne
Wykroczenia mają duży związek z prawem administracyjnym.
Wykroczenia - czyny godzące w działalność administracji, kary za wykroczenia stanowią przymus administracyjny
Współcześnie różnica miedzy przestępstwem a wykroczeniem sprowadza się do określenia stopnia społecznej szkodliwości czynu.
Czyn o znikomej szkodliwości społecznej nie jest przestępstwem, jednak może być wykroczeniem na mocy art. 1 § 2 KK (płynna różnica).
Np. wykroczenie staje się przestępstwem art. 180a KK
Przestępstwo staje się wykroczeniem art. 86 KK (kolizja drogowa)
Źródła prawa wykroczeń:
ustawa (kodeks wykroczeń z 1971 r.)
ustawy dodatkowe
Nie jest źródłem prawa wykroczeń:
zwyczaj
judykatura (orzeczenia sądów)
doktryna (poglądy profesorów prawa)
Delegacja ustawowa - odesłanie do innych przepisów z poza ustawy (kodeksu o wykroczeniach) regulujących tę materię.
Budowa kodeksu wykroczeń:
część ogólna (podkreśla samodzielność tej gałęzi prawa, nie odwołuje się do części ogólnej k.k.)
część szczególna
CZĘŚĆ OGÓLNA:
Art. 1 k.w.
- zasada nullum crimen sine lege poenali anteriori
- zasada nulla poena sine lege
- zasada lex retro non agit
Kodeks nie definiuje pojecia wykroczenia w sposób pozytywny
- elementy odwołujące się do materii ustawowej oraz odwołujące się do treści społecznej
~ element formalny - czyn zabroniony ustawą
~ element materialny - odwołanie się do treści społecznej
Art. 2 k.w.
- nie występuje pojęcie skazania ukaranie
- nie występuje pojęcie skazanego obwiniony
Art. 3 k.w.
- zasada terytorialności (odnosi się do wszystkich wykroczeń skodyfikowanych na gruncie polskiego prawa, a nie tylko do tych ujętych w kodeksie wykroczeń na mocy art. 48 k.w.)
- odpowiedzialność ogólna ten, kto…
- obywatel polski nie ponosi odpowiedzialności za wykroczenia popełnione za granicą przed organami polskimi
~art. 131 k.w. przewiduje wyjątki od powyższej zasady lub wyjątki te regulują ustawy szczególne
- kara odbyta za granicą: kodeks nie traktuje o zaliczeniu kary odbytej za granicą; zaliczamy karę odbytą za granicą RP, co wynika z regulacji na mocy k.k.
Art. 4 k.w.
- czas popełnienia czynu
- miejsce popełnienia czynu (zasada wielomiejscowości)
Art. 5 k.w.
- zasada, że wykroczenie może być popełnione zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie
Art. 6 k.w.
- wykroczenie umyślne - podmiot ma zamiar popełnić czyn
- wykroczenie nieumyślne - podmiot nie ma zamiaru popełnienia czynu
Art. 7 k.w.
- błąd, co do prawa (terror iuri); błędne przekonanie, że czyn nie jest wykroczeniem
- błąd, co do znamion (terror facti)
Art. 8 k.w.
- granica odpowiedzialności za wykroczenie 17 lat
2