Historia Uczelni - kalendarium
Poniżej odnotowano najważniejsze daty i wydarzenia z życia Marii Grzegorzewskiej oraz dotyczące rozwoju i działalności Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej (PIPS), Wyższej Szkoły Pedagogiki Specjalnej (WSPS), Akademii Pedagogiki Specjalnej (APS).
18 IV 1888
Data urodzenia Marii Grzegorzewskiej we wsi Wołucza (powiat Rawa Mazowiecka), w rodzinie Adolfa Grzegorzewskiego i Felicji z Bohdanowiczów Grzegorzewskiej. Rodzice administrowali majątkiem ziemskim w Wołuczy i okolicznych miejscowościach.
Maria Grzegorzewska rozpoczyna naukę w pensji Jadwigi Kotwickiej w Warszawie. Po ukończeniu 4 klas przenosi się i kontynuuje naukę w prywatnej szkole Pauliny Hawelke.
1907-1913
Na przełomie 1907/8 r. ukończyła roczny kurs przygotowawczy do studiów uniwersyteckich na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym (prawdopodobnie UW-JK). Rozpoczyna działalność oświatową i pracuje społecznie wśród robotników warszawskich. Współpracuje m.in. z Heleną Radlińską, Stefanią Sempołowską i Marianem Falskim. W roku szkolnym 1909/10 wstępuje na Wydział Przyrodniczy Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dowiaduje się o działalności Józefy Joteyko, twórczyni Międzynarodowego Fakultetu Pedologicznego w Brukseli (w 1912 r.) i podejmuje decyzję o wyjeździe za granicę celem kontynuowania studiów.
1913-1918
W roku akademickim 1913/14 rozpoczyna studia w Międzynarodowym Fakultecie Pedologicznym w Brukseli. Uczestniczy w wykładach czołowych pedagogów zachodnioeuropejskich. W 1915 r. podejmuje studia psychologiczne na Sorbonie. Prowadzi prace badawcze w zakresie wrażeń estetycznych dzieci i młodzieży. W 1916 r. otrzymuje doktorat za rozprawę pt.: „Studium na temat rozwoju uczuć estetycznych-badania z zakresu estetyki eksperymentalnej prowadzone wśród uczniów szkół brukselskich”. Od 1918 r. na łamach „Roczników Polskiej Ligi Nauczania”, wspólnie z Józefą Joteyko, publikują artykuły poświęcone nowoczesnej organizacji szkolnictwa w Polsce. Maria Grzegorzewska pisze artykuł „O konieczności zorganizowania specjalnego szkolnictwa dla dzieci anormalnych w Polsce”.
1919-1921
Maj 1919 r. Powrót Marii Grzegorzewskiej do kraju. Podejmuje pracę w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego na stanowisku referenta ds. szkolnictwa specjalnego. Następnie zostaje wizytatorem w nowo utworzonym Wydziale Szkolnictwa Specjalnego. Bierze czynny udział, wespół z Januszem Korczakiem i Józefą Joteyko, w pracach rocznego kursu seminaryjnego Michaliny Stefanowskiej dla nauczycieli dzieci mało zdolnych i z wadami charakteru. W roku szkolnym 1920/21 organizuje w Warszawie półroczny kurs pedagogiki specjalnej, a następnie współtworzy roczne Seminarium Pedagogiki Specjalnej.
4 VII 1922
W wyniku połączenia Seminarium Pedagogiki Specjalnej i Instytutu Fonetycznego (Tytusa Benniego) powstaje Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej (PIPS) /Dz. Urz., WRIOP, 1922, nr 24/93, poz. 300/. Powołanie Marii Grzegorzewskiej na dyrektora PIPS (z przerwą w czasie II wojny światowej funkcje tę pełni aż do śmierci w 1967 r.) Zgodnie ze statutem (z 4 lipca 1922r.) podstawowym zadaniem PIPS było kształcenie i dokształcanie czynnych zawodowo nauczycieli-wychowawców szkół podstawowych i szkół średnich w specjalnościach obejmujących:„głuchych, niewidomych, upośledzonych umysłowo, upośledzonych moralnie i kalekich” oraz „prowadzenie badań naukowych”. Instytut mieścił się początkowo w gmachu IGO w Warszawie przy Placu Trzech Krzyży 4/6. Pracę rozpoczęto z 26 studentami. Studia w Instytucie były jednoroczne. W programie kształcenia znajdowały się przedmioty ogólnokształcące, wiedza z zakresu psychologii i pedagogiki i zajęcia praktyczne. Słuchacze rekrutowali się z czynnych i wykwalifikowanych nauczycieli szkół powszechnych. Po zakończeniu rocznego kursu absolwent otrzymywał tymczasowe zaświadczenie, natomiast po napisaniu pracy dyplomowej w ciągu następnego roku (warunkowo do 3 lat) i jej przyjęciu wydawano dyplom nauczyciela szkoły specjalnej. Wśród pierwszych wykładowców Instytutu znaleźli się wybitni naukowcy, lekarze, psychiatrzy, neurologowie: Józefa Joteyko, Tytus Benni, Janusz Korczak, Władysław Sterling, Michał Wawrzynowski, Witold Łuniewski, Jan Bogdanowicz, Halina Koneczna i Halina Jankowska.
1922-1930
Maria Grzegorzewska organizuje odczyty, prelekcje, konferencje popularyzujące problematykę szkolnictwa specjalnego. W 1923 r. uruchamia dla absolwentów PIPS „Ognisko Szkolne”, którego członkowie inicjują powstanie Sekcji Szkolnictwa Specjalnego w Związku Nauczycielstwa Polskiego Szkół Powszechnych (1 czerwca 1924r.). W 1924 r. M.G. zakłada i redaguje „Szkołę Specjalną” (wydawaną z przerwami do chwili obecnej). W 1925 r. organizuje w gmachu IGO I Zjazd Nauczycieli Szkół Specjalnych.
W 1926 r. ukazuje się I tom „Psychologii niewidomych”. W 1930 r., wspólnie z Władysławem Radwanem, zakłada i kieruje druga uczelnią pedagogiczną: Państwowym Instytutem Nauczycielskim (PIN). Placówka ta, mieszcząca się we wspólnych gmachu z PIPS w Al. Ujazdowskich 20, miała służyć pogłębianiu wiedzy i kształtowaniu osobowości najbardziej twórczych i ambitnych nauczycieli. Do końca lat 20. w PIPS kształci się 220 nauczycieli, z tego 130 w dziale dla upośledzonych umysłowo, około 40 w dziale dla głuchych, 30 w specjalności moralnie zaniedbani, 20 w dziele niewidomych. Instytut prowadził Laboratorium Psychopedagogiczne, Muzeum Szkolnictwa Specjalnego. PIPS świadczył funkcję usługową w ramach poradni ortofonicznej i poradni pedagogiki leczniczej.
1930-1939
Maria Grzegorzewska wyjeżdża w celach naukowych do Francji i Belgii (1931-1932). Redaguje „Polskie Archiwum Psychologii” (do 1934 r.). Organizuje II Zjazd Nauczycieli Szkół Specjalnych na którym prezentuje istotę „metody ośrodków pracy” (1934r.) W 1937 r. zostaje członkiem Wydziału Wykonawczego Międzynarodowego Towarzystwa Pedagogiki Leczniczej w Zurychu. Bierze udział w warszawskim Międzynarodowym Kongresie Esperantystów (1937r.) i w I Ogólnopolskim Kongresie Dziecka w Warszawie (1938r.). Do wybuchu II wojny światowej PIPS kończy 660 nauczycieli szkół i zakładów specjalnych.
1939-1945
Od 1 XI 1939 r. do 1 VIII 1944 r. Maria Grzegorzewska pracuje jako etatowy nauczyciel szkoły specjalnej nr 177 w Warszawie przy ul. Tarczyńskiej 27. (tak ukrywa się przed Niemcami).
Uczestniczy w tajnych pracach oświatowych Delegatury Rządu w wydziale kształcenia nauczycieli. Od 1.01.1942r pracuje jako referentka działu kształcenia nauczycieli w Głównej Komisji Planowania (prowadzi tajne studium kształcenia nauczycieli). Wykłada w tajnym Instytucie Ped. ZNP, uniwersytecie i Ludowym Instytucie Oświaty i Kultury. Mieszka przy ul. Ursynowskiej.
Pełni dyżury w zakładzie dla dzieci kalekich (od 1940r. prowadzi badania selekcyjne).
Jest członkiem Głównego Komitetu Pomocy Żydom (pseud. „Narcyza').
Zaangażowana w pracę konspiracyjną. Jako pielęgniarka - z ramienia Czerwonego Krzyża - bierze udział w Powstaniu Warszawskim (do 10 sierpnia). W pierwszych dniach powstania trafia do obozu przejściowego w Pruszkowie skąd udaje jej się zbiec do Zalesia Dolnego, gdzie od jesieni 1944 r. podejmuje pracę w szkole powszechnej Ewy Krauze. W czasie powstania zniszczeniu ulega II tom „Psychologii niewidomych” i monografia „Osobowość nauczyciela”. W czasie okupacji PIPS wstrzymuje działalność. W skutek zbombardowania całkowitemu zniszczeniu ulega budynek PIPS przy ul. 3 Maja w Warszawie (w tym księgozbiór, pomoce naukowe, muzeum szkolnictwa specjalnego, szkoły ćwiczeń, wyposażenie pracowni). W trakcie działań wojennych i okupacji, poniosły śmierć co najmniej 64 osoby związane z Instytutem (wykładowcy, personel, wychowankowie PIPS).
1945-1955
Minister Oświaty z dniem 15 V 1945 r. reaktywuje PIPS /Dz. Urz. Min. Ośw., 1945, nr 4, poz.193/. Do 1948 r. siedzibą Instytutu jest gmach ZNP przy ul. Smulikowskiego 6/8 w Warszawie (od 1948 r. przy ul. Spiskiej 16). Na czele Instytutu staje ponownie Maria Grzegorzewska. W 1947 r. wydaje I cykl „Listów do Młodego Nauczyciela”. Kieruje Sekcją Szkolnictwa Specjalnego ZNP, komitetem redakcyjnym „Szkoły Specjalnej”, współtworzy w PIPS nowy dział szkolnictwa specjalnego dla dzieci przewlekle chorych i kalekich. W Instytucie wznawia pracę laboratorium psychologiczne, poradnia ortofoniczna, pracownia psychopedagogiczna i profilaktyczna oraz Muzeum Szkolnictwa Specjalnego. Wobec braku aprobaty Ministerstwa Oświaty- względem projektu przedłużenia studiów w PIPS do 3 lat - cykl kształcenia pozostaje jednoroczny. W 1948 r. Ministerstwo Oświaty wstrzymuje druk „Szkoły Specjalnej”, a PIPS spada do rangi Studium Pedagogiki Specjalnej (od 1950 do 1956 r.). Ograniczono zakres prac specjalistycznych poradni, wstrzymano dotychczasowe prace naukowo-badawcze oraz zakwestionowano zasadność metody ośrodków pracy w szkołach specjalnych (1955). W latach 1945-1955 dyplomy ukończenia PIPS uzyskało zaledwie 960 nauczycieli (w tym 189 egzamin eksternistyczny). Do tego czasu utworzono w kraju 353 szkoły specjalne (podstawowe, zawodowe i licea) dla 35 tys. uczniów. W 1955 r. po raz pierwszy uruchomiono w PIPS pierwsze studia zaoczne dla pracujących. 19 VIII 1955 r. Maria Grzegorzewska otrzymuje Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.
1956-1970
24 I 1957 r. Maria Grzegorzewska uzyskuje tytuł profesora zwyczajnego. Otrzymuje tytuł honorowy Zasłużonego Nauczyciela PRL i Order Budowniczych Polski Ludowej (1959r.). W 1958 r. publikuje II cykl „Listów do Młodego Nauczyciela”. W latach 1958-1960 kieruje Katedrą Pedagogiki Specjalnej w Uniwersytecie Warszawskim (ustanowioną dla niej ad personam) Działa społecznie w Polskim Związku Głuchych i Polskim Związku Niewidomych. W 1961 r. wydaje III cykl „Listów do Młodego Nauczyciela”. Umiera na atak serca z 6/7 maja 1967 r. Na czele PIPS staje Otton Lipkowski.
1958-początek dwuletniego cyklu kształcenia w PIPS dla nauczycieli szkół powszechnych.
W 1959 r. PIPS otrzymuje nowy budynek przy. ul. Szczęśliwickiej 40 (budynek „A”). W latach 1955-1970 PIPS kończy 4649 absolwentów w tym: 1153 w trybie dziennym, 2620 zaocznym i 876 eksternistycznym.
Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 18 V 1970 r. PIPS rozpoczyna kształcenie na poziomie wyższych studiów zawodowych dla maturzystów. Na czele Instytutu staje Rektor.
1971-1989
1 X 1973 r. ruszają w Instytucie studia magisterskie (dla maturzystów i absolwentów wyższych szkół zawodowych)
Kolejne zarządzenie Rady Ministrów z 2 IV 1976 r. przekształca PIPS w Wyższą Szkołę Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej (WSPS). Powstają nowe specjalizacje, rośnie nabór studentów na studiach zaocznych i podyplomowych. Od 1981 r. wprowadzono 5- letni cykl kształcenia na studiach dziennych (a od 1983 r. na studiach zaocznych). Rozpoczyna działalność Wydawnictwo WSPS. Od 1983 r. - w ramach „Seminarium współczesnych problemów pedagogiki specjalnej” - WSPS organizuje cykl ogólnopolskich konferencji naukowych.
Na mocy zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 5 IV 1989 r. WSPS otrzymał prawa nadawania stopnia naukowego doktora nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki.
1990-2000
W 1996 r. WSPS obejmuje nowy obiekt biblioteczno-dydaktyczny (budynek „B”) Uczelnia wzbogaca się o nowe kierunki kształcenia: logopedię, pedagogikę korekcyjną, pedagog szkolny-komputerowe wspomaganie kształcenia, pracę socjalną. Powstaje zamiejscowy ośrodek dydaktyczny w Dęblinie Przy WSPS utworzono Fundację im. M. Grzegorzewskiej (wspieranie kształcenia osób niepełnosprawnych).
W roku akademickim 1997/98 studia podejmuje 4728 osób, w tym na studiach dziennych: 1458, zaocznych 2672, eksternistycznych 281 i podyplomowych 366. W roku akademickim 1997/98 zatrudniano 190 pracowników naukowych. Kształcono w specjalnościach: oligofrenopoedagogika, surdopedagogika, pedagogika terapeutyczna, tyflopedagogika, logopedia, pedagogika resocjalizacyjna, pedagogika korekcyjna, psychopedagogika kreatywności, pedagog szkolny-komputerowe wspomaganie kształcenia, praca socjalna. Od 1922 do 1998 r. wydano łącznie 16338 dyplomów ukończenia studiów.
2000 - 2007
Na mocy ustawy Sejmu Rzeczypospolitej z 7 VI 2000 r. WSPS zostaje przekształcony w Akademię Pedagogiki Specjalnej (APS).
Od roku akademickiego 2004/05 wprowadzony został Europejski System Transferu Punktów (European Credit Transfer System), zwany w skrócie ECTS. System ten umożliwia międzyuczelnianą i międzynarodową wymianę studentów. Równocześnie, w roku akademickim 2005/6, słuchacze APS otrzymali szansę uczestnictwa w międzynarodowej wymianie studentów, w ramach programu Socrates-Erasmus, obejmującym wyjazdy m.in. na studia do Niemiec, Norwegii, Szwecji i Belgii.
W roku 2006/07 organizuje się wyjazdy na staże naukowo-opiekuńcze do USA - w ramach National Louis University w Chicago.
W roku akademickim 2006/7 r. zaszły istotne zmiany w dotychczasowej strukturze APS. Uczelnia wzbogaciła się w nowoczesny, wyposażony w obszerne aule, obiekt dydaktyczny (budynek „C”). Zaplecze dydaktyczne umożliwia kształcenie około 7 tys. studentów na studiach stacjonarnych i zaocznych.
W roku akademickim 2006/7 - w ramach unowocześniania i reorganizacji APS - utworzono w Wydziale Pedagogiki Instytuty: Pedagogiki, Pedagogiki Specjalnej, Instytut Wspomagania Rozwoju Człowieka i Edukacji oraz Instytut Edukacji Artystycznej. Powołano drugi Wydział Stosowanych Nauk Społecznych, a w nim Instytuty: Profilaktyki Społecznej i Pracy Socjalnej, Psychologii Stosowanej, Filozofii i Socjologii. APS nadano uprawnienia do prowadzenia przewodów habilitacyjnych.
APS kształci studentów na studiach dziennych (magisterskich i zawodowych), zaocznych (magisterskich, uzupełniających i zawodowych) oraz podyplomowych w zakresie pedagogiki i pedagogiki specjalnej. Zgodnie ze standardami i wymogami Unii Europejskiej APS prowadzi kształcenie na studiach licencjackich (3 letnie) i uzupełniających (2 letnie).
W APS działa Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych i Wolontariatu, Biuro Karier Zawodowych Absolwentów i Promocji Uczelni. Prowadzą działalność koła naukowe, chór, AZS, samorząd studencki wydaje własne pismo „APS-olut” .
W grudniu 2006 r. APS kształcił 7415 studentów, w tym: 3436 na studiach stacjonarnych, 3148 na studiach niestacjonarnych, 831-na studiach podyplomowych. Zatrudnionych było 422 pracowników (w tym 269 naukowych).
W nowym roku akademickim 2007/8 na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych rusza socjologia i politologia.
W roku akademickim 2008/2009 uruchamia się kształcenie na kierunku psychologia.
2010:
Kadra naukowa:
224 kobiety i 89 mężczyzn ( w tym: 22 profesorów: 14 mężczyzn i 8 kobiet),
40 dr hab. (w tym 22 kobiety), 139 dr (w tym 102 kobiety), 112 mgr (w tym 92
kobiety).
Administracja: 113 kobiet i 54 mężczyzn
W roku akademickim 2010/2011 w APS na Wydziale Nauk Pedagogicznych
prowadzone są dwustopniowe studia w zakresie: pedagogiki, pedagogiki
specjalnej i edukacji artystycznej w zakresie sztuk plastycznych.
Na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych studia obejmują: pracę socjalną,
socjologie i psychologię.
Uczelnią kierowali:
Maria Grzegorzewska (1922-1967)
Otton Lipkowski (1967-1970)
Szczepan Larecki (1970-1981)
Włodzisław Sanocki (1981-1982)
Czesław Matusewicz (1982-1984)
Karol Poznański (1984-1990)
Adam Frączek (1990-1993)
Kazimierz Pospiszyl (1993-1999)
Karol Poznański (1999-2002)
Adam Frączek (2002 - 2008)
Jan Łaszczyk (2008 -
Bibliografia:
E. Żabczyńska (red.), Maria Grzegorzewska. Pedagog w służbie dzieci niepełnosprawnych, Warszawa 1995.
J. Doroszewska, M. Falski, R. Wroczyński (red.), Maria Grzegorzewska. Materiały z sesji naukowej 7 XI 1969 r., Warszawa 1972.
E. Tomasik (red.), Materiały z sesji naukowej poświęconej 60-leciu WSPS, WSPS 1984.
U. Eckert, M. Gawarecka (wybór i opracowanie), Wspomnienia o Marii Grzegorzewskiej, WSPS Warszawa 1989.
E. Tomasik, Ocalić od zapomnienia. Maria Grzegorzewska w relacjach ze współczesnymi, WSPS 1998.
L. Malinowski, Album 75 lat istnienia Wyższej szkoły Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, Warszawa 1998.
„Absolut”, nr 1 (1) z 2001 r. i nr 2 (04) z 2002 r.
Gazeta Uczelniana. Wydanie Jubileuszowe 75 lat PIPS-WSPS 1922-1997.
W. Okoń, Wizerunki sławnych pedagogów polskich, WSiP, Warszawa 1993.
O. Lipkowski, Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie 1922-1982, Warszawa 1983.
J. Pańczyk (red.), Tożsamość polskiej pedagogiki specjalnej u progu XXI wieku. Materiały z konferencji zorganizowanej z okazji Jubileuszu 75 lecia WSPS im. M. Grzegorzewskiej w dniu 7-8 maja 1997, Warszawa 1998.
U. Eckert, K. Poznański, Pedagogika specjalna w Polsce. Wybrane zagadnienia z przeszłości i współczesności oraz tendencje rozwojowe, Warszawa 1992.
Kadry APS.
Opracowanie własne- Jacek Kulbaka
Cytat : za T. Perkowa, Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie 1942-1945, Warszawa 1982, s. 100:
„…Bezgranicznie oddana sprawie ratowania Człowieka. Nigdy nie zawodziła. Gdy już nie było żadnej innej rady, gdy ktoś miał nóż na gardle, szło się do „Pani Marii” po pomoc, po ratunek, którego nigdy nie odmawiała (…) Jednemu dawała w krytycznej chwili schronienie, dla drugiego starała się o pracę, dziesiątkom ukrywających się Żydów przekazała zasiłki ŻKN- u czy „Rady Żegoty”. Dla działaczy żydowskich była uosobieniem najszlachetniejszych tradycji demokratycznej inteligencji polskiej”.
7