TEORIA GŁĘBI
Z. FREUD
- to co dzieje się w głębi człowieka, zainteresowanie osobowością człowieka (aspekt topograficzny, dynamiczny i struktura osobowości, autoanaliza, człowiek nie jest w pełni świadomy co dzieje się w jego wnętrzu, nie ma działań przypadkowych, nastawienie biologiczne
- energia bierze się z pożywienia- suma tych energii to libido (suma popędów), człowiek musi mieć ustalony cel, przyczyną zachowania są niezaspokojone popędy, aspekt popędu to siła, która zależy od czasu deprywacji potrzeby, popędy mają charakter konserwatywny
ŹRÓDŁO - SIŁA - PRZEDMIOT- CEL (zaspokojenie)
- 3 stany człowieka: nieświadomość (popędy), przedświadomość, świadomość
- kateksja- organizm przekazuje energię jakiemuś przedmiotowi, koncentracja uwagi na przedmiocie
- 3 strefy erogeniczne: oralna, analna, genitalna
- struktura osobowości: ID (to co nieświadome, nie do końca poznane, żąda zaspokojenia potrzeb, nie zna ograniczeń, w nim znajdują się popędy); EGO (ja, zasada rzeczywistości); SUPEREGO (odp. za moralność , wyrzuty sumienia, oczekuje idealnego zachowania, chce być akcept. społ.)
- terapia polega na znalezieniu przyczyn zachowania
- część zachowania człowieka to ego a część mechanizmy obronne
MECHANIZMY OBRONNE:
Nieuświadomione sposoby radzenia sobie z konfliktem. Konflikt wynika z kateksji między dążeniem a zaspokajaniem (kateksja i antykatekscja) Z tego wynikają nerwice.
- represja- wyparcie, usunięcie ze świadom.mysli, uczuć, pragnień, które przywołują bolesne skojarzenia. Zachodzi gdy zaspok. popędu może z uwagi na inne wymogi spowodować przykrość (pierwotne, wtórne), cenzura- kontrola superego- słabnie np. pod wpływem alko, też przyczyna nerwic
-racjonalizacja- racjonalne uzasadnienie po fakcie swoich decyzji i postaw- kiedy prawdziwe motywy zostaną ukryte, „kwaśne winogrona”- cel, którego nie osiągnęliśmy uważamy za nieważny, „słodkie cytryny”- wmawianie, że przykre sytuacje są przyjemne
- projekcja- przypisywanie innym własnych poglądów, zachow. lub cech (najczęściej negatywnych)- łatwiej podciągnąć kogoś pod daną kategorię
- izolacja- to część uczuć odizolowanych od „ja”
- zapominanie- całkowite wypieranie przeżyć, informacji
- zaprzeczanie- fałszowanie obrazu rzeczywistości przez nieprzyjmowanie realnych faktów w celu odsunięcia negatywnych uczuć
- identyfikacja- upodabnianie się do kogoś, utożsamia się, przejmuje cele
- substytucja- zastępowanie trudnych celów łatwiejszymi, zmiana obiektu popędu
ETAPY ROZWOJU OSOBOWOŚCI:
Faza oralna- aktywność skoncentrowana na ustach, po fazie autyzmu pierwotnego, niemowle wyróżnia pewną rzeczywistość zewnętrzną, odczuwa to przez przykre bodźce, pobudzenie głodem, chłodem. Obszarem obsadzonym libidarnie jest pierś matki. Dziecko jest pasywne. Ssanie, gryzienie.
Faza analna- kontrola wydalania, przyjemność z wydalania.
Faza falliczna- 3-5 rok, eksploracja i stymulacja narządów płciowych. Ta faza kończy się kompleksem kastracyjnym
Faza narcystyczna- 4-6 rok, porównywanie z innymi- czuje się lepszy, lęk kastracyjny, kompleks Edypa (jego wyparcie powoduje ukszt. się superego), kompleks Elektry, zazdrość dziewczynki o członek (słabsze ukszt. Superego)
Okres latentny- czynniki jakościowe i ilościowe nie ulegają zmianie
Faza genitalna- 5-6 rok, dostrzegamy różnicę między płcią, przestajemy być narcystyczni, doceniamy partnera, czerpiemy przyjemnosćz dawania
A. ADLER
Uczeń Freuda, odrzucił jego koncepcję dominanty seksualnej, wystąpił z ruchu psychoanalitycznego, stworzył własną teorię osobowości.
- społeczne funkcjonowanie człowieka, zachowania kulturowe
- człowiek jest jednostką indywidualną ze swoją historią, każdy w inny sposób zaspokaja potrzeby, człowiek kieruje się celem nie zawsze racjonalnym.
- „psychologia na niby”- człowiek tworzy hipotezy, np. wszyscy ludzi są dobrzy
- człowiek jest podporządkowany działaniu celowemu
- głównym dążeniem człowieka jest dążenie do mocy (1. osiągamy moc przez to, że jesteśmy agresywni 2. stajemy się silniejsi od innych 3. jesteśmy lepsi od innych przez wartości, które posiadamy - to pozwala nam na rozwój)
- egocentryzm- jest najważniejszym problemem
- altruizm- do tego powinien dążyć człowiek
- najistotniejsza dla człowieka jest współpraca, realizacja wspólnych celów
- nasze „ja” to twórcza jaźń, która pozwala na interpretację rzeczywistości
- człowiek dąży do bycia lepszym- siła wrodzona
K. HORNEY
- koncepcja psychodynamiczna, współtwórczyni neopsychoanalizy
- społeczno-kulturowe uwarunkowania rozwoju osobowości i zaburzeń
- przyczyną nerwicy są nierozwiązane konflikty powstałe, siłą napędową tych konfliktów są popędy będące silą specyficzną dla neurotyków- rodzą się one z poczucia wyizolowania, strachu, bezradności i wrogości
- neurotyczna struktura charakteru (charakter składa się ze sprzecznych, wzajemnie się wykluczających tendencji, które neurotyk próbuje pogodzić.
- przyczyną nerwicy charakteru jest frustracja potrzeby bezpieczeństwa- w skutek niesprzyjających warunków domowych (faworyzowanie rodzeństwa, nad i / nieopiekuńczość rodziców, ich niekonsekwencja, brak szczerych uczuc).
- skutkiem frustracji bezpieczeństwa jest lęk i wrogość
- wyparcie wrogośći typy (bezradność, miłość, strach, poczucie winy)
- wyparta wrogość i lęk z powodu frustracji bezpieczeństwa przyczyniają się do rozwinięcia lęku podstawowego , który jest osią nerwicy. Dziecko łagodzi ten lęk i broni się (uległość, miłość, władza, izolacja)
10 potrzeb neurotycznych:
- miłość, bliskość, władza, podziw siebie, podziw innych, oddanie się w ręce innego człowieka, wykorzystanie innego człowieka, prestiż, doskonałość, ambicja
E. H. ERIKSON
- wydłuża okres rozwoju człowieka, człowiek rozwija się do końca, rozwój jest wynikiem współdziałania czynników zewn. i wew., poprawny rozwój prowadzi do zintegrowanego ego
- zachowania społ. wynikają z budowy genitaliów
FAZY ROZWOJU:
Ufność a podstawowa nieufność:
Rytualizacja - ubóstwienie (rodziców)
Rutynizm - idolizma (zapatrzenie w jedna osobę)
Cnota- nadzieja
Autonomia a wstyd i niepewność
Rytualizacja - rozsądzająca (co dobre a co złe)
Rutynizm - legalizm (robić tylko to co legalne)
Cnota- wola
Inicjatywa a poczucie winy
Rytualizacja- dramatyczna (odgrywanie ról)
Rutynizna- wcielanie się
Cnota- zdecydowanie
Pracowitość poczucie niższości
Rytualizacja- formalna (przygotow. do zawodu, nabieranie umiej)
Rutynizm - formalizm ( nie umie wyjść do człowieka)
Cnota- kompetencja
5. Tożsamość a pomieszanie tożsamości
Rytualizacja- ideologiczna (wybór odpowiadającej roli)
Rutynizm- totalizm (ja taki nie jestem)
Cnota- wierność ideałom
Miłość a izolacja
Rytualizacja- afiliacja (kochanie, dawanie, otwarcie się)
Rutynizm - elityzm (poszukiwanie pewnych grup)
Cnota- miłość
Twórczość a stagnacja
Rytualizacja- generatywna (rozwój, aktywność)
Rutynizm- autorytalizm (opieramy Siena osobach ważnych)
Cnota- opiekuńczość
Okres starości
Rytualizacja- integracyjna (integracja wszystkich zdolności)
Rutynizm- sapetyzm (nieumiejętność zaakceptowania braków)
Cnota- mądrość
BEHAWIORYZM:
- kierunek w psychologii zajmujący się naukowym badaniem obiektywnie dostrzegalnych zachowań człowieka bez możliwości obserwacji zjawisk psychicznych.
J. B. WATSON
- prekursor behawioryzmu, odrzucał analizowanie świadomości introspekcję jako metodę subiektywną i nienaukowa. Dokonał krytyki dotychczasowej psychologii (zarzucał obiektywizm, wolno badać to co mierzalne i powtarzalne, potraktowanie mechaniczne zachowania się, można przenosić wnioski z badań na zwierzętach na ludzi, należy badać środowisko jako źródło bodźców).
- początkowo odrzucał świadomość, ale potem przyjął, że jest, ale nie można jej badać.
S --------- R (bodziec - reakcja)
Oznacza to, że środowisko jest układem aktywnym a człowiek układem reaktywnym, którym nie kierują wewnętrzne motywy i dążenia.
- na te same bodźce ludzie różnie reagują
ISTOTNE ZJAWISKA:
- generalizacja- organizm reaguje na wszystkie bodźce podobnie
- różnicowanie- organizm uczy się wyboru reakcji
- hamowanie- przy konkurencyjnych zach. (opóźnienie, wsztrzym.)
- wygaszanie- niewzmacnianie reakcji
I. P. PAWŁOW
- określił związek między bodźcem i reakcją jako odruch warunkowy (w odróżnieniu od wrodzonego odruchu bezwarunkowego). Odkrył prawa nabywania odruchów warunkowych- warunkowanie klasyczne.
- odruch warunkowy powstaje na podłożu odruchu bezwarunkowego; bodziec, który ma wywołać rekcje musi poprzedzić bodziec bezwar.
B. F. SKINNER
- powrót do oświeceniowego sensualizmu (J. Lock)
- człowiek jest maszyną- złożonym układem bodźców, jest ubezwłasnowolniony przez środowisko
- podłoże fizjologiczne jest wrodzone, uczymy się mowy
- myślenie twórcze to występowanie skojarzeń rzadkich, niespecyficznych
- opracował zasady uczenia programowego, zwracał uwagę na stymulację reakcji- jej wzmocnienie, każda reakcja jest zachowaniem
- utopijny świat rządzony przez psychologów, bez kar, oderwanie dzieci od rodziców, 4 warianty nagród
- „Człowiek może być kierowany przez środowisko, ale ono jest prawie całkowicie ukształtowane przez niego”.
- wzmocnienie- zmiana częstotliwości danej reakcji na bodziec pod wpływem następującego wkrótce potem innego bodźca (pozytywne- nagroda, negatywne- kara)
- inżynieria behawiorystyczna- można wpłynąć na zachowania społeczne, jednocześnie kontrolując je. Celem tej technologii zachowania jest modyfikacja reakcji człowieka, które są mierzalne.
PRAWO REAKCJI I ODRUCHÓW:
- prawo progu- do wywoł. reakcji niezbędna jest pewna minim. siła bodźca
- prawo latencji- istnieje ukryty czas wyst. reakcji po zadział. bodźc
- prawo sił reakcji- im silniejszy bodziec tym silniejsza reakcja
- prawo powinności- reakcja może się pojawić już po ustaniu bodźca
- prawo czasowego sumowania- przedłużenie działania bodźca daje taki efekt jak jego nasilenie
ODMIANY ZACHOWANIA ORGANIZMU:
- reaktywne- gdy reakcja pojawia się jako następstwo bodźca i SA one obserwowalne
- sprawcze- gdy obserwujemy reakcję a nie widzimy bodźca
E. CH. TOLMAN
- neobehawioryzm, behawioryzm teologiczny - celowościowy.
- do bodźca i reakcji dodał zmienną pośredniczącą (zachowania celowe, nawyki, konstrukty poznawcze, potrzeby jako wew. srodki motywujące)
- cel modyfikuje zachowania człowieka, sama celowość zachowania się organizmu polega na dążeniu do zaspokojenia potrzeb.
- celowe zachowania jednostki determinują zmienne niezależne: dziedziczność, stan fizjologiczny i zmienne zależne: zdolności, cele
- zajmował sieteorią uczenia się (mapy poznawcze)
- PSYCHOLOGIA POZNAWCZA- to co nami kieruje, to jest sposób w jaki postrzegamy rzeczywistość
-ZAKŁADA, ŻE CZŁOWIEK TWORZY SOBIE OBRAZ RZECZYWISTOŚCI, SKŁADAJĄCEJ SIĘ Z PEWNYCH SCHEMATÓW
- KONIECZNOŚĆ PRZETWAŻANIA INF. I BUDOWANIA NOWYCH MODELI
- KONTROLA WŁASNYCH DZIAŁAŃ I OTOCZENIA (poziomy aspiracji przez wyznaczanie celów)
- STRUKTURA OSOBOWOŚCI CZŁOWIEKA (kim jest, zrozumienie struktury ja)
- GŁÓWNYM ZAD. JEST POZNANIE RZECZYW. PRZEZ WŁASNĄ STRUKTURĘ „JA”, swiadomość może być różnie rozpatrywana
- przetwarzanie informacji jak dochodzimy do pewnych wniosków
- jak podejmujemy decyzje, co nas motywuje do działania
- organizacja wiedzy człowieka- tworzenie schematów
- w centrum osobowości człowieka stawia „ja”
- głównym motywem działań człowieka jest przystosowanie do społeczeństwa lub jego do siebie
- interpretacja bodźców, zachowanie, sytuacyjność
- psycholog musi być badaczem współpracującym z klientem, nie może narzucać rozwiązań, musi zrozumieć czego klient oczekuje
- stawia człowieka równego innym, człowiek jest wolny i samodzielny a ograniczenia płyną z percepcji
4 ASPEKTY KONCEPCJI POZNAWCZEJ:
-stymulacja zewnętrzna (jak bodźce na nas działają)
- percepcja i apercepcja (nadawanie znaczenia, odbiór bodźców; apercepcja- odbiór rzeczywistości wew.)
- symbolizacja przedmiotów (
- akt zachowania
E. L . THORNDIKE
- prowadził badania eksperymentalne, stworzył testy inteligencji, oprac. teorię testowania rozwoju umysłowego i teorie uczenia się.
- sformułował prawo efektu - skutku: bodziec, po którym nastapi wzmocnienie w postaci nagrody zostanie utrwalony w postaci reakcji. Warunkowanie klasyczne musi być rozłożone w czasie i trwać do momentu wytworzenia reakcji.
- „Człowiek nie zachowuje się jak marionetka”.