Toczenie zewnętrznych powierzchni walcowych jest najbardziej typowym i najczęściej stosowanym rodzajem obróbki tokarskiej. Toczenie może się odbywać przy posuwie wzdłużnym, gdy posuw noża jest równoległy do osi obrotu przedmiotu, i przy posuwie poprzecznym, kiedy krawędź tnąca jest równoległa do osi obrotu przedmiotu, np. podczas przecinania.
Toczenie wzdłużne. Po zamocowaniu noża i przedmiotu należy sprawdzić równoległość osi kłów i kierunku posuwu suportu wzdłużnego. Po włączeniu obrotów wrzeciona, pokręcając kółkami pokrętnymi posuwu wzdłużnego i poprzecznego, należy ostrożnie zagłębić nóż w obrabiany przedmiot. Na ogół stosuje się obróbkę dwoma przejściami noża (przejść może być więcej). Przejście pierwsze (skórowanie) napotyka zmienne, duże opory, które powodują drgania układu i niewielką ^ad-kość powierzchni obrobionej. Następne przejścia (kształtujące i czające) przy mniejszych oporach skrawania pozwalają uzyskać dużą dokładność kształtu i wymiarów oraz wysoką gładkość powierzchni. Prawidłowa obróbka wymaga ponadto doboru właściwej szybkości skrawania. Zalecane ich wartości podano w tabeli 16.1.
Tocząc przedmiot na określoną średnicę według podziąłki postępuje się w następujący sposób. Przyjmijmy, że surowy wałek, o średnicy 60,8 mm powinniśmy przetoczyć na wymiar 56,2 mm, wtedy należy:
— ustalić rzeczywisty naddatek na obróbkę,
— przetoczyć wałek na długości około 5 mm na taką średnicę, aby na długości obrobionej nie było śladów powierzchni nie obrobionej; niech na przykład średnica ta wynosi 59,4 mm,
— przesunąć nóż do obrobionej powierzchni tak, aby o nią lekko tarł, a następnie ustawić nakrętkę skali śruby posuwu poprzecznego na zero,
— ustawić nóż na głębokość skrawania według skali i skrawać. Różnica średnic wynosi tu 59,4 — 56,2 = 3,2 mm. Ilość więc podzia-łek, o jaką należy obrócić śrubę wyniesie 3,2 : 0,1 = 32. Należy pamiętać, że na pierścieniu skali podziąłki posuwu poprzecznego jedna działka odpowiada 0,05 mm. Przy takiej podziałce średnica przedmiotu zmniejsza się o 0,05 mm X 2 = 0,1 mm.
Toczenie poprzeczne. Ten sposób toczenia stosuje się przy obróbce powierzchni przedmiotów będących powierzchniami prostopadłymi do osi ich obrotu. Nóż ma przesuw poprzeczny, a promień przystawienia noża do materiału zmienia się. Powoduje to zmianę prędkości skrawania do największej na obwodzie, do równej zeru w osi przedmiotu. Do toczenia poprzecznego (czołowego) stosuje się noże boczne, ale ich ustawienie powinno być środkowe.
Wiercenie i rozwiercanie na tokarce. Do wiercenia na tokarce przedmiot obrabiany mocuje się w uchwycie, dzięki czemu wykonuje on ruch obrotowy wraz z wrzecionem. Wiertło osadza się w gnieździe tulei komika lub mniejsze w uchwycie wiertarskim. Czoło przedmiotu, w którym ma być wykonany otwór powinno być starannie przetoczone. Dla ułatwienia wprowadzenia wiertła w materiał wykonuje się otwory prowadzące, zwykle przez nawiercanie.
Podczas rozwiercania przedmiot mocuje się w uchwycie, rozwiertak zaś w tulei konika w odpowiedniej oprawce tak, aby prowadził się sam w obrabianym otworze. Stosowane szybkości skrawania dla stali i żeliwa wynoszą 3—6 m/min, a posuwy 0,3—l mm/obr. Stale rozwierca się chłodząc emulsję z oleju E, a żeliwo rozwierca się na sucho. Wskazane jest stosowanie rozwiercania zgrubnego i wykańczającego. Roztaczanie otworów (rys. 16.31). Ma ono na celu powiększenie ich średnicy. Zamocowanie noży wytaczaków powinno być możliwie krótkie, dla zapewnienia dostatecznej sztywności noża wytaczaka. Wierzchołek noża jest zazwyczaj ustawiony na wysokości osi obrotu otworu obrabianego. Zastosowanie zamiast wytaczaków znacznie sztywniejszych wy-taczadeł zwiększa dokładność obrabianych otworów.
Toczenie stożków. W technice często mamy do' czynienia ze stożkami, najczęściej ściętymi, np: gniazda wrzecion, chwyty kłów, wierteł, roz-wiertaków itp. Zależnie od zbieżności stożków i ich długości, stosuje się jedną z następujących metod ich wykonania na tokarkach.
Toczenie stożka z przesunięciem konika — stosując tę metodę korpus konika przesuwa się w kierunku prostopadłym do osi tokarki według podziałki na płycie jego podstawy. Oś konika nie pokrywa się wówczas z osią wrzeciona, lecz jest przesunięta o pewną wartość .
Metoda toczenia stożków z przesunięciem konika powinna być stosowana tylko przy małych wartościach kąta wierzchołkowego stożka.
Toczenie stożka przy skręcaniu sań narzędziowych — metoda ta znajduje zastosowanie przy wykonywaniu stożków o dowolnym kącie wierzchołkowym, lecz wysokości nie większej od długości największego przesunięcia sań narzędziowych. Przedmiot mocuje się w kłach tokarki, a suport ustawia równolegle do powierzchni stożkowej, skręcając go o kąt a, według wskazań podziałki kątowej obrotnicy