Jabłońska, Architektura Starożytnej Grecji II, Architektura Starożytnej Grecji


Architektura Starożytnej Grecji

Architektura grecka podobnie jak inne dziedziny sztuki rozwijały się w okresie w okresie archaicznym i klasycznym. Dzięki podbojom Aleksandra Wielkiego i zapoczątkowanej przez nie kulturze hellenistycznej architektura grecka rozprzestrzeniła się na całym obszarze byłego Imperium Perskiego. Z rozwiązań greckich w architekturze korzystali również Rzymianie. Do architektury helleńskiej nawiązywali architekci w epoce odrodzenia i oświecenia.

W epoce archaicznej myśl architektoniczna zaczęła się realizować w budowlach sakralnych. Już w VIII w. pojawia się typ świątyni w formie hali z dwuspadowym dachem (gliniane modele Herajonów z Argos i w Perachora koło Koryntu. W następnym stuleciu dodano kolumnadę (peristaza), nad którą biegł fryz metopowo-tryglifowy, a równocześnie kamień zaczął wypierać jako budulec cegłę i drewno. W końcu VII w. ukształtowały się porządki: dorycki (świątynia Apollona w Thermos w Etolii) i joński (Heraion na Samos). Powstał typ świątyni na planie prostokąta z idealnie zgeometryzowaną bryłą, peristazą, i trójdzielną konstrukcją hali (pronaos, naos, opistodomos). W końcu VI w. świątynie tego typu osiągnęły monumentalne rozmiary (Olimpiejon w Akragas, świątynia Artemidy w Efezie).

Architektura grecka w epoce klasycznej ukształtowała dwa porządki, czyli określone ściśle zasady budowania i dekorowania budowli publicznych, a zwłaszcza świątyń. Elementy porządków doryckiego i jońskiego, uważane za doskonale harmonijne, są wykorzystywane w architekturze europejskiej do dziś. W V w. p.n.e. powstały w Atenach wspaniałe dzieła architektoniczne. Jest wśród nich Partenon - świątynia poświęcona bogini Atenie. Jej twórcami byli architekt Iktinos i budowniczy Kallikrates. Budowla ozdobiona została przez jednego z najwybitniejszych rzeźbiarzy greckich Fidiasza. Spod jego dłuta wyszedł posąg bogini Ateny wykonany w technice chryzelefantyny, łączącej kość słoniową, złoto i drewno. Architektura świątynna w V w. trzymała się form wypracowanych przez dwa poprzednie stulecia. Dopracowano proporcje bryły, cech naturalistycznych nabrały płaskorzeźby metop i fryzów. Świątynia Zeusa w Olimpii i ateński Partenon stanowią szczytowe osiągnięcia porządku doryckiego.

Porządek joński reprezentowany przez ateńską świątynię Nike Apteros i Erechtejon wykazał się większą żywotnością, wydając wspaniałe dzieła w następnym stuleciu (nowa świątynia Artemidy w Efezie, świątynia Apollona w Didymie, Mauzoleum w Halikarnasie).

Obok budowli sakralnych w V w. pojawiają się monumentalne budowle administracyjne i obiekty użyteczności publicznej (buleuteriony, stoai, gimnazjony, stadiony itd.). Niekiedy całe miasta są budowane według precyzyjnych planów urbanistycznych (Hippodamos z Miletu), porządkowana zostaje architektura rynków. W 2. połowie stulecie pojawia się kolumna typu korynckiego (w świątyni Apollona w Bassaj). W IV w. powstają wspaniałe kamienne teatry (Dionizosa w Atenach, teatr w Epidauros).

Nowe perspektywy przed urbanistyką i architekturą grecką otworzyły się wraz z podbojem Egiptu i Bliskiego Wschodu (Aleksandria, Antiochia itd.) w epoce hellenistycznej. Pojawienie się scentralizowanych monarchii hellenistycznych umożliwiło realizację ogromnych projektów, takich jak np. biblioteki, stoai itp. Podobnie jak w poprzedniej epoce powstają wówczas budowle administracyjne (buleuterion w Milecie, eklesiasterion w Priena), teatry (Efez, Priena). W budownictwie sakralnym coraz częściej pojawiają się budowle na planie okręgu.



Wyszukiwarka