17. Mała Konstytucja - Ustawa konstytucyjna z 17.10.1992 roku.
Sejm pierwszej kadencji (1991-1993) nie czekając na konstytucję, pół roku po uchwaleniu ustawy o trybie przygotowania… uchwalił Małą Konstytucję. Jej pełna nazwa to ustawa konstytucyjna o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym. Czemu Mała Konstytucja? Bo mała konstytucja to akt regulujący materię konstytucyjną stanowiona na czas określony (najczęściej do czasu uchwalenia konstytucji pełnej). Stanowi się ją zazwyczaj po jakimś przewrocie politycznym (rewolucja, zmiana systemu, uzyskanie niepodległości itp.) po to by uregulować zasady i organizację działania organów państwowych. Do tej pory mieliśmy 3 takie konstytucje (1919, 1947, 1992). Ta Mała Konstytucja była o tyle szczególna, bo po raz pierwszy regulowała sprawę samorządu terytorialnego.
Po co ją uchwalono? Głównie ze względu na komunistyczny rodowód Konstytucji z 1952 roku oraz na bałagan prawny (wewnętrzna niespójność) po wielokrotnych nowelizacjach powyższej konstytucji.
Na przełomie lat 1991/1992 było wiele projektów MK (w tym też i propozycja prezydencka wycofana później przez wnioskodawcę), ale przedmiotem późniejszych prac stał się projekt autorstwa Unii Demokratycznej. Największe spory w trakcie prac dotyczyły pozycji i roli ustrojowej prezydenta, parlamentu, rządu i samorządu. Wreszcie 17 października 1992 roku sejm uchwalił Ustawę konstytucyjna o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym podpisaną przez prezydenta Wałęsę dokładnie miesiąc po. Weszła ona w życie 8 grudnia 1992 roku.
MK składa się z 6 rozdziałów i jest najobszerniejszą spośród wszystkich polskich małych konstytucji. Głównym zarzutem kierowanym względem tej konstytucji jest brak postanowień z rozdziału drugiego obecnej konstytucji (wolności, prawa i obowiązki obywatelskie). Co dziwne zapomniano o zamieszczeniu w MK przepisów mówiących o trybie jej nowelizacji. Przepisy MK miały z założenia obowiązywać do uchwalenia pełnej konstytucji, co oznacza, że w praktyce przepisy MK obowiązywały aż do 1997 roku.
Ustawa wyraźnie wprowadzała wybieranego w wyborach powszechnych prezydenta, drugą izbę parlamentu, podział władzy, zasadę systemu parlamentarnego czy wolnego mandatu przedstawicielskiego. Można uznać, że system wprowadzony przez MK był systemem parlamentarno - prezydenckim.
Jeżeli mielibyśmy porównać ją do obecnej to zasadnicze różnice to:
|
|
Mała Konstytucja z 1992 roku (bez nowelizacji) |
Konstytucja RP z 1997 roku |
1 |
weto prezydenckie może być odrzucone przez sejm |
większością 2/3 |
większością 3/5 |
2 |
skrócenie kadencji sejmu |
po konsultacjach z marszałkami |
prezydent może skrócić kadencję sejmu tylko w enumeratywnie wymienionych przypadkach (a tak właściwie tylko w jednym przypadku może decydować, w pozostałych musi skrócić) |
3 |
pociągnięcie posła do odpowiedzialności może się odbyć za zgodą sejmu wyrażoną w uchwale |
(2/3) |
(większość absolutna) |
4 |
inicjatywa ustawodawcza przysługuje |
posłowie, Senat, prezydent, rząd |
posłowie, Senat, prezydent, rząd, obywatele |
5 |
rozporządzenia z mocą ustawy |
sejm może upoważnić rząd do wydania takich aktów |
może je wydawać prezydent, ale tylko gdy jest wojna a sejm nie może się zebrać |
6 |
prerogatywy prezydenta |
jest ich 20 |
jest ich 30 |
7 |
powoływanie rządu |
4 podejścia |
3 podejścia |
Opracowanie własne :D
Bardzo ważne: MK co prawda miała uporządkować prawniczy bałagan, ale ze względu na to, że MK nie regulowała spraw związanych z wolnościami obywatelskimi to trzeba było zachować w mocy niektóre przepisy (nie tylko przepisy dotyczące praw i wolności) Konstytucji RP z 1952 roku (nazwa konstytucji została zmieniona przez nowelizacje) i tak pod koniec roku mieliśmy:
Przepisy konstytucji z 1952 roku
Przepisy Małej Konstytucji z 1992 roku
Nowele konstytucji i Małej Konstytucji
Ustawę konstytucyjną o trybie przygotowania…
MK była trzykrotnie nowelizowana:
1995 - dotyczyło to zmian w procedurze budżetowej
1995 - dotyczyło to głównie skracania kadencji sejmu przez prezydenta
1996 - dotyczyło to Rady Ministrów.
Oczywiście MK zakończyła swój żywot ;p z chwilą wejścia w życie konstytucji pełnej.
Tak samo jak przy innych pytaniach: jakby co piszcie/dzwońcie.
Pozdrawiam,
Marcin Łe.