8 marzec 2006
Temat: NERWY CZASZKOWE. NERW TRÓJDZIELNY.
Jądra nerwów czaszkowych.
Miejsca wyjścia nerwów czaszkowych z mózgowia i czaszki.
Podział nerwów czaszkowych.
Nerw trójdzielny.
ad. 1.
Wyróżnia się 12 par nerwów czaszkowych.
2 pierwsze nerwy (tj. nn. węchowe, n. wzrokowy) są wypustkami mózgowia.
Nn. węchowe są wypustkami kresomózgowia, n. wzrokowy jest częścią międzymózgowia.
N. I i n. II nie posiadają żadnych jąder, pozostałe nerwy czaszkowe od n. III do n. XII mają jądra zlokalizowane w pniu mózgu.
Jądra nn. III i IV leżą w śródmózgowiu.
Jądra nn. V - VII zlokalizowane są w moście, leżą na pograniczu mostu i rdzenia przedłużonego.
Jądra pozostałych nerwów (nn. VIII - XII) znajdują się w rdzeniu przedłużonym.
Jądro n. XII powstało pierwotnie w rdzeniu kręgowym, ale wtórnie przewędrowało do pnia mózgu.
Jądra nerwów czaszkowych są konsekwentnie posegregowane w 7 słupów:
3 słupy odśrodkowe (parasympatyczne),
4 słupy dośrodkowe (jądra czuciowe).
COLUMNAE NUCLEORUM NERVORUM CRANIALUM
EFFERENTES (1-3)
GSE (General Somatic Efferent)
słup somatyczny niespecyficzny = nuclei motorii nervorum III, IV, VI, XII
SVE (Specific Visceral Efferent)
słup trzewny specyficzny = nuclei motorii nervorum V,VII et nucleus ambiguus pro nn. IX, X, XI
GVE (General Visceral Efferent)
słup trzewny niespecyficzny = nuclei parasymphatici nervorum III, VIIa, IX, X
AFFERENTES (1-4)
GVA (General Visceral Afferent)
słup trzewny niespecyficzny = nuclei sensitivi n. V
SVA (Specific Visceral Afferent)
słup trzewny specyficzny = nucleus tractus solitarii
GSA (General Somatic Afferent)
słup somatyczny niespecyficzny = nucleus tractus solitarii
SSA (Specific Somatic Afferent)
słup somatyczny specyficzny = nuclei n. VIII
Jądra czuciowe nerwów czaszkowych to jądra końcowe, jądra parasympatyczne i ruchowe są jądrami początkowymi nerwów czaszkowych ruchowych i parasympatycznych.
ad. 2.
NERW |
WYJŚCIE Z MÓZGOWIA |
WYJŚCIE CZASZKI |
I |
bulbus olfactorius opuszka węchowa |
lamina cribrosa ossis ethmoidalis blaszka sitowa |
II |
chiasma opticum skrzyżowanie wzrokowe |
canalis opticus kanał wzrokowy |
III |
fossa interpeduncularis dół międzykonarowy |
fissura orbitalis superior szczelina oczodołowa górna
|
IV |
grzbietowo (!), dobocznie od frenulum veli medullaris superioris wędzidełko zasłony rdzeniowej górnej |
|
V1 |
między pons et pedunculus cerebellaris medius most i konar środkowy móżdżku |
|
V2 |
|
foramen rotundum otwór okrągły |
V3 |
|
foramen ovale otwór owalny |
VI |
między pyramidis et pons między piramidą i mostem |
fissura orbitalis superior szczelina oczodołowa górna |
VII |
angulus pontocerebellaris kąt mostowo-móżdżkowy |
canalis facialis et foramen stylomastoideum kanał n. twarzowego i otwór rylcowo-sutkowy |
VIIa |
|
canalis facialis, foramen n. petrosi maioris, fissura petrotympanica kanał n. twrzowego, otwór n. skalistego większego, szczelina skalisto-bębenkowa |
VIII |
|
auris interna otwór słuchowy wewnętrzny |
IX |
sulcus lateralis posterior medullae oblongatae bruzda boczna tylna rdzenia przedłużonego |
foramen iugulare (radices spinales wchodzą przez foramen magnum) otwór żyły szyjnej |
X |
|
|
XI |
|
|
XII |
sulcus lateralis anterior medullae oblongatae bruzda boczna przednia rdzenia przedłużonego |
canalis n. hypoglossi kanał n. podjęzykowego |
ad. 3.
Podział funkcjonalny nerwów czaszkowych.
nerwy zmysłowe - I, II, VIII,
nerwy mieszane międzyukładowe (zawierają włókna układu sympatycznego i parasympatycznego) - III, VIIa, IX, X,
nerwy mieszane śródukładowe (posiadają włókna czuciowe lub ruchowe) - IV, V, VI, VII, XI, XII.
Podział rozwojowy nerwów czaszkowych.
nerwy zmysłowe - I, II, VIII,
nerwy gałki ocznej i języka - III, IV, VI, XII,
nerwy łuków skrzelowych -
V - pierwszego łuku skrzelowego (żuchwowy),
VII, VIIa - drugiego łuku skrzelowego (gnykowy),
IX - trzeciego łuku skrzelowego,
X, XI - czwartego łuku skrzelowego i pozostałych łuków skrzelowych.
ad. 4.
N. trójdzielny jest nerwem pierwszego łuku skrzelowego, który prowadzi włókna czuciowe GVA i włókna ruchowe SVE.
Włókna czuciowe tego nerwu tworzą tzw. część większą PORTIO MAJOR NERVI TRIGEMINI.
Wszystkie jego włókna czuciowe pochodzą od jego jedynego zwoju - zwój półksiężycowaty = zwój czuciowy = zwój trójdzielny = zwój Gassera.
Włókna ruchowe SVE tworzą część mniejszą n. III POTRIO MINOR NERVI TRIGEMINI i rozpoczynają się w jądrze ruchowym SVE.
N. trójdzielny na wysokości zwoju trójdzielnego, jeszcze w obrębie dołu środkowego czaszki, oddaje 3 gałęzie pierwszorzędowe:
n. oczny (V1),
n. szczękowy (V2),
n. żuchwowy (V3).
N. V1 i n. V2 oddają z kolei po 3 gałęzie drugorzędowe, a n. V3 - 6 gałęzi drugorzędowych; gg. drugorzędowe oddają gg. trzeciorzędowe, a te zaś oddają gg. czwartorzędowe.
W wyniku powyższych podziałów powstaje tzw. rusztowanie czuciowe twarzy.
Wszystkie włókna ruchowe n. V dołączają do jego trzeciej gałęzi, co sprawia, że n. V3 jest ruchowy, a V1 i V2 jest czuciowy.
N. V nie posiada włókien parasympatycznych!
N. V, poza funkcją unerwiającą, pełni funkcje podporową dla włókien i nerwów parasympatycznych.
Na niektórych gałęziach czuciowych zawieszają się również zwoje parasympatyczne.
Zwoje te są przydane do n. V.
Gałęzie n. V, na których zawieszają się zwoje parasympatyczne nazywają się korzeniami czuciowymi zwoju.
Każdy zwój parasympatyczny ma swój korzeń parasympatyczny, który jest jego zasileniem i przełącza się w tym zwoju.
Do n. V1 i n. V2 przynależą po jednym zwoju, a do V3 - 2 zwoje.
Nerw oczny (V1)
N. oczny dzieli się na:
n. czołowy,
n. łzowy,
n. nosowo-rzęskowy.
N. czołowy rozwidla się na:
n. nadoczodołowy,
n. nadbloczkowy.
N. nosowo-rzęskowy oddaje:
nn. sitowe przedni i tylny,
nn. rzęskowe długie,
korzeń czuciowy dla zwoju rzęskowego.
Zwój rzęskowy zasilany jest przez n. III.
N. oczny unerwia (wyłącznie czuciowo):
skórę górnego piętra twarzy, od szczytu do szpary ocznej wraz z powieką górną i nosem zewnętrznym,
błonę włóknistą i naczyniową gałki ocznej (bez siatkówki),
gruczoł łzowy,
okostną oczodołu,
zatokę klinowo i sitową,
przednio-górną część jamy nosowej,
okostną przedniego i tylnego dołu czaszki (n. oczny oddaje g. namiotu, która unerwia namiot móżdżku i zatokę skalistą górną, poprzeczną i prostą.
Nerw szczękowy (V2)
N. szczękowy oddaje 3 gałęzie:
n. jarzmowy,
n. podoczodołowy,
n. skrzydłowo-podniebienny.
N. jarzmowy przebiega w ścianie bocznej oczodołu.
Wchodzi przez otwór jarzmowo-sutkowy, ma kształt litery Y, rozdwaja się i wychodzi przez otwory: jarzmowo-sutkowy, jarzmowo-twarzowy i jarzmowo-skroniowy.
N. jarzmowy wysyła ku górze do n. łzowego gałęzie ? n. jarzmowego dla nerwu łzowego, którymi podążają włókna parasympatyczne n. VIIa do gruczołu łzowego.
N. podoczodołowy coraz bardziej pogrąża się w dnie oczodołu, wychodzi przez kanał podoczodołowy, przechodzi przez kanał nadkłowy, wachlarzowato rozgałęzia się dając gęsią stopę mniejszą.
Oddaje on:
nn. zębodołowe tylne i przednie,
n. zębodołowy środkowy.
N. skrzydłowo-podniebienny jest korzeniem czuciowym, na którym zawiesza się zwój skrzydłowo-podniebienny.
N. szczękowy zaopatruje:
skórę środkowego piętra twarzy, z wyłączeniem nosa, od szpary powiek do szpary ustnej,
zatokę szczękową,
jamę nosową w części tylno-dolnej,
podniebienie twarde i miękkie,
zęby górne,
dziąsła górne,
okostna dołu środkowego czaszki.
Nerw żuchwowy (V3)
N. żuchwowy jest najpotężniejszą gałęzią pierwszorzędową n. V.
Oddaje następujące gałęzie:
g. oponową,
grupę przednią gałęzi w postaci pnia żwaczowego i n. policzkowego,
grupę tylną gałęzi:
n. językowy,
n. zębodołowy dolny,
n. uszno-skroniowy.
W grupie przedniej pień żwaczowy jest ruchowy, a na policzku czuciowy.
W grupie tylnej n. uszno-skroniowy i n. językowy są tylko ? oddzielają się jako n. żuchwowo-gnykowy.
Pień żwaczowy unerwia wszystkie mięśnie żucia, czyli mm. żwaczowe:
m. skroniowy,
m. skrzydłowy boczny
m. skrzydłowy przyśrodkowy (i jego odszczepioną część, czyli m. naprężacz podniebienia miękkiego),
m. żwaczowy.
N. żuchwowo-gnykowy unerwia:
m. żuchwowo-gnykowy,
brzusiec przedni m. dwubrzuścowego.
N. językowy unerwia czuciowo:
brodawki nitkowate języka
okolicę podjęzykową,
śliniankę podżuchwową,
śliniankę podjęzykową.
N. zębodołowy dolny unerwia zęby i dziąsła dolne.
N. żuchwowy unerwia czuciowo:
skórę dolnego piętra twarzy, od szpary ust, przekraczając nieco zakres żuchwy,
brodawki nitkowate języka,
okolicę podjęzykową,
zęby i dziąsła dolne,
wszystkie ślinianki;
ruchowo nerw ten zaopatruje:
m. napinacz podniebienia miękkiego,
brzusiec przedni m. dwubrzuścowego.
Na n. językowym podwiesza się zwój podżuchwowy, zasilany przez n. VIIa, a na n. skrzydłowo-przyśrodkowym podwiesza się zwój uszny zasilany przez n. IX.
N. skrzydłowo-przyśrodkowy prócz włókien ruchowych zawiera także włókna czuciowe proprioceptywne (czucia głębokiego), na których to podwiesza się zwój uszny.
Każda z trzech gałęzi n. V wydostaje się na powierzchnię przednią twarzy jako:
n. nadoczodołowy,
n. podoczodołowy,
n. bródkowy,
tworząc tzw. punkty uciskowe n. V.
W przypadku stanów zapalnych są to punkty bolesne.