Oscar Wilde „Portret Doriana Greya”

Oscar Wilde - angielski poeta, prozaik, dramaturg, filolog klasyczny, pochodzący z Irlandii - urodzony w Dublinie.

Poglądy Wilde'a:
- dzieło sztuki jest zawsze biografią duchowych poszukiwań twórcy
- artysta może wyrażać wszystko - nawet cnota i występek są dla niego tworzywem sztuki
- sztuka nie może być nastawiona na użyteczność
- sztuka stanowi wzór do naśladowania dla natury
- cel życia: zamienić je i siebie w dzieło sztuki
- w przedmowie do powieści napisał: nie ma książek moralnych lub niemoralnych, są tylko dobrze lub źle napisane

Ciekawostki:
- Wilde kreował siebie, np. przez stylizowane fotografie, strój, wymyślne fryzury, jego mowa również była stylizowana
- Uczeń Wilde'a - Alfred Douglas, autor dzieła „The two loves”, w którym zawarł pochwałę platonicznego związku dwóch mężczyzn - artystów, przyczynił się przez swą pracę do wytoczenia procesu Wilde'owi. Został on oskarżony o demoralizację i skazany na dwa lata robót w więzieniu.

„Portret Doriana Greya” - streszczenie

- powieść (krótka)
- wyd. 1891 r.
- można ją postrzegać za manifest estetyzmu oraz krytykę estetyzmu (Dorian umiera oszpecony, ponosi karę za niemoralne życie)
- ukazuje skutki zastąpienia moralności estetyką
- można ją interpretować jako powieść o pięknie
- można odnaleźć w niej pogląd Wilde'a

Tytułowy bohater - Dorian Grey, jest na początku uosobieniem nieśmiałości, niewinności oraz wyjątkowej urody. Kluczowym wydarzeniem dla Doriana jest powstanie jego portretu. Podczas jednego z przyjęć Dorian poznaje malarza - Basila (Bazyli).
On - zafascynowany urodą i niewinnością Doriana - maluje portret młodzieńca. Dorian jest… zrozpaczony, ponieważ ma świadomość, że jego portret pozostanie piękny, on - na portrecie będzie wiecznie młody, a on - rzeczywisty będzie się starzeć. Wypowiada swoje pragnienie, by portret starzał się zamiast niego (pakt faustyczny - oddaje duszę portretowi w zamian
za wieczną młodość, zatrzymanie upływu czasu dla niego).

Od tej pory Dorian znajduje się pod wpływem Lorda Henry'ego Wottonak (Lord Henryk) - zepsutego bogacza, arystokraty który staje się przewodnikiem na jego drodze życia. W kreacji tej postaci widoczne są echa faustowskie. Henry pełni funkcję „Mefista”, sprowadzającego na złą drogę, ukazującego ciemne strony życia, z których można czerpać doczesną przyjemność. Można go także rozumieć jako „nadczłowieka”, ponieważ stawia się ponad dobrem i złem oraz gardzi słabszymi. Uczy Doriana, że młodość i piękno to nadrzędne wartości, dzięki którym można zdobyć wszystko.

W związku z takim sposobem prowadzenia życia, jaki prezentuje Henry
oraz przejmuje Dorian, pojawia się w powieści odesłanie (nie: wprost, ale aluzjami)
do utworu „Na wspak” Huysmansa (to mamy w lekturach uzupełniających) jako przykład negatywnego wpływu książek na czytelników (którzy może nie do końca potrafią „właściwie” czytać - skojarz z: „Pani Bovery” Flaubert). Sybil Vane (Sybilla) to 17-letnia, biedna dziewczyna z teatru w stanie upadku. Dorian obdarzył uczuciem aktorkę, ponieważ dostrzegł w niej uosobienie sztuki. Kiedy ona przestaje dobrze grać, zrywa z nią, ponieważ kocha tylko to, co sztuczne. Po nieudanym występie, na który przyszedł z bliskimi - z Lordem Henrykiem (i nie pamiętam dokładnie, ale chyba też z Bazylim), aktorka tłumaczy się Dorianowi,
że nie umie udawać miłości na scenie, odkąd doświadcza jej prawdziwie w życiu. Doriana
to nie przekonuje, nie chcę utrzymywać relacji z Sybillą. Dziewczyna popełni samobójstwo. Początkowo Dorian zdaje się mieć wyrzuty sumienia, ale Lord twierdzi, że powinien być dumny! W końcu dziewczyna popełniła samobójstwo z miłości do niego… Taak…

Po tym zdarzeniu Dorian dowiaduje się, że jego pragnienie spełnia się, ponieważ obraz zmienia się - jego uśmiech nabiera wyrazu okrucieństwa. Na nim nie pozostają ślady zbrodni, odbijają się tylko na obrazie. Tak dzieje się przez całą powieść - ślady złych czynów Doriana pozostają na obrazie, który brzydnie i niszczeje. Następuje to na skutek „wymiany” - Dorian wypowiadając pragnienie „oddaje” swoją duszę, sumienie i wrażliwość obrazowi. Sam działa niejako bez świadomości dobra i zła, bez poczucia moralności.

Młoda aktorka nie jest jedyną „ofiarą” Doriana. Wiele osób krzywdzi on pośrednio. Ma na otoczenie wpływ poniekąd inspirujący, który sprawia, że ludzie chcą mu dorównać
w bogactwie i rozrywkach (moda, bibeloty, drogie kamienie, przyjęcia, meliny, opium, etc.), przez co tracą pieniądze, zdrowie, a nawet życie. Życie traci po części przez przypadek,
a po części z winy Doriana także brat aktorki, która popełniła samobójstwo. Brat Sybilli - marynarz (nie pamiętam imienia) wraca z pierwszego rejsu i rozpoczyna poszukiwania „Czarującego Księcia” (tak nazywała Doriana Sybilla, ze względu na swoje onieśmielenie faktem, że zainteresował się nią ktoś z wysokiej sfery - była biedna; nie zdradzała danych Doriana również ze względu na gniew brata, który zabraniał jej się spotykać z ukochanym,
z obawy by jej nie skrzywdził jakiś podejrzany bogacz). Brat, przed wypłynięciem
w pierwszy rejs, przysięga zemstę na „Czarującym Księciu”, jeśli skrzywdzi jego siostrę.
Nic dziwnego, że po powrocie szuka mężczyzny, z którego powodu jego siostra nie żyje.
Gdy w jednej z melin ktoś zwraca się do Doriana - „Czarujący Książę”, oskarża go o śmierć siostry, jednak kiedy Dorian pokazuje mu swoją młodą twarz, stwierdza - za sugestią Greya, że to nie mógł być on. Ktoś tak młody nie może odpowiadać za zbrodnię sprzed wielu (bodaj 18 lat). Coś jednak nie daje spokoju marynarzowi. Śledzi on Doriana i ginie przypadkowo postrzelony przez jednego z towarzyszy Doriana na polowaniu. To zdarzenie wywiera wpływ na Greya - uświadamia sobie, że tylko szczęście go ocaliło - był o włos od śmierci z rąk mężczyzny, który chciał pomścić śmierć swojej siostry.

Za to ocalenie, stara się odwdzięczyć „ocalając” życie młodej, biednej kobiety, którą rozkochał w sobie i porzucił, bo - jak twierdził - czyni to z miłosierdzia, ratując jej reputację. Ten gest nie poprawia jego twarzy na portrecie, wręcz przeciwnie - bardziej oszpeca.
Dorian zdaje sobie sprawę, że ten gest „ocalenia”, jak i wszystkie pozostałe, również wynikał z jego pychy. Pod wpływem emocji chce zniszczyć obraz, zapomnieć o tym, co się zdarzyło, odciąć się od przeszłości i zacząć życie od nowa. Sięga po nóż, którym zabił malarza Basila
i niszczy portret. Na skutek tego wizerunek malarski Doriana ponownie jest piękny (jak na początku), natomiast Grey - ginie. Służący, zwabieni krzykami, znajdują zeszpecone zwłoki Doriana.

Z notatek z zajęć:

*autotematyzm - sztuka staje się tematem powieści, tu tylko wątki: malarstwo - portret Greya, teatr - aktorka Sybilla
- tu: tematem jest piękno i życie konstruowane jako dzieło sztuki (autokreacja)
* piękno - bardziej należy do człowieka czy do sztuki? (pyt. od p. Popiel do refleksji dla nas)
* młodość - powieść oddaje jej cześć (Henry: młodość jest jedynym dobrem godnym posiadania), zachować młodość = zachować piękno (nobilitacja młodości i dziecka od romantyzmu) + lęk przed starością
* nowy hedonizm = korzystanie z życia, które też ma swoje arcydzieła jak rzeźba i malarstwo, w centrum nowy człowiek, który posiada inną hierarchię wartości - nadrzędne Piękno, życie = materia dla sztuki, człowiek = dzieło sztuki (nie: natury), kreacja, artysta
i wytwór artysty, ktoś w ciągłym działaniu, nieustannie stwarzający siebie, ale (uwaga!) nie panuje do końca nad swoją kreacją
* Dorian - ideał piękna i urody (zachwyca się nią Basil i Henry) - [można doszukać się tu podtekstu homoseksualnego - starsi, doświadczeni, bogaci mężczyźni fascynują się młodzieńcem - jak w starożytnej Grecji, Henry wprowadza go w życie ekstrawaganckie, „nadludzkie”]
* Dorian-Henry - relacja: uczeń - nauczyciel (mistrz), pod jego wpływem Dorian staje się dandysem (Henry już nim jest) i przekształca swoje życie w dzieło sztuki

- skojarz z: mit o Narcyzie - skupienie na sobie, samouwielbienie i samopoznanie, Baudelaire: żyć i umrzeć przed lustrem, dandyzm - kult siebie, egotyzm, skupienie na sobie i kultywowanie piękna (oryginalność, ekscentryczność, sztuczność) w sobie, narcyzm, bunt, opór, niechęć do przeciętności i pragnienie jej zniszczenia
- skojarz z: mit o Pigmalione (zakochał się w Galatei - pomniku, który wyrzeźbił i który na jego prośbę ożywiła bogini Afrodyta) - Basil stwarza portret Doriana, lord Henry „stwarza” Doriana-dandysa → człowiek = instrument, skrzypce, na których się gra
- skojarz z: Ruskin i Baudelaire (mamy w lekturach) - Ruskin: najważniejsza jest natura, -Wilde - lord Henry + Baudelaire: naturalność jest złem, jej przetworzenie w sztuczność, maskę może być dobre

3

---