Motyw biesiady i jego funkcja w dziełach literatury polskiej, 2Motyw biesiady i jego funkcja w dzie˙ach literatury polskiej


2Motyw biesiady i jego funkcja w dziełach literatury polskiej.

Motyw biesiady pojawiał się często w utworach literatury

polskiej zarówno starych, jak i nowych. Pełnił on w nich wielo-

rakie funkcje, w zależności od czasów, w jakich one powstawały.

Biesiada, zwłaszcza wesele, to święto radosne - uwieńczenie mi-

łości. Śmiało więc może stać się pretekstem do zaprezentowania

optymistycznego spojrzenia w przyszłość, nadziei na zgodę naro-

dową. Bywa też opisane dla prezentacji obyczajów związanych

z tym świętem, bywa tematem parodii lub ukazywania przemian

dziejowych.

Wiersz Słoty O zachowaniu się przy stole z XV wieku przed-

stawia biesiadę zamożnych warstw społeczeństwa polskiego: ry-

cerzy, giermków, dam dworu. Ukazuje obyczaje biesiadne, które

przenikały w owym czasie do Polski z zachodu. Biesiada ta pełni

więc w utworze Słoty funkcję religijną, towarzyską i kulturalną,

a także wzmacnia więzi między ludźmi.

Zupełnie inne funkcje spełnia biesiada w II i III cz. Dziadów

Adama Mickiewicza. W cz. II poeta przedstawia biesiadę cmen-

tarną, urządzaną przez żywych zmarłym przodkom w dniu ich

święta. Wskazuje ona na ścisłe reakcje pomiędzy światem żywych

i umarłych oraz jedność tych dwóch światów w wymiarze poza-

ziemskim. Uczy również żyjących niesienia sobie wzajemnej po-

mocy i przypomina, że zło zostanie ukarane. Zgromadzenie w kap-

licy cmentarnej pełni funkcję filozoficzną, moralną, a nawet społe-

czną (przypomina, że panom nie wolno znęcać się nad chłopami).

W III cz. Dziadów, która powstała po upadku powstania lis-

topadowego, dostrzegamy już nie tylko funkcje omówione wyżej.

W scenie I zgromadzeni więźniowie w Wigilię Bożego Narodzenia

dzielą się dobrym słowem. Opowiadają o sprawach związanych

z procesem Filomatów i Filaretów. To wigilijna uczta pełniąca

obok funkcji religijnych również filozoficzne i polityczne. W scenie

pt. „Salon warszawski” poeta przedstawia spotkania towarzyskie

warstw wyższych. Mimo iż kraj w tym czasie cierpi z powodu re-

presji politycznych, na tym spotkaniu mówi się tylko o balach i do-

konaniach literackich. Tylko nieliczni Polacy mówią - szeptem -

o sprawach dotyczących wyzwolenia kraju. Spotkanie towarzyskie

ukazane w tej scenie służy Mickiewiczowi do scharakteryzowania

społeczeństwa polskiego doby listopadowej.

W scenie „Bal u senatora” ukazany jest autentyczny bal, nie

tylko spotkanie towarzyskie. Ksiądz Piotr przepowiada doktorowi

Becu śmierć, a kiedy ten ginie, rażony piorunem, zło moralne zo-

staje ukarane. Nastrój zgrozy ogarnia rozbawione przedtem towa-

rzystwo, zaś aria Komandora z Don Juana zapowiada katastrofę.

Muzyka ta jest zapowiedzią rozprawy ze złem - zdrajcami, którzy

poszli na współpracę z zaborcą. Bal ten pełni więc znów funkcję

zarówno metafizyczną, jak i polityczną.

W Panu Tadeuszu z biesiadą, spotkaniem towarzyskim, we-

selem spotykamy się niemal w każdej księdze. Uczta odbywająca

się na zamku w I księdze ukazuje staropolskie tradycje i obyczaje

związane z biesiadowaniem. Rodzi ona więzi patriotyczne, łączy

Polaków i uświadamia im ich odrębność narodową w trudnych

czasach niewoli. Ostatnia księga epopei kończy się wspaniałą ucz-

tą staropolską z okazji zaręczyn Zosi Horeszkówny z Tadeuszem

Soplicą. Wojski wydobywa z tej okazji staropolski serwis, zaś Jan-

kiel gra melodie narodowe, związane z historią Polski. Przy stołach

zasiedli żołnierze, również i w polskich mundurach. Jest to więc

uczta nadziei na zmiany polityczne w Polsce, które mają nastąpić

wraz ze zwycięstwem Napoleona.

W powieści Nad Niemnem Eliza Orzeszkowa przedstawia dom

polski jako ostoję tradycji i patriotyzmu w trudnych latach niewoli

narodowej. Imieniny pani Emilii to nie tylko wspólny posiłek i spot-

kanie towarzyskie z rodziną i sąsiadami, ale również okazja

do dyskusji nad realizacją programu pozytywistycznego na wsi.

Wesele w Bohatyrowiczach charakteryzuje zaścianek, ukazuje jego

obyczaje i mentalność.

Wesele wiejskie przedstawione jest również w dramacie Sta-

nisława Wyspiańskiego Wesele. Na nim miało dojść do zjednocze-

nia różnych warstw narodu we wspólnej walce o wolność. Widzimy

więc, że i w tym utworze biesiada, jaką było wesele dziewczyny

wiejskiej z inteligentem z miasta, pełni funkcje wielorakie: towa-

rzyskie, kulturalne, społeczne, a przede wszystkim polityczne.

Niestety, rozwiewa nadzieje Polaków na wspólne wystąpienie

zbrojne.

Chłopi Władysława Reymonta to epopeja chłopska, mówiąca

o życiu gromady wiejskiej w końcu XIX w. Tym razem opisane ma-

my wesele typowo wiejskie, Jagny z Boryną. Bogaty chłop żeni się

z dziewczyną średnio zamożną. Na takie wesele zaproszeni są o-

czywiście najbogatsi gospodarze z całej wsi. I znów mamy okazję

do poznania barwnych obyczajów i poglądów, które różnią ich cał-

kowicie od innych warstw. Młodzież i starzy zbierali się także

na wspólne darcie pierza czy szatkowanie kapusty. Razem wyko-

nywana praca staje się okazją do bliższego poznania, zwrócenia

na siebie uwagi ładnym wyglądem czy ubiorem, zacieśnienia więzi

międzyludzkich. Wspólna zabawa, opowieści i śpiewy zacierają

nieco różnice społeczne i powodują, że gromada wiejska powoli

staje się jednością. Również karczma była miejscem spotkań mie-

szkańców wsi i różnych uroczystości. Tu odbywały się także dys-

kusje nad rozwiązaniem wiejskich konfliktów. Ale wieś polska za-

wsze związana była przede wszystkim z tradycją chrześcijańską

i dlatego w powieści odnajdujemy spotkania rodzinne z okazji

świąt Bożego Narodzenia czy Wielkiejnocy. Biesiady i zgromadze-

nia z okazji świąt religijnych nawiązywały do tradycji staropolskiej

w trudnych czasach niewoli. Pełniły funkcje nie tylko religijne czy

towarzyskie, ale również polityczne.

Motyw biesiady - uczty, wesela, zgromadzenia - pełnił wielo-

rakie funkcje w utworach literatury polskiej. W czasach niepodle-

głości były to funkcje: religijne, kulturalne i towarzyskie. Zaś

w czasach zaborów doszły jeszcze funkcje polityczne, ponieważ

tylko ucieczka w sferę życia prywatnego dawała możliwość zacho-

wania i pielęgnowania polskich tradycji.



Wyszukiwarka