VIII. Wycena aktywów trwałych

Aktywa trwałe wycenia się w rzeczywistych cenach ich nabycia nie rzadziej niż na dzień bilansowy. Dla zachowania m.in. współmierności przychodów i kosztów aktywa trwałe ujawnia się w księgach rachunkowych z chwilą ich nabycia (wytworzenia), a więc w okresie sprawozdawczym, w którym zdarzenie gospodarcze miało miejsce. W tym momencie aktywa trwałe należy również wycenić. Dla wszystkich aktywów - podobnie pasywów - obowiązuje zachowanie zasady ostrożnej wyceny, w myśl której wyceniając należy kierować się rzeczywiście poniesioną na ich nabycie (wytworzenie) ceną (kosztami).

1. Cena nabycia - to cena zakupu obejmująca oprócz kwoty należnej sprzedającemu:

a) koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywu do stanu używania,

b) koszty transportu, załadunku, wyładunku, składowania, ubezpieczenia w drodze lub inne związane z wprowadzeniem składnika aktywów do używania,

c) podatek od towarów i usług w części niepodlegającej rozliczeniu z urzędem skarbowym,

d) podatek akcyzowy,

e) opłaty skarbowe, sądowe, notarialne,

f) obciążenia o charakterze publicznoprawnym w przypadku importu,

g) koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu sfinansowania nabycia danego aktywu,

h) odsetki oraz różnice kursowe dodatnie i ujemne,

i) pomniejszona o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia i odzyski.

2. Koszt wytworzenia - to koszty pozostające w bezpośrednim związku z wytworzeniem aktywu oraz uzasadniona część kosztów pośrednich związanych z wytworzeniem aktywu. Koszty bezpośrednie obejmują:

• wartość zużytych materiałów bezpośrednich,

• koszty pozyskania i przetworzenia,

• inne koszty pozostające w bezpośrednim związku z wytworzeniem aktywu.

Do kosztu wytworzenia nie zalicza się kosztów ogólnego zarządu, jeżeli nie są związane z doprowadzeniem aktywu do stanu używania, kosztów magazynowania i innych, które nie są związane z wytworzeniem aktywu trwałego.

3. Cena sprzedaży netto - cena możliwa do uzyskania na dzień bilansowy bez podatku od towarów i usług, podatku akcyzowego, pomniejszona o rabaty i opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem aktywu do sprzedaży.

4. Wartość godziwa - kwota, za którą dany składnik aktywów mógłby być wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami.

5. Trwała utrata wartości - zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych.

6. Wartość nominalna - wartość uwidoczniona na określonym papierze wartościowym.

7. Kwota wymagająca zapłaty - należność główna wraz z odsetkami oczekiwanymi na dzień bilansowy.

A. Wycena wartości niematerialnych i prawnych

1. Wartości niematerialne i prawne wycenia się z chwilą nabycia według:

• cen nabycia,

• kosztów wytworzenia.

2. Na dzień bilansowy wartości niematerialne i prawne wycenia się w wartości ewidencyjnej pomniejszonej o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.

3. Wartości niematerialne i prawne ujawnione w wyniku inwentaryzacji wycenia się w historycznej cenie nabycia, w cenie rynkowej lub w koszcie wytworzenia ustalonym na podstawie ewidencji księgowej z okresu powstania danego aktywu z uwzględnieniem okresu eksploatacji.

B. Wycena środków trwałych

1. Środki trwałe wycenia się z chwilą nabycia według ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem:

• w cenie nabycia,

• w koszcie wytworzenia.

2. Aporty rzeczowe wycenia się w wartości poszczególnych środków trwałych, w wartości nie wyższej od ich wartości rynkowej, która dodatkowo powinna być wykazana w liście aportowej.

3. Środki trwałe otrzymane w drodze darowizny, promocji (nabyte nieodpłatnie) wycenia się w cenie możliwej do ustalenia, przykładowo na poziomie ceny sprzedaży takiego samego, co do rodzaju i gatunku lub podobnego aktywu, w wartości rynkowej, w cenie nabycia, koszcie wytworzenia lub wartości godziwej. Wartość może być wykazana w umowie, protokole lub innym dokumencie potwierdzającym przekazanie (PT), bądź może być udokumentowana dowodami wewnętrznymi potwierdzającymi wartość rynkową aktywu.

4. Środki trwałe ujawnione w wyniku inwentaryzacji wycenia się w historycznej cenie nabycia, w cenie rynkowej lub w koszcie wytworzenia ustalonym na podstawie ewidencji księgowej z okresu powstania danego aktywu z uwzględnieniem okresu eksploatacji.

5. Na dzień bilansowy środki trwałe wycenia się w wartości ewidencyjnej pomniejszonej o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.

C. Wycena środków trwałych w budowie

1. Środki trwałe w budowie wycenia się w wysokości ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonym o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.

2. Na dzień bilansowy środki trwałe w budowie wycenia się w wartości rzeczywiście poniesionych kosztów na wytworzenie nowych aktywów lub ulepszenie starych.

3. Środki trwałe w budowie ujawnione w wyniku inwentaryzacji wycenia się w historycznej cenie nabycia, w cenie rynkowej lub w koszcie wytworzenia ustalonym na podstawie ewidencji księgowej z okresu poniesienia danego kosztu.

D. Wycena zaliczek na aktywa trwałe

1. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne oraz środki trwałe w budowie wycenia się w kwocie wymaganej zapłaty z zachowaniem ostrożności.

2. Zaliczki wyrażone w walutach obcych wycenia się w momencie ich wniesienia według zasady przyjętej do stosowania przez jednostkę, czyli po kursie:

• stosowanym przez bank, z którego usług korzysta jednostka,

• lub średnim ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski na dzień wpłaty (rozliczenia).

3. Zaliczki na środki trwałe w budowie wyrażone w walutach obcych wycenia się po obowiązującym na dzień bilansowy średnim kursie ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski.

E. Wycena należności długoterminowych

1. Należności i udzielone pożyczki wycenia się w kwocie wymaganej zapłaty.

2. Wycena należności długoterminowych na koniec innych okresów sprawozdawczych niż moment bilansowy nie jest obligatoryjna.

3. Zaliczki wyrażone w walutach obcych wycenia się w momencie ich wniesienia według zasady przyjętej do stosowania przez jednostkę, czyli po kursie:

• stosowanym przez bank, z którego usług korzysta jednostka, lub

• średnim ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski na dzień wpłaty (rozliczenia).

4. Na moment bilansowy należności długoterminowe wyrażone w walutach obcych wycenia się po obowiązującym na ten dzień średnim kursie ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski.

5. Należności długoterminowe, dla których nastąpiła trwała utrata wartości, pomniejsza się o odpis aktualizujący.

6. Terminy i zasady wyceny należności długoterminowych jednostka powinna zawrzeć w zasadach (polityce) rachunkowości, opisując zasady ujęcia ich w ciągu okresów sprawozdawczych, na koniec poszczególnych okresów sprawozdawczych, w tym na koniec roku. Podobnie w zasadach rachunkowości należy ująć zasady wyceny należności wyrażonych w walutach obcych.

7. Kwoty należnych (skapitalizowanych) odsetek ujawnia się w ewidencji księgowej nie rzadziej niż na dzień bilansowy.

F. Wycena inwestycji długoterminowych

1. Inwestycje długoterminowe w nieruchomości wycenia się:

• z chwilą nabycia, powstania (wytworzenia) według:

- cen zakupu, jeżeli koszty przeprowadzenia i rozliczenia transakcji nie są istotne,

- cen nabycia,

- kosztu wytworzenia.

• na dzień bilansowy:

- w wartości ewidencyjnej pomniejszonej o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości,

- według ceny rynkowej bądź

- według inaczej określonej ceny godziwej.

2. Inwestycje, udziały i akcje w innych jednostkach, długoterminowe aktywa finansowe oraz inne inwestycje długoterminowe wycenia się:

a) z chwilą nabycia w cenie nabycia lub zakupu, jeżeli koszty nabycia nie są w istotnej wysokości.

b) na dzień bilansowy według:

• ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości,

• wartości godziwej,

• ceny nabycia przeszacowanej do ceny rynkowej.

3. Inwestycje, udziały w jednostkach podporządkowanych wycenia się:

• według zasad jak dla udziałów w innych jednostkach (pkt 2),

• metodą praw własności z uwzględnieniem zasad wyceny określonych w art. 63 uor.

4. Aktywa finansowe oraz inne inwestycje wycenia się w:

• cenie nabycia,

• cenie zakupu, jeżeli koszty przeprowadzenia i rozliczenia transakcji nie są istotne.

5. Inwestycje zaliczane do aktywów trwałych na dzień ich przekwalifikowania do aktywów obrotowych (do inwestycji krótkoterminowych) wycenia się w wartości księgowej albo w cenie nabycia z zachowaniem zasady ostrożnej wyceny.

G. Wycena długoterminowych rozliczeń międzyokresowych

1. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe wycenia się w wartości ewidencyjnej lub według cen nabycia z dnia ich poniesienia.

H. Aktualizacja wartości aktywów trwałych

1. Odpisy wyrażające trwałą utratę wartości aktywów trwałych tworzy się nie rzadziej niż na koniec roku.

2. Aktualizacji wartości niematerialnych i prawnych oraz środków trwałych dokonuje się metodą szczegółową z uwzględnieniem wartości początkowej, dotychczasowego umorzenia, wartości rynkowej oraz przyszłych korzyści ekonomicznych.

3. Wartość księgowa wartości niematerialnej i prawnej lub środka trwałego netto po aktualizacji nie powinna być wyższa od realnej wartości rynkowej.

4. Ustalona w wyniku aktualizacji różnica wartości ewidencjonowana jest na koncie w zespole 8 „Kapitał z aktualizacji wyceny”. Uzupełnieniem do ewidencji syntetycznej jest ewidencja szczegółowa dla poszczególnych środków trwałych.

5. Odpisy aktualizujące długoterminowe należności tworzy się, uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich zapłaty w odniesieniu do:

a) należności od dłużników postawionych w stan likwidacji lub w stan upadłości - do wysokości należności nieobjętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności, zgłaszanej likwidatorowi lub sędziemu komisarzowi w postępowaniu upadłościowym,

b) należności od dłużników w przypadku oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego - w pełnej wysokości należności,

c) należności kwestionowanych przez dłużników oraz z których zapłatą dłużnik zalega, a według oceny sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika spłata należności w umownej kwocie nie jest prawdopodobna - do wysokości niepokrytej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności,

d) należności stanowiących równowartość kwot podwyższających należności, w stosunku, do których uprzednio dokonano odpisu aktualizującego - w wysokości tych kwot do czasu ich otrzymania lub odpisania,

e) należności przeterminowanych lub nieprzeterminowanych o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności, w przypadkach uzasadnionych rodzajem prowadzonej działalności lub strukturą odbiorców - w wysokości wiarygodnie oszacowanej kwoty odpisu, w tym także ogólnego, na nieściągalne należności.

6. Odpisy aktualizujące wartość należności długoterminowych zalicza się odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych lub do kosztów finansowych - zależnie od rodzaju należności.

7. Ustanie przyczyny, dla której dokonano odpisu aktualizującego wartość aktywów, w tym również odpisu z tytułu trwałej utraty wartości, równowartość całości lub odpowiedniej części uprzednio dokonanego odpisu aktualizującego zwiększa wartość danego składnika majątkowego i podlega zaliczeniu odpowiednio do pozostałych przychodów operacyjnych lub przychodów finansowych.

---