Analiza ekonomiczna - analiza odnosząca się do działalności gospodarczej, bada w jaki sposób działalność gospodarcza jest zgodna z racjonalnym działaniem. Z punktu widzenia przedmiotowego wyróżniamy w niej:
Analizę makroekonomiczną i mikroekonomiczną.
Analizę finansową - jej treścią są wielkości ekonomiczne w wyrażeniu pieniężnym, w tym stan majątkowy, kapitałowy, wyniki finansowe oraz ogólny system finansowy przedsiębiorstwa. Analiza techniczno - ekonomiczna, oparta na wielkościach ekonomicznych w wyrażeniu rzeczowym i osobowym, jest uzupełniona ujęciami finansowymi, zajmuje się zagadnieniami bardziej szczegółowymi.
Przedmiot analizy finansowej - to działalność gospodarcza oparta na angażowanych zasobach majątkowo - kapitałowych i osobowych. Są dwa podstawowe element analizy finansowej:
stan finansowy - ujęcie statyczne przedmiotu analizy, ustalony na określony moment, obejmuje wyposażenie przedsiębiorstwa, składniki majątku trwałego i obrotowego , środki zaangażowane w inwestycje i wartości niematerialne oraz finansowe pokrycie tych składników z kapitału własnego lub obcych zobowiązań. Wiąże się to z kształtowaniem sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, jego zdolnością płatniczą i kredytową.
wyniki finansowe - to ujęcie dynamiczne przedmiotu analizy, ustala się je za pewny dzień jako sumę wyników narastającą w ciągu miesiąca, kwartału lub roku. Te wyniki to zysk lub straty ujęte w wielkościach brutto lub netto. Oddziaływują na nie np. przychody ze sprzedaży, koszty własne, rozliczenia w formie podatków, dotacji, dywidend itp. Określają je wskaźniki rentowności jako relacje wyniku finansowego do obrotu zaangażowanych zasobów osobowych, majątkowych. Osiągane wyniki finansowe prowadzą do dodatnich lub ujemnych zmian stanu finansowego przedsiębiorstwa.
Miernik - narzędzie pomiaru, konstrukcja logiczna, np. zysk lub rentowność majątku.
Wskaźnik - to wartość liczbowa uzyskana po podstawieniu liczb do miernika. W praktyce pojęcia miernik i wskaźnik są stosowane zamiennie.
Miernik bezwzględny - absolutny, ilościowy, kwantytatywny.
Miernik względny - relatywny, jakościowy, kwalikatywny.
Miernik finansowy operuje wartościami pieniężnymi lub jego składowe są takimi wartościami (np. rentowność wyrażana w sposób niemianowany).
Odrębnym elementem przedmiotu analizy ekonomicznej jest organizacja i metody gospodarowania w przedsiębiorstwie.
Pomiar działalności gospodarczej polega na rejestracji i uogólnianiu poszczególnych zdarzeń gospodarczych, których wyrazem są wskaźniki ekonomiczne. Podział wskaźników:
Wskaźniki statyczne - charakteryzujące stan jednostki na dany moment; wskaźniki dynamiczne - charakteryzujące wyniki ekonomiczne osiągnięte w ciągu pewnego okresu.
Wskaźniki syntetyczne - duża pojemność - kontrolują i kształtują dużą ilość zdarzeń gospodarczych, w tym wskaźniki cząstkowe (kontrolują tylko pojedyncze lub mało złożone zdarzenia gospodarcze).
Wskaźniki brutto - obejmują wszystkie elementy konstrukcyjne danej kategorii ekonomicznej, a zwłaszcza wszystkie elementy kosztów własnych i cen. Wskaźniki netto uwzględniają wybrane elementy wskaźników brutto charakteryzują jego najistotniejsze cechy, obejmują niektóre składniki kosztów własnych lub cen.
Wskaźniki ilościowe i jakościowe.
Wskaźniki wyrażone w jednostkach naturalnych, umownych.
Zależnie od zakresu przedmiotowego i czasowego wyróżniamy analizy:
Bieżące, służące potrzebom operatywnego zarządzania i szybkiego reagowania na nieprawidłowości. Analizy te oparte są na bieżących danych ewidencyjnych lub sprawozdaniach krótkookresowych.
Problemowe - dotyczą wybranych zagadnień uznanych za najważniejsze lub najtrudniejsze dla dalszej działalności przedsiębiorstwa. Wszechstronne poznanie danego problemu powinno pomóc w usprawnieniu procesu zarządzania i podejmowania decyzji. Sporządzane najczęściej na podstawie materiałów źródłowych utworzonych przez specjalnie powołane zespoły pracowników lub specjalistów spoza przedsiębiorstwa.
Analizy roczne - mają największe znaczenie, służą ocenie działalności przedsiębiorstwa i jego kierownictwa w podstawowym okresie rozliczeniowym. Oparte na rocznych sprawozdaniach finansowych. Powinny umożliwiać ocenę stanu i wyników finansowych na koniec roku oraz tworzyć przesłanki do ukierunkowania dalszej działalności przedsiębiorstwa. Są też podstawą merytoryczną do zatwierdzenia sprawozdania z rocznej działalności przedsiębiorstwa przez rady nadzorcze lub ogólne zebrania wspólników oraz podziału osiągniętych nadwyżek.
Metoda analizy finansowej to sposób badania stanu i wyników finansowych przedsiębiorstwa. Przyjmując za podstawę podziału tok analizy wyróżniamy:
Analizę dedukcyjną - metoda rozdrabniania, w której przechodzi się od zjawisk ogólnych do szczegółowych, od skutku do przyczyn.
Analizę indukcyjną - metoda scalania, rozpatrywanie wpierw zjawisk szczegółowych, potem złożonych.
Analiza redukcyjna - to połączenie dwóch powyższych metod: rozdrobnienie i ponowne scalenie pewnej całości i porównanie z oryginałem otrzymanego wyniku.
Biorąc pod uwagę zakres lub stopień rozwinięcia metod analizy wyróżniamy:
Analizę elementarną, obejmującą rozłożenie badanego przedmiotu na elementy bez ustalania wzajemnych związków.
Analiza funkcyjna, obejmująca rozłożenie badanego przedmiotu na odpowiednie składniki z uwzględnieniem związków między nimi.
Analiza logiczna, obejmująca rozłożenie badanego przedmiotu na składniki z uwzględnieniem ich stosunków logicznych.
Z punktu widzenia badanych zjawisk ekonomicznych:
Analiza jakościowa.
Analiza ilościowa.
Przyjmując różny stopień pogłębienia badania wyodrębniamy:
Analizę porównawczą - identyfikowanie odrębnych czynności pociągających pewne odchylenia, identyfikacja stopnia i kierunku tych odchyleń, badanie bezpośrednich związków.
Analizę przyczynową - polegającą na określeniu pośrednich związków między składnikami ekonomicznymi, dokonanie na tej podstawie ogólnej oceny.
Etapy prac analitycznych:
Przygotowanie materiałów źródłowych.
Prace analityczne (analiza porównawcza i przyczynowa).
Opracowanie prezentacji wyników.
Analiza ekonomiczna wiąże się ze matematyką, statystyką, ekonometrią, mikroekonomią, finansami, naukami inżynierskimi i rachunkowością.
Materiały źródłowe:
Ewidencyjne - dotyczą statystyki ekonomicznej i rachunkowości, są danymi oficjalnymi i podlegają pewnym wymogom:
dokumentacja pierwotna lub wtórna - podstawa zapisów w urządzeniach ewidencyjnych
zapisy w analitycznych i syntetycznych urządzeniach ewidencyjnych (konta, rejestry, taśmy, dyski)
zapisy będące uogólnieniem poprzednich
Pozaewidencyjne - uzupełniające - dane postulowane, plan finansowy i inne plany gospodarcze krótko- i długoterminowe, kalkulacje wstępne, kosztorysy, normy kosztów, wyniki poprzednich analiz, materiały z kontroli i rewizji, informacje o przedsiębiorstwach.
Typowym ewidencyjnym materiałem źródłowym jest sprawozdawczość przedsiębiorstwa. Może być rzeczowa - stanowiąca naturalne źródło do analizy techniczno - ekonomicznej. Sprawozdawczość finansowa obejmuje dane liczbowe, oparta na ewidencji księgowej i kalkulacji.
Dane uzupełniające - wyjaśniają treść niektórych sprawozdań.
Załączniki - charakteryzują wybrane zagadnienia sprawozdania podstawowego.
Wymagania dotyczące sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa określają Minister Finansów i prezes GUS.
Prezentacja wyników analizy ekonomicznej.
Forma liczbowa - szeregi (szczegółowe, rozdzielcze, kumulacyjne) lub tablice wartości (uwzględniają kilka cech danych: ogólne i szczegółowe) absolutnych, względnych, średnich lub współczynników.
Forma graficzna - wykresy: obrazują relacje, zależności, tendencje. Wykresy liniowe (krzywe, diagramy) przedstawiają dynamikę, powierzchniowe to słupki, koła, histogramy.
Forma opisowa: ilustracja słowna (część ogólna i szczegółowa), forma opisowa wniosków: muszą być konkretne, zawierają treść, termin wykonania, wydział odpowiadający za wykonanie, postulowany efekt zastosowania wniosku.
Główne rodzaje analizy ekonomicznej:
Zewnętrzna - do zaspokojenia potrzeb otoczenia przedsiębiorstwa. Wedle innego podejścia zajmuje się badaniem otoczenia przedsiębiorstwa.
Wewnętrzna uwzględnia głównie potrzeby decyzyjne kierownictwa i innych szczebli przedsiębiorstwa. W innym rozumieniu to badanie wnętrza przedsiębiorstwa.
Ex post - retrospektywna, zawiera ocenę działań przeszłych.
Ex ante - prospektywna, antycypacyjna, przyszłościowa, zawiera ocenę wyników działań przewidzianych do wykonania w przyszłości.
Analiza kompleksowa - badanie stanu ekonomicznego i wyników finansowych przy pełnym wykorzystaniu zależności przyczynowych i całościowym spojrzeniu na działalność gospodarczą przedsiębiorstw.
Analiza bieżąca (operatywna) - ma na celu bieżącą ocenę realizacji podjętych działań i szybkie informowanie o najważniejszych skutkach przebiegu operacji gospodarczych, stwarza to warunki do stałego wprowadzania korekt.
Analiza problemowa - ocena wybranych zagadnień uznanych za najważniejsze lub najtrudniejsze dla dalszej działalności, mogą mieć znaczenie przy usprawnianiu procesu zarządzania.