PEDAGOGIKA DIALOGU

Poglądy M. Bubera:

• Człowiek jest istotą dialogową, relacje Ja -Ty są osobotwórcze.

• Podstawą dialogu jest Boskie Ty, które nigdy nie może stać się przedmiotem.

• Poznanie naukowe Ja - Ono nie stanowi właściwej i pełnej relacji.

• Życie powinno polegać na szukaniu dialogu z rzeczwistością, ponieważ wciąż mamy skłonności do traktowania jej w sposób przedmiotowy.

• W relacji dialogowej wytwarza się sfera łącząca oba podmioty. Nie jest to konstrukcja pomocnicza, lecz rzeczywiste miejsce ludzkiego „stawania się”.

• Wychowanie powinno polegać na uczestniczeniu w życiu mistrza, który unika wtrącania się w życie wychowanka, lecz oddziaływuje siłą swej osoby.

• Sensem wychowania jest doprowadzenie dziecka do postawy dialogu.

• Dialog z ludźmi bez Boga i odwrotnie nie jest możliwy.

• Wychowawca znajduje się na obu końcach wspólnej sytuacji, uczeń tylko na jed­nym. Istota dialogu polega na uchwyceniu siebie od strony dziecka aprobując je w pełni jako osobę.

J. Tarnowski proponuje rozróżnienie dialogu jako:

• metody, rozumiejąc ja jako sposób komunikacji międzypersonalnej w celu wza­jemnego zrozumienia się i współdziałania;

• procesu, który zachodzi wówczas, gdy choć jeden z poszczególnych trzech celów, jakimi są zrozumienie, zbliżenie się i współdziałanie, zostanie przynajmniej w części osiągnięty;

• postawy, czyli stałej gotowości do zrozumienia innych, zbliżenia się do nich i w miarę możliwości współdziałania z nimi.

Dialog jest dyskusją zmierzająca do wypracowania wspólnego stanowiska i kończącą się jakimś uzgodnieniem poglądów.

Dialog służy do likwidacji różnic i jego miejsce jest tam, gdzie różnice trzeba i można usuwać.

Dialog powinien być zorientowany na porozumienie i uz­gadnianie różnic.

Dialog powinien być środkiem rozszerzającym możliwość zbiorowego działania.

Sposoby rozumienia dialogu:

• konstruktywny spór, dyskusja prowadzona w kulturalny sposób;

• monolog (dialog fałszywy), kiedy każdy z partnerów skierowany jest ku sobie i w sobie samym zamknięty;

• dialog techniczny (handlowy, dyplomatyczny, naukowy), który nie dotyka głębi, w grę nie wchodzą tu uczucia, przyjaźń czy miłość; może w warunkach sprzyjających przejść w formę najwyższą;

• dialog autentyczny: partnerzy mówią lub milczą, ale każdy jest zwrócony ku drugiemu.

Formy dialogu:

• dialog rzeczowy - codzienny, najpopularniejszy, którego przedmiotem jest wszystko, co nas otacza, czyli świat zewnętrzny;

• dialog personalny, mający na celu zjednoczenie osób poprzez uzewnętrznienie przez partnerów osobistych doznań, upodobań, radości i klęsk;

• dialog egzystencjalny, oparty na całkowitym, wzajemnym darze partnerów z ich egzystencji.

Elementy uprawiania dialogu (wg J. Rutkowiak)

• akcentowanie samodzielnego dochodzenia człowieka do prawdy poprzez porówny­wanie i ścieranie się dwóch stanowisk;

• odróżnianie wiedzy pozornej od właściwej, dążenie do poznania krytycznego;

• budzenie zainteresowania podjętym zagadnieniem poprzez wywołanie wstrząsów poznawczych;

• eksponowanie społecznego charakteru poznania: udział wielu osób ułatwia docieranie do prawdy;

• podkreślenie optymizmu poznawczego, każdy człowiek jest zdolny do poszukiwania prawdy.

Elementy treściowe dialogu ze względu na rodzaj informacji

• informacje merytoryczne: dzięki ich uzupełnianiu i przetwarzaniu mogą być kompletowane w większej całości, przydatne do określonego celu;

• informacje rozbieżne, wywołujące wzajemne sprzeczne nastawienia partnerów, przekonanych o możliwości rozwiązania problemu przez ustalenie wspólnej płaszczyzny myślowej;

• wiedza pojmowana jako myśl w ruchu, w której problematyczność, jako najogólniejsza zasada doświad­czenia, wysuwa się na pierwszy plan.

Cele dialogu edukacyjnego:

• uzyskiwanie brakujących informacji;

• wypracowanie wspólnego stanowiska w sytuacji spornej;

• wysiłek rozumienia, nie można go już nazwać tylko celem dialogu, stanowi on wyz­nacznik ludzkiej kondycji w jej najszerszym sensie.

Tarnowski J., op. cit., s. 121.

Tarnowski J., Człowiek - dialog - wychowanie, „Znak” 1995, nr 7.

Kwaśnica R., Ku dialogowi w pedagogice, [w:] B. Śliwerski [red.], Pedagogika alternatywna, OW Impuls, Łódź 1995, s. 81-82.

Tarnowski J., Człowiek - dialog..., s. 74.

3

---